biedt geen echte
iSSSBi Hardrockfestival Dynamo overtreft Pinkpop
Pinkpop
uzen
krakers
DE STEM
Klassieke meesters door computer gehaald
Klassieke Windsor Castle
te zien in Rijksmuseum
Hollywood woedend over
kritiek van senator Dole
A8
IKON brengt
drama-serie
i
DINSDAG 6 JUNI 1995 DEEL
„Veel mannen vinden dat vrouwen
niet grappig kunnen zijn."
Marjan Luif, actrice
Venetië (anp) - Een mammoet-expositie die onder de titel
'Identita e alterita' (Identiteit en anders zijn) 'een kleine
geschiedenis van het menselijk lichaam' moet weergeven,
markeert het eeuwfeest van de Biennale van Venetië.
De honderdjarige biennale zal deze zomer honderdduizenden kunst
liefhebbers naar de lagunestad trekken. Over een week gaat in de
Giardini di Castello de 48e editie van deze tweejaarlijkse etalage van
de avant-garde in de beeldende kunst voor het publiek open.
Jean Clair, de Franse algemeen commissaris van de biennale heeft de
jubileumtentoonstelling over het menselijk lichaam samengesteld.
Een expositie van 600 werken uit de laatste honderd jaar. Lichamen
«igezichten, mooi, verwrongen, geschonden, realistisch en abstract.
Naast deze speciale tentoonstelling bestaat de biennale uit inzendin
gen van landen, die veelal in eigen paviljoens hun keuze exposeren.
Nederland komt voor de dag met een volledig gerestaureerd pavil
joen; het gebouwtje is van architect Gerrit Rietveld (1888-1964).
Staatssecretaris Nuis van Cultuur heropent het donderdag.
De opzet van de biennale, die bestaat uit landenpresentaties,
voorkomt meestal dat er een duidelijke lijn in het geheel zit. De
overheid van het land is verantwoordelijk voor wat er wordt
ingezonden. Deze keer zullen zo'n veertig landen zich voorstellen. Er
zijn 26 vaste buitenlandse paviljoens. Het Nederlandse Rietveld-pa
viljoen dateert uit 1954. Dat was meteen het laatste jaar dat er werk
vaneen vrouw werd getoond (Charley Toorop).
Na veertig jaar krijgen thans drie vrouwelijke beeldend kunstenaars
alle ruimte. De Nederlandse inzending naar de jubileumbiennale
bestaat uit schilderijen en tekeningen van Mariene Dumas (Kaap
stad, 1953), glazen objecten van Maria Roosen (Oisterwijk, 1957) en
drie 16 mm-films van Marijke van Warmerdam (Nieuwer Amstel,
1959).
Chris Dercon, directeur van het Rotterdamse centrum voor heden
daagse kunst Witte de With, heeft de keuze gemaakt op verzoek van
de Mondriaan Stichting, aan wie staatssecretaris Nuis de verant
woordelijkheid voor de inzending heeft overgedragen. Kosten;
800.000 gulden.
Door Ton van der Sande
Eindhoven - Bijna 120.000 plezierige,
vrolijke en soms dazige mensen hebben
op het festival Dynamo Open Air in
Eindhoven twee geweldige dagen be
leefd. Met het dubbele aantal bezoekers
van vorig jaar was Eindhoven in het
pinksterweekeinde de helft zo groot als
anders. Honderdtwintigduizend jonge
ren is ruim honderd procent meer dan
Pinkpop. Daarmee overtrof Dynamo
Open Air voor 't eerst het Limburgse
popfestival.
Hoofdorganisator Tinus Kanters zegt dat
volgend jaar op het elfde hard-rockfestival
nog meer mensen terecht kunnen. Maar dan
moeten er niet meer met de auto komen.
Dynamo Open Air zit met 30.000 auto's aan
een maximum.
Dankzij de informatie die op tijd en op
ruime schaal in Duitsland verspreid was, is
het het aantal auto's vrij beperkt gebleven.
