Het beest
Apache
helikopter
111
Brabant speurt naar inedebiand 2
grote poppenrovers
'Groene koelkast is jBELGIË FRANS 2
fabrikanten te duur
DE STEM
ZE ZIJN bijna 15 meter lang en hangen wat slap
naar beneden. Ze voelen niet koud, maar ook niet
warm. Een beetje onwezenlijk. „Ze kunnen klappen
van 23 mm granaten aan", zegt hij, „de standaardbe
wapening van Russische afweerkanonnen." Bij het
zien van veel gebrek aan kennis geeft hij extra
opheldering: „Daar kun je een tank mee opblazen."
Ik voel opnieuw aan de rotorbladen. De bladen van
een Apache AH-64 helikopter. Nederland heeft 34
van de veel moderne versie, de NAH-64D Apache,
gekocht. Een confrontatie met de Rambo van de
21-ste eeuw. „Het is een beest," zegt majoor Mei
Dixon.
En dat is het.
Door Hans Jacobs
JE VERWACHT alles. Maar niet
dit. Zeker niet in het lieflijk
golvende landschap van het
Duitse Frankenland. Een groene
long ruwweg tussen Frankfurt
en München. Bloesem, dorpjes,
boeren die met handkarren de
verse melk nog naar de centrale
verzamelplaats bij het kleine
kerkje brengen.
Ergens in de buurt beiert een
klok het angelus. De boeren kij
ken even op. Alsof de tijd stil
heeft gestaan.
En dan. Het begin zacht en ver
liest het in het begin nog van die
eenzame kerkklok. Maar niet
voor lang. Een ploppend geluid.
Automatisch trekken de oren
naar die richting.
Niets te zien. Alleen een laantje.
Omzoomt met fruitbomen.
Kippevel
Geluid wordt herrie. Raast.
Brult. Als een tijger sluipt een
futurisch gevaarte door de lucht
over de heuvelkam. Zelfs als je
niet weet wat het is, overheerst
angst. Kippevel, een vreemd ge
voel beukt op het ritme van het
ploppen van de rotorbladen in
de maag.
Een Apache, een vliegende Ram
bo, een levensgevaarlijk insekt.
Automatisch trek je je schouders
in. Het vredige landschap is
wreed verstoord. Tot, seconden
later, de kerkklok weer wint en
opnieuw de boodschap van de
rust verkondigt.
Een ontmoeting op afstand. Oog
in oog is nog indrukwekkender.
Een bezoek aan het 11th Avia
tion Regiment van het Vijfde
Amerikaanse Legerkorps in II-
lesheim in Duitsland. Binnen en
buiten staan 48 Apaches AH-64.
„We make the difference," is het
motto van het 11th Aviation
Regiment. En dat hebben ze ge
daan tijdens de operatie Desert
Storm waar de Apaches de Iraki
dolgedraaid hebben. Acht zwaar
bewapende Apaches slopen diep
in de nacht westelijk Irak binnen
en in no time hadden ze met hun
laser geleide Hellfire raketten de
radar plat gegooid.
Desert Storm kon veilig begin
nen. „De helden van de Golfoor
log," zo zei een hoge vertegen
woordiger van het Amerikaanse
leger onlangs tijdens de hoorzit
ting over de helikopteraanschaf
in de Tweede Kamer.
In de hangar staat een Apache
klaar. Een indiaan in oorlogs
kleuren, klaar om ontdekt te
worden.
„Ga gerust je gang," zegt hij.
Weg futuristische videospelle
tjes, weg foto's uit de krant, weg
tv-beelden. De werkelijkheid
overtreft alles. De confrontatie
met een high-tech killer. Op vier
centimeter na 15 meter lang. Net
geen vijf meter breed en 4.29
meter hoog.
Keflar
Zelfs binnen in de hangar voel je
de enorme potentie van de zes
ton zware machine. Je ruikt het
geweld. Een wreed insekt met
een mat zwart pantser. Een huid
van keflar, een hoogwaardige
kunststof, waar ook kogelvrije
vesten van gemaakt worden.
