den meer
ld.
In België.
Vrouwen slechten Haags mannenbolwerk
De VN en 'uitbanning van den oorlog'
rpsfeest van
juni jl. een
>ot succes
worden.
BINNENLAND
0e bescherming
van het kleine
draag je als
vrouw altijd
met je mee'
3 door de inzet van
vrijwilligers, is ons
e hartelijke
hiervoor.
Dorpsfeestcomité
ole.
sche keuken
Aalterbaan 183
Geruisloze
opmars van
'zwakke sekse'
in de
Tweede Kamer
1995
den spaart u vrij elk ge
wenst bedrag.
Sparen kan op de korte
termijn (al vanaf 14 da
gen). Maar het kan vooral
ook op de lange termijn,
|lfs. Het is immers zaak dat u
elgische" opbrengsten in gul-
deert voor langere tijd.
arbij dat u bij de ASLK hele-
spaart. Neem de proef oo de l':orJeroen den B'''ker
r r u[ .far a oosten
UB STEM
VRIJDAG 23 JUNI 1995
eteen voor een afspraak.
•ORTIS-ONDERNEMING
nburg geassocieerd met Basque UCL i
.000 m2.
3en fabriek (sinds 1964).
/akkundige plaatsing. n
tal, slaap- en badkamers en kanto
rersbusch, Pelgrim, Scholtes.
rp en offerte.
ax 00.32.50.71.81.41 <onn,lUr
)t 19.00 uur. Op zaterdag tot 18.0UU
ormiddag en zondag
B-9990 MALDEGEM
.Plaats:
Ie minister betrapt zich er zelfs
is op: soms is ze ook een ma
in Pas nog zei ze over haar col-
ja Hans Wijers van Economi-
ie Zaken: 'mjammi mjammi'.
iftewel: hij is een lekker stuk.
chteraf schaamt Annemarie
Hitsma (Verkeer en Water
aat) zich een beetje voor haar
„Eigenlijk kan dat
jet Als minister moet je op je
oorden passen. Maar ik flapte
set er uit. Tien jaar geleden had
Wat over Hans Wijers niet dur-
in zeggen. Maar ik ben harder
worden en de tijden zijn veran-
hrd."
oen Jorritsma (45) in 1982 als
Toentje in de Kamer kwam, was
een van de 22 vrouwelijke ka-
I rieden. Haar eigen fractie, 36
Talen, telde slechts vier vrouwen,
ilitiek was toen nog bij uitstek
it domein van mannen. Anno
192 telt de WD-fractie echter 9
louwen, op 31 kamerleden. Het
aten de dagen dat vrouwen yan_
ferse politieke pluimage zich)
tijwel noodgedwongen, verenig-
Ien in het kamerbreed Vrouwen-
tetleg, herinnert Jorritsma zich.
lat was de enige mogelijkheid
VTouwenbelangen echt op de
«litieke agenda te krijgen: man-
in hadden daar te weinig oog
nor.
tao 1995 telt minister Ad Mel-
ri(39) zijn zegeningen. „Op de
'Msmarkt is het aantal vrou-
an flink toegenomen, al werken
meesten in deeltijd. In de Ka-
en het kabinet is het aantal
®uwen weliswaar nog niet de
Mft, maar de opwaartse trend
Per wel goed in. En in de kin-
propvang heeft zich voor Neder-
•ndse begrippen een ware revo-
pie voltrokken."
llelkert, als minister van Sociale
en Werkgelegenheid ook
[Wt Emancipatie verantwoorde-
f, vindt dat de inbreng en visie
vrouwen niet gemist kan
'orden op cruciale plekken in de
samenleving. Bijvoorbeeld in het
openbaar bestuur. „Maar het be-
mtjfsleven blijft hopeloos achter:
®t is dan ook echt een men's
Nd."
®ok kamervoorzitter Wim Deet-
"sn (50) glundert. „Maar we zijn
''oog niet. De samenstelling van
1 Tweede Kamer is pas even-
"chtig als de helft van de leden
"miw is. Het proces moet dus
Jaan. Maar dat is een zaak
at de politieke partijen. Die
oeten vrouwen op verkiesbare
P aatsen op de lijsten zetten," al-
«sdeCDA'er.
