6Oudere gynaecoloog grijpt eerder in'
Een monument voor Jonas Salk
Aapje van 36 miljoen jaar
zou voorloper mens zijn
Rijen
Basisscholen willen meer
informatie over allergiee]
DE STEM
ZOMER-GIDS
Conclusie onderzoek naar bevallingen in ziekenhuis: aanwezigheid vroedvrouw gunstig
WOENSDAG 5 JULI U95
i^STEM
Door Mick Salet
Wel een keizersnee of niet?
Soms hangt het helemaal van
de gynaecoloog af. De een be
sluit eerder tot een operatie
dan de ander. Hoe ouder de
gynaecoloog, hoe groter de
kans op een keizersnee.
Dat blijkt uit een onderzoek van
gynaecoloog Maria Pel en Ma
rion Heres.
De twee hielden een enquete on
der collega's en namen zo'n der
tigduizend ziekenhuisbevallin
gen onder de loupe. Zo kwamen
ze er achter dat gynaecologen in
gelijke gevallen verschillende
dingen doen. Maria Pel en Ma
rion Heres keken ook hoe dat
komt. Is het een kwestie van leef
tijd? Doen mannen het anders
dan vrouwen? De antwoorden
staan in een studie waarop ze
promoveerden aan de Universi
teit van Amsterdam.
De meeste vrouwen willen op een
natuurlijke wijze bevallen. Thuis
als het kan. In het ziekenhuis als
het nodig is. Toch is het aantal
ziekenhuisbevallingen in de loop
van de tijd geweldig gestegen en
nam ook het aantal keizersnedes
toe. Hoe komt dat
Maria: „Dat komt vooral door de
medische vooruitgang. Als je
vroeger bij zes maanden een kind
kreeg, dan ging dat kind dood.
Thuis of in het ziekenhuis. Nu
hebben we in het ziekenhuis de
mogelijkheden om zo'n te vroeg
geboren kind in leven te houden.
Zo'n veertig jaar geleden was een
keizersnee ook nog een linke
operatie voor de moeder. De
sterftekans was groot. Gynaeco
logen deden het alleen als ze
niets anders konden. Nu is het
een operatie met veel minder ri
sico's. We kunnen het ook steeds
eerder doen. In het begin van
mijn opleiding deed je geen kei
zersnee bij kinderen onder de
duizend gram. Die zouden toch
dood gaan. Nu doen we het al bij
kinderen van zeshonderd tot ze
venhonderd gram. Voor een be
langrijk deel is de groei van het
aantal keizersnedes dus terecht."
Marion: „Het aantal keizersne
des is wel toegenomen, maar nog
niet tot het niveau van de landen
om ons heen. In Nederland is het
in twintig jaar gestegen van vijf
tot acht procent van alle beval
lingen. In andere westerse lan
den wel tot vijftien procent. Ter
wijl het in de Verenigde Staten
ongeveer vijfentwintig procent
is. En in Brazilië en Porto Rico
zelfs meer dan dertig procent."
Standaardbedrag
Maria: „Maar in die twee landen
is de houding van vrouwen ook
heel anders dan in Nederland.
Daar heeft een keizersnee iets
sjieks. Gynaecologen verdienen
er ook goed geld aan. In Neder
land niet. Hier heeft een gynae
coloog geen financiële reden om
het te doen. Want of je alleen
maar je hand hoeft op te houden
om het kind op te vangen öf een
keizersnee doet, je krijgt een
standaardbedrag per bevalling."
Om te kijken wanneer gynaeco
logen en assistenten voor een kei
zersnee of een andere ingreep
kiezen, hebben Maria Pel en Ma-
Gynaecologen Maria Pel (links)
men.'
rion Heres een steekproef gehou
den in iets minder dan veertig
ziekenhuizen. Het viel al vlug op
dat ze in het ene ziekenhuis eer
der ingrijpen dan in het andere.
Vooral als het gaat om een stuit,
waarbij de baby niet met het
hoofdje naar beneden ligt, maar
met de beentjes en het stuitje.
Maria: „Hèt voorbeeld is de
tweeling waarvan de eerste in
stuit ligt. Dan zie je verschillen
van honderd procent. Er zijn zie
kenhuizen waar ze dan nóóit een
keizersnee doen en ziekenhuizen
waar ze het altijd doen. Maar dat
is uitzonderlijk. Meestal zijn de
verschillen niet zo groot."
