Rijlessen populair in Sarajevo ondanks risico
China's ruggegraat op knappen
Ergste landbouwcrisis in vijftien jaar dreigt
Faraograf bewijst: 'Mozes
leefde zeker in Egypte'
KOP MUNT
Daewoo (2)
ONOMIE KORT
chrijving Vendex
Stichting ALDI
New Zealand
aanse dochter
»or rijscholen
supermarkten
geen succes
DESTEM
BUITENLAND
A7
Verzamelaar
van blikjes
verdient
beter dan boer
Rode beddesprei
NSDAG 30 MEI 1995 /\C
Door Willem Reijn
maken. Hij eindigde op de
tweede plaats met 54 punten
een aantal dat in het verleden
regelmatig genoeg was voor
het kampioenschap.
Nu kun je zo'n prestatie op
twee manieren bekijken, zo Ie-
ren de maandagkranten ons
De sponsor van de eredivisie
PTT Telecom, adverteerde
met een grappig bedoelde
tekst, die wat de kantoorhu-
mor bij de telefonisten betreft
het ergste doet vermoeden:
Twee rijtjes, waarvan het lin
ker begint met •gefeliciteerd',
vervolgens zestien keer 'jam
mer' en het rechtse onder af
sluit met 'heel jammer'. Dat is
wel een onthullend enge op-
vatting van sportieve succes
sen. Een complete misser, die
doet afvragen wat PTT Tele-
com bij sport te zoeken heeft.
Daewoo liet zien hoe een
sponsor op sportieve wijze kan
profiteren van zijn rol. De bo
ven aangehaalde tekst met ste
den is natuurlijk geïnspireerd
door het Europese avontuur
dat de Limburgse ploeg ko
mend seizoen ingaat. Daaron
der een grote foto van het Ro-
da JC-shirt. Met vervolgens de
felicitaties aan de eigen ploeg
en een koppeling aan de eigen
Europese ambities.
Niks jammer, PTT Telecom!
Of Daewoo het gaat redden op
de markt is natuurlijk een an
dere vraag. Dat hangt meer
van de auto's zelf af, van de
concurrentie en van het
dealernetwerk. Het is te vroeg
om iets te zeggen over het suc
ces van het merk. Maar er is op
dit moment geen andere voet
balsponsor te bedenken die de
afgelopen tijd op zo'n slimme
manier de naambekendheid
heeft weten te vergroten.
den voor aandelen Vendex wor-
gelijk per post ingelicht hoeveel
gekregen. Dit heeft een woord
gisteren gezegd. Zondagavond,
erd bekendgemaakt, verklaarde
in de loop van woensdag bekend
digt woensdag om 12 uur. Dat
aar. Over de belangstelling van
htend konden inschrijven, doet
delingen.
lgemeen directeur van TopLea-
ter van de Stichting Auto Lease
gt de heer T. Leijten op. ALDI is
steem voor autodealers en lease-
en onderhoudswerkzaamheden
samenwerken met Air New Ze-
ppijen gaan hierover gesprekken
"erking op het gebied van onder
ok zouden de dienstregelingen
mar kunnen worden afgestemd.
Zeeland, maar wel op bijvoor-
en dan snel kunnen overstappen
nd.
verkoopt zijn Amerikaanse
mark Corporation. De transae-
de Haarlemse uitgever (waartoe
ïzienlijke boekwinst van ruim
ee zijn positie op de zakelijke in
laten te kunnen versterken.
