A&R
5.95
DE STEM
ICMA: Nederlandse variant op Flying Doctors
9.95
Reizigers brengen steeds meer exotische ziekten als souvenir mee naar huis
Academisch ziekenhuis
onderzoekt invloed van
acupunctuur op erecties
Chocola (1)
w.fflw*
V l
Fumé 1994
jilly Fumé
ie de Lleurades
.C. Corbières
BOSjE BLOEMEN!
wanneer u iets
lestelijk verpakt,
ienst. Maar eerst
tal spectaculaire
ïrste 500 klanten
jis. Redenen ge-
langs te komen.
Informatie
Winkelpromenades
Survival
Lepra
Sekstoerisme
ini 1995
X .57
n.
-
Jps.w i
UMtv)
é/jV
ki
V(itf D'iUt'rtLt
«NOf V! A M
'-V
.'v;
iter
|3,95
(■ijs:
liter
>,95
irijs:
Ldactie van Lijf leven is elke woens-
en donderdagochtend van 10.00 tot
|#uur
bereikbaar voor nadere informa-
reacties en tips. Tel. 076-236537, Schrij-
l'maa ook: Dagblad De Stem, redactie
Postbus 3229,4800 MB Breda.
Lijf&leven
WOENSDAG 21 JUNI 1995 DEEL I
locola is van jongs af aan
onweerstaanbare verlei-
^jvoor me geweest. Hoe
meg het precies is begonnen
eet ik niet, maar een voor-
il rond m'n tiende jaar
aat me nog levendig voor
ageest.
idietijd was ik als het wa-
verslaafd aan de ver-
tlrikkelijk lekkere butters-
atch-repen van de groot-
jutter bij ons in het dorp.
ajn moeder kon me geen
foter plezier doen dan bij
1 dampende kopje thee na
èpoltijd een 'halve reep' te
i. Maar daar bleef het
iét bij. 's Nachts ging ik re-
tig op zoek naar 'de
jidere helft'. Ja, toen al.
[wist exact welke treden ik
overslaan om de trap
lift al te veel te laten kraken
urnijn ouders te alarmeren,
nik wist ook precies hoe ik
e kruk van de keukendeur
noest hanteren zodat deze
zou piepen. Overdag
«de je dat nauwelijks,
in de stille nacht... Ik
direct de klos zijn ge-
,r—1
taal in de keuken en bij
j« keukenkastje met de zo
de 'andere helft' had
i nog wel de neiging
Bverrichterzake terug te ke-
p. Maar mijn zucht naar
zoete won het meestal
®hvande angst om ontdekt
nog erger, gestraft te
porden.
farandeerd vroeg mijn
«der zich de volgende dag
waar 'de andere helft' toch
pfeven kon zijn'. Ik zal haar
T ffl'n moment beslist vol
asde onschuld aange-
i hebben. Of een van
P "roers als eventuele da-
naar voren geschoven
)ben.
heer dat ik er echt niet
,78® omheen kon dat ik, en
wand anders, de myste-
IÏ!IM rover van '^e andere
uit het keukenkastje
*S'za' ik niet licht verge-
It nacbtelijke uitje
l!w ii ^'rech weer in slaap
:il v°igende mor-
1a Was 'k §ewoon opge-
L®' had me aangekleed,
lifri en was nietsvermoe-
Dat naar sch°°l gegaan.
L ?lln m°eder me 's mid-
Heftig j eukende wormen in de huid
Na de onafhankelijkheid
van het voormalig Neder
lands Indië was het snel
gedaan met de bijbeho
rende kennis van de tro
pische geneeskunde. Dat
breekt ons nu behoorlijk
op. Avontuur en 'survi
val' lokken in tropische
landen, maar reizigers
brengen daardoor
(huid)ziektes naar ons
land, waarmee nog maar
weinig artsen raad we
ten. De daders, insecten,
zien we meestal over het
hoofd.
Door Hans Bos
Een groep van dertig Nederland
se natuurliefhebbers zet aan de
oever van een idyllisch beekje in
Bolivia de tent op. De mannen
slaan nauwelijks acht op de
rondvliegende zandvliegjes. Na
terugkeer in Nederland krijgen
enkele 'bird watchers' vreemde
zweren, die in eerste instantie
niet in verband worden gebracht
met de Boliviaanse avonturen.
