'Ideologieën zijn niet uit'
'Verbod op demonstraties is koren op molen van extreem-rechts'
eken houdei
ysiother apie
WD'er Dick Dees wil niet op tragische wijze afbranden
I,0otmn andmdv, hoog tijd
BINNENLAND
COMMENT/
NENLAND KOI
RDAG 10 JUNI 1995
ZATERDAG 10 JUNI 1995
momenteel net zo vast
als een drenkeling aan een'i
i woorden van de voorzitter,
Santer. De Luxemburger will
ens de top in Cannes een na
elijke Europese munt. Voltr
tiek signaal zijn. s
eszins verklaarbaar. De totstsj
is een van de weinige concr
tricht. Het streven naar een t
borgen in de diplomatenkoff
chappelijke Europese munt hl
yiomenteel lijden bijvoorbeeld
onder de inflatie waarmee
jn. Het gevolg is dat de proj
Portugal aanzienlijk goedks'
Wanneer de koersverschil'
wereld uit.
3 munteenheid kan niet
Ook hier spelen nation
Tijdens de laatstgehouden I
en Economie in Versailles vs
komende verdwijning van de'
am ecu bijzonder slecht ligt hij
Ir wordt nu naarstig gezocht rt
rassage-oefeningen, bedoeld'
urn) zo verte krijgen datze-n
eden tot de Europese Moneti
twee jaar later dan aanvankt
ft aan hoe moeizaam het pre
delen echter in het besef dat
liet mag mislukken. Wanneer
ider de Europese Unie wegge
n
ben
i
m.
am de
iropese
arden
T
en
Noordzee
Christine H. is gistermorgen^
nadat het schip eerder doorovei
n de stuurhut had verloren. Aai
vijf opvarenden het schip in i
rdagnacht met pompen drijver
lsnog fout. De vijf vissers zijn gij
inz Suhr, die donderdag ook i
en Helder gesleept. De vijf opv^
apt op het Nederlandse offshort
Helder.
emeester in gevaar'
gemeenteraden het recht te geve'
een burgemeestersvacature,
waarschuwing hebben de cofl
eren aan het kabinet gegeven,
nogelijkheid bieden om de Kro
ranneer er een vacature voor i
de provincies advies. De con
van kandidaten op straat kon
ouwenscommissies inzage krijgt
nten.
org stijgen minder
rg is in 1994 53,7 miljard guldj
procent meer dan in 1993, maf
bedroeg de stijging nog 4,4 pri
van gezondheidszorg in het Br
door gedaald. Dit blijkt uit vol
lureau voor de Statistiek. De ko
'94 echter met 2,3 procent toef
van de personeelskosten.
tosten 155 miljoen
es langs de Maas in Limburg ga
osten. Dat heeft een nadere be"
;ing naar boven of naar benei
nog mogelijk, zo heeft de Lil
AD) gisteren meegedeeld,
en in Limburg de kosten voori
Iden. De rijksoverheid heeft nai
;gin dit jaar slechts honderd ffi
imburgse statenfracties staan
ige kosten voor de kades vergof
;ie in Den Haag overleggen.
)or grote brand
oners van Wijchen heeft gisten
:ele uren ramen en deuren moet
roken in een bedrijfshal waar Kt
fn. Het dak van het pand bleekt
e bestaan, wat gevaar voor
Daardoor ontstond ongerust»
d bleek na onderzoek dat er ge
r'komen. De eigenaar van het PM
iden aan een auto, die pl°tsev
onden naast kermisattracties
De schade is zeer groot.
leken houden ook in de t°^J
ysiotherapie en oefenther pj
patiënten door huisarts of sf
list moeten zijn doorv
De maatregel geldt in
voor ziekenfondsverz
Borst heeft de zorgverzw
gevraagd dezelfde Lep
op te nemen in de po
particulier verzekerden,
ben dat toegezegd.