Marion: „Afgezien van die twee
lingen is er geen enkel ziekenhuis
waar ze bij een stuitligging altijd
tot een keizersnee besluiten.
Soms doen ze het nooit. Soms in
meer dan de helft van de geval
len."
En hoe zit het met knippen?
Soms is het nodig om tijdens de
bevalling een knip te zetten. Dan
kan nodig zijn om de bevalling te
versnellen of om scheuren te
voorkomen. Knippen ze in het
ene ziekenhuis eerder dan in het
andere?
Marion: „Ja, er zijn ziekenhuizen
waar het in iets meer dan tien
procent van alle gevallen ge
beurt, en er zijn ziekenhuizen
waar het in meer dan zeventig
procent van alle gevallen ge
beurt. Dat is nogal een verschil.
Soms gebeurt het zó vaak dat je
er wel vraagtekens bij kunt zet
ten."
Maria: „Maar je moet het alle
maal wel relatief zien, hoor. Voor
ons onderzoek hebben we vooral
naar de verschillen gekeken.
Maar in veel gevallen doen gy-
en Marion Heres: "Wij zouden het goed vinden als ziekenhuizen een vroedvrouw in dienst zouden ne-
FOTO ERIK VAN 'T HULLENAAR
naecologen allemaal hetzelfde.
Als de moederkoek voor ligt, dat
wil zeggen voor de baarmoeder-
mond, dan wordt er in honderd
procent van de gevallen tot een
keizersnee besloten. In elk zie
kenhuis. Door elke gynaeco
loog."
Maria Pel en Marion Heres heb
ben ook onderzocht waarom de
ene gynaecoloog eerder ingrijpt
dan de andere. En? Maakt het
bijvoorbeeld uit of de gynaeco
loog een man of een vrouw is?
Maria: „Nee. En dat vind ik leuk,
want je krijgt er wel eens een
kunstkop van dat ze je aanspre
ken op je vrouw-zijn en niet op je
arts-zijn. Het doet er niet toe of
de gynaecoloog een vrouw of een
man is."
Marion: „Wat wel een rol speelt
is de leeftijd en de opleider."
Maria: „Dat laatste is de belang
rijkste factor: gynaecologen doen
het in de praktijk meestal zoals
ze het van hun opleider geleerd
hebben. Veel of weinig ingrijpen?
Leerlingen van professor A blij
ven het doen zoals ze van A ge
leerd hebben. En leerlingen van
professor Z blijven het doen zo
als ze van Z geleerd hebben.
Invloed
Marion: „We hadden wel ver
wacht dat de opleiders van in
vloed zouden zijn, maar niet in
die mate waarin we het gevonden
hebben. De invloed van de oplei
der neemt met de jaren niet of
nauwelijks af. Niet door het ou
der worden van de gynaecoloog,
niet door bijscholing en niet door
het bijhouden van de medische
literatuur.
Maria: „Dat betekent dat nieuwe
wetenschappelijk kennis maar
langzaam doorwerkt in de prak
tijk. Maar dat geldt toch niet al
leen voor gynaecologen? Je drijft
voor een groot deel op je routine
en op wat je in je opleiding ge
leerd hebt. In je vrije tijd probeer
je de wetenschappelijke litera
tuur natuurlijk wel bij te hou
den, maar je kunt niet alles lezen.
Je opleider blijft levenslang in
vloed houden."
Ook de leeftijd is van invloed.
Hoe ouder de gynaecologen, des
te eerder ze kiezen voor een
kunstbevalling.
Maria: „Je zou denken: die oude
re gynaecologen hebben het vak
geleerd in de tijd dat het bijna al
lemaal op de natuurlijke manier
moest, die hebben ervaring met
gecompliceerde vaginale beval
lingen, die zullen niet zo snel
voor een kunstverlossing kiezen.
Maar dat is dus niet zo. Het is
precies omgekeerd. Ik denk dat
de leeftijd onbewust een rol gaat
spelen. Ik heb ook wel eens dat ik
me 's morgens afvraag of ik die
keizersnee 's nachts wel had
moeten doen. Maar 's nachts om
drie uur, als je een beetje gaar
bent, kijk je er anders tegenaan.
Hoe ouder je wordt, des te meer
moeite je hebt met nachtdien
sten. Niet dat oudere gynaecolo
gen op hun horloge kijken en
denken: 'o jee, is het al zo laat, ik
wil naar huis, laten we maar een
keizersnee doen.' Maar het kost
ze toch meer moeite om een hele
nacht door te gaan.
