Tim Krabbé,
jmet kop en schouders
staat.
5IONS
PAS
De toekenning van de
Gouden Strop 1995
en de
uitzichtloze discussie
ng si Grote Gids
IN^' H STEM
\AN DE A16
bre Solaire,
NEDERLAND
ZEKERHEID
ANWB
AUTO
MUSTERD
83380
IABANT
veiligheid
Winnende thrillers
zijn méér dan een
spannend verhaal
sle UVA-filters worden
ne-energie afgebroken
SOLAIRE PHOTOSTABLE
it zonne-energie
Met de garantie van
auto's
gekeurd
nationale
BOSCH
TILBURG
ANNABOSCH
ALDER
0,-Jöhan Diepstraten
|et boek is spannender dan 'Het
iden ei' en de thematiek is intrige-
ider. Het gedrag van de hoofdper-
jis verklaarbaar en toch raadsel-
'Vertraging' is zowel bedoeld
L de liefhebber van het spannende
Laai als voor de literatuurvorser
linieer oog heeft voor de psycholo-
Lhe verwikkelingen.
Het verkeer in de richting Zierikzee
imleidingsroute aangeboden via de Ad
vl285.
Het verkeer uit de richting Den Bosch ij1
ïchting Rotterdam zal ter hooate va
cnpt. "Hooipolder" worden 9^°'-
ïaar route te vervolgen via de A/'
cnpt. "Gorinchem".
Het plaatselijk verkeer uit o.a. de om9ev'!^L
ïreaa, Prinsenbeek, Terheijden en Wag ^veivi
:al verwezen worden naar één van ae
taande routes.
Ministerie van Verkeer en Wo'e
Directoraat-Generaal R'iksW°
Directie Noord-Brabant
Rijkswaterstaat DAS Bred°
Gratis 06-0221166 -.732
Teletext pagina's 730-73
E ik in de zomer vorig jaar over de
a Vertraging van Tim Krabbé, die giste-
|!5.000 gulden mocht ontvangen als win-
sivan de Bruna Gouden Strop 1995.
mee zette de jury de trend voort waar
bij vorig jaar startte: het bekronen van
[thriller die méér is dan alleen een span-
idverhaal. Was Het woeden der gehele we-
L»an Maarten 't Hart vorig jaar een ver-
keuze die leidde tot gemor en veel
ssie over de scheiding der genres, met
raging als winnaar zal iedereen vrede
aen hebben: vrijwel unaniem besliste de
[jdat van de 36 beoordeelde thrillers deze
a van Krabbé er met kop en schouders
k
1(raging is het verhaal van de schrij-
i/quizmaster Jacques Bekker, die tijdens
(tussenlanding in Australië op zoek gaat
[zijn jeugdvriendin Moniek Illegems, een
trliefde van dertig jaar geleden. Op het
■ent dat Bekker haar ontmoet, staat zij op
punt van de aardbodem te verdwijnen. De
dlegster van het Madame Twenty-impe-
a weet dat zij binnenkort ontmaskerd
^dt omdat zij samen met haar compagnon
miljoen dollar achterovergedrukt
nvoudig
verhaalniveau is Vertraging tamelijk een-
Tiig: Illegems en Bekker gaan er samen
sioor en moeten het zien te rooien met het
li dat Moniek nog bijtijds kon meenemen.
Bbbé heeft een aantal gebeurtenissen be-
ptdie van hun vlucht een ware page-tur-
n. Dat de afloop tragisch is, ligt in de
[der verwachting. Het is een bijzondere ro-
1, niet alleen vanwege de compositie - drie
Mijnen die in een denderende plot sa-
ikomen - maar ook vanwege de psycholo
ge verwikkelingen. Op iedere pagina
|«t er iets tussen de twee romanpersona-
recensie destijds citeerde ik het
fijverscredo van Tim Krabbé: „In heldere,
Jende taal spannende verhalen vertellen,
rvan je zeker weet dat ze diepgang bevat-
Dat is wat ik óók wil. De oppervlakte
jet boeiend zijn, en tegelijkertijd een ver-
a meegeven van diepte. Mijn credo is:
iioet het gevoel hebben dat ik iets belang-
Bheb gezegd.'
htraging stelt Krabbé verschillende kan-
ivan het begrip vrijheid aan de orde en hij
S het over de onmogelijkheid om op latere
%1 alsnog de Grote Liefde te bereiken.
