r
11 It'll
Weekend
Het nieuwe goud van Sarajevo
Jeugdhulpverle
Dick Zeeman
boekt succes ij
kruistocht tege'
geweldsvideo'J
5
Gemeenteraads
verkiezingen
van morgen zijn
meer dan alleen
folklore
STEM
E3
Water en stroom
worden steeds
schaarser,
de strijd er om
steeds verbetener
Erg moeilijk is het niet om de plaats
in Sarajevo te vinden, waar er nog
water is. Je volgt gewoon de stroom
mannen, vrouwen en kinderen die
met lege jerrycans richting de water
pompen lopen. Vaak hebben ze de
jerrycans in karretjes gezet of ze
hebben een skatebord onder een kist
gemonteerd, waardoor het gemakke
lijker is om meer water te vervoeren.
Anderen dragen tien tot vijftien fles
sen, terwijl sommigen hun hond ge
bruiken om water te halen.
tATERDAG 10 JUNI 1995
CDA) kregen een geweldadj
mee naar huis met het vrien
verzoek zich de affaire aan t
ken.
Twee weken later werd de vM»
Tweede Kamerleden
Prompt nodigde de commissie
megenaar uit om het het ptc
nader toe te lichten. Zeeman
vertoning ontstond een soort
mele uitwisseling. 'Dit kan nj
de overheersende opvatting
Nadat het CDA kamervragen h,
steld, beloofde staatsecretaris
tra te bestuderen of het mogb
om de wet aan te passen. De 1
ontwikkeling is nu dat Justit
[er
EN
I te
ta
len
derzoekt of ze artikel 240a,
delt over het verbod op de prod
distributie en vertoning van sc
lijke beelden aan minderjarige]
uitbreiden met de categorie 'ex
gewelddadige' films.
Terpstra is ook met de NederL
Video Detaillisten Organisatie
DO) gaan praten. Die zegd
'huurders uitdrukkelijk op de hi
te stellen van het feit dat een fill
gewelddadige aard is en niet gei
is voor kennisneming door jeu
personen'. De NVDO overweej
een identificatieplicht voor jon
in te voeren.
De Haagse politiek werkt nu dl
barrières op de toegankelijkhei
de videofilms. Zeeman: „Ik ben
blij dat de politiek dit zo heeft
pakt. Het maximale is wat mij b
bereikt. Maar we blijven het la
volgen om te voorkomen dat d
cussie weer wegzakt."
Naast een drempel op de t
lijkheid pleit hij voor alertheii
ouders en leraren op school. Zee
„In de nabije toekomst kom
steeds meer informatie op ons
vraag is: hoe gaan we daarmee'
heb weieens het idee dat ouder
kinderen steeds minder opvo
Dat ze uitgaan van een soort
maar gaan'-gedachte, dat ze he
kinderen zelf laten uitzoeken,
kinderen moeten hun identiteit
wikkelen en leren waar grenzer
gen. Je moet ze niet laten aanmo
ren. Daarom doen ouders en Ie
er goed aan om het grote inform
aanbod in te perken en kritisch'
lecteren."
De partij van Jean-Marie le Pen
overde in 1989 slechts een gem
met meer dan 10.000 inwoners
liggen steden als Nice, Toulon,
pignan, het Normandisehe Drei
het Elzasser Mulhouse voor he
rapen. Als dat lukt kan worden
gesteld - tot wanhoop van het
grote deel van de Fransen - dat'
cistische partij definitief is do
broken op het politieke ton»
Frankrijk.
Maar goed, nog even terug
folkloristische kant van de vera
gen. Daarvoor hoeven we hele
niet naar het haast
van het land. Op dertig küo»
Parijs wonen de 66
Epinay-Champlatreux. De
rechtigden maken zich op
mende zondag massaa.I hun
te brengen op Franf ois, de
Noailles. De bi]na 90-jang
bijna y bu
sieur le Due' is al 63 jaar
meester van het dorp. Hij
1932 zijn vader op en af k,
loopt zich in langs de zijhj
zijn oudste zoon Hehe,
Ooit" in 1801 werd een ka«^
j-r*p inWC
meester moest leveren. ^1
van Epinay-Champlatreux
nooit gemeend die gewoonte
ten wijzigen. ,t .jjons
„Nee hoor, we vinden da
le Due' ons dorp goea
waarom zouden we verande
vinden de inwoners.
