DE STEM
|Mijn vader dacht dat hij B-films maakte'
Gt\\SDHlNEN
STER ziet na topjaar
'formidabele' dreiging
D.W. Griffith, vader van
film, in tv-documentaire
NOS verdient aan Ajax
dEUS wordt voor
vol aangezien
j^JJSEBIBL707^
ochter van Stan Laurel bezoekt Nederlandse fanclub van Dikke en Dunne
Portret in drie delen
ZIE RAGAZZI OP ACHTERPAGINA - D4
Gids
'ifjüón pvr
ZATERDAG 3 JUNI 1995 DEEL
Lois Laurel draagt een
button met twee bolhoe
den, een grote en een
kleine. Meer dan dit sim
pele speldje is er niet no
dig om bij jong en oud
onmiddellijk een glim
lach op het gezicht te to
veren. Deze hoeden her
kent iedereen. Het zijn de
zinnebeelden van Oliver
Hardy, de dikke, en van
haar vader: Stan Laurel,
de dunne. De tijdloze hu
mor van hun films uit de
jaren dertig heeft de
twintigste eeuw over
leefd.
jtErik Vink
ligenlijk worden ze nu pas
d gewaardeerd. Als ze zelf
Jg leefden, zouden ze waar
lijk heel verrast zijn. Ze
ook nooit begrepen
|eveel succes ze destijds in -
al hadden. Ze konden
tamper geloven. Zoveel be-
Vdering kregen ze in Hol
tod niet. Mijn vader dacht
leger dat hij B-films maak-
Itweederangs films. Iemand
j Charlie Chaplin, die had
:ns hem de A-status. Hij
I Chaplin een genie. Ik
t het daar nooit mee eens
Veest. Om Chaplin kan ik
tag niet meer lachen."
pis Laurel, 67, vrolijk en jeug-
fcmaar wat slecht ter been na
i operatie aan haar linker
schatert nog wel om de
kisten van haar vader,
foj bedacht de meeste grappen.
(Avonds na het eten kwam er
«stal een team van de studio
ons thuis om de teksten voor
dag door te nemen,
irhadhij altijd een heel groot
in, samen met Beanie
iker Maar het script lag nooit
1st. Bij de opnames kon alles
ter veranderd worden. Oliver
jt Stan maar begaan. Hij wist
[thet dan wel goed zou komen.
lijn vader was een ongelofelij-
I perfectionist. Hij hield van
i werk. Wat weinig mensen
ai, is dat hij alle films eerst
[probeerde bij een paar biosco-
n in de buitenwijken van Los
pies. Als het publiek niet rea-
Jsde zoals hij had verwacht,
|g desnoods de hele film over.
f sleutelen tot alles per-
de timing, de mimiek,
[montage. Soms kon hij best
moeiend zijn. Dat besefte hij
(nok. Hij had er vrede mee.
1 ad geen zin voortdurend de
las te moeten uithangen.
gouwen
jan Laurel, net als Oliver Hardy
[zachtmoedigheid zelve, kon er
)ig van worden. „Ik snap
er mensen zijn die den-
1 een komiek altijd leuk
heeft hij eens verzucht. Hij
I™ zijn heil meer dan eens in
PSned glas whiskey en zwicht-
laag voor mooie vrouwen, van
hij veel aandacht kreeg.
J°® ik zes was, zijn mijn ou-
gescheiden", vertelt Lois
(rel. Haar broertje, Stanley
f®, heeft maar negen dagen
iee'd- „Mijn vader is altijd met
$nmoeder bevriend gebleven",
f,ze' »Hij was gewoon ontzet-
P,hartelijk. Een schat van een
F Lois Laurel zag haar vader
Pal in de weekends.
|®scheiding van Lois Neilson
Stan Laurel nog drie keer
f?' Mrt Virginia Rogers
pde hij zelfs twee keer, tot
•tweede huwelijk ook weer
/ontbonden, toen hij de zan-
Ls ®a Raphael ontmoette. De
pre huwelijken bleven kin-
„Hij adoreerde mij",
ajn dochter. „Hij kon ook
r, rend genieten van zijn bei-
pnkinderen."