Ti één vrouw in je leven de moeite waard
EM voor te sterven, zoals ook in Het gou-
eihet geval is? Wat dat 'iets belangrijks'
'Krabbé over rept, nu precies inhoudt,
S het raadselachtige en intrigerende van
twnan. Zeker is wel dat hij met Vertraging
verbeelding van de lezer op gang heeft ge-
en misschien is dat wel zijn grootste
dienste.
provend
I'd juryrapport dat voorzitster Diny van de
pakker (Vrij Nederland) gisteren voorlas,
P dat het vaststellen van de winnaar een
pijke keuze was. Was het dat inderdaad
jury die verder bestond uit Aad van
Heuvel (KRO), Jacomijn de Raad (de
want), Feye Wieringa (Penthouse) en
Wekende? Als jurylid mocht ik ervaren
toekennen van 25 mille in ieder geval
Werst tijdrovende en serieuze aangele
gd is. Werkelijk iedere flodder die werd
stuurd, kreeg de aandacht alsof het om
PWereMthriller ging. Achteraf bleek dat de
V vijf minuten klaar had kunnen zijn,
Vertraging stond
pW iedereen als
één op de lijst.
wt was op het
AW van de eerste
Tkornst op 26
1 veel thrillers
E?en toen nog ver-
Uitgevers
«hun boeken per
icht mogelijk la-
fcj- Bijnen op de Maand van het Span-
L, °oek. „Gevolg is wel dat ik u de ko-
moet bestoken met gefotokopieer-
van boeken die in ieder geval
in week 19 in de winkels zullen
de secretaris van de Bruna
strop aan de juryleden op 7 april.
jS u®11 °ok onze enige ergernis," be-
v rhiuryvoorzitster bij de bekendma-
®°im "ouunaties op 23 mei, „want le-
fe»recht'00® °P ^oet b°eken
leinze^s uiet boeken die lezen als een
tl mef leeskopieën heeft één merk-
Het dikke pakket losse vellen
van De broederschap van Tomas Ross nam ie
dereen plichtsgetrouw mee naar huis met de
belofte van uitgever Fontein (Wim Hazeu) dat
op de vereiste datum in mei de roman in de
winkel zou liggen. Bij de tweede juryvergade
ring bleek dat niemand het boek in wording
had uitgelezen: de nieuwe Tomas Ross over de
beruchte kapitein Westerling in Bandoeng,
werd beoordeeld als een matige thriller die
zelfs niet voor nominatie in aanmerking
kwam. Of het boos opzet was of niet, zal wel
voor altijd geheim blijven, maar uitgeverij
Fontein kreeg het niet voor elkaar om de ro
man op tijd in de boekhandel te krijgen. Ha
zeu stuurde doodleuk een briefje naar de
Stichting dat De broederschap volgend jaar
gewoon op de groslijst opgenomen kan wor
den, in de hoop dat een volgende jury meer
heil ziet in de roman. Het juryregelement
heeft natuurlijk geen antwoord op deze slink
se manoeuvre van de uitgever.
Vanuit uitgeverij de Fontein gedacht is het
verzoek niet eens zo vreemd. Ook Hazeu weet
dat er over geen enkel genre zo verschillend
kan worden geoordeeld als over de misdaad
roman. De broederschap kreeg van de Vrij
Nederland Thriller en Detective Gids het uit
zonderlijk hoge aantal van vier sterren en de
roman werd uitgeroepen tot Boek van de
Week in het KRO-televisieprogramma 'Ik heb
al een boek'. Dat Hazeu de roman had terug
getrokken als er wel een nominatie voor de
Gouden Strop was toegekend, lijkt 'onwaar
schijnlijk.
Hoe verschillend er over thrillers geoordeeld
wordt, bleek ook tijdens de twee jurybijeen
komsten. Zo was ik ervan overtuigd dat Staf
Schoeters met Ochrana - een historische
thriller over de tsaristische geheime dienst
aan het einde van de vorige eeuw - een ere
plaats verdiende. De overige juryleden zagen
er werkelijk niets
in. Schreef de re
censent van het
Brabants Dagblad
bij het verschijnen
van Het vierkant
van de wraak van
Pieter Aspe: „Zo'n
geslaagde misdaad
roman kan niet an
ders dan een nomi
natie voor de Gouden Strop opleveren. En wie
kan Aspe nog afhouden van het winnen van
deze prijs?" Het antwoord bleek tijdens het
juryoverleg: zo'n 25 andere thrillers eindig
den ruim voor Aspe.