«heeft Deetmans ideaal al be
ta! ^'e ^ract'e bestaat voor de
i uit vrouwen. Maar nog is
["■niet goed. Want, zegt oud-ge-
^ou'se Groenman, wat
§t nou kwantiteit? „Dat er
J» gouwen in de Kamer zit-
1 w" niet zeggen dat ze ook al-
2 aa' 'eften op emancipatie-as-
ten. Sommige mannen of
Jwei» denken daar helemaal
aan', redeneert de 54-jarige
i,Jnman' die het zelf in sep-
üJf na veertien jaar voor ge-
t boudt omdat ze meer tijd
2 n ar Privéleven wil.
D66-kamerlid maakt zich
Si!,] de nieuwe generatie
tsn oende let op de gevolgen
Legden voor bijvoor-
Ij. ,oudere vrouwen met een
Bw8 men en een piepklein
Sï«- „Veel van mijn vrou-
WleidCOllef'S,Zijn Z6lf g0ed
%t a n..^e^en daar vaak
zaaL'an- Zij zijn gewend hun
DiaJ s zel* te bevechten met
lijk nil' maar dat natuur-
J»ilering°'r de reSt Van de sa"
vroii«,an die 'onSe §oed opleide
es (32), afkomstig uit de ty-
mannenwereld van belas-
Marijke Vos (GroenLinks) en Guikje Roethof (D66) aan het woord in de Tweede Kamer.
en vrouwen. „Uiteindelijk gaat
het niet om je vrouwzijn, maar
net als bij mannen om je kwali
teiten. Je hebt van die vrouwen
die voortdurend lopen te tutten
en enorm de nadruk leggen op
hun vrouwzijn. Die klagen dat
vrouwen zich zo moeten bewij
zen. Maar dat is, vind ik, toch
niet zo relevant. De strijd naar de
top is tegenwoordig voor allebei
minstens even hard."
Zo is het niet altijd geweest. Par
tijgenote Jorritsma heeft zelf
meegemaakt dat vrouwen veel
kritischer werden bekeken.
„Toen ik jaren geleden begon in
de gemeenteraad van Bolsward
was dat zeker zo. Je moest het per
saldo net iets beter doen dan
mannen om als vrouw te slagen.
Van een man werd al gauw ge
zegd: ach, hij redt zich wel. Over
vrouwen hoorde je dat niet. Dat
had voor- en nadelen. Deed je het
als vrouw goed, dan was je ook
meteen extreem goed. Nu zie ik
dat verschil in waardering niet
meer."
In de zaak van vrouwen hebben
zich nu ook mannen gemengd.
PvdA-fractievoorzitter Jacques
Wallage (48) riep vorig jaar dat er
tien vrouwen in het nieuwe kabi
net moesten. Uiteindelijk kwa
men er vier vrouwelijke ministers
en vijf staatssecretarissen. Wal
lage, achteraf: „Ik ben voor die
uitspraak nog gekapitteld. Maar
als ik de meetlat niet zo hoog had
gelegd, waren we lager geëin
digd."
Voor de Tweede Kamer geldt een
andere procedure. Veel vrouwen
komen pas in het parlement als
een man het kamergebouw heeft
verlaten. Immers: mannen domi
neren nog steeds het bovenste
deel van de kandidatenlijsten. Zo
volgde Anneke Assen (45) voor
malig CDA-fractieleider Elco
Brinkman op. Zij werd daarmee
de vijftigste vrouw in het parle
ment. „Het is voor mezelf niet be
langrijk, maar wel voor de hele
politiek."
De voortschrijdende emancipatie
heeft veel vrouwen naar de Ka
mer gebracht, maar op lokaal ni
veau is dat anders. Assen was tot
vorig jaar gemeenteraadslid in
Nijmegen. De enige vrouw in de
twaalfkoppige CDA-fractie. Het
landelijke gemiddelde voor het
aantal vrouwen in gemeentera
den bedraagt niet meer dan 22
procent.
Assen begrijpt dit lage cijfer wel:
„De combinatie van gezin en
baan is al moeilijk. Om dan op
drie fronten actief te worden, is
helemaal zwaar." Raadsleden
doen dat werk naast hun gewone
baan, terwijl kamerleden be
roepspolitici zijn. Het WD-Ka-
merlid Monique de Vries (47)
schaart zich zonder meer achter
Assens verklaring. „Ik dacht toen
ik gepolst werd voor de gemeen
teraad: drie dingen tegelijk red ik
niet. Ik had een jong gezin, was
lerares Italiaans aan het conser
vatorium en wist dat het raads
lidmaatschap veel tijd kostte. En
mijn baan opgeven, wilde ik toen
niet."