ZATERDAG 10 JUNI 1995
De eerste berichten over
de Yeti, wat in het Tibe-
taans 'magisch wezen'
betekent, bereikten in
1832 het Westen via een
artikel van de toenmali
ge Britse resident in Nepal.
Hij schreef dat enkele van zijn dra
gers in paniek op de vlucht waren
geslagen toen ze plots oog in oog
stonden met een groot harig wezen.
Ze noemden het beest Rakshas ('de
mon' in het Sanskriet) en vertelden
hem dat dergelijke schepsels al eeu
wen lang de bergbewoners de schrik
op het lijf joegen. Ook in het Indiase
heldendicht Rama en Sita, worden
de Rakshas al genoemd.
In de daaropvolgende jaren staken
verhalen over 'wildemannen' en
'bergmonsters' regelmatig de kop
op, maar pas in 1921 werd het we
zen voor het eerst door een Europe
aan gezien. Dat was tijdens de eer
ste Mount Everest verkenningsex
peditie onder leiding van luitenant
kolonel C. Howard-Bury. Toen hij
en zijn companen naar zesduizend
meter hoogte klommen zagen ze tot
hun verbazing in de verte een don
kere figuur door de sneeuw ploete
ren.
Wetenschappers in het westen von
den al die verhalen best vermake
lijk, maar namen ze met een korrel
tje zout. Tot in 1925 de Britse foto
graaf Tombazi een Yeti zag.
Als lid van de Royal Geographical
Society wist hij waar hij over sprak.
Hij vergat alleen een foto te nemen,
illmeer dan honderd jaar duiken
dtelkens weer meldingen op van
ten vreemd schepsel dat zich zou
ophouden in het Himalayageberg-
Mysterieuze voetafdrukken zijn
vele malen gefotografeerd en in
gips gegoten. Sommigen beweren
kt harige wezen te hebben gezien.
Er zijn zelfs vage foto's, maar ech
te bewijzen blijven tot nu toe uit.
De Chin; Travel Service (CTS)
beeft nu voor een stuntje gezorgd
door een beloning uit te loven. Wie
een levende 'verschrikkelijke
sneeuwman' kan vangen, is bijna
100.000 gulden rijker.
foor Eugene Verstraeten
"W V
I -■ <-.2
B-
I®**»**."'-
I ■dTen van de Yeti die in 1988 in de bergen
n>letPamirgebied werden aangetroffen.
Een ton voor een Yeti
waarmee hij zich eeuwige roem had
kunnen verwerven.
Het hek was van de dam toen Ed
mund Hillary en zijn gids Tenzing
Norgay tijdens hun beroemde be
klimming van de Mount Everest in
1953 enorme voetafdrukken ont
dekten. Reden voor de Londense
krant Daily Mail om er het jaar
daarop zelf een expeditie op uit te
sturen. De bizarre verhalen drongen
ook door tot de Verenigde Staten.
Daar hadden ze met hun 'bigfoot',
een wezen dat zich in de Noord-
Amerikaanse bergen zou ophouden,
al jaren hun eigen verschrikelijke
sneeuwman. Drie opeenvolgende
expedities reisden af naar de Hima
laya, gewapend met injeetiegewe-
ren en verdovende kogels. Maar de
Yeti hield zich wijselijk verborgen.
Hillary was inmiddels zo in de ban
van het beest dat hij in 1961 zelf een
expeditie op touw zette. De Yeti, het
verhaal wordt eentonig, liet zich
wederom niet zien. Wel toonde Hil
lary de wereld een schedel van het
wezen, die hij op de kop had getikt
in een klooster. Deskundigen deter
mineerden het gebeente echter als
afkomstig van een geit-antilope.
Dat brengt ons op de vraag
wat er nou eigenlijk aan de
hand is op het dak van de
wereld. Wie of wat jaagt de
plaatselijke bevolking met grote re
gelmaat de schrik op het lijf en laat
bergbeklimmers in opperste verba
zing achter?