Ook de ervaring speelt een rol.
Als je al eens hebt meegemaakt
dat er bij een lastige bevalling
een kind dood geboren is, dan
maakt dat zó'n indruk, dat je een
volgende keer geneigd bent eer
der in te grijpen en een keizers
nee uit te voeren.
Het maakt ook uit hoe er in een
ziekenhuis gebruik wordt ge
maakt van het CTG-apparaat,
dat een grafiekje maakt van de
hartslag van de baby in de buik
en de weeën van de moeder. Het
apparaat dat bedoeld was om on
nodige keizersnedes te voorko
men, lijkt overbodige keizersne
des in de hand te werken.
Maria: „Als de elektronische be
waking van de hartslag alleen
gebruikt wordt voor patiënten
met een hoog risico, dan werkt
het goed, maar als het routine
matig wordt gebruikt voor een
grotere groep, dan werkt het
minder goed. Dat komt omdat
het nogal een grof instrument is.
Van alle fouten die het CTG-ap-
paraat aangeeft, blijken er ach
teraf maar 23 procent ook wer
kelijk fout te zijn. In al die ande
re gevallen kan onnodig tot een
keizersnee worden besloten."
Laag risico
Marion: „Eigenlijk zou je die
continue elektronische bewaking
alleen moeten gebruiken als er
een indicatie is dat het nodig is.
Niét voor patiënten met een laag
risico. Dan werkt het eerder ne
gatief dan positief."
Nog één conclusie uit het onder
zoek: de aanwezigheid van een
vroedvrouw in een ziekenhuis
kan er voor zorgen dat gynaeco
logen en assistenten minder
knippen en minder keizersnedes
doen.
Maria: „Ja, het rare is dat als er
iemand is die de hand van de
vrouw vasthoudt en haar vrien
delijk toelacht, dat de baring dan
sneller gaat en er minder stress
bij de baby is. En dat hoeft dan
nog niet eens een vroedvrouw te
zijn. Maar een gynaecoloog heeft
de tijd niet om bij een bevalling
te blijven zitten. Dat zou ook te
duur worden. Een vroedvrouw
heeft die tijd wel en dat werkt
gunstig."
Marion: „Een vroedvrouw werkt
ook remmend en corrigerend. Al
leen al door de aanwezigheid van
een vroedvrouw, die meekijkt en
kritische vragen kan stellen, lij
ken gynaecologen gauwer ge
neigd het op een natuurlijke wij
ze te proberen."
Maria: „Wij zouden het dus goed
vinden als ziekenhuizen - een
vroedvrouw in dienst zouden ne-
Door Martijn Hover
Washington - Een Amerikaanse
wetenschapper zegt dat de oudste
voorvader van de mens een aapje
ter grootte van een eekhoorn was
dat 36 jaar miljoen geleden op
aarde leefde.
Elwyn Simons van de Duke Uni
versiteit zei dat bestudering van
fossielen van de schedel, kaak en
tanden van het dier, afkomstig
uit een woestijn in Egypte, heeft
uitgewezen dat het aapje 'aan het
begin van de menselijke stam
boom' staat. Simons beschrijft
zijn ontdekking in de onlangs
verschenen editie van het week
blad Science.
De interpretatie van Simons is
overigens nogal omstreden. We
tenschappers die zich bezighou
den met de evolutie van de mens
heid, zijn vaak geneigd tot over
dreven geestdrift.
Het is best mogelijk dat het door
de Amerikaan beschreven aapje
inderdaad aan de wortels van de
menselijke stamboom vertoeft,
maar daar staat tegenover dat
hetzelfde gezegd kan worden van
zowat alle zoogdieren die tussen
200 miljoen en 65 miljoen jaar
(het tijdperk van de dinosauriërs)
geleden hebben geleefd.
Pas na het verdwijnen van de di
nosauriërs kregen zoogdieren im
mers pas de gelegenheid om te
evolueren tot de veelheid van
soorten die vandaag de dag de
aarde bevolken.
De genoemde leeftijd van 36 mil
joen jaar duidt er in elk geval op
dat Catopithecus (zoals het aapje
is genoemd) een primitieve pri
maat is geweest.
De primaten omvatten zowel
apen als mensapen (de mens in
cluis).
Waarschijnlijk heeft pakweg een
baviaan dan ook evenveel recht
om Catopithecus in zijn stam
boom op te nemen als professor
Simons.