Enkele groepsleden belanden bij
dr. Ben Naafs, dermato-venereo-
loog in het Rotterdamse Dijkzigt-
ziekenhuis. De diagnose: leish
maniasis, een moeilijk te bestrij
den parasitaire aandoening,
vroeger bekend onder de naam
'rubbertapperszweer'. Komt on
der meer voor in landen als Vene
zuela, Colombia, Guyana en Bra
zilië. Genezing is alleen mogelijk
na behandeling met een niet in
Nederland geregistreerd genees
middel. Voor het gebruik dient de
behandelende arts een speciale
verklaring te tekenen. Een min
der ernstige vorm van leishma
niasis kan worden opgelopen in
Spanje, Italië en op de Balkan.
Diverse tropische parasitaire
ziektes kunnen we in de loop van
de volgende eeuw ook in het ei
gen land tegemoet zien, zo stelt
dr. Naafs in het Nederlands Tijd
schrift voor Dermatologie en
Venereologie. Door de opwar
ming van de aarde schuift de
grens van het gebied waarbinnen
leishmaniasis optreedt elk jaar
tien kilometer meer naar het
noorden. De ontwikkelingslan
den worden door stelselmatige
verarming eveneens geconfron
teerd met een sterke groei van
het aantal tropische infectieziek
tes. Was framboesia tot voor kort
op het Afrikaanse continent vrij
wel geheel verdwenen, het ont
breken van geld voor goede ge
zondheidszorg doet het aantal
ziektegevallen weer sterk toene
men. Datzelfde geldt voor de
slaapziekte en zelfs de (gevrees
de) pest.
En wat dacht u van die fraaie
Exotische landen hebben een uitgebreid scala aan vreselijke ziektes te bieden. Een consult halen bij de 'huisarts' die praktijk houdt op straat, zoals hier in Goa, is amper
aan te bevelen. De arts thuis weet echter ook niet altijd wat hij met de tropische ziekten aan moet. foto hans bos
overdekte winkelpromenades in
onze grote steden? Prachtige pal
men en flonkerende watertjes in
een temperatuur die constant bo
ven de twintig graden ligt. Een
fantastisch leefklimaat, niet al
leen voor tropische planten, maar
ook voor de bijbehorende insec
ten.
Daar komt nog bij, zo stelt dr.
Naafs, dat onze steden - rijkelijk
gestoffeerd met water- en mod
derpoelen- steeds meer vervui
len en verpauperen. Uitstekende
levensomstandigheden dus voor
bij voorbeeld de malariamug.
Dan hebben we het wel over een
triomfantelijke terugkeer van dit
gevreesde beestje, dat in vroeger
eeuwen in ons land slachtoffers
maakte.
Tot nu toe maken we ons in West-
Europa niet zo druk over een in-
sectebeet. Met muggen maken we
korte metten, al worden we al
wat kopschuw als het om bijen of
wespen gaat. Dit vanwege een
mogelijke shock na een steek. Sa
men met de lyme disease overge
bracht door een teek, hebben we
het dan gelukkig wei gehad.
Jaarlijks brengen ruim 350.000
Nederlanders een bezoek aan een
ontwikkelingsland. De meesten
zijn zich niet bewust van de risi
co's die ze lopen in de brandende
zon, de paradijselijke oerwouden
of het zo kristalheldere rivier
water. Het aantal mensen dat met
tropische aandoeningen terug
komt, stijgt zienderogen. De da
ders, insecten, zien we vaak let
terlijk en figuurlijk over het
hoofd. De omvang van de groei
van het aantal tropische ziekten
is moeilijk in kaart te brengen
door het ontbreken van een mel
dingsplicht. Malaria, slaapziekte,
gele koorts, leishmaniasis, fila-
riasis komen op grote schaal in de
tropen voor, om nog maar te
zwijgen van de meest uiteenlo
pende soorten mieren,
(schurft)mijten, torren, schor
pioenen, spinnen, slangen en an
der ongedierte.
