4Volgende maand
misschien
meer geluk...9
Nieuwe bezem Helgers veegt oud vuil weer op
4
Gee:
Geheime
Eindexamen voor ruim 200.000 scholieren
Aanbieding
(Prerftfeftif-
Minister Vooi
Buitenspel
DE STEM
BINNENLAND BUITENLAND
-DE STEM-
BEZORGKLACHTEN
LEZERSSERVICE
ABONNEMENTENADMINISTRATIE
BEL LEZERSCONTACT
Veertien procent van de
vrouwen heeft te kampen met
onvruchtbaarheidsproblemen
pESTEM
Fraude-affaire
schippers
breidt zich uit
DE STEM
ZATERDAG 13 MEI 1995
Een jaarlijks terugke
rende beproeving,
even voorspelbaar
als de voorjaarsstormen, was
vroeger de grote schoonmaak.
Blies een onstuimige lente
wind de laatste dorre blade
ren van de bomen en over
spoelden neerplenzende stort
buiten de straten, ook de
schoonmaak hield danig huis.
Er bleef geen meubelstuk op
zijn plaats, de vitrage ver
dween van de ramen en de
lampen werden met witte
doeken omwoeld als voor een
spookachtig feest waar wij als
kinderen verdwaasd in rond
dwaalden.
Die schoonmaak was voor
ons een evenzeer storende als
overbodige bezigheid. Want
in onze kinderogen was in
huis alles altijd schoon,
's Maandags liet mijn moeder
het overgebleven water uit de
met de hand gedraaide was
machine in een teil lopen
door een gat dat vlak boven
de bodem was aangebracht.
En met dat waswater werden
vervolgens de plavuizen van
het plaatsje geschrobd.
Iedere vrijdag werden voor en
achter de ramen gelapt, waar
bij mijn moeder met een pol
lepel het water uit een emmer
tegen de ruit omhoogwierp,
om die daarna met een spons
van verdere ongerechtighe
den te reinigen en met een
zeem droog te maken.
Op vrijdag werd ook het ko
per gepoetst. ALlereerst de
kraan boven de gootsteen in
het aanrecht, die daartoe met
Brasso, een zandkleurige
vloeistof, werd ingesmeerd uit
een rond metalen blikje dat
met een gevleugeld
schroefdopje werd afgesloten.
Daarna werd de kraan met
zachte lappen schoongewre
ven tot ze zo blonk dat je er
de keuken, vreemd misvormd,
in gespiegeld zag. Daarna
kreeg de trekknop van de
voordeurbel een wekelijkse
poetsbeurs en werd de kope
ren greep, waaraan kon wor
den dichtgetrokken en waar
op uiteraard vingerafdrukken
waren achtergebleven, zo lang
gewreven tot je je gezicht met
bolle wangen en een opbol
lend voorhoofd erin weer
kaatst zag.
Was dat alles hooguit een in
geburgerde wekelijkse ge
woonte die de dagelijkse gang
van zaken nauwelijks ver
stoorde, de grote schoonmaak
sloeg ieder voorjaar zozeer
toe dat het leven er volkomen
door werd ontregeld. Het hele
huis werd in feite onbewoon
baar verklaard.
Vooral in de keuken werd
danig huisgehouden. Het leek
wel of we tot dan toe in een
Augiasstal gewoond hadden,
want alles wat los en vast zat,
werd van zijn plaats gehaald.
De keukenkachel werd buiten
gezet en met kachelglans be
werkt, alle pannen werden uit
het aanrechtkastje gehaald en
in schuimend sop gedompeld.
zelfs het kapje van het gas-
lampje dat met zijn broze
kousje nooit brandde, werd
van stof ontdaan.
De kelderkast, waar nog de
laatste aardappelen van de
wintervoorraad in de kist la
gen met griezelige, tentakel
achtige uitsteeksels, werd
leeggehaald. Met een doek
om haar haren poogde mijn
moeder met de witkwast de
zanderige sporen van de voor
bije winter op de kelderwan
den uit te wissen, die als vage
fresco's toch door de kalklaag
heen bleven schemeren.