1 van financiële informatie. VNU
Marketing Information Services,
tnmunications. VNU kiest ervoor
uitgever goed op elkaar aanslui-
en is er eindelijk een erkennings-
ijscholen. Vier vooraanstaande
saties hebben gisteren in Hilver-
senteerd. Scholen die zich willen
oldoen; zo moet het lesgeven het
aan.
esovereenkomst ontwikkelen die
aangesloten scholen. Daarin lig-
school en leerling vast. Een ge
en bindend adviseren. Ook komt
:n schadeloos stelt bij een faillis-
iet de dienstenbonden van FNV e"
supermarkten dicht te krijgen- De
maar de deuren van de vijf uitge-
i'NV Dienstenbond staakten bij
1000 in Rotterdam en bij een Eda»
,Maar je ziet dan toch steeds W®
om de zaak open te houden,"
rliep de actie 'moeizaam' en bij ee"
alleen de kassières het werk neer-
sleden of de acties in hun huidig®
ilazen worden. „Het valt tegen dat
•ijgen," aldus de vakbondswoord'
:ijn: of uitbreiding of anders maat
volgens hem een uitbreiding inre'
DINSDAG 30 MEI 1995
poor George Jahn (ap)
Sarajevo - Bij zijn laatste rij
les laat Enver Lilic zich niet
afleiden door sluipschutters
en een mogelijk verdwaalde
mortiergranaat. Hij drinkt
een kop koffie en rookt een si
garet terwijl hij wacht totdat
hij aan de beurt is om examen
te doen. „Aan sluipschutters
hen ik inmiddels wel gewend,
ik maak me meer zorgen over
het halen van het rijbewijs,"
aldus Lilic.
Zoals de 18-jarige Lilic zijn er
velen. Sinds de rijscholen in Sa
rajevo zes maanden geleden weer
open gingen, na een onderbre
king vanwege de gevechten, heb
ben honderden mensen rijlessen
genomen, ondanks de gevaren die
er aan het rondrijden op straat
verbonden zijn.
Voor veel mensen in de stad is het
halen van het rijbewijs een van
de weinige normale dingen in
hun zo hectische leven. Voor an
deren is het een manier om aan de
kost te komen; de banen worden
steeds schaarser naarmate de
oorlog voortduurt.
Rij instructeur Sead Tabakovic
zegt dat velen een baan ambiëren
bij de Verenigde Naties en daar
voor een rijbewijs nodig hebben.
Anderen willen een rijbewijs om
goederen per vrachtwagen van en
naar Sarajevo te rijden, ook al
wordt de enige toegangsweg naar
de stad regelmatig door Serviërs
gebombardeerd. Lilic wil niet
langer wachten met het halen van
zijn rijbewijs: „Ik kan morgen
wel dood zijn."
Maar het halen van het rijbewijs
in oorlogstijd is niet makkelijk:
de lessen kosten 8 tot 11 gulden,
drie keer een gemiddeld maand
salaris. De dieselolie, twee liter
per uur, moeten de cursisten zelf
meebrengen. Dit komt op nog
eens 8 gulden.
Bij gebrek aan openbaar vervoer
is het vaak een probleem van en
naar de rijschool te komen. Lilic
moet 20 kilometer lopen om van
zijn woonplaats naar het plein te
gaan waar zijn instructeur hem
ophaalt. Hier komt nog 10 kilo
meter bij als hij door sluipschut
ters gedwongen wordt een om
weg te maken.
Lilic's rijinstructeur, Hasib Zor-
klak, heeft nog niet meegemaakt
dat een van zijn leerlingen tijdens
de lessen gewond raakte.
Als de motor van de oude auto
bijna afslaat bij een haarspeld
bocht op een heuvel, krijgt Lilic
te horen dat hij moet opschieten.
De aanwezigheid van sluipschut
ters maakt dit een gevaarlijke
plek. Het gevaar wordt nog ver
groot doordat de wegen sinds het
uitbreken van de oorlog drie jaar
geleden niet meer onderhouden
zijn en vele gaten vertonen. Ook
de auto's verkeren niet meer in al
te beste staat.
Hoewel slechts een fractie van de
inwoners het zich nog kan ver
oorloven om auto te rijden, vin
den er per week meerdere ernsti
ge verkeersongelukken plaats in
Sarajevo. Bij het laatste ongeluk
waren twee Ierse politie-agenten
van de VN betrokken. Een van
hen werd gedood en de ander
raakte zwaar gewond toen ze met
hun auto tegen een elektriciteits-
mast reden terwijl ze met hoge
snelheid over de zogenaamde
'sluipschutterslaan' raasden.