En hebben we eenmaal een jeu
kend bultje, dan doet het krab
ben de rest. De bacteriën slaan
toe en een 'persisterende insecte-
beet' is het gevolg. Vooral in de
tropen verloopt zo'n ontstekings
reactie heftiger dan in onze koe
lere streken, waar de patiënt ja
ren kan sukkelen met wond of
zweer. Alleen een sterke steroid-
crème kan de ontsteking (en dus
tevens de jeuk) onderdrukken,
terwijl een smeersel met antibio
tica de bacteriële infectie be
strijdt.
Dr. Naafs (vijf jaar ervaring in
Ethiopië, drie jaar in Zimbabwe)
ziet de laatste jaren op het
spreekuur steeds meer 'adventure
and survival'-patiënten. Jonge
ren lopen vaak scabies op, in de
volksmond schurft geheten. Be
handeling met gammexaan is
doorgaans afdoende, hoewel de
patiënt daardoor enkele dagen
'aangeslagen' rond kan lopen,
Naafs wordt daarnaast steeds va
ker geconfronteerd met verschil
lende soorten worminfecties,
soms veroorzaakt door heftig jeu
kende en kruipende wormen in
de huid. Deze 'creeping eruption'
is een zeer tot de verbeelding
sprekende aandoening, overge
bracht door wormen of vliegelar-
ven. De ziekte wordt doorgaans
overgebracht via uitwerpselen
van honden en katten in landen
als Vietnam, Thailand, Tanzania,
Gambia! Kameroen of Peru. De
vrouw die haar bikini op een
Thais strand achterliet om even
naakt te gaan zwemmen, hield
geen rekening met de mogelijk
heid dat haar zwemkleding in de
gauwigheid bewoond zou worden
door wormeieren. Ook hier is be
handeling alleen mogelijk met
niet in Nederland geregistreerde
medicijnen, met name vanwege
de geringe vraag.
Jiggers (tungiasis) jeuken even
eens heftig. Het zijn zwarte punt
jes op en tussen de'tenen of langs
de rand van de voet. Het zwarte
puntje is het bevruchte onderlijf
van de zandvlo, waardoor het
beestje ademt en eitjes uitscheidt.
De besmetting, met name in lan
den als Zaïre en Tanzania, is ge
makkelijk te voorkomen door
schoenen of sandalen te dragen.
Dr. Naafs kan over Jiggers mee
praten. Hij liep het (op blote voe
ten) zelf op.
Myasis doet geen pijn, jeukt wel,
en oogt als een soort steenpuist.
Het gaat om bewegende vliegen-
larven, die zich bij voorkeur op
een besmette bodem, grasveld of
strand in onze huid nestelen in
bij voorbeeld Suriname, Bolivia
en Ghana. Afsluiten met vaseline,
dan krijgt het beest het benauwd
en komt omhoog. Vervolgens kan
het eruit gevist worden.
Het eind van de tropische lijdens
weg is nog niet in zicht. Prickly
heat behoort ook tot de mogelijk
heden, door afsluiting van de
zweetklieren een zeer oncomfor
tabele en fors jeukende huidaan
doening. Zonnebrandolie en/of
schurende kleding spelen daarbij
meestal een rol. Vaak is de jeuk
zo ernstigdat reizigers eerder
naar huis terug moeten keren.
Behandeling: luchtige kleding,
koude baden, koelende schud
mengsels, lotio alba met methol
of calamine of een hoge dosis vi
tamine C.
Lepra is een van de meest (door
de artsen) gemiste importaandoe
ningen. Lepra wordt via de lucht
verspreid (ademen, niezen, hoes
ten) door een op de tuberculose-
bacterie lijkend micro-organisme
en leidt tot blijvende afwijkingen
en zelfs invaliditeit. Iedereen die
ooit, zelfs al is dat al twintig jaar
geleden, in een gebied met lepra
he.eft verkeerd en later last krijgt
van gevoelloze plekken, doet er
goed aan dit bij zijn huisarts te
melden.
Verder beschikken de tropen nog
over 'verrassingen' als dengue,
O'Nyong-Nyong, bwamba, relap
sing fever (kruisvaarderskoorts)
en de eveneens door lui
zen/vlooien overgebrachte vlek-
tyfus en Jrubonenpest. Welke
huisarts weet daar nu nog van?
De oplossing: leg kleren niet op
zand of gras te drogen. Ga niet zo
maar in het zand liggen en gooi
een gebruikte handdoek in de
was. Kleren vóór het aantrekken
strijken; dat doodt eventuele
vliegjes of larven.
