'Het lichaam spreekt'
Net niet Griekenland
G
)ESTEM
0
Tentoonstelling over gebaren- en lichaamstaal in Tilburgse musea
Proef
ostudio mark neelemans
danscentrum
Iderbeek verberkmoes
BETSY GIJS -13 (Wordtvervolgd)
OP REIS
REM-concerten weer afgelast
Van Dalsumprijs
voor Matthews
Zomer-Gids
Gebaren die voor zichzelf spreken.
nMartijn Hover
i hardhorige Amerikaan die zich van gebarentaal
(ent, de letter 'T' wil uitbeelden, klemt hij het topje
zijn duim tussen wijs- en middelvinger. Datzelfde ge
ar betekent in Nederland iets heel anders. Een Ameri-
an die wil uitbeelden wat dat gebaar bij ons betekent,
rat een cirkel met duim en wijsvinger van zijn ene
nd en steekt daar de wijsvinger van zijn andere hand
orheen. Om die reden kent de Nederlandse gebarentaal
«doven een ander symbool voor de letter 'T'. Mensen
•niet goed horen, hebben toch al genoeg problemen. Je
iet ze niet ook nog eens opzadelen met een gebarentaal
ar onbedoelde obsceniteiten in voorkomen,
emeer wil weten van gebarentaal in het bijzonder en
iaamstaal' in het algemeen, kan tot 5 november te-
:ht in Tilburg. In het Noordbrabants Natuurmuseum en
tmuseum Scryption, broederlijk naast elkaar gelegen
adeSpoorlaan, is de expositie 'Het sprekende lichaam'
zien. Het is voor het eerst dat in de twee Tilburgse mu
ieen gezamenlijke tentoonstelling wordt gehouden.
portage en maak kans op een 2e super honeymoon...
ostudio mark neelemans
in terneuzen.
■TZOMAAR EEN REPORTAGE!
matie over prijzen en mogelijkheden (ook 's ai
tel. 01150-18184
ivonds)
Uvee museumdirecteuren,
as Ellenbroek van het Na-
tmuseum en Rob Berkel van
'Scryption, tonen zich zeer te-
fa over hun initiatief. „Wei
aar loopt de thematiek van
musea nogal uiteen", aldus
hoek. „Maar in dit onder-
li denken we iets te hebben
®den dat in beide musea tot
recht kan komen." Het ter-
1 van het Noordbrabants Na-
niuseum spreekt voor zich;
Scryption houdt zich in prin-
1 bezig met de geschiedenis
'fa geschreven woord.
de mode
iaamstaal, het onderwerp
de expositie, mag zich de
isle maanden in een warme
Mgstelling verheugen. „Het is
end hoe zo'n onderwerp plot-
®8 in de mode kan raken",
Berkel. „Wij hadden het
eel een tijdje op de plank lig-
dan begint Teleac ineens
de nieuwe serie van Des-
Morris ('De aangeklede
Pi.waarin veel van de thema's
tentoonstelling terug
keren." De musea verwachten
dan ook een warme belangstel
ling van de kant van het publiek.
De bedoeling van de expositie is
het terugplaatsen van de mens in
zijn natuurlijk kader, legt Ellen
broek uit. „De mens is eeuwen
lang op een voetstuk geplaatst",
zegt hij. „De opvatting dat men
sen 'ook dieren' zijn, is pas tame
lijk recent doorgedrongen. Wat
mij betreft gaat dat nog niet ver
genoeg. Mensen zijn niet 'ook
dieren', mensen zf
jn dieren, punt uit."
Toen ethologen (gedragsdeskun
digen) de mensheid door de bril
van de dierkundige begonnen te
bekijken, bleek inderdaad al snel
dat veel van ons gedrag net zo
zeer biologisch bepaald is als dat
bij dieren het geval is.
Glimlach
Neem een typisch menselijk
trekje als de glimlach. Die komt
voor in alle culturen over de hele
wereld en heeft overal dezelfde
betekenis.
Ze is in eerste instantie bedoeld
om agressieve soortgenoten psy-
Lichaamstaal is zo oud als de mensheid.
chologisch te ontwapenen. Om
dat agressie-beteugeling binnen
een sociale soort als de onze van
levensbelang is, is het geen won
der dat juist de glimlach de eer
ste herkenbare gelaatsuitdruk
king is die bij zuigelingen valt
waar te nemen.
Dat alles werd echter pas echt
duidelijk toen geleerden zich
over de evolutie-geschiedenis
van de glimlach begonnen te bui
gen.
Het viel hun op dat chimpansees
een soortgelijke gelaatsuitdruk
king kennen, met ontblote tan
den en opgetrokken mondhoe
ken. Bij onze naaste biologische
verwanten is die 'glimlach' ech
ter eerder een 'angstgrijns'.
Biologen veronderstellen dat dat
'angstgezicht' in de loop van de
menselijke evolutie de betekenis
heeft gekregen 'ik ben niet ge
vaarlijk'. Op die manier is dus
een gezichtsuitdrukking die oor
spronkelijk een negatieve inhoud
had, veranderd in een positief
gebaar: een teken van vriend
schap.