Meer schrijvers zullen teleurgesteld hebben
aangehoord dat hun roman niet bij de geno
mineerde vijf behoorde. De werkwijze van de
jury was even simpel als doeltreffend: ieder
jurylid beoordeelde met behulp van een vijf
puntsschaal +/-, -, iedere titel. Afge
zien van Vertraging van Tim Krabbé werden
genomineerd: Henk Apotheker {De Vrije Sin
gel), René Appel (Tegenliggers), Charles den
Tex (Dump) en Jacob Vis (De bidsprinkhaan).
Zeer verdienstelijke thrillers haalden net niet
de nominatie: Rood Rood met Buddy, Bob
Mendes met Link en Mensje van Keulen met
De rode strik. Met name door deze laatste ro
man werd de discussie, die eigenlijk geen dis
cussie is, weer gevoerd over het onderscheid
tussen de genres. Kan een literaire roman met
thrillerachtige elementen in aanmerking ko
men voor de Bruna Gouden Strop?
Hokjesgeest
Bij de uitreiking van de prijs aan Maarten 't
Hart vorig jaar, zei de bekroonde: „Ik vind
het heel moedig van de jury dat ze de prijs aan
mijn boek heeft gegeven. Daarmee heeft ze de
hokjesgeest in de Nederlandse literatuur
doorbroken." Al in het artikel 'Darwin's vin
ken en de detectiveroman' (zomer 1982), later
gebundeld in de essaybundel Het eeuwige
moment (1983), had hij gewezen op het merk
waardig gerezen onderscheid eind vorige
eeuw tussen literatuur en misdaadliteratuur:
„In de Nederlandse literatuur behoren ver
schillende van onze grootste romans onmis
kenbaar tot de misdaadliteratuur." Hij somt
de titels op, van Een nagelaten bekentenis
(Emants) tot De donkere kamer van Damocles
(Hermans). De aanslag (september 1982) van
Mulisch was toen nog net niet verschenen.
René Appel verwoordde het in deze krant (17
juli 1992) even duidelijk: „Ik schrijf psycholo
gische thrillers en die hebben bijna altijd een
literaire inslag, omdat het genre veronderstelt
dat de karaktertekening deugt. Karakterte
kening geeft juist de psychologische meer
waarde aan een roman en dat is het kenmerk
van literatuur."
Uitzichtloos
De argumenten zijn plausibel, maar de dis
cussie is .uitzichtloos. Nog steeds is de mis
daadroman het lelijke zusje van die schitte
rende bruid en veel lezers en critici zijn nu
eenmaal niet te overtuigen van de onzin daar
van. Het lijkt een academische kwestie, maar
het vervelende is dat het onderscheid zo veel
gevolgen heeft.
Voor de bekroonde auteur bijvoorbeeld. Uit
een publicatie na de bekendmaking van de
nominaties begreep ik dat Krabbé zich met
gemengde gevoelens door de misdaadlitera
tuur geannexeerd ziet. Zijn uitgever Maj
Spijker onthulde: „Het had natuurlijk meer
voor de hand gelegen als Krabbé met Vertra
ging voor de Libris-prijs was genomineerd."
Uit het juryrapport is op te maken dat Krab
bé nogal schijnt te lijden onder het onder
scheid tussen de genres. Het zit hem ook niet
mee: na het verschijnen van Het gouden ei
(1982) kreeg Krabbé geen aanvullend honora
rium van het Fonds voor de Letteren omdat
het maar om 'een thrillertje' ging. De Diep-
zeeprijs van middelbare scholieren voor Het
gouden ei was weliswaar een eer, maar de
eerste literaire prijs moest hij nog krijgen.