Uiteraard lopen we bloot meer
kans op muggensteken dan ge
kleed en is het aan te bevelen te
gaan slapen onder een klamboe.
Die we merkwaardig genoeg in
eigen land niet zelf mogen im
pregneren. Het spul ervoor is
overigens wel in België vrij te
koop.
Naafs: „Autan? Als je de enige
gebruiker bent, raken de insecten
alleen hun richtingvermogen
kwijt. Dan nemen ze dus de per
soon naast je".
De Rotterdamse dermato-venere-
oloog heeft een aardige tip voor
mensen met een droge huid. We
hebben in de tropen namelijk de
neiging ons te overdadig te was
sen.
Kokosolie is dé oplossing, ge-
makkelijk verkrijgbaar bij toko,
natuurwinkel of drogist.
Nu we toch ons licht opsteken bij
dr. Naafs; hoe staat het tegen
woordig met hiv-besmetting in
ontwikkelingslanden? Het pro
bleem, zo blijkt, zit niet meer zo
zeer aan de kant van de mannelij
ke toeristen. „Er komen steeds
meer vrouwelijke sekstoeristen.
Het is merkwaardig, maar daar
horen of lezen we nauwelijks
over. Blijkbaar een geweldig ta
boe. Deze vrouwen zijn door
gaans onvoldoende gewaar
schuwd voor de mogelijk schade
lijke gevolgen van 'betaalde' seks
in ontwikkelingslanden. De
vrouwen vinden een partner, be
talen alles en gaan met hem naar
bed als een soort afscheidsca
deau," zegt Naafs.
ll(M®jn' Ik had toch niets
|f'gedaan?
is nog niet binnen of ze
I 6 ?ee naar boven, met
Lf'cht dat weinig goeds
«pelde. Daar was de ge-
Sevan de nachtelijke mis-
en i?? °Ver het hoofd te
oni't "ad 'de andere helft'
CL°Pgegeten' ik was er
Door m s^aaP gevallen,
igaan 7 w?mte was de reep
iojiiterni' m11 en had een
C P akkaat °P het witte
lhtgevormd-
[des 1 broers nooit meer
schuld kunnen geven.
Nredactie:
L!?kambregts
0tIIigeving: Leo van Bijnen
Amsterdam (anp) - Van hon
derden vakantiegangers per
jaar eindigt een onbezorgd be
gonnen buitenlandse reis in
een ziekenhuisbed. Soms als
gevolg van een ongeval, soms
van een al langer sluimerende
kwaal die plotseling de kop
opsteekt. Om de'repatriëring
van ernstig zieke Nederlan
ders te vergemakkelijkeh, be
staat sinds kort het Interna
tional Center for Medical Air
transport ICMA, een initiatief
van het Academisch Medisch
Centrum (AMC) in Amster
dam.
Daarmee verruilt het AMC een,
zoals chirurg M. Lubbers het
noemt, periode van 'geniale im
provisatie voor een structurele
organisatie'.
Vliegende ambulances zijn geen
nieuwe uitvinding. Zieke Neder
landers kunnen al sinds jaar en
dag naar huis teruggevlogen
worden als dat nodig is. Alleen al
bij het AMC zijn per week twee
of drie medewerkers afwezig om
dat ze een medisch transport be
geleiden. Dat gebeurde echter al
tijd op persoonlijke titel en niet
namens het AMC.
Maar een vast aanspreekpunt
was er niet voor de circa acht
alarmcentrales die zich in Neder
land bezighouden met medische
hulpverlening. Laat staan een
vast team van medici en ver
pleegkundigen die precies weten
welke haken en ogen er zitten aan
het vervoeren van patiënten per
Vliegende ambulances zijn geen nieuwe uitvinding. Maar een vast team van medici en verpleegkun
digen die precies weten welke haken en ogen er zitten aan het vervoeren van patiënten per vliegtuig
was er nog niet.
vliegtuig. En die haken en ogen
zijn talrijk, benadrukte internist
en coördinator van het ICMA, J.