Liegen
Er zijn nog veel meer universele
uitingen van lichaamstaal. Zo
houden mensen over de hele we
reld die een afwerende houding
willen aannemen, hun armen ge
kruist voor de borst. En mensen
die staan te liegen, houden vaak
onbewust een hand voor hun
mond, alsof ze de waarheid moe
ten beteugelen.
Deze niet-cultuurgebonden as
pecten van lichaamstaal komen
aan bod in het Natuurmuseum.
In het Scryption is het deel van
de tentoonstelling te zien dat
zich bezighoudt met lichaams-
en gebarentaal die wel aan een
bepaalde cultuur gebbnden is.
Zoals bijvoorbeeld de al eerder
genoemde gebarentalen voor do
ven.
„Waar de 'universele' lichaam
staal zich vooral concentreert op
overeenkomsten tussen mensen
uit alle delen van de wereld, gaat
het in ons deel van de expositie
vooral om de verschillen", aldus
Berkel. „Dat zijn niet alleen de
verschillen tussen verschillende
culturen, maar ook om verschil
len tussen mens en dier en tussen
man en vrouw."
Want hoewel ipan en vrouw als
gevolg van de voortschrijdende
emancipatie steeds dichter naar
elkaar toegroeien, zijn er nog al
tijd opvallende verschillen in hoe
de twee geslachten hun lichaam
hanteren als communicatiemid
del, zegt Berkel. „Neem de ma
nier waarop mannen en vrouwen
gaan zitten. Mannen hebben in
de westerse cultuur de neiging
om breeduit en wijdbeens in een
zetel plaats te nemen. Vrouwen
daarentegen maken zich juist zo
smal mogelijk."
Overigens blijkt uit oude schil
derijen dat dat niet altijd zo is
geweest. „Als je middeleeuwse
afbeeldingen bekijkt van Maria
met het kindje Jezus op schoot,
dan zie je vaak dat de Maagd
wijdbeens wordt afgebeeld. Dat
gold destijds als de normale hou
ding voor vrouwen."
Opvallend is dat dergelijke hou
dingen en gebaren op oude schil
derijen vaak aan strikte regels
gebonden zijn.
„Als je deskundig bent op dat
terrein", aldus Berkel, „kun je op
een middeleeuws schilderij van
Maria Boodschap aan de gebaren
van de hoofdpersonen zien in
welk stadium van hun gesprek
Maria en de engel verkeren. Die
gebaren waren namelijk op
schrift gesteld door ijverige mon
niken en schilders hielden daar
streng aan vast."
Koningin
Een ander boeiend aspect van de
tentoonstelling is de manier
waarop mensen zichzelf versie
ren om indruk te maken. Dat va
rieert van make-up en tatoeages
tot peniskokers en uniformen.
Wat dat betreft verschilt een ge
neraal in een uniform vol blin
kende medailles niet noemens
waardig van een pauw die zijn
staart spreidt om indruk te ma
ken op wijfjes of rivalen.
„Maar de pauw heeft daarin geen
keus", aldus Ellenbroek. „Men
sen hebben dat wel. Neem bij
voorbeeld iemand als prinses
Juliana. Die heeft zich altijd, ook
toen ze nog koningin was, zo een
voudig mogelijk uitgedost. Dat
kun je van haar dochter niet zeg
gen met haar enorme hoedjes
collectie. Wat dat betreft zou je
kunnen zeggen dat Beatrix meer
'majesteits-genen' heeft dan haar
moeder."
Een of twee vingers omhoog is
een wereld van verschil.
FOTO'S DE STEM/JOHAN VAN GURP
Axelsestraat 174
4537 AS Terneuzen
Tel. 01150-12199/31340
„Gijsje, jongen, je zult je ogen
niet geloven".
Dat zei Harmen, de vriend van
onze Violina. Moeilijke jongen,
noemt mij Gijsje alsof ik zo'n
maatje van hem ben met een
staartje in de nek.
„Ik heb nou iets geregeld, ver
boven jouw stand", pochte hij
achterin de auto. „Uit een ad
vertentie in de krant gehaald."
Violina is een kind van 15 en
deze Harmen is een dikke vier
jaar ouder.
Hij heeft nog geen school afge
maakt, maar weet alles beter en
is overal al geweest. Z'n vader
heeft een eigen zaak, maar is al
twee keer fail
liet geweest.
Wat betreft
wasgoed heb
ben we een
makkelijke
aan Harmen.
Hij heeft altijd
hetzelfde
hemd aan zijn'
bast.
„Een droom
kasteel, mensen", zei Harmen.
„Voor een avond en een nacht
om nooit te vergeten." Violina
zuchtte: „Wat romantisch." Ik
hield m'n hart vast. „Span
nend", riep Billy. Betsy tuurde
op de kaart. „Hier linksaf, na
drie kilometer rechts en daar
ligt dan ons kasteel. Ik denk dat
de butler al op de oprijlaan
staat."