De beschrijvingen van de Yeti va
riëren van een twee tot vijf meter
lang schepsel met enorme voeten.
Het wezen loopt meestal rechtop,
maar is ook al gesignaleerd terwijl
het zich voortbewoog op handen en
voeten. Alle getuigenissen spreken
over mensachtige harige gestalten.
Er zijn verhalen over kleuter-Yeti's
en vrouwtjes-exemplaren.
De meeste dierkundigen houden het
erop dat iedereen gewoon een beer
of een aap heeft gezien. Ze gaan
daarbij echter voorbij aan het feit
dat er nog nooit een wezen met een
staart is gemeld.
Het meest concrete bewijs tot nu toe
dateert uit 1986, toen de Britse rei
ziger Anthony Wooldridge een foto
wist te maken van het wezen. Tij
dens de beklimming van een berg
ontdekte hij onder de bomen voet
sporen in de sneeuw. Een half uur
tje later hoorde hij een enorme knal,
gevolgd door een aanhoudend ge
rommel. Even verder zag hij achter
een paar struiken een grote rijzige
gestalte die er echter ijlings van
door ging. Wooldridge slaagde erin
toch snel een paar foto's te maken.
Hij gaf de, overigens niet echt dui
delijke, opnamen aan de Internatio
nal Society for Cryptozoology. Een
groepje dat zich bezig houdt met
meldingen van vreemde of onbe
kende dieren. Een van de foto's
werd gepubliceerd in het blad BBC
Wildlife. De geraadpleegde fysisch
antropoloog R. Martin van de Lon
dense universiteit hield het op een
aap. De zogenaamde Hanuman-
Langoer.
Wat bijna niemand wist, was dat
men ook in Rusland flink jacht
maakte op de Yeti. Die informatie
kwam pas naar het Westen toen het
ijzeren gordijn werd weggeschoven.
Feitenmateriaal werd in 1991 gepu
bliceerd door de Russische kolonel
Marina Popovitsj in haar boek
UFO-Glasnost. Het boek verscheen
een jaar later in het Nederlands bij
uitgeverij Tirion in Baarn onder de
titel 'Het Sovjet dossier UFO'.
Dat de Yeti opduikt in een boek
over UFO's lijkt misschien wel net
zo raadselachtig als de verschrikke
lijke sneeuwman zelf. Toch is dat
niet helemaal toevallig. Volgens Po
povitsj, voorzitster van SAKKU-
FON (Middenaziatisch-Kirgizische
Commissie van Onderzoek naar en
van UFO's), is door expedities her
haaldelijk geconstateerd dat waar
de Yeti opdook ook relatief veel
UFO's werden waargenomen.
Waarom? Daar is men nog niet ach
ter.
Expedities zijn er zat geweest. De
afgelopen jaren zond bijvoorbeeld
alleen al de Academie van Weten
schappen van de voormalig Sovjet
unie een dozijn teams op pad om
klaarheid in de zaak te brengen.
Zelf trok Popovitsj er in 1982 voor
het eerst op uit met een expeditie
van de universiteit van Kiev. Doel
was het Pamir-hoogland, waar de
verschrikkelijke sneeuwman zich
graag op houdt. De expeditie werd
geconfronteerd met een echte slim
merik. Infraroodcamera's die 's
nachts de wacht hielden, bleken op
een ochtend gesaboteerd en er werd
een melkblikje gevonden dat onmis
kenbaar bijtsporen vertoonde.
Maar dat was nog niet alles. Een
paar achteloos neergelegde spijkers
bleken gerangschikt in een figuur
die precies het sterrenbeeld Zwaan
voorstelde. Nou ja. Toen er ook nog
een vuurbol met zwaailicht aan het
nachtelijke zwerk opdook en een
schimmige gestalte door het tenten
kamp sloop werd het Popovitsj alle
maal te veel. Ze liet zich terugbren
gen naar de bewoonde wereld.