De gevreesde files die vorig jaar voor een
puinhoop rond Eindhoven zorgden, zijn in
goede banen geleid. Alleen vrijdagavond
vanaf negen uur tot een uur 's nachts was
het langzaam rijden en stilstaan bij knoop
punt De Hogt. De uittocht van het Dynamo-
verkeer verliep zondagavond en gistermor
gen gespreid. DOA was niet de oorzaak van
extra files.
Duizenden Duitsers hebben gehoor gegeven
aan de oproep om te carpoolen en met de
trein te komen. „Dat konden we merken aan
de verkoop van drank op de camping. Die is
flink gestegen," zegt Kanters. „Als je met
meer man in de auto zat, kan je minder
blikjes bier meenemen. En in de trein is het
al helemaal moeilijk met kratjes te slepen,"
De voorraad van 100.000 liter bier werd
zondagmorgen weer aangevuld. Er zijn
100.000 hamburgers gebakken, 50.000 piz
za's, 25.000 schnitsels en 40.000 kilo friet.
De cateringstraat was 400 meter lang.
De Hermes-groep had gedacht het (gratis)
vervoer met bussen van het station naar het
festival met zeventig chauffeurs te kunnen
verzorgen. Het werden er honderdveertig,
die samen 1100 manuren draaiden en 1500
retourritten maakten. Ze vervoerden 80.000
festivalgangers. Gistermorgen reden twee
volle bussen rechtstreeks naar Pinkpop in
Landgraaf.
Honderdtwintigduizend mensen op 80 hec
tare en een noodcamping vormen samen een
stad. „En net zoals iedere stad geeft dat z'n
problemen," zegt politiecoördinator Jos van
Riet, tijdens het festival de 'commissaris' van
de Dynamo Open Air-stad.
Er zijn zeven mensen aangehouden die in
verdovende middelen handelden, twee zijn
er aangehouden wegens overtreden van de
vuurwapenwet, drie voor vernielingen. „We
hebben 42 meldingen van gewonden. Óver
de speciale klachtentelefoon is twintig maal
geklaagd over het lawaai," aldus Van Riet.
Waarom gedragen hardrockers zich wel nor
maal en loopt het bij voetbalsupporters uit
de hand? Waarom kunnen op Dynamo Open
Air Duitsers en Nederlanders wel vreedzaam
met elkaar omgaan, zonder schelden over en
weer of erger nog vechten? „Hardrockers
zien er wel verschrikkelijk uit, in hun zwarte
kleren en zo, maar ze zijn zeer vredelie
vend," zegt Tinus Kanters. „Bij voetbalwed
strijden heb je twee tegenstanders. Er is
competitie en er is altijd een verliezer. Hier
komen ze allemaal voor hetzelfde: de muziek
en de sfeer.
Er heerst solidariteit binnen de
groep. De jongens en meisjes voelen zich
bekeken door de buitenwacht, niet door
elkaar. Hier vieren ze onderling feest. Ze
corrigeren elkaar als er iets mis gaat. De
bezoekers hebben agressie in zich, maar die
wordt uitgeleefd op het grasveld voor het
podium. Of zoals zondagavond toen het
geregend had, in moddergevechten."
Vele jeugdige Nederlandse festivallers gaven
een antwoord in dezelfde trant: de Duitse
bondskanselier Kohl zou zich eens moeten
verdiepen in wat hier gebeurt, de oproep bij
zijn bezoek aan ons land had dan anders
kunnen klinken, Nederlands en Duitse jon
geren kunnen heel vriendschappelijk, als
goede buren met elkaar omgaan.
New York (rtr/afp) - Vooraanstaande showbusiness-figuren
in Hollywood hebben de kritiek van de Republikeinse frac
tieleider Bob Dole op 'amorele, gewelddadige' films van de
hand gewezen. Ze spraken van een politieke stunt om de
steun van extreem-rechts te krijgen voor zijn presidentiële
kandidatuur.
Dole's schallende oproep aan
de showbusiness om de Ameri
kaanse sociale structuur niet
langer te ondermijnen met ge
welddadige, op seks gerichte
films en bedreigde rap-teksten
wekte een storm van kritiek.