Minister Borst wil de
van de maatregel in d
volgend jaar kritisch
Dat zou kunnen leiden
passing van de lijst rn
ningen die wordt gebrul
beoordelen of mense
nisch ziek kunnen worde'
merkt en dus langdurig
nodig hebben. jg
De leden van de Veren s
Vrijgevestigde
hebben gisteren beslot^.
voeren tegen de o joU
Voorlopig willen deiA
peuten de politiek J
patiënten ondervin J
der. De WF ®een
rapie voor de laags
groepen onbetaalb
worden. Boven'ii fySif
werkgelegenheid $tJ
rapeuten op de toch
te
Dinsdag begint hij, met
twintig jaar ervaring als
lid van de Tweede Kamer
drie jaar als staatsse
cretaris, aan een nieuw
hoofdstuk van zijn leven
jnde politiek. Dick Dees,
in hart en nieren parle
mentariër en liberaal,
i verhuist naar de Eerste
Kamer. Voor een volks
vertegenwoordiger een
trapje lager. Waarom de-
j overstap? Behoefte om
i het rustiger aan te gaan
doen? Of wil-ie toch nog
j burgemeester van Breda
worden?
tiorMax de Bok
ais om de eerste vraag te stel-
.jn, geeft hij je niet. Nog voordat
[ie'interviewer pen en blocnote
bijdehand heeft, begint Dick
Dees vol enthousiasme over zijn
grote liefdes te vertellen: sport en
I volksgezondheid.
Ondanks zijn grote en veelzijdige
I ervaring heeft Dees altijd iets van
[deverlegenheid van de jong-libe-
|raal- het voorzitterschap van de
JOVD vormde zijn opstap naar de
grote politiek - gehouden. En-
Ittaisiaste uiteenzettingen over
[waar hij mee bezig was en is, re-
[lativeert hij met tussenzinnetjes
i'dat was niet alleen mijn ver-
I dienste' of 'zonder me nu op de
torst te kloppen'.
Laat niemand denken dat hij het
type politicus is dat vooral zich-
zelf op de voorgrond wil schui-
ven. „Mijn profiel is niet al te
Dat komt omdat ik in al
lies een consensus-man ben. Nog
steeds een echte JOVD 'er.
I In 1913 hield de jonge Dees uit
'i zijn maidenspeech. Over
[de rechten van de patiënt. „Ik
ken nog de beginzin van mijn be
loog: 'De patiënt is in letterlijke
j en iiguurüjke zin lijdend voor-
Ik betoogde dat het recht
I tan de patiënt op privacy, infor-
matie en zeggenschap wettelijk
[verankerddiende te worden."
Zijn motie haalde het, maar het
keelt tot begin jaren negentig
moeten duren voordat zijn opvol
ger als staatssecretaris, Hans Si-
I «ons, het wetsvoorstel door de
ers wist te loodsen. Dat on-
s het feit dat Dees, toen hij
1 van juli '86 tot november '89
staatssecretaris van Volksge-
heid was in het tweede kabi-
net-Lubbers, er zelf ook nog aan
kken heeft. „Maar ja, die
te adviesprocedures. Een
[wetsvoorstel dat echt structuren
I verandert - daarin ben ik altijd
I geïnteresseerd geweest, dat raakt
[me emotioneel, ik ben nooit een
politicus voor de voorpagina van
»Dick Dees: 'Ik vind vrijheid nog steeds waard om voor te vechten'.
FOTO WIEBE KIESTRA
De Telegraaf geweest tot een
goed einde brengen, is in dit land
een hordeloop met de lengte van
een marathon. Belachelijk, heel
slecht. In de volksgezondheid is
het daarmee zo mogelijk nog ern
stiger gesteld dan op vele andere
beleidsterreinen."
Toch wil Dees niet horen van 'de
volksgezondheids-maffia'. „Nee,
beslist niet. Er is iets heel anders
aan de hand in deze sector. Ik
vergelijk het wel eens met een
voetbalwedstrijd; tweeëntwintig
spelers, die zonder enig verband
de bal alle kanten uitschieten on
der het oog van meerdere
scheidsrechters. Zo kom je nooit
tot doelpunten. Het probleem is
dat beslissingen over de volksge
zondheid in veel verschillende
gremia worden genomen en dat
de politieke bewindsman te be
perkte bevoegdheden heeft om
die besluitvorming te regisse
ren." Intussen heeft Dees zich
wel een plaatsje verworven in de
rij van bewindslieden van Volks
gezondheid die met de moed der
wanhoop het ene na het andere
plan tot stelselwijziging en kos
tenreducties verdedigden en za
gen sneuvelen. Gardeniers, Ve
der-Smit, Hendriks, Simons.