Sommige politieke partijen als
PvdA en GroenLinks hebben als
uitgangspunt dat een bepaald
percentage van de kandidaten
vrouw moet zijn. „Dat dwingt om
vrouwen met kwaliteit boven wa
ter te fietsen," zegt PvdA-Ka-
merlid Ella Kalsbeek (40). Zo
Een historisch record: de Tweede Kamer
telt sinds begin juni 51 vrouwen. Met
ruim eenderde vrouwelijke leden is een
nieuwe drempel geslecht. Een zege voor
de emancipatie? En hoe moet het verder?
denkt ook GroenLinks-Kamerlid
Marijke Vos erover. „Van ouds
her is een politieke partij meer
een mannenwereld. Je moet er
iets voor doen om daarin veran
dering te brengen," zegt de 38-ja-
rige Vos.
Mede daarom, denkt Kalsbeek,
voelen vrouwen zich vaak niet zo
aangetrokken tot de politieke
cultuur. „Dat kun je ook de poli
tiek verwijten. Vergaderingen
zijn niet altijd leuk. Ze gaan over
te weinig. Er wordt veel geouwe
hoerd. Mannen zien een bestuur
sfunctie eerder in carrièreper
spectief. Het staat goed op hun
curriculum vitae," vertelt Kals
beek. Of, zoals Anneke Assen het
verwoordt: „Mannen ontlenen
eerder status aan bijvoorbeeld
een raadslidmaatschap".
De Tweede Kamer is in ieder ge
val geen echte mannenwereld
meer. Ad Melkert herinnert zich
de oude vergaderzaal. „De groene
bankjes, de rook achter de gordij
nen. Dat was toch anderhalve
eeuw een mannenbolwerk. Man
nen onder elkaar, dat is toch wel
echt veranderd."
Of door de aanwezigheid van
vrouwen de politieke cultuur an
ders is geworden, is moeilijk vast
te stellen. Vanuit zijn voorzitters-
stoel ziet Deetman in ieder geval
weinig verschil in het optreden
van mannen en vrouwen. „Vrou
wen zijn even actief aan de inter
ruptiemicrofoon."
Kalsbeek: „Vrouwen zijn net zo
gewiekst in het politieke spel. Ze
grijpen even snel naar de truken-
doos."
Maar Vos ziet dat anders. „Mijn
beeld is dat vrouwen vaker pro
beren op een andere manier poli
tiek te bedrijven. Dat verbale, dat
scoren, dat effectbejag; macho-
spel is het, dat hanige. Daarop
heb ik kritiek. Ik denk dat vrou
wen meer gericht zijn op de in
houd. Al zijn er altijd vrouwen
die meedoen aan dat mannelijke
spel."
Ella Kalsbeek hierover: „Een po
liticus moet wel scoren. Dat hoort
bij het vak. Je bent hier niet om
alles in het geheim te doen. Maar
over het algemeen zijn vrouwen
wel directer. Ze vergaderen zake
lijker. Minder gelul, minder
puntjes maken, meer taakgericht.
Wat dat betreft heb ik veel gehad
aan het moederschap. Je leert zo
drie dingen tegelijk doen".
Jacques Wallage is er wel dege
lijk van overtuigd dat vrouwen
de politieke cultuur veranderen.
„De omgangsvormen wijzigen.
De kleedkamersfeer verdwijnt.
Vrouwen spelen minder tactische
spelletjes, zijn minder met zich
zelf bezig. Mannen redeneren
heel erg vanuit hun eigen situa
tie. Dat zijn ze gewend van thuis,
waar vaak ook alles om hen
draait," meent Wallage, wiens
staf inmiddels bijna geheel uit
vrouwen bestaat.