feede vader
I'erNorvell Hardy, die kinder-
i s gestorven, beschouwde ze
La/:. tweede vader. Liefko-
"lijft ze hem 'oom Babe'
»Hat is wel eens anders
at..Voor ik naar de kleuter-
®ng, speelde ik elke dag
studio van Hal Roach. Ik
et er fantastisch. Op de set
ur Gang waren al die kin-
r..me! wie Roach werkte. Er
ikn„j e' dieren waarmee
j u en ravotten, apen, hon-
Elp~-:ïas echt een kinder
min
zat. Ik dacht dat Ollie mijn
arme, kleine papa wou
mishandelen. Ik begreep
niet dat het allemaal ge
speeld was. Dus wou ik
niets meer tegen hem zeg
gen. Mijn vader heeft toen
de rollen omgedraaid en
een film gemaakt waarin
hij Ollie ten slotte met een
stuk hout op de hielen zit.
Toen dacht ik: Gelukkig,
hij kan hem aan." Ze be
doelt One Good Turn uit
1931.
Het verenigen van Laurel
en Hardy bleek voor stu
diobaas Hal Roach een
gouden greep. Toch is die
samenwerking min of meer
toevallig tot stand geko
men. Stan was bij Roach in
dienst als regisseur en pro
ducer, Oliver als komiek.
Vonk
Om even in te vallen, be
landt Stan met gepaste te
genzin voor de camera.
Wanneer hij Oliver tegen
over zich krijgt, springt er
een vonk over die genera
tie na generatie zal blijven
boeien. Hun eerste twee-
akter is Putting Pants on
Philip uit 1927. „In het be
gin zag hij er niet uit",
vindt Lois Laurel van haar
vader. Stans lichtblauwe
ogen en lichtrode haren
komen op de orthochroma-
tische films uit die tijd
flets over.
„Daarom is hij zelf zijn
make-up gaan verzorgen.
Bij 20 th Century Fox
mocht hij dat jammer ge
noeg niet van de vakbond. Die
vond dat acteurs alleen mochten
acteren."
De gekke bekken, de rare loopjes,
de graai in de weerbarstige kuif:
ze weet niet van wie hij dit alles
heeft. „Hij heeft natuurlijk naar
vele voorbeelden gekeken. Hij
bestudeerde alle komieken. En
zelf had hij in het theater veel er
varing opgedaan. Ik heb hem in
elk geval nooit zien oefenen. Vol
gens mij deed hij het allemaal
heel spontaan."
Telefoontje
De ironie wil dat haar vader nog
jaren heeft zitten wachten op een
telefoontje van miljonair Charlie
Chaplin, met wie hij in het gezel
schap van The Fred Karno Come
dians naar Amerika was gevaren,
Chaplin, door hem zo bewonderd,
voelde wel wat voor samenwer
king maar heeft nooit meer iets
van zich laten horen. Misschien
zag hij de bui al hangen. Want
het is niet Charlie Chaplin, maar
Stan Laurel die nu als genie te
boek staat.
Spelenderwijs schakelden Laurel
en Hardy om van stomme films,
met tekstbeelden, naar geluid -
al zou Olivers karakteristieke,
hulpeloze blik in de camera zijn
ontstaan doordat hij aanvanke
lijk telkens zijn tekst vergat. Ook
hij bedacht zo zijn maniertjes:
het gewriemel met de stropdas,
het gedans met de vingertoppen,
het slaken van een ijzingwek
kende kreet, terwijl Stan onge
kend hoge toonhoogten bereikte.
Bij elkaar zijn ze onweerstaan
baar komisch, ook al door het
contrast.
„Het is iets chemisch. Ze zijn met
niets te vergelijken. Niet met Ab
bott en Costello, niet met The Th
ree Stooges", meent Lois Laurel.