Rijinstructeur Tabakovic zegt
dat zijn vrouw iedere avond bidt
dat hij veilig thuiskomt: slaagt
hij erin aan de sluipschutters te
ontsnappen, dan loert er nog het
gevaar van de mede-weggebrui
ker.
Droogten en overstro
mingen bedreigen Chi
na's zomeroogst. Samen
met natuurlijke rampen
hebben afname van land-
bouwland, een wanorde
lijk prijsstelsel en desin
teresse van boeren China
op de rand van de groot
ste landbouwcrisis in
vijftien jaar gebracht.
„Landbouw is de rugge
graat van de economie,"
maar China's ruggegraat
staat op knappen.
Door Jan van der Made
Zhengzhou - Fei Guobang, voor
malig boer, verdient zijn eten
door met een krakende driewiel-
kar langs de restaurants van Pe
king te trekken om flessen, lege
bierblikjes en plastic zakken op te
halen.
Die verkoopt hij op een van de
vuilnisbelten in de buitenwijken
van de Chinese hoofdstad voor
een paar cent per kilo, verorbert
een bak kippekoppen met rijst en
trekt zich terug in zijn hut, een
gammele structuur van bordkar
ton, geteerde platen en ijzerdraad
vlak naast de belt.
Twee jaar geleden kwam Fei uit
de provincie Henan in Centraal-
China. Z'n gezicht, met een huid
van gelooid leer, staat somber.
„Het was onmogelijk om daar nog
langer een bestaan als boer te
hebben," vertelt hij. „Er is daar
steeds minder land. Mijn kinde
ren zijn allemaal naar de kustste
den getrokken om in de bouw te
werken."
„Ik had weinig keus, want mijn
land werd opgeëist door een on-
roerend-goedbedrijf en er was
niemand om me te onderhouden."
Nu verdient Fei tweehonderd gul
den per maand, drie keer zoveel
als een fabrieksarbeider, en pro
beert geld te sparen voor zijn ou
de dag. Die hoopt hij te slijten in
Henan, waar hij werd geboren en
getogen.
Henan, de 'graanschuur van Chi
na', waar boer Fei opgroeide, is de
tweede dichtstbevolkte provincie
van China met 80 miljoen inwo
ners, twaalf uur met de trein ten
zuiden van de Chinese hoofdstad.
In de eerste eeuw na Christus was
hier China's politieke centrum.
China's militaire kracht en cultu
rele verfijning evenaarde die van
het oude Rome, waarmee het via
de legendarische zijderoute han
del dreef. Henan ontwikkelde
zich dankzij het regenachtige kli
maat en de ligging aan China's
Gele Rivier tot de 'graanschuur
van het land', maar haar status
als politiek centrum is verloren
gegaan door tweeduizend jaar ge
schiedenis vol burgeroorlogen,
revoluties, systematische ver
woesting van cultuurmonumen
ten en uitputtende landbouw.
Betontaart
Zhengzhou, de huidige hoofdstad
van Henan, is een grijze beton-
taart van woonkazernes, afgewis
seld door stoffige parken. Boer
fiu Xianzhang, 50, is partijsecre
taris van het dorpje Xigang, even
huiten Zhengzhou. Vermeende
welvaartssymbolen zijn promi
nent aanwezig in zijn uit grijs be-
'Eigenlijk wil niemand meer op het land werken. Het levert te weinig op. Maar toch zijn die mensen nodig,' zegt een boer. China zal van een graanexporteur verworden
tot een importeur, is de verwachting. foto norman webster
ton opgetrokken woonhuis: een
klok die elke vijftien minuten (in
het lokale dialect) de tijd vertelt
via een krakerig luidsprekertje,
een uitklapsofa met rood-plastic
bekleding waar gasten de benen
op kunnen strekken en een mini-
hifitoren met Karaoke-micro-
foon.