Voor Simons is het echter onge
twijfeld interessanter om zijn
ontdekking als de oudste voorlo
per van de mens te presenteren
dan als de eerste baviaan. Ook
wetenschappers zijn tenslotte
maar mensen, met alle ijdelheid
van dien.
Volgens Bert Covert van de Uni
versiteit van Colorado bijvoor
beeld beschikt Simons over 'fan
tastisch materiaal', maar is het
nog maar de vraag of de Cato
pithecus inderdaad aan het begin
van de evolutie van de mens
staat.
Hij wijst erop dat er in China en
Algerije ouder materiaal is ge
vonden, dat echter moeilijk on
derzocht kan worden omdat het
te fragmentarisch is.
Op een dag in 1957 trok onze la
gere school klasgewijs met de
meester voorop in lange stoeten
door de stad naar een leeg
schoolgebouw in het centrum
van de stad, alwaar dokters in
lange witte jassen ons met de in
jectiespuit in de hand stonden
op te wachten. Het was het jaar
van de polioprik. Eenieder die
na 1945 geboren was - alle kin
deren van onder de twaalf dus -
werd in een massale actie in
geënt met het nieuwe vaccin van
dokter Salk. Niemand van ons
heeft later ooit polio gekregen
en dat is bij gebrek aan een
standbeeld een waardig monu
ment ter nagedachtenis van de
op 26 juni overleden Jonas Salk.
Want toen Salk zijn vaccin twee
jaar eerder introduceerde was
de nood op het kinderverlam
mingsfront hoog gestegen. Aan
het eind van de 19e eeuw was
het poliovirus tamelijk plotse
ling van karakter veranderd.
Het eens redelijk goedaardige
virus begon nu in grote epide
mieën de geïndustrialiseerde
wereld te teisteren en maakte
door zijn kwaadaardiger karak
ter veel meer slachtoffers.
De eerste grote epidemie brak in
1887 uit in Stockholm; in Ne
derland zou de eerste grote epi
demie zich pas in 1929 melden,
maar toen was het ook gelijk
raak: 511 mensen raakten ver
lamd en van hen gingen 79 dood.
Vanaf toen volgden de epide
mieën elkaar steeds sneller op
en vielen er steeds meer slacht
offers: De epidemie van 1943
telde 1931 patiënten, 222 doden
- 1944: 1713 patiënten, 126 do
den - 1952: 1731 patiënten, 72
doden. Tenslotte, in 1956, het
laatste jaar dat het poliovirus
ongeremd kon heersen, werden
2206 poliogevallen geregistreerd
en van hen overleden er 71.
1956 was dus een rampjaar. Op
het hoogtepunt van de epidemie
besloten de autoriteiten, om ver
dere besmetting te voorkomen,
scholen en zwembaden tijdelijk
te sluiten. Na afloop van de epi
demie bleken 932 patiëntjes ern
stige restverschijnselen te heb
ben en van hen waren er 553
voor de rest van hun leven tot de
rolstoel veroordeeld en een tien
tal zelfs tot een levenslang ver
blijf in de ijzeren long. Men kan
zich de opluchting van onze
(groot)ouders voorstellen toen
dat nieuwe
vaccin van dr
Jonas Salk het
mogelijk
maakte om al
le kinderen te
gen polio in te
enten.
Het was niet
het eerste vac
cin -in 1909 al
had Karl
Landsteiner
(de ontdekker
van de bloedgroepen) een vaccin
bereid dat achteraf te gevaarlijk
bleek - maar het was wel het
eerste vaccin dat zowel veilig
was als effectieve bescherming
bood. Een vondst uit 1949
maakte dat mogelijk. Tot dan
kon men het virus alleen maar
kweken op het zenuwweefsel
van levende apen maar nu men
op gewone voedingsbodems net
zoveel virus kon kweken als men
ter bereiding van een entstof no
dig had, was het maken van een
vaccin (het sjieke woord voor
entstof) stukken gemakkelijker
geworden.
Salk gebruikte als vaccin een
met formaldehyde gedood polio
virus. Hij spoot het eerst bij zich
zelf in en vervolgens bij zijn
vrouw en drie kinderen voordat
hij het uittestte in een gigan
tisch onderzoek waar een mil
joen Amerikaanse kinderen aan
meededen. Op 12 april 1955, bij
na op de kop af veertig jaar gele
den, maakte men de resultaten
officieel bekend. Een sensatie.