Schoonmaken
In de huiskamer ging het er
niet minder ingrijpend aan
toe. Zelfs Onze Lieve Heer
werd daarbij van zijn eike
houten console gehaald om
met een stofkwastje de diepe
plooien van zijn gewaad te
laten schoonmaken. De grote
spiegel boven de schoorsteen
werd met een beddelaken be
dekt, het trijp van de fauteuils
met een zachte borstel afge
daan. Daarna werd het hout
van de meubels in de boenwas
gezet, een zalfachtige gelige
substantie die in een plat
doosje met een pelikaan op
het deksel van vorige jaren
was bewaard en meestal voor
de helft was ingedroogd. Als
tafels en stoelen daarna uitge
wreven waren, rook het in
onze huiskamer als in de kerk
wanneer daar de werksters de
kerkbanken onder handen
hadden genomen.
Wanneer de schoonmaak was
uitgewoed, de keukentafel en
de kachel weer stonden waar
ze thuishoorden en de drink
glaasjes weer keurig achter de
kleine ruitjes van het dressoir
zichtbaar waren, herinnerden
alleen de geuren van witkalk
en boenwas aan de onstuimi
ge lentebries die door het huis
was gegaan.
Is het een wonder dat in de
moppen waarin de verschijn
selen die ons teisteren met
humor worden afgeweerd, de
grote schoonmaak een vaste
plaats heeft, zoals sadistische
tandartsen en kwaadaardige
schoonmoeders?
Na de eerste telefoontjes er de reclamefolders op doorgevlooid. En
inderdaad: de bakker heeft een 'voordelige Moederdag-vlaai' in de
aanbieding. Die kan telefonisch worden besteld bij een van de drie
bakker-filialen, waarvan er zich een in Etten-Leur en de andere
twee in Breda bevinden.
De telefoonnummers staan erbij, maar zonder de kengetallen. Dat
leek de voordelige bakker niet nodig voor de zorgvuldige folderle
zers. Dus bellen plaatsgenoten en willen een bestelling plaatsen,
want de eerste vijf cijfers van het bakkersnummer in Breda zijn
toevallig dezelfde als ons complete abonneenummer in Etten-Leur.
Was het maar al 10 oktober. Dan schenkt Decibel ons beiden (de
bakker en wij) een tiencijferig telefoonnummer, inclusief eenzélfde
kengetal. (HC)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader en D.H. Ahles (adjunct).
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911/Telefax 076-236405. Telefax redactie 9 076-236309.
Rayonkantoren in Hulst, Terneuzen, Goes, Bergen op Zoom, Roosendaal, Etten-
Leur en Oosterhout. Zie voor meer informatie het colofon in het editie-deel van
deze krant.
Abonnementsprijzen via automatische incasso:
(tussen haakjes de prijs via acceptgiro)
per maand 29.80
per kwartaal 86,90 89.40)
per halfjaar 172.80 177,80)
per jaar 335,75 345,75)
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Fotoservice 9 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 9 076-236882 en bij Teuben,
Ginnekenweg 7, Breda.
Grote advertenties uitsluitend 9 076-236881Fax 076-236405.
Geboorte- en overlijdensadvertenties
maandag t/m vrijdag tot 16.00 uur 076-236881fax 076-236405
zondag van 18.30 tot 20.30 uur 9 076-236242/236911
Alle advertentie-opdrachten worden uitgevoerd onder toepassing van de Algemene
Voorwaarden van Uitgeversmaatschappij De Stem B.V. alsmede de Regelen voor
het Advertentiewezen.
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
De Stem op band: Centrum voor gesproken lektuur 9 08860-82345.
06-0226116
Ma. t/m vrij. 8.00-17.00 uur/zat. 8.00-12.00 uur
(Opzegtermijn abonnementen: 4 weken voor het eind van de betaalperiode)
Soms is het de eerste
keer raak. Soms doen
vrouwen er jaren over om
zwanger te raken. Hoe zit
dat .precies? Gisteren
werden de eerste resulta
ten bekend van een uit
voerig onderzoek naar
onvruchtbaarheid. Uitge
voerd door het Neder
lands Instituut voor So
ciaal Sexuologisch On
derzoek en de Universi
teit van Amsterdam. Dr.
Evert Ketting vertelt
over de belangrijkste uit
komsten van de studie.
Door Mick Salet
„Mensen die het niet lukt om
kinderen te krijgen, kunnen daar
ontzettend onder lijden. Daarom
vind ik dat je onvruchtbaarheid
dan ook als een ziekte zou moe
ten beschouwen."