Hier, dit is dat droomkasteel.
Een blok steen met brievenbus-
ramen en een wrakke houten
trap aan de voorkant. En achter
die dikke muur was een donke
re ruimte zonder vloer, zonder
gas en elektrisch. Het stonk er
naar verse urine.
We zijn direct
weer in de auto
gestapt. Wegwe
zen.
„Harmpje, jon
gen. Dat huwe
lijk gaat voorlo
pig niet door",
zei ik.
Delft - Wegens ziekte van bassist
Mike Mills heeft de Amerikaanse
popgroep REM haar concerten
moeten afzeggen. De groep zou
vanavond en morgen optreden in
Utrecht. Kaarthouders kunnen
hun tickets vanaf morgen inleve
ren bij de koopadressen.
Het nieuws over Mills werd giste
ren met ongeloof ontvangen om
dat de nu afgelaste concerten
goedmakertjes waren voor in
maart doorgehaalde optredens.
Toen was een acute hersenopera
tie van drummer Bill Berry de re
den.
Dinsdagavond werd bassist Mills
onwel op een Duits podium en
werd meteen geopereerd wegens
een darmverkleving. Alle shows
tot 20 juli zijn nu afgezegd en
REM hoopt op 22 juli de draad
weer op te pakken in Dublin.
Amsterdam (anp) - De Albert van
Dalsumprijs voor het toneelsei
zoen 1994/95 gaat naar Michael
Matthews. Hij krijgt de onder-
scheiding van het Amsterdamse
Fonds voor de Kunst voor zijr
produkties Hyde en Cambodia
mon amour. Op 20 oktober ont
vangt hij de toneelprijs, waaraan
15.000 gulden is verbonden, in
Paradiso in Amsterdam.
Boven ons is de egaalblauwe lucht, waartegen vuilwitte muren
toch nog best aardig afsteken. Om ons heen zitten mensen te eten,
onder een met slordig geschilderde helblauwe planken afgetim
merde pergola, waarvan het dak bestaat uit riet aan de onderkant
en transparant-plastic golfplaat aan de bovenkant. Aan de muren
hangen Grieks bedoelde spiegels.
Zelf zitten we niet onder de pergola, maar in het hart van deze
binnenplaats, naast een zacht klaterend fonteintje in de vorm van
een betonnen godsbeeld. De zon staat al zo laag dat we daar geen
last van hebben.
We schrijven eind juni. We eten Grieks, bij restaurant Rhodos in
het hartje van Breda.
Wat zit het hier prettig, op deze prachtige zomeravond! Alleen,
we hebben onze gekregen minuscule borrelglaasjes ouzo al lang
en breed leeg (nou ja, we, ik bedoel eigenlijk ik, want tafelgenote
moet geen borrels), en ons eten laat op zich wachten. 'Die mensen
daar in de hoek zijn na ons gekomen en hebben hun voorgerecht
al óp,' stellen we zachtjes vast.
Inderdaad blijkt een kleinigheid vergeten, want onze bon is niet
naar de keuken gedaan. Jammer, maar anderzijds toch een geluk
je. Het geeft de twee Griekse obers de kans voorbeeldig te reage
ren, met op het oog oprechte verontschuldigingen, extra verdere
haast en het aanbod voor een kop koffie van het huis voor na. Dat
hebben we in het echte Griekenland ooit wel anders beleefd.
'Weet je nog, toen op Kreta, toen we...'
Stop, daar zijn onze voorgerechten. Pikili (of zoiets, 15) voor de
een, choriatiki (idem) voor de ander. We vergeten verder maar
even de Griekse namen. Ik heb een salade van tomaten, komkom
mer, olijven en zo nog wat lekkers, met daarop een plak betrekke
lijk smaakloze feta-kaas 10). Voor de overbuurvrouw zijn vier
salades en stukjes inktvis op een groot slablad gerangschikt. Best
lekker, niet heel bijzonder, dus eigenlijk best aan de prijs.
Vervolgens komt er gegrilld vlees. Voor haar twee houten stokjes
varkensvlees en een hoop klein gesneden stukjes a la shoarma,
voor mij is beloofd een steak, een lamskoteletje, en verder ook een
stokje en giros. Dat is er ook allemaal, zij het dat ik mij van de ste
ak iets anders had voorgesteld dan het lapje varkensfilet dat op
het bord ligt. Het koteletje is heerlijk (wat is dat toch geschikt
grill-vlees) de rest wel lekker, maar 't houdt niet over. Zo is voor
de giros nogal vet vlees gebruikt en is de 'steak' een tikje droog.
Veel is het wel, dus aan de slag.
We zitten zo prinsheerlijk dat we er gemakkelijk in slagen een li
ter rode huiswijn soldaat te maken, wat de totaalrekening brengt
op dik honderd gulden. De nasmaak dat dat zeker genoeg is, wil
maar niet wijken.
I Restaurant Rhodos, Veemarktstraat, Breda.
PO