Het voelt vreemd aan: geen staal
als bij een auto, geen alluminium
van een vliegtuig. Taai, als een
huid. Iets onwerkelijks. Zoals de
hele machine.
Ik vraag om een vergelijking met
voorgaande helikopters. Mei
Dixon wacht. Denkt na: „Het is
alsof je een Volkswagen Kever
uit 1968 vergelijkt met de duur
ste Mercedes van 1995. Het is
een compleet andere wereld."
In niets lijkt het op de bolle
helikopters die je thuis af en toe
voorbij hoort wapperen. Dit is
anders. De neus bijvoorbeeld. Er
hangt een bol, waarin de ogen
van het monster zitten opgesla
gen, waardoor ze bij nacht of bij
zeer slecht weer net zo goed kan
zien als overdag: het uiterst ge
avanceerde doelzoek-, nacht-
zicht- en raketgeleidingssysteem
(Target Acquisition Destignation
Sight en Pilot Night Vision Sen
sor).
Aan de voorkant zitten op stra
tegische plekken een soort blik
openers, waarmee polsdikke
draden doorgeknipt worden, zo
dat de Apache heel laag bij de
grond vijandelijk gebied binnen
kan sluipen. Apache: de indiaan
die 's nachts op pad gaat.
Vier antennes, vier voelsprieten,
vormen het radarverkennings-
systeem. De piloot kan op een
scherm zien waar, wat en hoe
iets op hem af komt vliegen. De
computer geeft het passende
antwoord.
Aan de zijkant gaan kleppen
open: kastjes en bossen draden
liggen erin verborgen. Nieuwe
cijfers duizelen: de rotorbladen,
vier stuks met een diameter van
14.63 meter. Weer gaat een stuk
keflar opzij: de koppeling tussen
de rotorbladen en de motor. „Als
er iets kapot gaat halen we het
tussenstuk er zo uit, zonder dat
de bladen er boven af hoeven."
Het volgende geheim van de
Apache: het aparaat moet diep
vijandelijk gebied binnen kun
nen dringen, dus is bijna alles
dubbel. Gaat er iets kapot, dan
kan het tweede systeem het
overnemen.
Toekomst
De motorkap gaat open: Neder
land krijgt straks in de D-versie
een iets andere motor: een gene
ral Electric T-7000: 1.685 pk. En
aan de andere kant van het toe
stel zit nog zo'n motor. Samen
meer dan 3.200 pk, de power van
een stuk of tien zware DAF-
trucks of van een parkeerterrein
vol Opel Kadetts.
De top ligt op een kleine 300
kilometer per uur en toch past
de motor bijna onder de motor
kap van een gemiddelde midden
klasse auto. Binnen een uur of
drie is de motor vervangen.
Natuurlijk mag ik ook in het
toestel gaan zitten. „Please." Ik
kies voor de achterste stoel.
Waar de piloot zit. De stoelen
zijn gepantserd. „Je zit in feite
in een gepantserde kuip," zegt
Dixon. Maar je zit ook in iets
In steeds meer Brabantse plaatsen duikt de processierups on
en het wachten is nu op zijn natuurlijke vijand, de jrotel
poppenrover. foto archief de ster
Tekst tv
(TT) Nieuws uit de natuur (tot
Mij een zorg!
(TT) Schooltv-Weekjournaal
hu Tekst tv
Nieuws voor doven en slecht
je tijd staat even stil: WK
fctbal '78
Kerkepad
Willem Wever
Cartoon Club, tekenfilms
Thunderbirds, poppenserie
(TT) Waku Waku, spelletje
(TT) Een op tien
(TT) Journaal
(TT) Weeroverzicht
pe sollicitatieshow
(TT) Ander Afrika, serie. Afl. 1:
ï»)te en Soedan
lu NYPD Blue, politieserie
i l2 Beyond the Clouds, documen-
L.serie over de veranderende Chine-
lamenleving
lp journaal
{,2 Nieuws voor doven en slecht-
renden
'...alsof je een Volkswagen kever uit 1986 vergelijkt met de duurste Mercedes uit 1995...'
wat niet van deze tijd is: een
zitplaats in de toekomst.