Socioloog Evert Ketting, 48 jaar,
heeft onderzoek gedaan naar on
vruchtbaarheid. Hoe vaak komt
het voor? Wat betekent het voor
mensen? Wat kan de dokter
doen? De antwoorden staan in
het Nationaal Onderzoek naar
Gedrag bij Onvruchtbaarheid.
Het woord 'onvruchtbaar' wordt
niet alleen gebruikt voor mensen
die helemaal geen kinderen kun
nen krijgen, maar voor iedereen
die problemen heeft kinderen te
verwekken en te krijgen. Soms is
het een kwestie van tijd. Soms
van medische hulp. Hoe vaak
komen die vruchtbaarheidspro
blemen voor
„Die vraag hebben we meer dan
drieduizend vrouwen, tussen de
25 en 50 jaar, gesteld. En wat
bleek? Veertien procent van de
vrouwen had met een vrucht
baarheidsprobleem te maken ge
had. Ze vreeën zonder voorbe
hoedmiddelen, maar waren na
een jaar nog niet zwanger van
hun eerste kind."
„Voor 8,5 procent duurde het
zelfs langer dan twee jaar. Maar
uiteindelijk kregen twee van de
drie vrouwen met vruchtbaar
heidsproblemen binnen vijf jaar
toch een kind. Bij één van de
drie vrouwen duurde het langer
of lukte het überhaupt niet."
„De leeftijd van de vrouwen
speelt een belangrijke rol. Dat is
een bekend gegeven. De kans op
onvruchtbaarheid neemt toe met
de leeftijd. Tot het achtentwin
tigste jaar blijft het vrij stabiel.
Daarna neemt de kans op on
vruchtbaarheid toe. Vooral na
het drieëndertigste jaar. Van de
vrouwen die rond hun vijfender
tigste besluiten dat ze een kind
willen, krijgt een kwart vrucht
baarheidsproblemen. Dat bete
kent dus dat ze er rekening mee
moeten houden dat het langer
dan een jaar duurt voor ze zwan
ger raken."
„En uit de cijfers blijkt nou juist
dat déze groep groeit. Op welke
leeftijd beginnen vrouwen aan
kinderen? Steeds vaker als ze 35
jaar of ouder zijn. In 1980 was
dat nog één procent. In 1985 drie
procent. In 1990 zes procent. En
in 1993 acht procent. Een spec
taculaire stijging. En niets wijst
er nu op dat die trend terug gaat
buigen."
Wat doen mensen als ze niet
één-twee-drie zwanger worden?
Wanneer worden ze ongerust?
Wanneer gaan ze naar de huis
arts?
„Er lijkt een ongeschreven regel
te bestaan: het eerste jaar heb je
nog geen recht om je zorgen te
maken, maar daarna mag je naar
de huisarts. Een deel gaat veel
vroeger, maar de meeste mensen
gaan ongeveer na een jaar. Uit
eindelijk gaat meer dan 85 pro
cent van de vrouwen naar de
dokter. De rest zoekt geen medi
sche hulp. Omdat ze niet durven
of omdat ze het niet nodig vin
den."
„Vóór mensen naar de huisarts
gaan, proberen ze vaak zelf al
iets aan de weet te komen over
onvruchtbaarheid en er zelf iets
aan te doen. Ze lezen er over in
een boek of in de Libelle. Ze
proberen de kans op zwanger
schap te verhogen door op
vruchtbare dagen te vrijen. Als
dat allemaal niet helpt, gaan ze
naar de huisarts. Voor advies en
onderzoek."
„We hebben onderzocht wat de
huisarts dan doet. Ik geef de
top-3. Bovenaan staat het advies
om een temperatuurcurve bij te.
houden, zodat de vrouw weet öf
en wannéér ze ovuleert, en zo
kan bepalen wat de beste dagen
zijn om te vrijen. Op de tweede
plaats staat inwendig onderzoek
bij de vrouw. En op de derde
plaats zaadonderzoek bij de
man."
„Opvallend is verder dat zeven
procent van de huisartsen zelf
met hormoonbehandeling be
gint. Zéven procent. Ik denk dat
veel gynaecologen de wenkbrau
wen fronsen als ze dat horen."