In 1984 werd een andere groep we
tenschappers uit Kiev in datzelfde
gebied eveneens geconfronteerd
met vuur- en lichtbollen in allerlei
soorten en maten. Ook nu weer
sloop er een raadselachtige gedaan
te rond. Die voldeed overigens niet
aan de doorsnee Yeti-afmetingen.
De figuur was maar pakweg 1,75
meter lang. Mogelijk was het de
zelfde liefhebber van sterrenbeel
den als in 1982. Dit keer had hij
echter met wat stenen het sterren
beeld Cephus uitgebeeld.
Mooie verhalen, maar ze konden
toch de aandacht van de meeste we
tenschappers niet trekken. Dat ver
anderde op slag in 1989, toen zich in
midden-Rusland, in het steppege
bied van Saratov, wel heel vreemde
gebeurtenissen voordeden. Drie
maanden lang hield daar een hele
familie harige wezens de gemoede
ren bezig. Ze lieten zich zien aan
tientallen mensen. Een dierenarts
zette zelfs de achtervolging in, maar
moest in het wezen veruit zijn meer
dere bekennen. Volgens de dieren
arts ging het om een wezen dat
mens noch mensaap was. Meer dan
twee meter lang. Aan de hand van
voetafdrukken schatte men het
lichaamsgewicht op zeker 250 kilo.
De interesse van de Russische we
tenschap was weer gewekt en leidde
in 1990 tot nieuwe expedities naar
het Pamir-gebergte, de Oeral en
Karelië. Zonder al te veel resultaat
overigens.
Het is opmerkelijk dat er van
uit China nooit erg veel is
vernomen over de verschrik
kelijke sneeuwman, maar
daar komt nu blijkbaar verandering
in. Vorige maand werd bekend dat
een Chinese wetenschappelijke ex
peditie de bergen is ingetrokken, op
zoek naar de Yeti. Een paar dagen
na het vertrek van de expeditie
kwam de China Travel Service op
de proppen met al genoemde belo
ning van bijna een ton voor een le
vende sneeuwman. De reisorganisa
tie verstrekt keukenmateriaal en
proviand aan Chinezen en buiten
landers die op zoek gaan naar het
legendarische wezen. Speurders
hoeven overigens niet noodzakelijk
een Yeti te vangen. Ook een dood
exemplaar, foto's of videobeelden,
haren en uitwerpselen leveren een
beloning op.
Naar beschrijvingen van ooggetuigen geschilderd portret van een Yeti, zoals deze in de bergen en steppen van het gebied van Saratov werd ge
zien. FOTO'S UIT: HET SOVJET DOSSIER UFO, UITGEVERIJ TIRION, BAARN, 1992.
Door Harald Doornbos
In Sarajevo kan een kind maximaal 20 liter dra
gen, een volwassene haalt wel 35 liter en als je
twee jerrycans van elk vijf liter middels een
riem aan elkaar knoopt en over de rug van een
hond bindt, dan is de hond goed voor zo'n 10 liter
water.
Al ruim twee weken zitten we hier in de stad Sara
jevo zonder water en elektriciteit. Bosnische Ser
viërs hebben nabij Pazaric, net buiten de Bosnische
hoofdstad, de elektriciteitscentrale onder vuur ge
nomen die stroom leverde aan Sarajevo. En geen
stroom betekent geen water, aangezien de water
pompen zonder elektriciteit niet werken.
Het afgelopen jaar was er bijna 24 uur per dag
stroom in Sarajevo; water kwam om de dag. Maar
nu de gevechten zijn opgelaaid en de situatie van
wege de gijzelaarscrisis is geëscaleerd, lijkt Saraje
vo weer terug bij af. En vanwege de relatieve rust
van de afgelopen twaalf maanden, moeten haar be
woners weer opnieuw leren wat het betekent te le
ven zonder stroom, zonder water, maar met sluip
schutters en granaten.
„Water is schaars geworden," zegt de 24-jarige
Sanja, terwijl ze richting een parkeergarage loopt
in Sarajevo's wijk, Ali Pasino Polje. Op straat is
het zonnig en is het aangenaam warm. Dat veran
dert als Sanja plotseling een deuropening betreedt.