Dees ging aan de slag met het
plan-Dekker, zijn opvolger werd
opgehangen aan het plan-Si-
mons.
„De beide plannen waren heel
verschillend, maar over één ding
waren Simons en ik het volstrekt
eens: wilden we de volksgezond
heid ook ver in de volgende eeuw
toegankelijk en betaalbaar hou
den, dan moesten we nu een sa
menhangend stelsel introduce
ren. Makkelijker gezegd dan ge
daan, zo is gebleken. Het plan-
Dekker gaf wel aan dat we van A
naar B moesten, maar niet hoe we
van A naar B moesten komen."
Dees vindt dat je met volksge
zondheidsbeleid geen inkomens
politiek moet bedrijven. Dat is
makkelijk gezegd, zo geeft hij
toe, wanneer je vanuit een blanco
situatie zou kunnen starten. De
realiteit is dat elke verandering
in premiestelling inkomens-ef
fecten teweeg brengt.
Dees: „Het koopkracht-fetisj isme
in dit land maakt elke grote stel
selwijziging vrijwel onmogelijk."
Door schade wijs geworden, kiest
Dees daarom ook niet langer voor
een 'grand design', maar sluit hij
zich als politiek realist aan bij de
politiek van 'kleine stappen voor
waarts' van de huidige minister
Borst.
Hij had er hartgrondig de pest in,
toen het tweede kabinet-Lubbers
vroegtijdig ten val kwam. „Ik
stond voor de oogst. Ik was er
door een hard budgettair beleid
in geslaagd de kosten te beheer
sen. Ik was niet populair bij de
volksgezondheids-mensen. Elk
gesprek over financiële wensen
begon ik met nee en eindigde ik
met nee. Mijn enige drijfveer was
onder handhaving van de kwali
teit de gezondheidszorg voor ie
dereen toegankelijk en betaal
baar houden."
Terugkijkend op die jaren zegt
hij: „Het was fysiek loodzwaar.
Incasseren, zware debatten voe
ren, dat vreet niet aan je. Nee, het
is de fysieke belasting. Hard wer
ken heb ik altijd gedaan. Toen ik
staatssecretaris was, hield ik al
leen de zondagochtend vrij. Maar
vaak was ik dan te moe om me te
ontspannen, om te gaan fietsen.
Afgebrand bleef ik in m'n bed
liggen."
Heeft zijn overstap naar de Eer
ste Kamer te maken met de be
hoefte om het rustiger aan te
gaan doen? Met z'n éénenvijftig
jaar -lijkt Dees daaraan nog niet
echt toe. Vijftien oude en nieuwe
nevenfuncties in de gezonds
heids-:en de sportsector, deels ge
honoreerd, zorgen ervoor dat er
nauwelijks blanco blaadjes in
zijn agenda zitten. „Ik had m'n
vrouw wel beloofd het wat rusti
ger aan te gaan doen, maar ik kan
slecht nee zeggen. Bovendien zit
ik er graag bij."
En met zijn nevenfuncties naast
het lidmaatschap van de Eerste
Kamer dient Dees ook de belas
tingbetaler. „Mijn langdurig lid
maatschap van de Tweede Kamer
verzekert mij een goede wacht
geldregeling tot aan mijn pen
sioenleeftijd. Maar ik zal er geen
gebruik van maken. Ik ga op ei
gen benen verder, vrij en onaf
hankelijk."
Hij wilde nog een keer in zijn le
ven wat anders gaan doen. Geen
volledige baan, wel op en rond
het Binnenhof blijven. Dus kwam
het goed uit dat zijn partij hem
vroeg of hij voelde voor een over
stap naar de Eerste Kamer. ,sNiet
omdat ze me kwijt wilden, dat
weet ik wel zeker. Maar er speel
de bij mij wel een heel belangrijk
motief mee om ja te zeggen. Ik
heb in de afgelopen twintig jaar
nogal wat collega-kamerleden op
echt zeer tragische wijze zien af
branden omdat ze te lang bleven.