„De huisarts verwijst meestal
niet meteen naar een specialist.
Eerst moet even bekeken worden
of de temperatuurmethode werkt
verder zetten. Zónder dat er echt
sprake is van een besluit om dat
stapje te zetten. Dat is juist een
van de belangrijkste conclusies
van het onderzoek: voor de
meeste mensen met vruchtbaar
heidsproblemen is het zó van
zelfsprekend om medische hulp
in te roepen, dat er geen sprake
is van een echt besluit. Dat doen
en of er iets uit een onderzoek
komt. Maar als een zwanger
schap uitblijft, dan stuurt de
huisarts vrouwen door. Gemid
deld gebeurt dat na een half
jaar."
Nemen mensen vooraf een be
sluit hoe ver ze willen gaan met
onderzoeken en ingrepen? Zeg
gen ze bijvoorbeeld: 'we willen
wel kinderen, maar een reageer
buisbaby hoeven we niet, want
in vitro fertilisatie gaat ons te
ver'.
„Nee, het is meestal een proces
waarin mensen steeds een stapje
Dr. Evert Ketting: 'Onvruchtbaarheid zou je ook als een ziekte
moeten beschouwen'. foto t. van zwam
schappelijk besloten. Al is het
vaak wel de vrouw die het initia
tief neemt."
„Het is een proces. Ook een
'proces van toenemende angst.
Want hoe langer het duurt om
zwanger te raken, hoe groter de
kans dat het helemaal niet lukt.
En dat is voor veel vrouwen een
drama. Daar worstelen ze echt
mee. Dat maakt ze ongelukkig.
Veel vrouwen die ongewenst
kinderloos gebleven zijn, zeggen:
'dit is het ergste dat me in mijn
leven overkomen is'. Slechts een
paar procent lijkt redelijk laco
niek te reageren."
Vinden mensen het moeilijker
om te aanvaarden dat ze geen
kinderen kunnen krijgen, nu er
steeds meer medische mogelijk
heden zijn?
„Dit onderzoek geeft daar geen
antwoord op, maar het lijkt me
wel plausibel. Door de medische
mogelijkheden kan een steeds
grotere groep geholpen worden.
Twee van de drie vrouwen met
vruchtbaarheidsproblemen krij
gen uiteindelijk toch kinderen.
Dat is positief. Maar de andere
kant van de medaille is dat de
vrouwen die niét geholpen kun
nen worden, zich daardoor mis
schien nog ongelukkiger voelen:
'waarom kan nou juist ik niet
geholpen worden?'"
ze gewoon. Wat dat betreft is het
met onvruchtbaarheid net als
met een ziekte. Als je ziek bent,
ga je naar de dokter om onder
zocht en geholpen te worden. Als
je niet zwanger raakt, ga je ook
naar de dokter om onderzocht en
behandeld te worden. De enige
vraag is: doen we het nu al of
moeten we nog een maand
wachten?"
„Mensen praten er wel over.
Gaan we naar de dokter? Probe
ren we IVF? In meer dan de helft
van de gevallen hebben mannen
en vrouwen dat echt gemeen-
„Daar staat weer tegenover
mensen zonder kinderen
woordig niet meer zo'n ,ïi
stigma hebben. Vroeger
vrouwen die geen kinderen b
den per definitie zielig. Vriiun
ge kinderloosheid bestond
Tegenwoordig is dat anders
zijn de meeste mensen M
kinderen vrijwillig kinder
Daardoor worden mensen
der kinderen ook anders b<
ken. Dat heeft als voordeel j
mensen die onvrijwillig kin,
loos zijn óók niet meer zo r»
wekkend bekeken worden
zijn niet meer zichtbaar zielij
„Toch is een grote gr0ep
echt te spreken over de houè
van de sociale omgeving. M«,
reageren vaak bot en met weii
gevoel. Onvruchtbaarheid
vaak ook nog onbespreekba
Terwijl de betrokkenen juist L
hoefte hebben aan emotie»
ondersteuning. Lichamelijk h
nen ze de onderzoeken en
behandeling wel aan, maar»»
telijk hebben ze het er moeilj
mee. Steeds weer die spannir
zou het deze keer nou eindelj
wel lukken? Geestelijk drukt!
zwaar: de emotionele belast
van de medische behandelin»
het idee uiteindelijk toch onv»
willig kinderloos te blijven C
geven die ernst vind ik dat
onvruchtbaarheid als een ziek
op zou kunnen vatten."