Het duistere onderscheid heeft ook gevolgen
voor het samenstellen van de groslijst. Had
De genomineerde boeken voor de Gouden Strop 1995
Een sterke mari van Renate Dorrestein niet
een kans moeten maken? Van mij hoefde dit
boek niet op de lijst - het is een wijdlopige ro
man en lang niet zo spannend als sommige re
censenten beweerden - maar andere juryle
den hadden er wellicht anders over gedacht.
Met een eventueel wegvallen van het onder
scheid wordt de groslijst van de Bruna Gou
den Strop waarschijnlijk dubbel zo lang. Op
zich is dat geen probleem, we! dat de onver
valste thrillerschrijvers waarschijnlijk geen
enkele kans maken op de 25.000 gulden,
Daarmee worden ze dubbel gepakt, want de
jury's van AKO-, Libris- en welke 'officiële'
literaire prijs dan ook, lézen de misdaadro
man nu eenmaal niet.
Hooguit de psychologische thriller als onder
deel van de misdaadroman, maar dat is ver
houdingsgewijs een klein segment binnen het
genre.
Nee, met onderwerpen als drugshandel, com
putercriminaliteit, milieufraude en hormo-
nenmafia denkt de lezer in eerste instantie
niet aan een literaire invulling, maar aan
spanning. Opvallend aan de beoordeelde boe
ken is dat werkelijk alle vormen van actuele
misdaad tegenwoordig in thrillers is terug te
vinden.
Was een aantal jaren geleden de faction-thril
ler in de mode - waar gebeurde doofpot-affai
res kregen een thrillerachtig vervolg - de hui
dige misdaadschrijvers ontlenen hun materi
aal wel aan het voorpaginanieuws, maar het
fictiegedeelte overheerst.
Goed jaar
De jury kon al snel constateren dat het alweer
een goed thrillerjaar was. Er waren zowaar
tien debutanten op de groslijst vertegenwoor
digd, van wie twee het tot een nominatie
brachten. Een naam om te onthouden is zeker
Charles den Tex, geboren in Australië en nu
woonachtig in Amsterdam waar hij als mi
lieu-adviseur werkzaam is. Hij schreef zijn
roman Dump in het Engels en zorgde, in sa
menspraak met zijn broer Gideon, voor een
Nederlandse versie. Zoals de titel aangeeft
gaat de roman over het ilegaal dumpen van
chemisch afval: Alex Duffield volgt zijn vader
op bij Duffield Chemicals en raakt verstrikt
in een schandalig netwerk van dump-activi
teiten op het Zuidamerikaanse en Afrikaanse
continent.
De andere debutant, Henk Apotheker, zocht
het wat dichter bij huis. Tijdens de sloop van
een kraakpand wordt een lijk gevonden. Een
politie-inspecteur en een ex-bewoner van De
Vrije Singel proberen onafhankelijk van el
kaar achter de ware toedracht te komen. Wat
de ex-bewoner niet weet, is dat andere kra-
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
kers hem een loer proberen te draaien.
De overige twee genomineerde boeken zijn
volwaardige thrillers. René Appel is voor de
vierde keer in de hoogste regionen geëindigd.
Nu met Tegenliggers, over de rij-instructeur
Martin van Leeuwen die door zijn vrouw
wordt verlaten en plotseling in zijn dorp ook
nog concurrentie krijgt van een nieuwe rij
school. De stoppen slaan op een gegeven mo
ment door nadat deze 'doorsnee burger' in een
extreme situatie terecht is gekomen. Ook ver
dienstelijk is Jacob Vis met De bidsprinkhaan
over de (vermeende) zelfmoord van een direc
teur van het slachthuis en zijn minnares. Het
is zijn tweede politieroman die zich in IJssel-
monde afspeelt.
Charles den Tex, Henk Apotheker, René Ap
pel en Jacob Vis moesten het afleggen tegen
Tim Krabbé. Er was niet eens een derde bij
eenkomst nodig om, na de bekendmaking van
de nominaties, de definitieve winnaar aan te
wijzen. Vertraging is de roman met het minste
aantal pagina's van de 36 beoordeelde boe
ken.
„Het lijkt alsof de auteur elk overbodig
woord heeft geschrapt en alle andere gewikt
en gewogen tot alles precies daar stond waar
hij het wilde hebben," vermeldt het juryrap
port. Ook daarom is Tim Krabbé de terechte
VRIJDAG 23 JUNI 1995 DEEL