Haeck. Zo kan dé lagere lucht
druk in een vliegtuig voor een
zieke in kritieke toestand grote
problemen opleveren, omdat ook
de zuurstofconcentratie in het
bloed daalt. Gas in de buikholte
van een patiënt die een buikope
ratie heeft ondergaan kan in vo
lume toenemen zodat de buik
ploft. „Er is waarschijnlijk geen
ziekenhuis dat 'nee' zegt op een
vraag om een patiënt op té halen
uit Spanje. Maar de specifieke
problemen die een luchttransport
met zich meebrengt moet je wel
kennen voor je met een patiënt op
stap gaat," aldus Haeck.
Er kunnen verschillende redenen
zijn om iemand naar Nederland
over te brengen. Zo kan het gene
zingsproces voorspoediger verlo
pen als de patiënt is omringd met
mensen die zijn taal spreken,
voedsel krijgt dat bekend is en er
familie op bezoek kan komen.
Verder kan verpleging in privé-
klinieken in het buitenland stevig
in de papieren lopen, of is goede
zorg in bepaalde landen niet ge
garandeerd.
Het is volgens het AMC niet pre
cies te zeggen hoeveel patiënten
er per jaar worden gerepatrieerd,
maar het zou in ieder geval om
enkele honderden gaan. Volgens
A. Kenter van de reisverzeke
ringsmaatschappij Elvia gaat van
de 8,5 miljoen Nederlanders die
per jaar naar het buitenland
gaan, 40 procent naar landen
buiten Europa. Bovendien verke
ren steeds meer reizigers in een
zodanig matige lichamelijke con
ditie, dat dat hen tien jaar gele
den nog een negatief reisadvies
zou hebben opgeleverd. Kenter:
„Als men zich dan door de veran
derde omstandigheden even niet
meer aan de spelregels houdt,
gaat het mis."
De luchttransporten zijn het
meest tot de verbeelding spre
kende element van het ICMA-
werk. Het centrum wil in de toe
komst echter ook zorg dragen
voor het vervoer van bloed- en
bloedprodukten, of organen.
Daarnaast geven specialisten van
het ICMA ook op afstand of ter
plekke adviezen over een te geven
behandeling. Het ICMA komt al
leen in actie op verzoek van
alarmcentrales, of van Neder
landse bedrijven die personeel
hebben in het buitenland.
Nijmegen (anp) - Het Academisch Ziekenhuis Nijmegen
St. Radboud (AZN) start binnenkort een wetenschappe
lijk onderzoek naar de effectiviteit van acupunctuur op
erectiestoornissen. Het ziekenhuis is op zoek naar een
groep mannen die deel wil nemen aan het onderzoek dat
een maand gaat duren.
Chinese wetenschappers stellen dat acupunctuur in negen
tig procent van de gevallen van impotentie werkt. Uroloog
en seksuoloog dr. E. Meuleman van het AZN gelooft deze
cijfers niet zomaar. Volgens hem worden zulke hoge resulta
ten nooit in een degelijk wetenschappelijk onderzoek ge
haald.
Bovendien blijkt een nep-geneesmiddel (een placebo) bij
dertig procent van de impotente mannen ook te werken.
Daarmee houden de Chinezen volgens Meuleman geen reke
ning.
Meer dan vijftig procent van de mannen met erectiestoor
nissen heeft geen lichamelijke afwijking die impotentie ver
oorzaakt. De meeste van deze mannen gaan in psychothera
pie om de problemen op te lossen.
Als dat niet werkt zijn er verschillende hulpmiddelen om
een erectie tot stand te brengen: zelf injecties geven, een be
handeling met een vacuümpomp, een erectieprothese of ta
bletten. Ongeveer de helft van de impotente mannen heeft
hier baat bij.
Oln een vergelijking te kunnen maken tussen acupunctuur
en de in Nederland gangbare behandelingen wil het AZN de
groep mannen een maand lang twee keer per week met acu
punctuur behandelen. Het effect van deze behandelingen
wordt vergeleken met de resultaten van een groep, die an
ders behandeld wordt.
De onderzoekers gaan ook na of er door de acupunctuur ver
schuivingen optreden in de concentratie van neuropeptiden
en hormonen in het bloed. Neuropeptiden spelen een be
langrijke rol bij allerlei psychische processen. Als er ver
schuivingen waargenomen worden, zou dat iets kunnen zeg
gen over de werking van de acupunctuur-behandelingen.