De meeste mensen willen in
eerste plaats een biologisch
kind. Als dat niet lijkt te lék
wanneer gaan ze dan denk
aan adoptie of andere altemi
ven?
„De eerste jaren denken ze da
niet aan. Ze richten zich t»
maal op het krijgen van i
eigen kind. Pas als het na b
jaar nog steeds niet gelukt
nemen ze adoptie voor het et
in overweging. Niet meer 4
dat. Pas na drie of vier j:
het zwaard van Damocles
dichterbij komt en het niet lij
dat ze óóit eigen kinderen li
gen, dan gaan ze echt na
over alternatieven als adoptie,
„Een aantal mannen en vrout
probeert het eerst nog metalti
natieve geneeskunde, maar
dat ook niet zinvol blijkt, vra
ze zich af: 'wat doen we met:
leven als we geen kinderen ka
nen krijgen?' Dat is dus een opt
die eigenlijk nooit een echteke
ze is. De eerste keus is
kinderen. Maar als dat zei
de modernste medische
lijkheden niet lukt, dan moei
ze wel iets anders. Een niea
opleiding? Hard gaan
aan de carrière? Een kind ado
teren? Uiteindelijk kiest vijfpi
cent voor adoptie.".
Den Haag (anp) - Voor ruim
200.000 leerlingen in het
voortgezet onderwijs begint
maandag het finale gezwoeg
met alle spanningen en zenu
wen van dien: de centrale
eindexamens. Niet alleen in
de Nederlandse klaslokalen
zal worden geblokt, ook in de
VN-enclaves in Bosnië, op de
Italiaanse vliegbasis Villaf-
ranca en op vier oorlogssche
pen buigen jonge landgeno
ten zich over de examenopga
ven.
Mavo-scholieren die eindexamen
doen in tekenen en handvaardig
heid en havisten met muziek in
hun vakkenpakket, bijten maan
dagochtend klokslag negen uur
het spits af. Voor alle vwo-scho-
lieren staat op dat tijdstip met
een een verplicht hoofdvak op
het programma, namelijk Neder
lands. De veertien havo- en twee
vwo-leerlingen die Fries in hun
pakket hebben, sluiten woens-
dag 31 mei de rij.
In het examenjaar 1995 wordt
uiteraard geschiedenis geëxami
neerd, maar ook „geschreven":
voor het eerst worden er - op het
hoogste vbo/mavo niveau - cen
trale examens Turks en Arabisch
afgenomen. Dat gebeurt op de
zelfde wijze als de moderne
vreemde talen. Aan het examen
Turks doen 169 scholieren mee,
voor Arabisch hebben zich 76
leerlingen opgegeven. De kandi
daten hebben allemaal een Turk
se of Arabische achtergrond. Er
bestaan vooralsnog geen plan
nen om deze talen ook op havo
en vwo als eindexamenvak aan
te bieden.
Mavo-leerlingen vormen onder
het totaal aantal kandidaten zo
als altijd de grootste groep:
61.500. In het havo gaan zo'n
49.000 scholieren op voor hun
eindexamen, in het vwo zijn dat
er 36.500. Het voorbereidend be
roepsonderwijs (vbo) telt 34.000
eindexamenkandidaten. Het to
tale aantal eindexamenkandida
ten is ten opzichte van vorig jaar
vrijwel gelijk gebleven.
Ruim 3000 kandidaten doen het
zogenoemde staatsexamen in een
of meerdere vakken. Ze hebben
zich hiervoor individueel aange
meld omdat ze niet het reguliere
dagonderwijs volgen. Dat exa
men is mogelijk voor de meeste
mavo-, havo- en vwo-vakken.
Uitgezonderd zijn alleen teke
nen, muziek, handenarbeid en
textiele werkvormen. Het staats
examen bestaat uit een schrifte
lijk examen, dat exact hetzelfde
is als het centrale schoolexamen
en op hetzelfde tijdstip wordt
afgenomen. De schoolonderzoe
ken zijn in het staatsexamen
vervangen door een mondeling.