Studiobazen, regisseurs, film
critici en gewone mensen uit
het vak noemden Dole een hy
pocriet, omdat hij tegen wa
pen-controle is maar censuur
propageert. Ze bezwoeren dat
Hollywood niet van zijn 'dwa
lingen' zal terugkeren op af
roep door een presidentskandi
daat.
Peter Bart, hoofdredacteur van
het show-vakblad Variety, zei
dat functionarissen van de gro
te studio's de aanval van Dole
zien als botte politiek. Oliver
Stone, regisseur van Natural
Born Killerseen van de films
die Dole aanviel, zei: „Dit is de
grootste schijnheiligheid van
senator Dole, die het verbod op
aanvalswapens wil intrekken,
en Hollywood de schuld geeft
van het geweld in onze maat
schappij".
Stone sprak van 'een vorm van
McCartyisme in de jaren ne
gentig', een verwijzing naar de
anti-communistische heksen
jacht die Hollywood veel scha
de berokkende in de jaren vijf
tig-
Anderen wezen er fijntjes op
dat Dole volgens een medewer
ker de films Natural Born Kil
lers en True Romance niet eens
had gezien, films die hij ver
oordeelde als 'nachtmerries
van verdorvenheid'. En zij
vroegen zich af of hij een even
gewelddadige film als True
Lies van Arnold Schwarzeneg
ger als prima familie-vermaak
afficheerde, omdat die werd
gemaakt en vertolkt door een
spierbundel met Republikeinse
sympathie. Aanhangers van de
Republikeinen zijn niet dik ge
zaaid in Hollywood.
Dole zei in zijn toespraak: „Wij
hebben het punt bereikt dat
onze populaire cultuur dreigt
ons karakter als natie te onder
mijnen". Volgens de senator is
'het afwijkende de norm ge
worden', richt Hollywood zich
op 'plat geweld en nog plattere
seks'. Hij beschuldigde het me
diaconcern Time Warner Inc.
ervan 'reclame te maken voor
het kwaad' door rapmuziek
over 'verkrachting... en het
mishandelen van vrouwen' te
promoten.
Functionarissen van Time
Warner zeiden kwaad te zijn
over Dole's commentaar. „Ik
zou graag een objectieve me
ning zien of geweren of teksten
de onrust onder de Amerikaan
se jeugd veroorzaken die de
structuur van dit land ver
scheurt".
Veel anderen beschuldigden
Washington en Dole ervan dat
het Congres geen beperkingen
op wapenbezit doorvoert. Sa
rah Brady, hoofd van Handgun
Control Inc., hekelde Dole en
zei dat hij tracht zichzelf en
Washington vrij te pleiten.
„Wat de heer Dole niet zegt is
dat met zijn oproep het verbod
op aanvalswapens op te heffen,
hij zijn eigen vernietigende
boodschap brengt... dat deze
dodelijke machines een plaats
hebben in onze samenleving".
Amsterdam (anp) - De meeste mensen weten wel hoe het Britse
Windsor Castle eruit ziet. Het buitenverblijf van de Britse ko
ninklijke familie is het oudste bewoonde paleis van Europa.
Jaarlijks trekt het vele honderdduizenden toeristen.
Hoe het kasteel er in de 18e eeuw bijstond is de komende maan
den te zien in het Rijksmuseum op de tentoonstelling Views of
Windsor
De semi-fotografische aquarellen
zijn afkomstig uit de verzameling
van koningin Elizabeth II. Het is
voor het eerst dat het werk op het
vasteland is te zien. Aanleiding
voor de presentatie vormt het 75-
jarig bestaan van het Genoot
schap Nederland-Engeland.
Minutieus legden de gebroeders
Thomas en Paul Sandby het kas
teel vanuit steeds een ander ge
zichtspunt op papier vast. We
zien de poorten, de binnenplaat
sen en de toegangswegen, maar
ook het park waar Thomas vanaf
1747 opzichter was.
Een jaar eerder trad hij als topo-
graaf en architect in dienst bij de
oom van de koning, prins William
Augustus, hertog van Cum
berland.
Bij iedere aquarel wordt aan de
hand van een plattegrond van het
kasteel, aangegeven waar je bent.