De fractievoorzitter signaleert,
met enige spijt, wel dat vrouwen
veranderen zodra ze in de Kamer
komen. Dan komt de status van
het kamerlidmaatschap in het ge
ding. „De Kamer is, ondanks alle
kritiek erop, een indrukwekkend
instituut. En iedereen past zich
daaraan aan. Men speelt kamer
lid, gaat anders praten, zich an
ders gedragen. Zo krijg je een rol
gedrag dat mij te confectie-ach-
tig overkomt. Maar weinig men
sen ontsnappen aan dat keurslijf.
Die jongens van de Socialistische
Partij doen het goed. Die zijn op
een normale manier blijven com
municeren. Spelen geen kamer
lid", zegt Wallage over de SP-
Kamerleden Remy Poppe en Jan
Marijnissen.
Ook Wallage's rechterhand, vice-
fractievoorzitter Karin Adel-
mund, is volgens hem zichzelf ge
bleven. „Ze is op dezelfde manier
blijven praten en toont ook haar
emotie," verwijst Wallage naar
de 'snik' die Adelmund liet horen
tijdens een debat over de herkeu
ring van wao'ers. „Als je boos of
verdrietig bent, mogen mensen
dat best zien. En dan moet je geen
komedie spelen, want televisie is
een genadeloos medium dat zo
iets meteen blootlegt. Nee, waar
we behoefte aan hebben is een
cultuurdoorbraak. En dan heb
ben we nog een hele weg te gaan.
Wat mannen aan cultuur verpest
hebben, hebben vrouwen nog
lang niet weggepoetst."
Wallage's somberte doet niets af
aan het record dat de vrouwen
FOTO WIEBE KIESTRA
deze kabinetsperiode in de Ka
mer vestigen. Maar, zegt Kals
beek, we zijn er nog lang niet.
„Destijds ging de discussie vooral
over kinderopvang en recht op
arbeid. Nu gaat de discussie over
de herverdeling van betaald werk
en zorg. Ook over dingen als de
onbegrijpelijke schooltijden in
Nederland. Het is de waanzin ten
top dat kinderen in de pauze niet
kunnen overblijven. Hier heerst
een collectief geloof dat het
slecht is. Maar in Engeland en
België heb je even stabiele men
sen, hoor."
Anneke Assen meent dat vrou
wen nog steeds een specifieke in
breng hebben. „Hoe richt je een
wijk in? Hoe zorg je dat voorzie
ningen goed bereikbaar blijven?
Dat zijn vaak dingen waar vrou
wen eerder aan denken. Vrouwen
realiseren zich ook beter wat er
aan de hand is op het gebied van
de zorg. Ze zien dat veel vrouwen
van 55, 60 jaar opnieuw voor
zorgvraagstukken worden ge
plaatst. Nu niet meer voor hun
kinderen, maar voor hun ou
ders," meent Assen.
Haar oudere collega Liesbeth Ai-
king (67) van de uiteengevallen
AOV-fractie heeft daar een ge
heel eigen visie op. „Vrouwen
hebben andere genen. Dat beïn
vloedt je visie, daarom hebben
vrouwen meer aandacht voor
zorg. Je denken en voelen heeft te
maken met wat in je lichaam is
gebeurd, bijvoorbeeld door een
geboorte. De bescherming van
het kleine, de verantwoordelijk
heid daarvoor, de zorg voor vei
ligheid; dat draag je als vrouw al
tijd met je mee."
Toch zijn het niet meer alleen
Et.™ l6Urs'In haar beleving is
8 en verschil tussen mannen
Maandag wordt in Mid
delburg de fototentoon
stelling '50 jaar VN, een
droom van 1 wereld' ge
opend. Het is die dag
precies een halve eeuw
geleden dat in San Fran
cisco het VN-Handvest
werd ondertekend.
Door Twan van den Brand
Donderdag 3 mei 1945.
„Voorts veel poeha over de Fris
co Conferentie, die den oorlog
zal uitbannen en onmogelijk ma
ken voor de toekomst. Is het no
dig het volk die onzin te doen ge-
looven? Wie moet het publiek
straks de waarheid vertellen?"
De passage komt uit het dagboek
van de topdiplomaat en latere
minister J. H. van Roijen, lid van
de Nederlandse delegatie tijdens
de oprichtingsconferentie van de
Verenigde Naties in San Fran
cisco. Hoewel het citaat anders
suggereert, was de schrijver een
groot voorstander van een VN,
als opvolger van de machteloze
Volkenbond.