De herkansingen hebben dit jaar
plaats op dinsdag 20 juni. Kan
didaten mogen in één vak een
herkansing doen. Voor het twee
de achtereenvolgende jaar geldt
deze herkansing voor alle kandi
daten, ook de geslaagde. Die
kunnen op die manier een hoger
cijfer scoren, zodat ze bijvoor
beeld meer kansen hebben bij de
loting voor een studie. Voor
scholieren die door ziekte of an
dere zwaarwegende omstandig
heden zowel het centrale eind
examen als de herkansing mis
sen, is er in augustus een derde
gelegenheid om examen te doen.
Welgeteld 22 kandidaten leggen
hun examen in een of meerdere
vakken in het buitenland af.
Voor het merendeel zijn het
staatsexamens. Regel is dat de
examens gelijktijdig plaatsvin
den met die in Nederland. Soms
betekent dit dat 'buitenlandse'
kandidaten hun examen wegens
tijdsverschil met Nederland 's
avonds of zelfs 's nachts moeten
afleggen.
Bij de Nederlandse VN-troepen
in Zepa en Srebrenica in het
voormalig Joegoslavië doen twee
kandidaten mavo- en vier vwo-
examen. Het luchtmachtperso-
neel op de Italiaanse basis Villa-
franea telt één mavo-kandidaat
onder de gelederen. Ook aan
boord van vier marineschepen
worden examens afgelegd. Ne
derlanders in den vreemde die
niet in dienst zijn van Defensie,
leggen hun examen doorgaans af
op ambassades of consulaten,
waarbij diplomatiek personeel
toeziet op een correcte gang van
zaken. Dit jaar gebeurt dat in
Tel Aviv, Singapore en New
York.
Scholieren met klachten over
bijvoorbeeld tochtige examenlo
kalen, geluidsoverlast, te moei
lijke opgaven en snurkende lera
ren kunnen weer terecht bij de
eindexamenklachtenlijn van het
Laks, het Landelijk Aktie Komi-
tee Scholieren. De
ren bedroeg het aantal klach
gemiddeld zo'n 1200. He!
lierencomité houdt contact»
de onderwijsinspectie, die to
ziet op het correct afnemen:
de examens, en de Centrale Ei
mencommissie Vaststelling
gaven, die de normering va:
stelt.
Op dagen van examens
meerkeuzevragen zijn de jnis
antwoorden al 's avonds
negen uur op Teletekst te zii
Als extra service aan kandièl:
en docenten is op Teletekst»
het examenrooster te zien. Dal
handig, want het is in het vei!
den wel voorgekomen dat la
ren een rooster van het W
jaar uitdeelden. Verder wor
onder meer vermeld of er aa
passingen in de correctievof
schriften van kracht zijn. Via'
index op pagina 820 is teziem
welke Teletekstpagina de ei
meninformatie te vinden is.
De meeste kandidaten horen
dinsdag 13 juni of de vlag
kan.
Twee dagen lang, gisteren be
gonnen, vandaag voortgezet,
bezint het CDA zich op de
toekomst van de christen-de
mocratie. Een zwaar inhoude
lijk symposium. Aan de voora
vond ervan lukte het de nieuwe
partijvoorzitter, Hans Helgers,
opvallend in het nieuws te ko
men. Niet, zoals men zou mo
gen verwachten, met een in
houdelijk verhaal. Nee, het
nieuws dat de Volkskrant giste
rochtend uit het vandaag gepu
bliceerde interview met Helgers
uitlichtte, heeft betrekking op
het te voeren personeelsbeleid
in de toekomst.
Hoe verzint iemand het om een
discussie over de inhoudelijke
koers, nog voordat ze goed en
wel is begonnen, te belasten
met een zo gevoelig vraagstuk
als de gewenste zittingsduur
van CDA-volksvertegenwoor-
digers en -bestuurders? Er is
weinig fantasie voor nodig om
te raden wat het meest bespro
ken onderwerp zal zijn in de
wandelgangen van het - overi
gens grotendeels besloten -
symposium. Niet de inhoudelij
ke koers van het CDA, dat is
wel zeker.