Helemaal naar de werkelijkheid
tekenden de broers niet. Ze haal
den soms trucs uit met het per
spectief, waardoor het kasteel er
groter uitziet dan het is.
De Sandby's werkten vooral voor
de 18e eeuwse toeristenmarkt,
maar hun werk werd in hun tijd
zeker op waarde geschat. Thomas
Gainsborough noemde Paul
Sandby bij voorbeeld de vader
van de moderne landschaps
aquarellen. Beiden gaven ook les
aan de Royal Academie. Meestal
werkten ze onafhankelijk van el
kaar, soms samen. 'Views of
Windsor' is samengesteld uit de
verzameling van koningin Eliza
beth II, die in totaal 30.000 teke
ningen en aquarellen van oude
meesters bevat. De Sandby-col-
lectie bestaat uit 600 aquarellen.
Daaruit koos Jane Roberts, con
servator van het prentenkabinet
van Windsor Castle, er ongeveer
200 uit.
De tentoonstelling is tot en met
13 augustus in het Rijksprenten
kabinet te bezichtigen. Tot begin
1997 is het werk te zien in drie
musea in de VS en in The Whit-
worth Art Gallery in Manchester.
Hilversum (anp) - Herman
Brood, Gunda Niemann en
Jules Deelder spelen rollen in
een ironische televisie-drama-
serie, Goede buren, slechte
buren. De IKON zendt de se
rie dit najaar uit.
Het verhaal gaat over een Neder
landse en een Duitse douanier,
die zich niet neerleggen bij de
open grenzen. Ze houden een
kleine grenspost in stand, die
speciaal voor de serie op de hei is
gebouwd. De opnames, op de mi
litaire schietbaan bij Gorssel,
zijn inmiddels afgerond.
Brood, zanger en beeldend kun
stenaar, schaatskampioene Nie
mann en dichter en performer
Deelder vertolken, evenals
AVRO-presentatrice Angela
Groothuizen een bijrol. De
hoofdrol is voor MTV-gastvrouw
Carolyne Lilipaly. Hannus Tak
ken regisseert de serie.
foor Jan Koesen
Ik heb dezer weken Beetho
ven, Schubert en Strawinsky
door de computer gehaald.
Om precies te zijn: de Negen-
fa, het Forellenkwintet en Le
Sac re Du Print emps. Terwijl
de klanken van de maestri uit
de luidsprekers kwamen, zag
ik op het scherm de partituur
en sprak en schreef een musi-
coloog tegelijk het bijbeho
rende commentaar. Ik kon
fragmenten eruit pikken, in
dividuele instrumenten zien
en horen en ik kreeg zelfs de
Mogelijkheid om probeersels
van de heren kort even te be
luisteren.
Oe lol was nog niet afgelopen. Ik
las over het politieke, muzikale
j® emotionele leven van de drie,
un twijfels, jacht naar perfectie
j® er was zelfs aan het slot een
buitengewoon moeilijk spel. En
natuurlijk was er ook de moge-
'Jkheid om gewoon met gesloten
agen achterover te leunen en de
werken ononderbroken te bele
ven.
OJ-ROM. Multimedia. En om
meteen maar met de belangrijk-
te conclusie te eindigen: na af-
a°P liep ik naar mijn huiska-
er, zette de echte versterker en
e echte boxen aan en luisterde
Pmeuw naar de drie klassie
ks, maar nu intenser, bewuster
genoot nu veel meer.
Beginnen we met Beethoven. De
muziek wordt ten gehore ge
bracht door de Wiener Philhar-
moniker o.l.v. Hans Schmidt-Is-
serstedt, de Weense Staatsopera,
Joan Sutherland en anderen, dus
waarachtig niet de tweede keus.
Alle drie de CD-ROM's zijn op
dezelfde manier ingedeeld. Daar
is ten eerste A Pocket Guide, een
enkele schermpagina met alle
onderdelen van de symtonie die
je willekeurig kunt afspelen of
achter elkaar. Er is een glossary
bij met 133 muzikale termen.
Wat is legato, arpeggio, een co
da? Je leest het en als je erop
klikt met de muis krijg je zo'n
type muziek kortstondig te ho
ren.