„Hier begint de ellende," zegt ze, als ze een beton
nen trap afloopt. Want in de parkeergarage is het
donker en vochtig. Overal klinkt er geschreeuw. In
de duisternis valt een mierenhoop van mensen te
ontwaren, die in lange rijen staan te wachten ach
ter een dertigtal kranen.
Alleen hier, onder de grond, in een grote kooi van
beton, is er nog water. „De wachttijd bedraagt ge
middeld tussen de twee en vijf uur," zegt Sanja. Ze
gaat op een van haar meegenomen jerrycans zitten
en er valt niets anders te doen dan te wachten. Kin
deren rijden op fietsjes door de garage, terwijl
mannen met kruiwagens gevuld met volle jerry
cans een poging te doen om hun vracht via de stei
le trap naar boven te brengen. Soms wordt er door
de duizenden mensen geruzied over wie er aan de
beurt is. „Na drie uur wachten daalt je tolerantie
grens," meent Sanja. Een man roept: „Dit gezeul
met water is verschrikkelijk, ik vecht nog liever
aan de frontlinie."
Als Sanja na anderhalf uur aan de beurt is, stort ze
zich op een kraan en vult haar jerrycans met water.
„Voor de oorlog dacht ik geeneens na over water,"
zegt ze, „en nu ben ik zo blij als ik een paar litertjes
heb bemachtigd. Dan kunnen we ons weer eens
wassen, hebben we weer wat te drinken, en kunnen
we de wc weer eens doortrekken. Ik had nooit ge
dacht dat ik blij zou zijn met water. Het is zo ver
nederend om dit dag in dag uit mee te moeten ma
ken."
De meer afgelegen wijken in Sarajevo worden met
water bevoorraad door brandweerwagens. Als er
een rood voertuig over de straten van Sarajevo aan
komt puffen, gaat er een alarm door de wijk. De
kinderen op straat rennen naar huis, terwijl ze luid
schreeuwen: „Het water komt, het water komt."
Het geschreeuw van de kinderen brengt de hele
wijk in actie. Binnen één minuut lopen vaders,
moeders, bejaarden en peuters met jerrycans in
hun handen richting de plek waar de brandweer
wagen halt houdt. Opnieuw begint dan het wach
ten. En soms is er geen water genoeg om iedereen te
bevoorraden.
In tegenstelling tot de parkeergarage biedt de wa
terdistributie midden op de straat geen enkele be
scherming tegen inslaande granaten. Als er een
granaat ongeveer vijfhonderd meter van de brand
weerwagen ontploft, zoeken de meeste wachtenden
dekking. Slechts een enkeling blijft de jerrycans
trouw. „Als ik nu eventjes ga schuilen voor grana
ten, kan ik straks weer achteraan sluiten," klaagt
een oude vrouw.
Het waterprobleem is niet eenmalig, maar komt
steeds terug. Een doorsnee-gezin in Sarajevo ge
bruikt tussen de 70 en 80 liter water. Dat zijn 14
kleine jerrycans, die iedere dag weer moeten wor
den gevuld met water.
Niemand in Sarajevo heeft nog water. Elektriciteit
is er zelden; alleen het ziekenhuis en belangrijke
onderdelen van het leger hebben nog beschikking
over stroom.
Er is inmiddels een levendige handel ontstaan in
generatoren. Want wie een generator heeft en zes
gulden per liter voor brandstof kan betalen, is de
koning te rijk in Sarajevo. Een generator betekent
verlichting tijdens de lange nachten, het maakt het
mogelijk om televisie te kijken of om een café
draaiende te houden.
De eigenaar van de firma Bosna Borda had een
vooruitziende blik, toen hij twee weken geleden
100 generatoren vanuit Italië importeerde. Via de
tunnel onder de luchthaven van Sarajevo bracht de
man alle generatoren naar Sarajevo. Normaliter
kost deze generator 800 gulden. Maar de eigenaar
van Bosna Borda vraagt nu 5000 Duitse marken
per stuk.
„Het is wat aan de prijs," zegt hij, „maar dit nou
eenmaal Sarajevo, dit is hartje oorlog."