Voor kamerleden, senatoren,
raadsleden, wethouders, sta
tenleden en gedeputeerden van
het CDA is het, als het aan
Helgers ligt, na twaalf jaar over
en uit. Protestanten moeten
plaats maken voor katholieken,
vrouwen voor mannen, boven-
veertigers voor jongeren, inwo
ners van tien provincies voor
vertegenwoordigers uit Overijs
sel, Friesland en Limburg. Elke
vier jaar, roept Helgers enthou
siast uit, moeten er 1500 nieu
we CDA-vertegenwoordigers
komen.
Het is om een aantal redenen
op z'n minst onhandig dat de
CDA-voorzitter deze gedach-
tenspinsels nu aan de open
baarheid toevertrouwt. Het
moment is buitengewoon onge
lukkig gekozen - zie boven - en
vindt ook geen enkele recht
vaardiging in de tijd. Voorlopig
is kandidaatstelling niet aan de
orde. De raadsfracties en de
kamerfractie zitten er goed en
wel pas een jaar, de statenfrac
ties een maand of twee en de
nieuwe senaatsfractie wordt
binnen twee weken gekozen.
Bovendien heeft Helgers geen
enkele lering getrokken uit de
discussie die over hetzelfde on
derwerp drie jaar geleden in
het CDA woedde. Toen werd
eenzelfde idee van een commis
sie onder leiding van oud-mi
nister De Koning - zelf overi
gens meer dan twintig jaar on
afgebroken volksvertegenwoor-
iger en minister - in alle gele
dingen van het CDA naar de
prullemand verwezen.
Zozeer concentreerde de kritiek
zich op dat ene punt: drie zit
tingstermijnen is genoeg, dat
vergeten werd hoeveel waarde
volle voorstellen in de rest van
het rapport werden gedaan.
Het is onbegrijpelijk dat Hel
gers niet voortbouwt op wat er
in dat rapport te lezen valt over
het gewenste profiel, de recru-
tering en selectie, de instroom,
doorstroom en uitstroom van
politici. Nee, als een nieuwe
bezem veegt Helgers het oude
vuil naar binnen. Hij rakelt,
zonder dat daar enige reden
voor is, een oude dicussie op.
Moeten politieke partijen dan
niet voor doorstroming zorgen?
Moeten ze dan niet vernieuwen,
ook in de personele sfeer? Wel
zeker. Maar elk automatisme
dat steunt op leeftijd of zit
tingsduur is daarbij uit den
boze. In de oude ARP gold voor
(adspirant-)kamerleden de re
gel dat iemand, die in de ko
mende zittingsperiode 65 jaar
zou worden, niet gekandideerd
kon worden. Daarmee werd de
kandidatuur van alle boven
61-jarigen uitgesloten.
Bij het onstaan van het CDA
werd die regel niet meteen op
geheven. Integendeel, er gingen
stemmen op haar ook in het
CDA toe te passen. Maar onder
meer het furieuze verzet van de
ouderenbonden tegen deze
vorm van leeftijdsdiscriminatie
- waarvan bijvoorbeeld een al
om gerespecteerde ras-parle
mentariër als Schakel in 1981
op 64-jarige leeftijd het slacht
offer werd - voorkwam dat.
In 1992, na het verschijnen van
het rapport-De Koning, haalde
Schakel in het dagblad Trouw
nog even zijn gram. In één
woord vatte hij zijn oordeel
over het idee om gerijpte parle
mentariërs na drie termijnen
aan de dijk te zetten samen:
'zelfverminking'. Van het CDA
wel te verstaan, niet van de
parlementariërs. Zelfvermin
king omdat het in de visie van
Schakel tenminste twee perio
den van vier jaar vereist om tot
een gerijpt parlementariër uit
te groeien. Daarna nog maar
één periode mogen volmaken
was volgens Schakel desïnves-
tering. „De fractie zou dan nog
slechts één ronde de volle
vruchten van de arbeid en er
varing van een 'afgestudeerde'
collega plukken."
Heeft Helgers van deze opmer
kingen van Schakel en van vele
,andere steekhoudende reacties
op het voorstel van De Koning
geen kennis genomen of niets
geleerd? Was het niet diezelfde
Helgers die kort voor zijn aan
treden zei niet het type Rotten
berg, de flamboyante voorzitter
van de PvdA, te willen zijn?