Belanden we bij Beethovens tur
bulente leven. Boeiende lectuur.
Een gekweld mens, hoogst onze
ker bij vrouwen, en toen hij de
Negende opvoerde (met in totaal
drie dirigenten) barstte het
Weense publiek dat in geen
twaalf jaar een nieuwe Beetho
ven had gehoord, in een enorm
applaus los; een applaus dat de
klinisch dove componist ontging
totdat een orkestlid hem om
draaide. We lezen over Schiller
wiens gedicht over de vreugde de
inspiratie van de Negende vorm
de. Freude, schoner Götterfun-
ken-Tochter aus Elysium-Wir
betreten feuertrunken-Himmli-
sche, dein Heiligtum. En we ver
nemen fascinerende details van
een onmogelijk liefde voor de ge
trouwde Antonie Brentano die
met hem verder wilde gaan en
aan wie hij An die Geliebte op
droeg.
Concepten
Deel drie is The Art of Listening
(103 pagina's) waarin muzikale
concepten worden uitgelegd, na
tuurlijk ook met geluid.
Deel vier is A Close Reading,
waarin de gehele symfonie con
tinu of naar wens onderbroken
wordt afgespeeld, vergezeld
door commentaar. Zo krijg je in
formatie over het beroemde the
ma en Beethovens worsteling
daarmee. Tenslotte is daar The
Ninth Game met vragen over
muzikale begrippen, de Negende
en het leven van de componist.
De oude Ludwig laat je horen of
je het goed of slecht hebt gedaan.
Mein Gott, sauber! Unwar-
scheinlich! Unmöglich, mein
Kind en de grootste beloning:
Spitze!
Schuberts Forellenkwintet is
nog wat fraaier uitgevoerd met
veel meer illustraties, waaronder
prachtige prenten uit Bettmanns
archief. Sopraan Barbara Hend
ricks zingt In einem Bachlein
helle-Da schoss infroher Eil-Die
launische Forelle-Vorüber wie
ein Pfeil, (desgewenst in het En
gels) begeleid door Radu Lupu's
piano. Ook hier dezelfde opzet
als bij Beethoven. Ter vergelij
king krijgen we Eine Kleine
Nachtmusik van Mozart waarin
verschillen en overeenkomsten
worden belicht. Veel aandacht
krijgt de sfeer van Wenen van
die tijd. Der Zustand ist ganz
hoffnungslos, aber nicht ernst.
We krijgen informatie over de
befaamde Schubertiades, muzi
kale avondjes rond de meester en
de verschillen tussen Bachs ba
rok en het latere, wat 'gebrui-
kersvriendelijkker' klassieke ge
luid. Goethe, lees ik, vond archi
tectuur 'bevroren muziek'. En op
deze CD-ROM heb je veel hyper-
tex, waarmee je maar op een ge
kleurd woord hoeft te klikken
om daar naar toe te vliegen. In
de game moet je kiezelstenen uit
een beek optillen waaronder iets
moois en een muziekje ligt.
Plattegrond
Strawinky's Sacre du Printemps
is nog fraaier uitgevoerd. Hier
krijgen we behalve de nu beken
de formule ook een plattegrond
van het orkest met bespeelbare
onderdelen. Strawinsky, die bij
Rimsky-Korsakov studeerde,
verplaatste de muziek naar een
nieuwe eeuw. Het Parijse pu
bliek dat de première bijwoonde
had dat goed in de gaten. De ene
helft was verrukt over de nieuwe
muziek, de andere haatte het.
We volgens Strawinksy naar Pa
rijs en Hollywood en zien recen
sies van die tijd en talloze foto's.