Het nieuwe vaccin bleek veilig
te zijn en een bescherming te
bieden van 80 tot 90 procent. Dr
Jonas Edward Salk, de zoon van
Pools-joodse immigranten, was
van de ene dag op de ander een
wereldberoemd man en met prof
Barnard (van de harttransplan
tatie) waarschijnlijk de laatste
van de legendarische, meer dan
levensgrote dokters.
Het succes van het nieuwe vac
cin was over
weldigend.
Kwamen in
1956 in Ameri
ka nog 40.000
nieuwe geval
len van polio
voor, in 1960
was dat ge
daald tot een
luttele dui
zend. Een da
ling van 92
procent! In
Nederland niet anders.
Daar daalde het aantal nieuwe
patiëntjes van 2207 in 1956 tot
163 een jaar later, 34 in 1958, 9
nieuwe gevallen in 1959. En
toen, uitgerekend op het hoogte
punt van zijn roem, vond het zo
geheten 'Cutter incident' plaats.
Een twaalf maanden oude baby
in Chicago overleed kort na de
inenting aan polio en haar lot
werd al spoedig gedeeld door
driehonderd andere gevacci
neerde kinderen. Een partij vac
cin bleek door slordigheid van
de fabrikant geen dood maar
springlevend 'wild' virus te heb
ben bevat. Salk trof geen enkele
blaam maar de Amerikaanse re
gering stapte zonder pardon
over op het poliovaccin van
Salks eeuwige concurrent en
eeuwige vijand, de in Polen ge
boren onderzoeker dr Albert Sa-
bin. Salk won de slag, Sabin de
oorlog. Nederland, Zweden en
Finland zijn de enige landen ter
wereld waar het vaccin van Salk
wordt gebruikt.
Over de verdiensten van beide
vaccins wordt nog steeds gestre
den in wetenschappelijke kring.
Het vaccin van Sabin bestaat uit
een verzwakt levend virus dat
op een suikerklontje aange
bracht via de mond de darm-
wand besmet. De opgewekte an
tistoffen voorkomen dat het
'wilde' virus later alsnog de
darmwand kan passeren en de
zenuwen ruïneert. Omdat het
vaccin moet worden gekoeld, is
het in de tropen minder prak
tisch maar verder is het gemak
kelijk in gebruik en stuit, omdat
er niet gespoten hoeft te worden,
op minder weerstand bij het pu
bliek.
Er is nog een voordeel, of eigen
lijk zijn het er twee, want het
tweede voordeel wordt door de
medische autoriteiten slechts
besmuikt vermeld. Het vaccin
van Sabin werkt snel en is daar
om buitengewoon geschikt om
mee te vaccineren als bij niet-
ingeënten plotseling een epide
mie uitbreekt zoals laatst in
1992 bij lidmaten van de streng
gereformeerde kerk.
Omdat inenten met Sabins vac
cin neerkomt op het infecteren
van de darm met levend ver
zwakt virus, zit het vaccinvirus
dus later ook in de ontlasting.
Dat is een tweede voordeel.
Want bij een wat minder strenge
hygiëne, zoals dat in peuter
speelplaatsen onvermijdelijk is,
kan het virus zich per ongeluk
expres als een vaccinerend
vuurtje verspreiden onder de
niet gevaccineerden. Afgezien
daarvan ontlopen de verdien
sten van beide vaccins elkaar
nauwelijks.
Salk heeft gelukkig nog bij le
ven het genoegen van een eer
herstel mogen smaken: in 1981
verklaarden de Amerikaanse ge
zondheidsautoriteiten plechtig
dat het vaccin van Jonas Salk
effectief en veilig is. Wat laat,
maar beter laat dan nooit.
NEDERLAND 1
Door Frank Lambregts
Op het Wilhelminaplein werd in 1898 een boom geplat ter
van de troonsbestijging van Wilhelmina. De boom haafeoni
nippertje z'n pensioen, want in 1963 werd hij gerooid, cndat
onverlaat het nodig vond de straat te reconstrueren toteen
keer-steppe. Bij wijze van schrale troost werd het plein?en d
jaar geleden voorzien van een marginaal Beatrix-boompe
Het zal duidelijk zijn dat we vandaag niet in een bos waideU
We stappen vandaag door Rijen: een lange straat do
door een nog veel langere spoorlijn.