Een videoschermpje levert alle
beelden van buiten, 's Nachts net
zo helder als overdag. Er is een
telescoop aan verbonden, waar
mee je de knopen van iemands
blouse op de grond kunt tellen.
Het wemelt van de klokjes, me
ters, toetsen. Een kubieke meter
geavanceerde elektronica.
Mei Dixon speelde een hoofdrol
in Desert Storm: „De nacht is
onze beste vriend. Op 15 februa
ri hadden we een missie aan de
grens met Koeweit. Ze hebben
ons niet eens gezien. Wij hen
wel. We gave them hell. Dat is
het meest frustrerende van de
Iraki geweest: ze konden ons niet
zien. Het was vechten tegen een
onzichtbare vijand. Ook overdag
kunnen we onzichtbaar blijven.
Ons bereik is zo groot dat we ze
raken terwijl ze ons niet eens
gehoord hebben."
Hij geeft een kabel met een oog
aan. „Dit klik je op je helm en de
camera volgt je oog en ziet alles.
Met het ene oog kijk je naar
buiten en met het andere op het
schermpje voor je."
Sensoren rondom het toestel
brengen dat wat de piloot wil en
wat het toestel kan in balans,
zodat de Apache als een blok in
de lucht ligt.
Ik kruip in de voorste stoel, de
positie van de co-piloot en
schutter. Ook hier een brei van
schuifjes, toetsen, knoppen. Het
is nauw, maar het geeft onge
merkt een gevoel van macht. Hij
ziet het. „Het is een beest," zegt
hij. Je voelt dat het dier je in
beslag dreigt te nemen.
Weer op de grond laat het beest
zijn klauwen zien: de vernieti
gende kracht: een kanon aan de
onderkant, dat 100 graden kan
draaien en 60 graden naar bene
den kan richten: 1200 stuks 30
mm granaten zitten in de achter
zak. Er kunnen 16 Hellfire laser-
geleide raketten onder hangen,
die de moderne Iraakse T-72
tanks naar de hel joegen, vier
Stingers en een stuk of 76 onge
leide raketten van 70 mm.
Een indiaan tot de tanden gewa
pend.
Kapitein Bruce Talyor zag het
en was verkocht. Hij hing met
zijn kleinere verkenningsheli
kopter in de buurt van de brug
bij Bahrein, waar een horde wil
de Apaches op werd losgelaten.
Weg was de brug.
„Dat wil ik ook," zei hij. Hij
doet het nu. Hij is leider van een
groep van acht Apaches. Hij is
even ijzig en stoer als zijn ma
chine. Roestvrijstalen blauwe
ogen. Een strakke trek om de
mond.
Door Wim Wornser
HIJ IS drie centimeter groot, zijn kleur op het exotische af,
Maar het gaat om zijn kaken. Daarmee kraakt hij rupsen en
poppen. De naam is grote poppenrover, officieel als Calosoma
sycophanta te vinden in de vakliteratuur over kevers. De grote
poppenrover is hopelijk het antwoord van Moeder Natuur 0
de rupsenplagen die afgelopen jaren Brabant teisterden.
Iets meer dan honderd officieren
hadden zich aangemeld. Vijfen
zeventig werden na hun oplei
ding toegelaten tot de geavan
ceerde vliegtuigen. „Drie haal
den de Apache. Je begrijpt hoe
men reageert als je zegt: ik zit op
een Apache." Even vergist hij
zich als een sprankje emotie op
zijn gezicht dreigt te komen.
Maar hij jaagt het gelukkig weer
snel weg.
Sergeant Samuels is de chef
monteur van deze Apache en de
zeven anderen van de groep van
Talyor. „Het is familie. Het zijn
acht kinderen. En als er wat met
eentje gebeurd, dan ben je een
van je kinderen kwijt." Hij kijkt
even naar de Apache en geeft
fluisterend toe dat hij die machi
ne beter kent als zijn vriendin.