Liu, die in tarwe en bladgroente
doet, denkt er niet over om weg te
gaan, maar makkelijk is het niet.
„Prijzen van kunstmest gaan ie
der jaar met minstens 20 procent
omhoog. En door de vrije markt
krijgen we steeds minder geld
voor graan dat we verkopen. Ei
genlijk wil niemand meer op het
land werken; het levert te weinig
op. Maar er zullen toch mensen
nodig zijn om het land te bebou
wen en het volk te voeden."
Landbouwgrond neemt ook nog
eens af doordat veel dorpen 'ont
wikkelingszones' creëren om bui
tenlandse investeringen aan te
trekken. Deze 'ontwikkelingszo
nes' vreten aan het landbouwland
'als zijderups aan een moerbij-
blad,' maar slagen er meestal niet
in om buitenlanders te interesse
ren.
Het resultaat: hectares met prik
keldraad afgezet, braakliggend
land met vergeelde posters die
een utopisch industrieterrein
schilderen. „Slechte infrastruc
tuur, bureaucratische obstakels,
en vooral geen geld. Dat moeten
wij binnen brengen," aldus een
Japanse zakenman die door de
provincie reist. Na inspectie van
een aantal zones in Henan had hij
afgezien van zijn plannen voor
een investering voor een fabriek
voor keukenmessen.
Hongersnood
Misoogsten door overstromingen
vormen een permanente bedrei
ging. De provincie Henan wordt
doorsneden door 'China's Zor
genkind', de Gele Rivier. In 1975
zorgde een dijkdoorbraak van
twee dijken bij Banqiao en Shi-
mantan volgens een recent rap
port van Asiawatch voor min
stens 200.000 doden.
Burgemeester Wang Zhiye van
Zhengzhou, die destijds na de
ramp moest zorgen voor reparatie
van kapotte landbouwmachines,
meent dat 'dit nooit meer kan ge
beuren, omdat een combinatie
van een extreme serie tornado's
en een slecht geconstrueerde dam'
niet meer voor kan komen.
Maar Henans fragiele systeem
van dammen, dijkjes en irrigatie
kanalen (Henan is het Nederland
van China, aldus het plaatselijke
hoofd buitenlandse zaken) ziet er
niet uit alsof het veel natuurge
weld kan doorstaan. Overstro
mingen in Henan zorgden vorig
jaar voor misoogsten die de pro
vincie op de rand van de hongers
nood brachten.
Op nationaal vlak wordt de
graanproduktie (vorig jaar 445
miljoen ton) ook nog eens ontre
geld door een 'dubbel prijzensys
teem' van graan dat de staat van
de boeren koopt en tegen kunst
matig lage prijzen in de steden
verkoopt, en de vrije markt.
Het beproefde systeem van
graancoupons werd in 1993 in al
le steden afgeschaft, maar een
enorme prijsstijging van graan op
de vrije markt (in sommige steden
maarliefst 100 procent) deed eind
vorig jaar 29 van China's 35
grootste steden besluiten om het
bonnensysteem weer in te voeren.
Maar een staatsgraanwinkel in
Peking verkocht haar goedkope
graan onmiddellijk aan speculan
ten. Het enige graan dat tot grote
woede van de stadsbewoners die
op deze winkel waren aangewe
zen werd verkocht was graan van
uiterst lage kwaliteit.
Nu staat de herinvoering van
graancoupons en staatsgraans-
winkels weer ter discussie. „Het is
een verschijnsel dat zal uitsterven
zodra we een volwassen markt
economie bereiken," aldus He
Songsen, plaatsvervangend direc
teur van het Bureau voor In- en
Verkoop van de Staatsadmini-
stratie voor Graanvoorraden.
Op dit moment bevindt de Chine
se graanvoorziening zich in een
'overgangsfase'. Maar uiteinde
lijk zal China een volledig vrije
markt hebben die bovendien in
staat zal zijn de gehele bevolking
te voeden, aldus He.