Rijen haalde in de jaren vijftig de literatuurvia
toeristen-handboeken van de directeur van <m(
ristenschool in Breda, Van Egeraath. „Rijenis J
lelijkste dorp van Brabant," meende de zwag>r,j
burgemeester Aarts te weten.
En het lijkt inderdaad een sterk verhaal
ooit een toeristische trekpleister zal wordei"
worden daar op een zonovergoten dag geen tei
sen buitengezet en daar is ook geen enkele r>
toe. Dat neemt niet weg dat de vriendelijk voorid
tende dames van het gemeentehuis een gedetailL
de cultuur-historische wandelroute doorHijeny
J2 aanbieding hebben.
Hi En dat is nou dapper: cultuur-historisch
Jf* gen doen in een dorp waar het culturele hoogte»
y de sauwelavond is en de verse neo-gotische kerkt
historische middelpunt.
Over die kerk trouwens geen woord in het gidsje,
H"»' terecht.
De cultuurgeschiedenis van Rijen is snel geschetj
Het begon met wat arme Rijense boertjes, die'
ellende een huid gingen looien in een ouwe
het erf.
Later werden op de plaats van die ton leerlooiers»
- houwtjes opgetrokken. Veel van die looierijs
staan nog steeds achterop dat erf. Ze zijn teg
woordig vrolijk beschilderd en achter de ramen
nen mensen. ->
*De slimmere boeren gingen zich al snel direct
van een leerfabriek noemen. Ze bouwden grote I
ty brieken en daar omheen arbeidershuizen, zodat l
-Jmassieve gebouwen thans in de dorpskom gruwel
in de weg staan. De meeste 'stoomlederfabriekij
m staan daar nu niets te doen.
*De naam van de eigenaar is vervaagd tot een onle
baar grafschrift.
De geschiedenis eindigt met een gemeentebesti
dat dit verlaten erfgoed het liefst tegen de gronde
bulldozerd zou zien.
Maar stiekem zijn die fabrieken met hun
gy schoorstenen de laatste stille getuigen van
triële vooruitgang in zanderig Brabant. Zonde dit
Omdat directeuren veel geld verdienen, lieten i
leerlooiers onbehoorlijke kasten van huizen
zetten. Achteraf hebber, we geluk dat in Rijen;
A chitect Ad (Janus) Aarts woonde, die vooral vond
W oorlog al die huizen ontwierp, want hij was eenj
nie. Amsterdamse school, Delftse school, landhu
stijl. Hij beheerste het allemaal en kneedde heil
een Rijense school.
Huizen als jazzmuziek: wervelende lijnen, bet
sierbanden als baslijnen, tempowisselingen,
ten voor daklijst en dakraam, een solo voor glas-ii
lood-ramen in een trappenhuis en een torenhof
schoorsteen met art-deco elementen als zindert^
finale. Het lelijke dorp staat er vol van.
Ik ben de enige die er vandaag van loopt te genieti
V De Rijenaren zelf scheuren er in auto's aan voor!
Door de belangrijkste straat van het dorp, die;
langs kunstmatig krom is gemaakt opdat er
doorheen gescheurd wordt.
Rijen zou van een aardig verkeersprobleem verin
zijn als de NS die spoorbomen gewoon perm®
zouden dichthouden.
Stap voor Stap door Rijen (5 kilometer) is voor j 3vi
krijgbaar bij de afdeling Voorlichting op het gemeentel
huis in Rijen.
Steeds meer mensen lijden aan
allergische aandoeningen.
Dit komt vooral door de lucht
vervuiling.
Het aantal stijgt ook doordat er
in woningen minder ontluchting
is nu huizen steeds beter geïso
leerd zijn.
Vanwege allerlei toevoegingen in
voedsel neemt het aantal aller
gieën ook toe.
Bovendien wordt er tegenwoor
dig voedsel gegeten dat vroeger
niet zoveel werd genuttigd, bij
voorbeeld schaaldieren.
Dit betekent dat kinderen ook
steeds meer last krijgen van al
lergieën.
Een videofilm waarin te zien was
hoe kinderen vanwege hun aller
gische aandoening op school niet
aan zwem- en gymlessen moch
ten meedoen, was voor het UCB
Institute of Allergy in Breda
aanleiding om te onderzoeken
hoe er op Nederlandse basis
scholen met allergieën wordt
omgegaan.
Bezuinigingen
De directeur van het farmaceu
tische bedrijf dat het instituut
opdracht heeft gegeven voor het
onderzoek, P. Verpalen, zegt:
„Het aantal kinderen met aller
gieën neemt toe en deze stijging
zal de komende jaren wel door
zetten.