Daarom heb ik tegen mezelf ooit
gezegd: dat zal mij niet overko
men. Liever vier jaar te vroeg
weg dan vier jaar te laat. Voor
mijn gevoel was dat moment nu
gekomen."
De Zeeuwse Brabander uit een
politiek gemengd huwelijk
van vaders kant christelijk-his-
torisch, van moeders kant vrij
zinnig democratisch koos
weloverwogen voor het liberalis
me. Partijen op confessionele
groncjslag schreef hij als keuze
mogelijkheid af 'omdat ik confes
sie geen basis vindt voor politieke
partijvorming.' D66 was en is
hem te pragmatisch. Bleef over
de keus tussen PvdA en WD. Het
werd WD 'vanwege de vrijheid
als geestelijke stroming'.
„Mijn hart is liberalisme, mijn
hart is niet WD. Ik ben het perti
nent oneens met al degenen die
beweren dat ideologieën uit zijn.
Ideologieën zijn niet uit en poli
tieke leidsmannen moeten dat de
burger ook niet aanpraten. Daar
om vind ik het ook wel eens jam
mer dat kiezers steeds vaker
stemmen op mensen, op de lijst
trekker, in plaats van op ideeën,
principes, idealen."
„Goed, misschien is het begrip
ideologie te veel belast, misschien
kunnen we beter spreken over
doelstellingen, ideeën over hoe
een samenleving het best inge
richt zou kunnen zijn. Daar
wordt, ook tussen de grote poli
tieke stromingen in ons land, ver
schillend over gedacht. Ik vind
vrijheid, vrijheid van vrees, vrij
heid van vervolging, vrijheid van
zorgen om het naakte bestaan,
nog steeds waard om voor te
vechten. Kijk naar de wereld om
ons heen. Op vele gebieden is de
vrijheid nog niet gerealiseerd.
Om dan met Fukuyama te spre
ken over het einde van de ge
schiedenis, is onzin. Zolang de
vrijheid niet gevestigd is, is de
geschiedenis niet ten einde. Ik
ben vrij emotioneel gericht op het
verwezenlijken van de principes
van vrijheid. Zo heb ik ook altijd
mijn wetgevend werk gedaan. Ik
heb wetsvoorstellen beoordeeld
langs de meetlat van vrijheid,
verdraagzaamheid, verantwoor
delijkheid en sociale rechtvaar
digheid. Daarom durf ik mij libe
raal te noemen."
Het is een wat andersoortig ide
aal dan waarover Dees met vuur
kan spreken. Maar koestert hij
misschien nog het verborgen ide
aal om, na de vorige mislukte po
ging, alsnog burgemeester van
Breda te worden? De eerste les
voor een politicus hoeft hem ui
teraard niet meer geleerd te wor
den. Dus klinkt het: je moet nooit
nooit zeggen.
Daar hebben we dus weinig aan.
Onder opgevoerde druk wil Dees
wel iets duidelijker worden. „Het
is niet mijn eerste optie." Zijn
tweede dan? „Ik heb gekozen
voor de Eerste Kamer en voor de
volksgezondheid, wdbraan ik
mijn hart heb verpand. Ik ben ge
vraagd voor een aantal functies,
ik heb daar welbewust ja tegen
gezegd. Dan kan ik nu toch moei
lijk zeggen: bedankt voor de eer,
ik ga toch maar wat anders doen.