Afscherming
Dat betekent dat China in het
jaar 2000, wanneer de bevolking
het getal van 1,3 miljard zal heb
ben bereikt, meer dan 500 miljoen
ton graan moet produceren.
Maar hier ligt een gevaar voor to
tale economische ontwrichting.
Voedselprijzen in China zijn het
afgelopen jaar met gemiddeld 51
procent omhoog gegaan en heb
ben daardoor gezorgd voor een
totale inflatie van bijna 20 pro
cent. Op dit moment liggen de
prijzen van het Chinese graan
zelfs boven de wereldmarktprij
zen.
Protectionisme vormt volgens
professor Ross Garnaut van de
Australian National University
de grootste oorzaak voor China's
stijgende inflatie. De enige oplos
sing om dat probleem aan banden
te leggen is: invoer van graan, en
niet koppig vasthouden aan het
aloude Maoïstische ideaal van
'Op Je Zelf Staan'.
Op kleine schaal is inderdaad al
begonnen met importeren van
graan. Vorig jaar importeerde
China bijna 9 miljoen ton; in de
eerste helft van dit jaar hebben
autoriteiten exporten van tarwe
en mais aan banden gelegd; tege
lijkertijd zijn importen van tarwe
omhoog gegaan. Op dit moment
exporteert China nog meer dan
het importeert, maar professor
Garnaut voorspelt dat China in
het jaar 2000 omgekeerd zal zijn.
En China lijkt daarin weinig keu
ze te hebben, wil het haar snel
groeiende stedelijke bevolking
kunnen blijven voeden.
En dat moet, want 'de buiken
moeten vol zijn', aldus een intern
rapport van de Partijschool. „Als
ze leeg zijn, krijg je chaos en revo
lutie. Als ze te vol zijn, worden de
mensen decadent. Ze moeten vol
doende hebben om een tevreden
leven van te kunnen leiden."
Londen - In hun streven terug Eskimo's blijven Navo-vluchten bestrijden
8eren naar hun oorspronke- O
"jke nomadische leefwijze
zten de Inuit in het noordoos
ten van Canada de gebruike
lijke obstakels op hun weg. Ze
Z1]n afhankelijk geworden van
Moderne produkten en heb-
ben te lijden van 'moderne'
verschijnselen als sociaal ver-
val en geweld. En er is een er
gernis die aan geen enkele In-
uk voorbij gaat: de overvlie
gende Navo-gevechtsvliegtui-
Canadese, Britse, Duitse en Ne-
erlandse toestellen voeren jaar-
t'Jks boven het leefgebied van de
nuit 8.000 oefenvluchten uit.
nlangs kondigde Canada plan
nen.aan het aantal vluchten uit te
en tot 15.000 per jaar. Italië,
Frankrijk en België zijn uitgeno
digd met hun luchtmacht even
eens naar Canada te komen.
„Het is zoiets als dynamiet in een
rivier gooien om vis te vangen.
We leven voortdurend onder
stress," zei de voorzitter van de
Inuit-natie, Peter Penashue, on
langs op een bijeenkomst in Lon
den. Penashue kwam naar Euro
pa om te pleiten tegen de vele
laagvluchten van de lawaaiige
toestellen boven het land van de
Inuit-voorouders.
Een jaar geleden leken de Inuit
zich te herstellen van de treurige
gebeurtenissen in 1993, toen zes
kinderen in het dorp Davis Inlet
zichzelf in een schuur hadden op
gesloten en probeerden zelf
moord te plegen door hun hoofd
in met benzine doordrenkte zak
ken te steken. De Inuit schreven
die ontsporing toe aan de ge
dwongen vestiging in nederzet
tingen in de jaren vijftig en zes
tig, toen de autoriteiten aan het
nomadenbestaan van wat vroeger
eskimo's werden genoemd een
einde wilden maken. Na het inci
dent kwam aan het licht dat een
kwart van de Inuit een zelf
moordpoging had ondernomen.