Bovendien krijgen kinderen die
al een allergische aandoening als
astma of hooikoorts hebben, tij
dens de lessen steeds meer last
van benauwdheid, tranende ogen
en een lopende neus. Vanwege de
bezuinigingen wordt er minder
geld voor schoonmaken en on
derhoud uitgetrokken waardoor
de lokalen stoffiger worden."
Leerkrachten hebben tegen
woordig gemiddeld drie a vier
leerlingen met een allergische
aandoening in de klas.
Het instituut heeft vanwege dit
hoge aantal onderzocht wat leer
krachten weten over allergieën,
wat voor maatregelen ze er tegen
nemen en hoe ze met de kinderen
I,..-,» Tekst tv
8 Nieuws voor doven en slecht-
jonden
Studio op stelten met Oren
je kop, Kleurrijk, verhalen: Rida en
oe animatieserie
,c press Gang, jeugdserie
Thunderbirds, poppenserie
l,,1 Markant Nederland: 15e Inter
zonale Rally Antieke Rijwielen
,00 The Ride, verslag reis door
eriU gemaakt door Amerikaanse
en (slot)
0 (TT) Sex met Angela, praat-
toaramma: Veilig vrijen
T (TT) Journaal
„24 (TT) Weeroverzicht
«133 Homefront, serie
it?3 Taggart, politieserie
h57 close-Up: Gespeelde levens,
Luik over de geschiedenis van het
iderlandse toneel. Afl. 1
1(532 journaal
NEDERLAND 2
En 00 Journaal
B07 America's Funniest Home Vi-
(230 Journaal
1733 Simavi
800 Journaal
18.07 (TO Lingo
18,30 Journaal
18.34 Tele-archief
9:00 Journaal
Kook tv
«27 Rondom Tien
|K07 Van gewest tot gewest
Ó33 De kleedkamer
ij);58 Interieurs
L.t4 Berlin at all costs
1(5:06 Geknipt
02.32 Woordroof
13,00 Journaal
113.07 Het pakhuis
g,32 The Wonder Years, serie
,357 Villa Achterwerk
jis.OO (TT) Journaal
6:09 Little Women, animatieserie
%34 De troon van koning Kunst-
_bit, kleutermagazine
Pï.02 Skippy, jeugdserie
7?28 (TT) Schetsen uit de natuur,
tumentaire-sefie: Woeste streken
„58 (TT) 2 Vandaag, actualiteiten
M3 (TT) Studio Sport met de Tour
France, de etappe Alengon-Le Havre
ll62 km)
[19.25 Ik weet het beter, spelletje
b:55 Straatmuzikanten, documen-
Itaire-serie. Afl. 1: Barcelona
0.24 (TT) Speurtocht in de natuur,
fee
1M6 Peter: vrienden, interactief
plot)
71.59 Wait till your Mother gets
Home!, speelfilm
3:35 Antenne, documentaire-serie
Iter de premiers van Israël sinds de op
lichting van de staat in 1948: David Ben
ióerion
0.05 Journaal
9.10 Nieuws voor doven en slecht-
prenden
Van onze verslaggeefster
Breda - Acht van de tien Nederlandse leerkrachten
scholen hebben kinderen in de klas met allergische aando
gen. Daarom hebben zij behoefte aan informatie over
gieën. Dit blijkt uit een onderzoek onder 526 Nederlands!
sisscholen dat is uitgevoerd in opdracht van het onafhankeli*
UCB Institute of Allergy in Breda.
omgaan. „Als leerkrachten n
wege angst en onwetendheid!
leerlingen aanraden miet
doen aan bijvoorbeeld zweij
gymlessen omdat ze een y
huiduitslag of astma hebbes!
ken de kinderen in een isolfflr
en dat is niet nodig", zegtVai
len.
Aan 526 scholen werd i
quête verstuurd die wg®
moest worden door een 1"
kracht.
82 Scholen reageerden bi')
„Van de leerkrachten die w
den dat ze kinderen met atol
in de klas hadden, 80 pro
heeft 40 procent maatregehl
troffen in het lokaal. Er werii
kening gehouden met het s*
plinten, bloemen en trakta
De beste maatregel die
lokaal kunt treffen,
schoonmaken, wordt
slechts 25 procent van ffl
krathten toegepast."