Musicoloog Robert Winter geeft
toe dat Strawinsky heel moeilijk
uit te leggen is. „Dat ritme van
hem..., probeer maar eens met je
tenen dat ritme te volgen..., dat
lukt je niet." En even later: „Hoe
Senator Bob Dole
FOTO AP
llNSDAG 6 JUNI 1995 A7
G ids
Beethoven, Schubert en Strawinsky doen het uitstekend op multimedia
Filmer Oliver Stone
FOTO DIJKSTRA
FOTO WIM KOOIJM,
Landgraaf (anp) - PinkPop heeft met de editie van 1995 weer
I normale proporties gekregen. Zo'n 50.000 muziekliefhebbers
I bevolkten op Tweede Pinksterdag de draf- en renbaan in
Landgraaf. Dat waren er ruim 20.000 mensen minder dan
vorig jaar. Het publiek kreeg een gevarieerd maar allerminst
spetterend programma voorgeschoteld.
Jan Smeets, al 26 jaar het ge
acht van het Limburgse festival,
I beaamde dat de pophappening
I dit jaar geen echte kraker in huis
I had. „Er was geen hype," noem
de hij dat. Ontevreden was
Smeets echter niet. „De echte
PinkPop-gangers zijn overgeble-
I ven.".
In de ochtenduren zag het er
overigens nog somber uit voor
PinkPop. Heftige regenbuien
wekten de naar schatting 22.000
iestivalgangers die zondag al
waren neergestreken op de spe-
,e festivalcamping. Het weer
klaarde in de loop van de och-
d op waardoor toch een ge-
I zellig popfestijn ontstond.
Zoals gezegd bood het PinkPop-
programma geen grote verras
singen. De Ierse muzikant Shane
MacGowan zorgde met zijn Po
pes voor het eerste echte vuur
werk, al was het niet (alleen) met
zijn muziek. Even voor het einde
van zijn optreden raakte de zan-
r onwel en verdween hij, ove-
jens onder applaus van het
publiek.
„Echt rock and roll, al past dat
niet meer in deze tijd," conclu
de een PinkPop-medewer-
De Ier had zich iets te goed
gedaan aan een onbekend geble
ven genotmiddel. Aan het eind
van de middag maakte de orga
nisatie bekend dat MacGowan
weer was opgekrabbeld en aan
het eind van het festival zelfs
nog zou optreden met hoofd-act
en landgenote Sinead O'Connor.
Een van de optredens die het
publiek in vervoering bracht was
dat van krachtpatser Henri Rol
lins. De zwaar getatoeëerde
Amerikaan veroorzaakte met
zijn rauwe rock een bijna massa
le 'publiek-surfing'. Daarbij is
het de kunst je over de hoofden
van het publiek te laten voortdu
wen om uiteindelijk over het hek
in de armen van de beveiligings
mensen terecht te komen.
Tientallen muziekliefhebbers
stuiterden zodoende op de spe
ciaal voor de gelegenheid neer
gelegde matten voor het podium
om vervolgens weer te verdwij
nen in de massa. Rollins was
overigens niet de enige muzikant
die het publiek tot surfen bracht.
Ook The Tragically Hip en Faith
No More kregen het voor elkaar.
Voor zover bekend hield geen
van de surfers er al te ernstig
letsel aan over. Behalve interna
tionaal succes, was er ook voor
het Nederlandse Bettie Serveert
waardering. De melodieuze pop
rock viel in de smaak.
FOTO ANP
Vermaken deden zij zich toch wel, de Pinkpopgangers. Ook al was er geen echt spetterend programma.
van. De meeste CD-ROM's zijn
rotzooi, maar dit zijn juweeltjes.
Vraag is natuurlijk of zo'n CD-
RoM vijf geeltjes waard is. Daar
kun je twee gewone CD's van de
meester voor kopen plus een
prachtig naslagwerk. Maar toch
is dat wat anders.
Je wordt met deze schijfjes heel
actief betrokken bij de muziek,
een compositie krijgt meer di
mensies voor je. En daar gaat het
toch om.
beschrijf je de harmonie van een
werk als dat klinkt als een ce-
mentmolen?" Een criticus om
schreef destijds het ballet als
„een dubbele dosis vitriool."
Maar de conclusie is wel duide
lijk. Deze CD-ROM's van Micro
soft zijn een voorbeeld van wat
multimedia behoort te zijn.
Moeiteloos te bedienen, ook voor
een computerleek. De aandacht
gaat terecht uitsluitend uit naar
de muziek en de omgeving daar-