Ongeveer 4.000 van de 13.000 In
uit hebben hun oude leven van
jagen en verzamelen weer opge
pakt. Het drama in Davis Inlet, in
Labrador, bracht de regering er
toe de gemeenschappen in de ge
legenheid te stellen naar hun no
madische bestaan terug te keren.
Er werden daaromtrent althans
beloften gedaan. In werkelijk
heid is er nog niets gebeurd, ter
wijl het bestaan van de Inuit ge
kweld wordt door het regerings
besluit het aantal Navo-vluchten
te verdubbelen. „De trek van de
rendieren verandert erdoor,"
stelt Penashue. „Deskundigen
van de regering zeggen zelf dat
het aantal rendieren met 30.000
is teruggevallen." Penashue is er
tevens van overtuigd dat de vis
stand door het vliegtuiglawaai
afneemt. Sinds de vluchten in
1980 begonnen hebben de Inuit
zich ertegen verzet. In 1989 be
haalden ze een morele overwin
ning toen een rechtbank Penas
hue en drie andere Inuit ontsloeg
van rechtsvervolging nadat zij uit
protest de Navo-basis in Goose
Bay waren binnengedrongen. De
rechter erkende hun recht voor
het behoud van hun voorouderlij
ke gronden op te komen.
Nadat het Canadese ministerie
van Defensie in januari van dit
jaar in een rapport had gesteld
dat de schade door de oefen-
vluchten minimaal is en het aan
tal tot 15.000 per jaar kan wor
den verhoogd, besloot Penashue
zijn protest tot in andere Navo-
landen uit te breiden. Hij ging
onder andere naar Groot-Brit-
tannië. De Royal Air Force zegde
toe de klachten van de Inuit in
overweging te nemen, maar zei er
direct bij dat het aantal mensen
dat van oefenvluchten last heeft
in het noorden van Canada zeer
laag is.
Louise Lepine, woordvoerster
van het departement van Indi
aanse Zaken in Quebec, zei dat de
Inuit waren uitgenodigd om hun
klachten te laten horen toen het
Canadese rapport werd opge
steld, maar dat zij daarvan af
hadden gezien. De Inuit beweer
den dat de onderzoekers die het
rapport opstelden, volkomen be
vooroordeeld waren. Penashue
wees erop dat de aankondiging
over verdubbeling van het aantal
vluchten extra pijnlijk is nu veel
Inuit van de nederzettingen wil
len terugkeren naar hun oude
jachtgronden. De Navo-vliegtui
gen scheren over de rivieren en
meren waar de Inuit willen jagen
en vissen. De Canadese regering
wil op de klachten niet reageren.
In het verleden zeiden de autori
teiten dat de Inuit alleen maar
klagen om concessies over grond
gebied binnen te slepen.
Een deel van de gasten
in Soho's, ouderwet
se, Italiaanse restau
rant 'Leoni's Quo Vadis' komt
voor die extra gang aan het
einde van de maaltijd.
Met een goede Parma con Me-
lone, een sappige Medaglioni
di Bue (Schots runderlapje)
en een zeer aangename rode
Amarone Recioto Valpolicel-
la (ARV) achter de kiezen
volgde ik dus signore Franco
Figoni, de charmante Sardijn-
se hoofdkelner, door een be
denkelijk slecht onderhouden
trappenhuis van Dean Street
nummer 28.
„Dit is het," zwaaide hij triom
fantelijk de deur open. Er ach
ter lag een kaal tweekamerap
partement met een kort bed,
een tafel waarop een kande
laar met rode kaarsen, vijf
stoelen, een zwartwit familie
foto met een baardige vader
streng kijkend, en veel schrif
telijke uitleg op de muren.
„Hier heeft hij bijna zes jaar
gewoond, met zijn vrouw Jen
ny, vier kinderen, het dienst
meisje Helene, bij wie hij een
kind heeft gemaakt toen zijn
vrouw even naar, volgens mij,
Nederland was om bij vrien
den geld te bedelen. Dat kind
hebben ze trouwens afgestaan
aan een pleeggezin in Man
chester -en dan hadden ze
ook nog een kinderjuf in
huis," doceert de ober wiens
heerlijke accent doet verlan
gen naar een video van The
Godfather.