Zijn relativerende opmerkingen
lijken slechts ingegeven door de
vooruitziende blik, dat ook de
VN van de wereld geen paradijs
zouden kunnen maken. Ze pas
sen bij de uitspraak van Dag
Hammarskjöld, de tweede secre
taris-generaal van de organisa
tie (I953-'61), dat de VN niet zijn
opgericht om de mensheid de he
mel binnen te voeren, maar om
haar te redden uit de hel.
Inmiddels wordt in verschillen
de regio's ook het laatste deel
van Hammarskjölds bewering
betwijfeld. In Sarajevo weet het
volk niet zo net of de VN hun
wereld uit handen van de duivel
hebben gered. In Mogadishu
wordt daar evenzeer aan getwij
feld. De kritiek op de Verenigde
Naties is wijdverbreid, meestal
als het gaat over vredesopera
ties, de inzet van militairen. En
dan dreigt het goede werk van
onder meer de voedsel- (FAO),
de vluchtelingen- (UNHCR), on
derwijs- (Unesco) en kinderor
ganisatie (Unicef) wel eens te
worden vergeten.
In het Roosevelt Study Center in
Middelburg - de voorouders van
de legendarische Amerikaanse
president stammen uit het
Zeeuwse - wordt maandag een
foto-tentoonstelling geopend
over de beginperiode van de Ver
enigde Naties, met accenten op
de oprichtingsvergadering, van
25 april tot en met 26 juni 1945,
en de Nederlandse betrokken
heid. De foto's komen onder
meer uit de VN-archieven in
New York.
Nee, in het dagboek dat Van
Roijen bijhield tijdens de bijeen
komst in San Francisco, kun je
in Middelburg niet bladeren.
Dat wordt gekoesterd door zijn
weduwe te Wassenaar. Wel staat
in een vitrine 'het koffertje van
Van Roijen'. Met dit koffertje vol
geheime stukken, vluchtte de
topdiplomaat in oktober '44 uit
bezet Nederland naar de rege
ring in ballingschap in Londen.
En die stuurde hem - hetzelfde
koffertje met een andere inhoud
in de hand - later door naar San
Francisco, waar Van Roijen als
adviseur van de Nederlandse de
legatie fungeerde.
Het is maandag, de dag dat de
expositie in besloten kring
wordt geopend, precies een hal
ve eeuw geleden dat delegaties
uit 50 landen het VN-Handvest
signeerden. De Chinees Welling
ton Koo tekende het charter op
26 juni 1945 om 12.03.04 uur (lo
kale tijd) als eerste en de Ameri
kaan Edward Stettinius kort
voor 15.16.00 uur als laatste.
„Doel van de nieuwe organisatie
is de uitbanning van den oorlog,
wat bereikt moet worden door
de bevordering van de welvaart
en de achting van de menschelij-
ke rechten," meldden de media.
Aanzetten voor de vrede op aar
de waren reeds gegeven; onder
meer in het najaar van 1944 tij
dens een bijeenkomst in Dum
barton Oaks (nabij Washington)
en in februari '45 op de confe
rentie van Jalta, waar Churchill,
Stalin en Roosevelt de wereld
verdeelden. Vooral die laatste
maakte zich sterk voor een Vere
nigde Naties. Zo sterk, beweren
sommige historici, dat de Ameri
kaanse president in andere za
ken te zeer het oor liet hangen
naar zijn Sovjet-collega en Sta
lin onder meer Oost-Europa en
delen van Oost-Azië cadeau
deed. Roosevelt zelf maakte de
oprichtingsvergadering niet
meer mee. Hij overleed op 12
april 1945 en werd op de tweede
dag van de conferentie in San
Francisco herdacht als inspira
tor van de nieuwe volkerenorga
nisatie, in zijn ogen 'een funda
ment voor de wereldvrede'.
Op 24 oktober, na de ratificatie
door de diverse regeringen, trad
het Handvest in werking.