Buiten op het betonnen vloer
kleed van de basis staan de an
dere Apaches. Achtenveertig
stuks zijn er hier gestationeerd.
Het 11th Aviation Regiment
regiment wordt waarschijnlijk
straks de partner van de 33
Apaches die op Gilze Rijen gaan
wonen.
Een zij
Of het een hij of een zij is wil ik
weten. Ze hoeven er niet lang
over na te denken: „Het is een
zij. Oh ja, het is echt een zij.
Het is een dag waarop ze bijna
allemaal even moeten starten,
omhoog gaan en na een rondje
weer landen. Het ploppende ge
luid overheerst. Er geeft er een
gas. Om omhoog te gaan, maar
de piloot had de fiets niet gezien
die in de buurt geparkeerd
stond. Wham, en weg was de
fiets. Een flink eind verder neer
gesmeten.
Je voelt het beest tevreden
grommen. En daar gaat ze. Je
kunt haar maar beter te vriend
hebben.
Binnenkort weten we weer of de
spinselmotten, de plakkers, de
bastaardsatijnrupsen of de pro
cessierupsen opnieuw in groten
getale loof- of dennebomen on
veilig zullen maken. Volgens on
derzoekers zit die kans er le
vensgroot in.
Met name de rupsen van de
processievlinder hebben zich een
bijster onaangename naam we
ten te verwerven. Dat diertje is
misschien mooi om te zien, maar
zijn opvallende beharing vormt
niet minder dan een gezond
heidsprobleem voor mensen. Die
haartjes, nog vast aan het rupse
lijf dan wel vrijelijk in de atmos
feer zwierend, kunnen zorgen
voor buitengewoon onprettige
verschijnselen. Ze jeuken als
brandnetels, merkten de slacht
offers meestal.
De grote poppenrover jaagt op
processierupsen, zowel in de tijd
dat hij larf is als in het kever
stadium. Hij vermorzelt ze met
zijn grote, scherpe voorkaken.
Eén kever kan in een voorjaar en
een zomer wel vierhonderd rup
sen opvreten.
Er is alleen één probleem. De
grote poppenrover is al in geen
honderd jaar in Nederland ge
zien. Einde verhaal? Toch niet.
In de natuur hangt alles met
elkaar samen. Deze loopkever
(een grote familie die in ons land
zo'n vijfhonderd leden telt)
kwam hier voor het laatst voor
in de jaren '80-'90 van de vorige
eeuw. Inderdaad, omdat toen
ook de processievlinder in grote
aantallen het zuiden des lands
tot zijn leefgebied had gemaakt.
Toen de processievlinder het
voor gezien hield en zich terug
trok richting zuiden, verdween
ook de grote poppenrover. Zij
het in iets langzamer tempo, om
dat de loopkever tijdelijk op au-
dere rupsen overschakelde. Rond
1930 zou de laatste verdwenen >nt0
zijn, maar toch kwam er in II
nog een melding uit Brabant.
Een paar jaar geleden
de processievlinder de
van zijn wereld opnieuw naai
het noorden verlegde. In Frank-I
rijk en België kennen ze hej|
insekt eigenlijk altijd, maar 11
als in de vorige eeuw zie
ineens weer zo'n verschuivin
Waarschijnlijk is dit een
van warme zomers, aldus de fel
kundigen. De loopkever met zijil
roversnaam zou nu dus zijn
voedsel achterna kunnen komen,
net als in overgrootmoederstijd
De heer W. Geraedts, medewer-|
ker van de Stichting
Landschap in Haaren, heeft al|
voorzichtig een balletje
gooid in het beheersverslag ova
1994. „Van de kever is
dat hij goed kan vliegen en la
pen. Dus wie weet..," zegt hij,
Brabants Landschap roept daar-j
om mensen op om uit te kijkei
naar de Calosama's sycophant!