„Ze waren ook de enige komie
ken die hun eigen namen bleven
gebruiken. En ze waren zo lief en
zo zacht. Ze hadden voor ieder
een altijd een vriendelijk woord."
Fans
Tijdens een bezoek aan Engeland
- waar Stan Laurel was opge
groeid als Arthur Stanley Jeffer
son, telg van een rondreizend to
neelgezelschap - brengen ze in
1931 honderden, zo niet duizen
den fans op de been. Ook in de
Verenigde Staten herkent het pu
bliek, getroffen door de crisis, bij
Laurel en Hardy de rol van de
schlemiel die er eeuwig van langs
krijgt. Het maakt niet uit wat de
bioscopen draaien, als er in het
voorprogamma maar een Laurel
en Hardy zit. Avondvullende
Van onze rtv-redactie
Hilversum - Voor de Stichting Ether Reclame (STER) gaat
1994 de boeken in als het absolute topjaar. Maar nieuwe re
cords lijken in de nabije toekomst onvoorstelbaar. „Een
formidabele dreiging komt op ons af", wijst directeur A.
Vinju op de nieuwe commerciële tv-zenders die in aantocht
zijn.
tan,fa<^S' ^aar °P een geSe"
l ment zag ik hoe die grote,
®ijn vader achterna Stan Laurel (links) en Oliver Hardy in 'Nothing but Trouble'.
FOTO NCRV
Lois Laurel: „Ik dacht
dat Ollie mijn arme,
kleine papa wou mishan
delen. Ik begreep niet
dat het allemaal ge
speeld was.
FOTO DIJKSTRA
films verschijnen, verpakt
als musicals. Men sluit het
duo voorgoed in het hart,
al gaat het na de oorlog
snel bergafwaarts met de
kwaliteit. Laurel wordt
dikker, Hardy juist dun
ner. „In 1955 kreeg mijn
vader een beroerte. Daar
na heeft hij nooit meer ge
acteerd. Oliver wel. Toen
John Wayne hem een rol
aanbood-, is Ollie mijn va
der toestemming komen
vragen om zonder hem
verder te mogen gaan. Zo
groot was de loyaliteit. Ze
waren nog altijd een team.
En ze zijn dikke vrienden
gebleven, wat de roddel
pers ook allemaal geschre
ven mag hebben."
Stan Laurel ontbrak op de
uitvaart van Oliver Hardy
in 1957. „De dokter had
hem verboden te gaan. 01-
lies dood, mijn vader was
er kapot van. Hij had de
emoties bij de begrafenis
nooit aangekund."
Westerns
Zijn riante huis had Laurel
intussen ingeruild voor een
bescheiden appartement in
Malibu aan zee. „Hij keek
veel televisie. Hij hield van
westerns, en ook van tv-
shows. Sullivan, Carson,
dat waren zijn favorieten.
Hij zou zijn neus ophalen
voor alles wat tegenwoor
dig zogenaamd komisch
moet zijn, maar niet meer
is dan schuttingtaai. Ik
denk dat hij wel zou hou
den van een komiek als
Billy Christal."
In 1965 overleed Laurel, 75 jaar
oud. „Ik kon de koffers met zijn
spullen in het begin niet openma
ken", verzucht zijn dochter. „Ik
kon ook zijn films niet meer zien.
Pas vijf jaar later, toen mijn eigen
dochter met Kerstmis op bezoek
kwam, heb ik de moed opge
bracht naar een film van Laurel
en Hardy te kijken op de televi
sie. Mijn dochter wou die laten
zien aan een van mijn kleinkin
deren. Ik heb er vijf. 'Wat fijn hè,
mam, dat we opa elke Kerstmis
bij ons kunnen hebben', zei ze op
eens. Mijn God, wat heb ik toen
moeten huilen. Nu denk ik: Ja,
fantastisch, dat ik mijn vader
steeds opnieuw kan zien. Het
leukste fragment vind ik zelf de
wijnscène in The Bohemian Girl.