Hij heeft het verhaal al 23 jaar
verteld, maar speelt perfect
een bijna-spontane verbijste
ring. Dat „zo'n beroemd man,
zo'n geleerd persoon, hier,
midden in Soho, arm als een.
luis... met zijn hele familie zat
samengepropt in twee duiste
re appartementen. Als me
neer 'Inkels' ze niet af en toe
wat geld had toegestopt zou
den ze misschien zijn omgeko
men van de honger."
De hongerdood dreigde hier
dus, in deze sombere kamers
van een gevluchte Duitse
theoreticus die met zijn boe
ken tussen de luiers zat en het
met de dienstbode deed, ter
wijl hij en passant enige kapi
tale hoofdstukken schreef van
een wereldschokkend boek.
En dat alles een paar meter
boven de stemmige restau
rantzaal waar, blijkens het
gastenboek, onlangs nog kapi
tein' Kirk (William Shatner)
en Dracula (Christopher Lee)
zaten te gaffelen. De ARV be
zorgt mij nu Monty Python
achtige visioenen.
Wel meer bezoekers doen hier
vreemd, weet signore Figoni.
Hij herinnert zich een 'buiten
landse' dame die meteen op
het smalle eenpersoonsbed
ging liggen, ondanks die be
paald onappetijtelijke, alweer,
rode sprei. Ze sommeerde
haar dochter daarna hetzelfde
te doen. Vervolgens was het
alsof de vrouwen eik meubel
stuk aftastten voor vibraties
uit 1850-1856.
Signore Figoni, een man met
een gouden hart, moest de da
mes helaas koud douchen.
„Deze stoelen komen uit het
restaurant dat pas veel later
werd geopend. Afgezien van
het bed waarover twijfel be
staat is eigenlijk niets in deze
kamer authentiek... behalve
de muren natuurlijk," zo ont
nuchterde hij de groupies.
De ober-gids vertelt dat de vo
rige eigenaar van het restau
rant er een eer in legde au
thentiek interieur van de be
roemde bewoner terug te vin
den. Maar in de jaren zestig,
toen er hier nog veel bevlogen
studenten kwamen kijken,
kon Peppiono Leoni niet snel
ler relikwieën verzamelen dan
dat ze werden weggejat uit
zijn kleine privé-museum. Het
was proletarisch winkelen in
oervorm.
„Die ideeën die hij hier op pa
pier heeft gezet, daar heb ik er
wat van gelezen. Ik zou ze
graag beter begrijpen, maar ik
heb nooit verder geleerd, weet
u. Wat moet ik verder zeggen;
ik ben katholiek, en geen com
munist. Maar ik vind het ver
schrikkelijk dat ik hier 's
avonds jonge mensen in dozen
op straat zie slapen. De rege
ring zou daar wat aan moeten
doen. Mensen zouden elkaar
moeten helpen, de rijkdom
eerlijker verdelen."
Iets onverwachts authentieks
leek in signore Figoni geva
ren. Wellicht de geest van ene
Karl Marx, ooit woonachtig
op dit adres. Hij voltooide er
een groot deel van 'Het Kapi
taal'.
Caïro - De kans is zeker aanwezig dat het grootste farao
graf, dat bestemd was voor de zoons van Ramses II en kort
geleden in Luxor is gevonden, het bestaan van Mozes in
Egypte bevestigt. Dit denkt de Egyptische archeoloog Zahi
Hawass.
„Het is mogelijk dat men in dit
graf bewijzen vindt voor de
stelling dat de regeerperiode
van Ramses II samenviel met
het tijdvak waarin Mozes in
Egypte verbleef," aldus Ha
wass. Hij is directeur oudhe
den bij de pyramides van Gi-
zeh, niet ver van Caïro.