Behalve dat hij twee tot drie c
groot is, heeft hij metaalklen
groene dekschilden en een heldi
re rode en gele weerschijn,
halsschild is blauwachtig zwart
Meldingen zijn in Haaren
bus 80, 5076 ZH) welkom.
De man van Brabants Land-|
schap neemt aan dat het
resseerde publiek de loopkever
wel gemakkelijk zal herkennei
mede omdat hij met geen and»
kever te verwarren valt. Gen
dts raadt aan de kevers in 1
bomen te observeren. Aan
voet van bomen waarin pr
sierupsen zitten heeft men
meeste kans. De beste alg
raadgeving is natuurlijk:
de grote poppenrover.
journaal
Tekenfilmfestival
journaal
Bobobobs
Journaal
Lingo
journaal
America's Funniest Home Vi-
Journaal
PP: Uitzending CD
Kook TV
Langs de kant van de weg
Portugees voor beginners
Italiaans voor beginners:
Touchdown!
(ZW) Private Buckaroo
Journaal
(TT) 10 voor taal
Willem van Oranje, serie
Sonja
America's Funniest Home Vi-
(TT) Journaal
Peppi en Kokki, kinderserie
Turtles in Europe, tekenfilmse-
Adventure, reportage-serie
Karaoke, liedjesprogramma
(TT) 2 Vandaag, actualiteiten
(TT) Tennis: Roland Garros
Zoovenirs, reportage-serie
De Russ Abbot Show, humor
(TT) De leukste thuis, homevi-
■bloopers
0 Ik ben je moeder niet, comedy
1 Miracles and Other Wonders,
Iramatiseerde documentaire
The Stranger Within, tv-film
10 De verandering, portret vuil-
an Dik Westerhuis
I0 Late nite concert: Julie Miller
Journaal
BELGIË FRANS 1
Inédits: Un guerre inconnue, do-
itaire gemaakt door amateur-fil-
Parmi les hommes (1940-1943)
lei Bla-bla, kinderprogramma
15 Chips, politieserie 18.30 Info pre-
ke 18.55 Maguy, serie 19.30 Nieuws
Les carnets du bourlingueur, re-
tage 20.45 La mari de la coiffeuse,
lie komedie uit 1990 van Patrice Le-
te met Jean Rochefort, Anna Galiena
bland Berlin 22.05 KENO-uitslagen
■ID Grand document: Mon père, eet
)e maudit, documentaire over Sabri-
die op 19-jarige leeftijd te horen
91 dat haar vader een crimineel is
115 Nieuws
Door Martijn Hover
SCHEIKUNDE IS een bezigheid die 'pufft und stinkt1,:
omschreef oud-chemiehoogleraar prof. Stein zijn vak ooit. I
inderdaad hebben chemici niet de beste reputatie als het gaal
om zorg voor het milieu.
•De Apache: een wreed insekt met een mat zwart pantser.
foto anp
Volkomen ten onrechte, vindt
een groepje eerste-jaars studen
ten aan de Technische Universi
teit Eindhoven. Onlangs voltooi
den Bram Ramakers, Judith van
Gorp, Jart Diris, Bob van de
Gender, Martijn Rotman, Mark
van Ginneken en Robert Roozen
het project waarmee ze hun pro-
paedeuse (hun eerste studiejaar)
afsloten.
De scheikundigen doen juist vre
selijk hun best. Ze moeten echter
vaak opboksen tegen gevestigde
economische en financiële belan
gen.
Dat bleek duidelijk uit de studie
die het zevental heeft verricht
naar 'groene ijskasten'. Die stu
die werd aan de scheikunde-fa-
culteit van de TUE beoordeeld
als het beste proaedeuse-project
van het jaar.
De studenten hebben er inder
daad werk van gemaakt en - het
meest opvallend - schromen niet
om de industrie een stevige veeg
uit de pan te geven. Bij hun
research merkten ze namelijk
dat milieuvriendelijke ijskasten
er al lang hadden kunnen zijn.
De reden dat dat nog niet het
geval is, is een financiële: bedrij
ven kunnen aan echt 'groene'
koelkasten niet genoeg verdie
nen.