Als ze dat zien, rollen mijn klein
kinderen van het lachen over de
vloer. Daar krijg ik echt een kick
van." Haar moeder stierf in 1990
en was toen 94 jaar.
Conventie
Lois Laurel, na haar eerste huwe
lijk hertrouwd met de Britse
tekstschrijver Tony Hawes, zet
zich wereldwijd in voor het Lau
rel en Hardy-genootschap Sons
of the Desert. Dit weekeinde is ze
eregast tijdens de tweede Euro
pese Conventie van deze illustere
fanclub in Kerkrade. Ook Jean
Darling en Dorothy DeBorba,
destijds kindsterretjes bij Hal
Roach in de komische serie Our
Gang - bij ons beter bekend als
De Boefjes - zijn daar van de
partij.H'et publiek kan vandaag
een filmvoorstelling bijwonen in
het openluchttheater van Val
kenburg met op het programma
de klassiekers Sons of the Desert
en Big Business. Aanvang 21.30
uur, na een grote parade vanaf de
ruïne. In de grote aula van Rol-
duc te Kerkrade begint zondag
om 14.00 uur een voorstelling met
Pardon Us, Helpmates, Another
Fine Mess en Block-Heads. Deze
films zijn niet ondertiteld. Lief
hebbers kunnen zondagmiddag
pok terecht op een beurs in de
kleine aula van Rolduc, waar on
der meer boeken, cd's, videoban
den en posters te koop zijn.
wel reclame te willen maken op
de publieke omroepen rond
voor deze kijkersgroepen ge
schikte programma's. In het re
guliere overleg met omroepdi-
recteuren wil Vinju dat voor
het eerst aan de orde stellen.
„Een signaal afgeven", noemt
hij dat, want de onafhankelijk
heid van de omroep mag niet in
het geding komen. „De com
merciële .stations zullen zich
meer op de luiers en maandver
banden storten, terwijl wij
kunnen mikken op specifieke
doelgroepen", voorziet Vinju
een trend.
Volgens de directeur gaat de
STER nu een derde levensfase
in. Na de monopolie-periode en
de commerciële omschakeling
breekt nu de tijd 'De STER als
sterk merk' aan. „Ook wij möe-
ten een A-merk zijn. We zullen
ons niet afzetten tegen de con
currentie, maar ons eigen plan
trekken."
De verhoudingen tussen de
STER, het reclamebedrijf van
de publieke omroepen, en com
merciële tegenvoeter IP stabili
seerden vorig jaar. Beiden be
zitten de helft van de tv-recla-
memarkt. Vinju maakte giste
ren bekend dat de STER vijf
honderd miljoen gulden winst
boekte, vooral dankzij het WK
Voetbal en Olympische Winter
spelen.
De directeur verwacht door de
komst van onder meer Veroni
ca en SBS marktaandeel te
verliezen: „We zullen vechten
voor een ondergrens van veer
tig procent." Stunten met prij
zen is er niet bij, evenmin is
Vinju gecharmeerd van pro
gramma-onderbrekende recla
mes. „Dat hoort niet bij het be
stel."
Een van de wapens die Vinju in
de strijd werpt, is 'doelgroe-
penaanpak'. Zo blijken duur
dere whisky- en automerken
Van onze rtv-redactie
Charlie Chaplin noemde hem 'de leraar van ons allemaal'.
Filmpionier David Wark Griffith, overleden in 1948, wordt de
komende drie zondagen herdacht in een filmportret bij de
VPRO. De maker van klassiekers als Birth of a Nation (1915) en
Intolerance (1916) wordt tot leven gewekt door de filmhistorici
David Gill en Kevin Brownlow.
D.W. Griffith staat te boek als de
vader van de film. Hij droeg bij
aan de volwassenwording van het
medium, maar was daarna ook
weer betrekkelijk snel vergeten.