Haitaanval
Volgens Verpalen komt dit11
dat leraren te weinig van'
gieën if weten. „Ruim60p'|
van de leraren zegt behor
hebbel aan informatie
duidelijk wordt wat er iri
klas voir maatregelen
kunnen worden. Als ze er|
over we:en dan beseffen'
kinderen met een allergie
mee kunr.en zwemmen off
Je kunt let vergelijken ij
mand die een hartaanval
gehad. Ui', angst en on*e
heid wordt gedacht dat hi]
allerlei diigen niet meef
doen", zegtVerpalen.
Nu duidelijk is dat er ond
krachten van basisschol®
hoefte is aan informatie "v j
begrip allergieën, wil
samen met iet minister
Onderwijs en het minis'®,
Volksgezondhiid wat gaan -
aan de onbekendheid van 1
nomeen allergitën.
Het ontwikkelen van een A
gramma voor de b£
heeft zijn voorkeur.
V
K'~
09.0
hor
15.0
pe(
18.1
18.1
18.:
18.'
19.1
19.1
20.;
th<
21
22.1
22.
22.1
23.1
23.
00.
07|
07.
07
07
08
081
ap
08
08|
09
09i
td
BELGIË FRANS 1
s
.16.40 James Bond jr., animatieserie Dj
117.05 Camp 2000, serie 17.35 The Wal- T;
tns, serie 18.30 Info première 18.55 ki
laguy, serie 19.30 Nieuws 20.10 Tour pi
ie France, samenvatting 20.20 La rivière g<
iterance, serie. Afl. 1 22.05 Inédits: sf
frente, les années ambigues, documen- (1
iire-serie gemaakt door amateurs: 0:
937-1934 23.10 Coup de film, filmru-
fiek 23.40 J'aime la télé, reportage-se-
e over het kijkgedrag van jongeren:
.port 00.25 Laatste nieuws 00.40 24 H
for les marchés
'BELGIË FRANS 2
15,00 A bicyclette, wielersportmagazine
"5.30 Tour de France, 4de etappe 17.30
arcours, golfmagazine 18.00 lei Bla-Bla
MO Parcours, golfmagazine 19.30
Neuws 20.00 Concert officiel du 50e an-
'iversaire de l'ONU. Werken Bartok en
Jethoven 22.05 A bicyclette, wieler-
ptmagazine 22.35 Tour de France,
amenvatting 22.47 24 H sur les marchés
rDow Jones
Ei
'DUITSLAND 1
k» MorSenmagazin, ontbijttelevisie
[JM bleute 09.03 Ferienf ieber met Die
jOibokids, tekenfilmserie; 09.25 Die
®,ne Meerjungfrau, jeugdfilm 11.00
elite 11.04 Every Little Crook and Nan-
"Amerikaanse film-komedie ult.1972
linn dmschau 12.55 Presseschau
'00 Mittagsmagazin met Heute 13.45
wtschafts-Telegramm 14.00 Ta-
au 54-03 Schimpf - 19 7 17, tele-
nKhe talkshow 14.30 Wuff, jeugdse-
fc'L I'55 PhilipP' k'nderserie 15.00 Ta-
mau 15.03 Nobody is perfect, spel-
i J'30 A'l creatures great and small,
laifk 00 Tagesschau 16.03 Fliege,
l^how met actuele thema's 17.00
agesschau 17.10 Brisant, boule-
Kpine 17.55 Verbotene Hebe,
18.25 Marienhof, serie 18.54 Ein-
füADlO
onsDl° RIJNM°ND
w|Uzanne' 9-00 Annie de Reuver. 10.0<
L't,"et„en Menno Tamming. 12.00 De r
le"a r u,'is- U.OOHenriëtteGeeve. 15.C
Ltaa !Tkel- 1700 Post van vandaa9i
|jMan de telefoon. 19.00-22.00 Radio Rij.
OMRQEP BRABANT
b&wt ?Znc Radio. 1 gevolgd door re]
25 Do i, Actualiteiten en verkeersinfo
fe|e o Ji^nlln Brabant. 8.11 Radio Nied
"eersinfl Actual|1eiten met Tourjournaal
kioX ™t,e- 855 Weerman 9.07 I
LV07 u® scheurkalender. 10.07 Dra
Riualito-t e' met De scheurkalende;
hle \e truenservice- 'MO Radio Nie
llctualitoBelspeL K04 Radi0 Tou
I ai'teiten. 17.50 Provinciale agenda