Je moet nooit nooit zeggen, maar
ik zeg nu dat ik niet naar Breda
zal solliciteren."
jjoorJohan Groeneveld en
[Godfried Heiwig (anp)
I Urecht - Burgemeesters moe-
demonstraties van ex-
mem-rechts in principe niet
[verbieden. Hun huiver voor
rawing van de openbare
|j 's in veel gevallen over-
oreven. Bovendien zijn de-
Jonstratieverboden koren °P
Ie molen van ultra-rechts.
jleraar prof. U. Ro
ll® j'van bet universitair Cri-
[«Menoeksteam (COT). Het
L Primeerde donderdag een
J??rt over het fel bekritiseerde
ii\-.1f 0Ptreden op 4 maart in
"ij de verboden demon-
liitw uVan en bet Komitee
LKÜS® Racisme en Fascis-
IdMij P°iihe arresteer-
1, dag aan de lopende band
e linkse demonstran-
l terwijl er nauwelijks CP-
|DeLT'8ers in de stad opdoken.
<f eurtenissen in de Domstad
met op zichzelf. De maan-
ervoor waren verboden de_
i m!?S en bijeenkomsten
Itor li in onder meer Zeven-
l«ok a S.' ?ijswiik en Rotterdam
ient.n 'ding hele batterijen
ïe °n keentebrengen.In
leirip I. n kwamen slechts
®r°ePen rechts-radicalen
*seteaenfn 6en veelvoud aan
IW-V^ndenionstranten.
L Sander beleid. „We kun-
I- met eeuwig doorgaan
i epn«0SSe^achten Hij is bet
dijk-1 ■?let de nieuwe geza-
■Pfeemnw11 ?e burgemees"
De 25 u Politiekorps beheren.
nse ,eheerders spraken
-Hoe va?'fse demonstraties
I "0setithal n verbieden.
I "Dat is een heilloze
weg. In principe geldt demon
stratievrijheid voor iedereen die
binnen de wet opereert. CP'86 is
geen verboden organisatie. Leden
van deze partij zitten zelfs in ge
meenteraden. Als je demonstra
ties van deze partij verbiedt, dan
geef je extreem-rechts argumen
ten in handen om te roepen dat er
in dit land met twee maten wordt
gemeten. Je speelt ze daarmee in
de kaart. Ze spelen daar ook han
dig op in. Hun strategie is gericht
op het uitlokken van demonstra
tieverboden en tegendemonstra-
ties. Dat levert gratis publiciteit
op en heeft als bijkomend gevolg
dat extreem-links onder dezelfde
noemer komt." Het argument dat
de openbare orde in het geding is,
halen bestuurders volgens Rosen
thal te vaak uit de kast. „Burge
meesters zijn door de jaren heen
steeds meer op de stoel van de
rechter gaan zitten. Te snel grij
pen zij naar wetten en noodver-
ordeningen die eigenlijk alleen
zijn bedoeld voor zeer ernstige
ongeregeldheden.
Het COT stelt verder vast dat de
regelingen per gemeente flink
verschillen. Vereenvoudiging en
uniformering van wetten en re
gels is dan ook dringend gewenst.
„Er is langzamerhand sprake van
wildgroei," aldus het rapport.
Volgens de onderzoekers hande
len bestuurders te vaak op de au
tomatische piloot. Ze grijpen
naar een verbod, nemen al te ge
makkelijk het beleid van andere
gemeenten over, maar weten on
dertussen veel te weinig van ex
treem-rechts af. „Dat vinden ze
zonde van de tijd. Ook door de
sterke gevoelens van afkeer je
gens het gedachtengoed van ex
treem-rechts blijft de kennis
vaak steken in algemeenheden."
De onderzoekers vinden het be-
Hoogleraar U. Rosenthal: 'Als je je verdiept in extreem-rechts, kom je tot geen andere conclusie dan dat argumenten je sterkste wapen
zijn.' FOTO ANP
langrijk dat een duidelijk onder
scheid wordt gemaakt tussen de
'hoofdstroom' van extreem
rechts (daaronder valt onder
meer de CD) en de „rabiaat
rechtse splinters", zoals het neo-
nazistische Aktiefront Nationale
Socialisten (ANS) en de pas op
gerichte Fundamentalistische
Arbeiderspartij Nederland
(FAP). CP'86 herbergt volgens
Riosenthal elementen van beide
stromingen.