De expositie '50 jaar VN, een
droom van 1 wereld': van 27 juni
tot en met 13 oktober. Openingstij
den: maandag t/m vrijdag 10.00-
12.30 en 13.30-16.30 uur in het
Roosevelt Study Center, Abdij 9,
Middelburg, tel. 01180-31590.
vrouwen die onderwerpen als de
combinatie van zorg en arbeid
aanroeren. In de dagelijkse prak
tijk van het paarse kabinet eisen
mannelijke ministers openlijk
tijd op voor hun kinderen. Zo
zorgde minister Gerrit Zalm (Fi
nanciën) er onlangs voor dat hij
het diplomazwemmen van zijn
kinderen niet hoefde te missen.
Zalm heeft trouwens op zijn mi
nisterie verordonneerd, dat het
uit moet zijn met het structurele
overwerk.
Ook minister Melkert verschijnt
niet voor tien uur 's ochtends op
zijn werk. Eerst brengt hij zijn
twee kinderen naar school. De
minister: „Daarmee ben je er na
tuurlijk niet, maar het is wel een
vast punt in mijn aandeel in de
opvoeding."
Voormalig PvdA-fractieleider
Wöltgens verzuchtte onlangs nog
voor de radio dat hij zijn beide
dochters jaren door zijn drukke
politieke bestaan niet had zien
opgroeien. Melkert: „Sommige
dingen in het leven overkomen je,
maar de generatie vóór mij is ook
meer grootgebracht in het klas
sieke man-vrouw-patroon. In
mijn generatie zie je andere pa
tronen, al blijft het zoeken naar
oplossingen." Een van zijn eerste
daden als minister was ervoor te
zorgen dat in de nieuwe arbeids
tijdenwet ruimte is voor zorgt
aken van werknemers.
Gaat het met vrouwen in de poli
tiek goed, in de samenleving is
dat nog vaak onvoldoende het ge
val. Door de wol geverfde politi-
cae als Jorritsma, Groenman en
CDA-Kamerlid Yvonne van Rooy
(44) waarschuwen dat vrouwen
nog te vaak economisch afhanke
lijk zijn. Vele vrouwen werken
weliswaar, maar nog veel te vaak
in deeltijd. Bij echtscheiding
dreigt dan nog steeds de bijstand.
Voor de jonge politieke garde, vol
ambities en enthousiasme, leeft
dat probleem onvoldoende,
meent Groenman. „De emancipa
tie bij de bovenlaag is voltooid.
Bij mensen die het gemaakt heb
ben. En met geld is veel te rege
len. Ik maak me zorgen over de
samenleving in het algemeen.
Vrouwen met minder geld heb
ben het niet zo gemakkelijk."
De toestroom van vrouwen heeft
een einde gemaakt aan het oude
beeld dat vrouwelijke kamerle
den zich vooral bekommeren om
de zachte sector. De Kamer kent
vandaag de dag woordvoersters
op alle mogelijke terreinen. Bibi
de Vries doet fiscale zaken, Yvon
ne van Rooy de uitbreiding van
Schiphol en Ella Kalsbeek justi
tie. „Laatst zaten we met drie
vrouwelijke woordvoerders in
een vergadering over zo'n tech
nisch onderwerp als telecommu
nicatie. Dat valt niet eens meer
op," zegt Van Rooy.
En dan is er nog het 51e Kamer
lid, Anke van Blerck-Woerdam
(51) uit Tilburg. Ze is Dick Dees
opgevolgd, die op zijn beurt naar
de senaat is verhuisd. Van Blerck
is nog tot eind juni wethouder in
haar woonplaats.
Jorritsma was dertien jaar gele
den al zo slim om zich niet te
storten op de zogenaamd zachte
onderwerpen als volksgezond
heid, onderwijs en maatschappe
lijk werk. „Het waren altijd
vrouwen die zich daarmee bezig
hielden. Daar had ik zo'n hekel
aan," vertelt de bewindsvrouw
die nu een megaproject als de
Betuwelijn tot een goed einde
moet brengen.
Zij is onmiskenbaar een voor
beeld voor veel vrouwen, getuige
de vele verzoeken van vrouwen
organisaties om een voordracht
te houden. De minister blijft er
nuchter onder. „Ach, ik denk ook
niet de hele dag aan vrouwen.
Soms zit ik kritiekloos de benoe
mingen bij waterschappen te te
kenen, blijken dat allemaal man
nen te zijn. Maar als ik een zaal
vol mannen moet toespreken, kan
ik het niet nalaten te roepen:
'Goh, hier heeft de emancipatie
ook nog niet toegeslagen'."
I