Het principe van de koelkast is
eenvoudig genoeg: in het koel
systeem zit een vloeistof die ver
dampt. Die verdamping onttrekt
warmte aan het systeem, dat
daardoor gekoeld wordt.
Het probleem met traditionele
koelkasten was, dat daarin g
bruik werd gemaakt van zog
naamde CFK's, verbinding'
van chloor en fluor met kool»!
terstof. Sinds bekend is datzeoj
ozonlaag aantasten, is het j
bruik ervan dan ook verboden J
De Eindhovense studenten!
ben gekeken naar de vervang"]
voor CFK's die voorhanden z
Daarbij zijn ze tot de cc®®
gekomen dat de CFK-vervang"
waarop de ijskast-fabrikantj
zijn overgestapt, nauwelijks"
ter zijn.
Van de Gender en zijn mede-®
denten waren vooral verba®
toen ze erachter kwamen datef
betere vervanger al meer
vijftig jaar voorhanden is. j
combinatie van propaan r"
taan. Het vermeende 01
fingsgevaar bij deze stoffenJ
reuze mee; een ontploffing
nauwelijks groot genoeg z'Jn
de deur open te blazen.
Met het gevaar valt het dus*
mee. Er is een andere reden®?
het negeren van butaan e
paan. „Propaan en butaan
afvalproducten van de oh J
dustrie," zegt Van de W J
„Die kosten dus praktisch 1
en leveren daardoor oolt,J
op. Financieel is het voor
kanten dan ook niet aantr
lijk om af te stappen va] jj
halogeenverbindingen. W
ken dat koelkastfabrikantw
onder zware druk van de c
ment zullen overgaan to
paan/butaan-koeling.
Tennis: Roland Garros 18.59 Che-
assion, paardenmagazine 19.30
20.03 Tennis: Roland Garros
[3 Jetski GP België 20.58 Tennis: Ro-
Garros 21.28 Champion's 95, auto-
'lagazine 21.58 Tennis: Roland
22.28 Cheval passion (tot 22.57)
DUITSLAND 1
J Morgenmagazin met elk half uur
("e 09.00 Heute 09.03 The Flying
Fors, serie 09.45 JOYrobic-Mit Freu-
wegen 10.00 Heute 10.03 Men-
P una Strassen, reportage 10.50
P"! fur EINE WELT 11.00 Heute
Musik liegt in der Luft 12.00
i extra met tennis Roland Garros,
p tinale heren-enkelspel 17.50 Ta-
•uiau-Telegramm 17.55 Verbotene
serie 18.25 Marienhof, serie
'^«schau-Teiegramm 18.54
'l5 ry6' 20,00 Tagesschau
L 'e Nacht ist nicht allein zum
aa live registratie »an het gala
Snh,eid van de Deutsche Film-
iJÜ 45 Exclusiv 22-15 Ta"
n met Bericht aus Bonn en
toio
(Actualiteit9evo'9d door regionaal nieuws. -
Johan vi.!", en verkeersinformatie. 7.55 Weer-
I Actualiteit UUren' Ra<f'° Nieuwscentrale.
U»7MSlen,verkeersinformatie. 8.55 Weer-
tbank Xk'osk- 9-30 De scheurkalender. 10.07
"ODeJhf; ?e,scheurkalender. 11.07 Van harte.
Jenda n ,n r 'ender. 12.05 Actualiteiten, service
h en "servir Nieuwscentrale. 13.34 Actuali-
PMuziek ifinoT°r de re9ia 1408 Muziekkiosk.
K 1811 d T.- nstlsch Programma. 17.05 Actu-
MRoEP ZEELAND
P'M ftacfin^iviJ 7,05 Omroep Zeeland ochtendedi-
prideditie 9 oi;üMSCen(ra'e' 8,82 Omroep Zeeland
faivoorH'n lek door de week. 10.05 Die's
oorlog. Herh. van zondag. 11.05 Mu-
18.28-18.33 Sa-
li