Die op- en neergang wordt gere
construeerd in deze Brits-Ameri
kaanse documentaire, aan de
hand van interviews en filmfrag
menten.
Het meest symbolische in dit op
zicht is misschien wel de film In
tolerance, waarvoor Griffith de
stad Babyion liet nabouwen. Ter
wijl het 'echte' Babyion steen
voor steen verrees, bestond het
Babylon van Griffith uit bord
karton en gips, dat in een mum
van tijd stond en verdween.
Wales
Griffith wordt in 1875 op het
platteland van Kentucky gebo
ren. Officieel heet het dat hij af
stamt van de koningen van Wa
les. Zijn vader geeft hem de liefde
voor verhalen mee, maar ook po
litieke betrokkenheid bij de
Amerikaanse Burgeroorlog. Het
leidt tot zijn film Birth of a Na
tion, die als controversieel de his
torie ingaat. Onschuldige blan
ken worden erin belaagd door
zwarten en de Ku Klux Klan op
gevoerd als held.
Ongebruikelijk
Het filmen op locatie geldt als
een van de vernieuwingen die
Griffith tot stand bracht in de
wereld van het witte doek. Ook
liet hij zijn acteurs en actrices al
le scènes van tevoren oefenen,
wat eveneens ongebruikelijk was.
Bovendien kwam het monteren
van beelden tot dan toe niet of
nauwelijks voor. Verhaallijnen
liepen bij Griffith voor het eerst
door elkaar. Het publiek voelde
zowaar spanning als het in de
bioscoop zat. Griffith bleek een
'fijne neus te hebben voor wat de
doorsnee bezoeker graag wilde
zien.
Front
Tijdens de Eerste Wereldoorlog
kreeg de inmiddels befaamde ci
neast kans te filmen aan het
front. Het resulteerde in de film
Hearts of the World (1918), waar
in de Duitsers nog bruter werden
afgeschilderd dan ze al waren.
Een andere opvallende produktie
was Way Down East (1920), een
dramatisch verhaal over een
meisje dat op een ijsschots af
drijft naar een waterval. Ook dit
was, net als de andere Griffith-
films, een stomme film, wederom
met de actrice Lillian Gish in de
hoofdrol.
In geluidsfilms blonk D.W. Grif
fith niet zo uit. In 1931 viel het
artistieke doek dan ook definitief
voor hem. Op zijn begrafenis nam
slechts een handvol mensen af
scheid.
'D.W. Griffith, father of film', zon
dag, Eerste Pinksterdag, Neder
land 3,17.00 uur
Hilversum (anp) - Ajax verkoopt momenteel goed. Zo goed
dat de NOS deze week twee videobanden heeft uitgebracht
met de landskampioen en winnaar .van de Champions Lea
gue in de hoofdrol.
Een week geleden ontlaadde zich na de zege op AC Milan een
groot feest. Champions League '94-'95 brengt het internationale
seizoen van Ajax in beeld.
Hoogtepunten PTT telecompetitie '94-'95 behandelt de prestaties
van Ajax op nationaal niveau. De banden kwamen tot stand in sa
menwerking met Strengholt Licensing B.V. en Polygram Video.
(ADVERTENTIE)
DEZE MAAND: EXTRA DIKKE GRASDUINEN
24 pagina's BRABANT: vol
dieren, mensen, natuur, tips voor trips
en alles wat u over deze prachtige
provincie wilt weten.
MALAWI: schitterende natuur,
bijzondere dieren, mèt een
reisaanbieding voor lezers.
DROOMTUIN: ooit een paarden
hoeve, nu een paradijs voor vogels en
vlinders. In de Achterhoek.
EN OOK: ontroerende foto's van
apemoederliefde. Fietsen in Nederland.
Finland. En nog veel meer.
GRASDUINEN is het mooiste maandblad over natuur, reizen en
vrije tijd. Nu te koop bij de
tijdschriftenwinkel, of bel
gratis voor een voordelig
abonnement: 06-0224222.