Rabiaat rechts, dat geweldsver-
heerlijking tot doel verheft en
ideeën van het klassieke fascisme
en nazisme omhelst, moet volgens
Rosenthal worden verboden. „Ik
gun het de bevolking en mezelf
niet dat zulke lieden met swasti
ka's in marsorde op straat lopen.
Die figuren moet je voortdurend
opjagen en de voet dwars zetten.
Daar ligt een taak voor het open
baar ministerie."
Overigens besloten de procu
reurs-generaal kortgeleden al tot
een hardere aanpak van rechts,
maar volgens het COT is er ook
nieuwe wetgeving nodig. „Als ra
biaat rechts kan roepen wat ze nu
allemaal doen, is de wet kenne
lijk ontoereikend."
De hoofdstroom van extreem
rechts moet volgens Rosenthal
worden aangepakt met argumen
ten. „Die types, die in het open
baar weliswaar verwerpelijke
ideeën verkondigen maar toch
geen echte fascisten zijn, moet je
met woorden te lijf gaan totdat je
er purper van ziet. Democratie is
niet bedoeld voor bange mensen.
Ik weet dat dit geen populair
standpunt is. Ik hoor de mensen
al roepen: schande, je moet alles
verbieden. Ik wil het probleem
ook absoluut niet bagatelliseren.
Maar als je je verdiept in ex
treem-rechts kom je tot geen an
dere conclusie dan dat argumen
ten je sterkste wapen zijn."
„Onlangs zei nazi-jager Simon
Wiesenthal op de Nederlandse tv
dat de hoofdstroom van extreem
rechts niet te vergelijken is met
die van voor de oorlog. Ik ben dat
met hem eens. Zeg nou zelf: de
organisatiegraad stelt niets voor
en grote leiders zijn er niet."
Rosenthal noemt het 'erg onge
lukkig' dat de overheid geen stra
tegie heeft tegen extreem-rechts.
In zijn rapport, dat ook naar re
gering en parlement gaat, reiken
de onderzoekers een aantal sce
nario's aan voor een betere aan
pak van het verschijnsel. Die lo
pen uiteen van verbod op de
meest radicale groepen tot het
beheersbaar maken van demon
straties van de minder extremen.
„Wij zeggen duidelijk: bestrijd de
ideeën van extreem-rechts, ver
volg rabiaat rechts."
Rosenthal pleit dus voor vereen
voudiging van de wetgeving.
Maar het zogeheten uniformver
bod uit de jaren dertig, dat in
Utrecht zoveel stof deed op
waaien omdat dit van oorsprong
anti-NSB-artikel vooral werd in
gezet tegen linkse demonstran
ten, hoeft van hem niet te worden
geschrapt. Sommige kamerleden
hadden dat na de gebeurtenissen
in Utrecht geopperd.
„Dat zou een verkeerd signaal
zijn richting die rabiaat-recht-
sen. Je moet het artikel handha
ven juist om nazi-symbolen van
de straat te weren. Maar dan
moet je wel duidelijk formuleren
welke uiterlijke kenmerken eron
der vallen. De bepaling dat per
sonen kunnen worden aangehou
den die 'door kleding of uitmon
stering blijk geven van een be
paald staatkundig streven' is te
algemeen."
Rosenthal beseft dat de door het
COT bepleite koerswijziging stap
voor stap moet gaan. Hij zegt dan
ook niet dat de voor 17 juni aan
gekondigde CP-demonstratie in
Breda moet doorgaan. Burge
meester Nijpels heeft die demon
stratie al verboden, met een be
roep op de openbare orde. „Ge
zien de voorgeschiedenis kun je
niet ineens het roer omgooien.
Maar op een gegeven moment
moet je het risico een keer gaan
nemen."
Extreem-rechts mag dan veel
burgemeesters voor problemen
plaatsen, een wezenlijke macht
zal deze stroming volgens Rosen
thal niet worden. „Ik blijf gelo
ven in het zelfcorrigerende ver
mogen van de democratie. Kijk
maar naar België, daar hebben de
fatsoenlijke partijen met hun
'cordon sanitaire' een stevige
dam opgeworpen tegen het
Vlaams Blok. Dat gebeurt in Ne
derland ook als dat ooit zou moe
ten."