Bijna alle graven in het Dal
der Koningen, ten westen van
Luxor in Opper-Egypte, zijn
opengehaald en geplunderd.
Het grafcomplex van de zoons
van Ramses II, dat in het dal
door een Amerikaanse archeo
logische missie is ontdekt en
uit 67 kamers bestaat, is aan
vandalisme ontsnapt.
Alleen de ingang tot dit graf is
in de 19e eeuw ontdekt door
buitenlandse amateurs. Zij
kwamen niet verder omdat de
gang die naar de rouwkamers
leidde was geblokkeerd door
ingestorte wanden.
Volgens aannemelijke stellin
gen die gebaseerd zijn op de
egyptologie en de tijdsaandui
ding van de bijbel, heeft het
vertrek van de joden uit Egyp
te onder aanvoering van Mo
zes plaatsgehad onder het be
wind van Ramses II (1298-
1235 voor Christus).
Maar er zijn ook deskundigen
die menen dat Mozes pas ten
tijde van Ramses II door een
lid van de koninklijke familie
uit de Nijl werd gered. De uit
tocht uit Egypte heeft dan
plaatsgevonden tijdens het be
wind van Ramses' zoon Me-
renptah. Deze heeft zijn eigen
graf in het Dal der Koningen.
Jean-Pierre Corteggiani, een
deskundige van het Franse in
stituut voor Oosterse archeo
logie, toonde zich gereserveer
der dan Hawass. „De moge
lijkheid bestaat, want nie
mand kan raden welke gehei
men het zand van Egypte in
zich draagt. Maar de faraogra
ven zijn doorgaans voorzien
van inscripties ter ere van de
overledene. Ze bevatten vooral
meubelen, juwelen, beeldjes
en kunstvoorwerpen."
In ieder geval verwachten de
archeologen dat het graf, dat
niet ten prooi is gevallen aan
plunderaars, een ware schat
kamer van Ali Baba zal blij
ken te zijn. „Wij denken na de
opruimings- en herstelwerk
zaamheden - die ongeveer tien
jaar gaan duren - schatten op
te graven als die we hebben
ontdekt in het graf van Toe-
tanchamon," zo zei de direc
teur voor oudheden in de re-
gio-Luxor, Mohammad al-Sa-
ghir. De schatten uit het graf
van Toetanchamon, dat in
1922 door Howard Carter
werd ontdekt, zijn in het Mu
seum van Cairo tentoonge
steld.
„Tot nu toe hebben wij pas
vier kamers bij de ingang
schoongemaakt en daar zijn
beelden gevonden. Maar ge
woonlijk bevindt het grafmeu-
bilair zich dieper naar binnen
in het graf," aldus Al-Saghir.
Het graf kan mogelijk ook dui
delijkheid verschaffen over
hoeveel kinderen Ramses II nu
eigenlijk had. Deskundigen
schatten dat dat er zo'n hon
derd waren. „Tot dusver ma
ken de teruggevonden inscrip
ties melding van vier namen:
Méri Amon, Ramses, Amon-
herkhepechef en Séti," aldus
de directeur.
„Het graf kan ons mogelijk
ook leiden naar het graf van
de dochters van Ramses II."
De opvolger van Ramses II,
Mineptah, kwam pas op de 13e
plaats op de lijst van opvol
gers.
De omvang van het graf is
uniek. „Ook al gaat het niet
om een koningsgraf, elke ka
mer is 80 vierkante meter," zo
zei Al-Saghir. De enige kamer
van deze omvang die eerder is
ontdekt is die met de sarco
faag van Séti I, de vader van
Ramses II. Deze bevindt zich
ook in het Dal der Koningen.
Het graf is verder bijzonder
omdat het het eerste is dat be
stemd was voor meer dan één
persoon.
Ramses II, de bekendste farao
van het Nieuwe Rijk, is be
kend om zijn militaire slagen,
waaronder die in Kades tegen
Hittieten, maar vooral om zijn
werk als bouwmeester.