Welnu, bij de wijze waarop
Rottenberg de vernieuwing van
de PvdA-fractie heeft doorge
voerd, zijn kritische kantteke
ningen te maken. Maar in elk
geval is daar de doorstroming
niet bereikt langs de gemakke
lijke weg van 'lang-zitten (valt
vaak samen met: te oud) is
wegwezen'.
Het beoordelen van kwaliteiten
van Kamerleden is een moeilij
ke zaak. Ik heb kamerleden
gekend voor wie ik, afgaande
op hun zichtbare en hoorbare
werk in de Kamer, weinig stui
vers over had. Maar diezelfde
kamerleden werden in hun re
gio wel op handen gedragen
omdat zij dicht bij hun kiezers
stonden, voor mensen in hun
regio een soort ombudsfunctie
in 'Den Haag' vervulden en
altijd aanspreekbaar waren
voor gewone kiezers.
De zittingsduur laten fungeren
als volautomatische valbijl is
ondoordacht. Er zijn kamerle
den die het niet zouden verdie
nen om zelfs maar één termijn
vol te maken, er zijn er die het
om hun kwaliteiten verdienen
een levenlang parlementariër te
zijn. Die scheiding aan te bren
gen is een kwestie van eerlijke
beoordeling, waarvoor allerlei
goede methodes voor handen
zijn. Pijnloos zal het nooit hele
maal verlopen, maar wie daar
voor op de vlucht gaat, is niet
geschikt voor een leidinggeven
de functie in de partij.
Ook bij een ander punt van
Helgers' plannen past een kant
tekening. Door zijn uitspraken
over de ondervertegenwoordi
ging van katholieke CDA'ers in
de Kamerfractie blaast hij het
vuurtje van de bloedgroep™'
discussie aan. De vraag is
dat verstandig is. Een p
voorzitter is er voor de
partij. Hij moet zich bekw
in het ook intern boven
partijen te staan. Door zrt
sterk te identificeren roet
deel van de partij - me'n
het Brabantse en Limburg»
deel - versterkt Helgers
stellingen. En juist dat
CDA, waarin de verschillen»
mening over de koers toe
meer en meer manifest wor
missen als kiespijn.
De vraag wie in de volg
periode het CDA niet mee
vertegenwoordigen, 's se.
dair. De allerbelangrijk
vraag is welke koers de
vertegenwoordigers gaaJ-el
dragen. Wanneer dievraas
mede onder leiding van
binnen niet al te lange t
duidelijk wordt beantwo
één termijn als voorzit"
veel. -
nen Haag (anp) - Het kabine
te optimistisch over de te ve
ten banengroei als gevolg van
breiding van de luchthaven
]j0l. De uitspraak van minist
ers van Economische Zaken
expansie van het vliegveld
arbeidsplaatsen oplevert, h
recht.
Een groei met ongeveer 20.000 1
een reëler schatting. Dat staal
vertrouwelijk rapport van Co
voor de Rijksuitgaven. De nota
steld op verzoek van de Tweede
is
i spr;
-mili
Voo
li
Van onze Haagse redactie
Den Haag - Er is geen
door Nederlandse VN-
vië. Dat heeft minister
ten weten.
Hij maakte de resultaten bekend
van een onderzoek dat ingesteld
is na berichten in de media ovei
misdragingen van Nederlands'
Bosnië-gangers.
Het onderzoek is tussen
mei uitgevoerd door plaatselijk'
commandanten. Die hebben niet
alleen Nederlandse militairen
maar ook plaatselijke bewoners
leden van humanitaire organisa
ties zoals Artsen Zonder Grenzen
en de VN-vluchtelingen-organi-
satie ondervraagd. De onderzoe
kers hebben geen enkele oogge
tuige kunnen vinden voor moge
lijke wandaden. Ook is door de
Van onze verslaggever
Maasbracht - Een aantal Neder
landse schippers heeft een groo
Nederlands vaarbewijs gekregei
op vertoon van Duitse vaarpa-
tenten, die ze via een nepexamei
en vervalste vaarboekjes hebber
gekregen. Over de omvang ervar
is nog niets bekend. Ook is noj
niet duidelijk of die schipper:
hun Nederlands vaarbewij:
kwijtraken.
Voor dit feit zijn intussen al dril
schippers uit Maasbracht aange
houden en verhoord. Dat blijk
uit het onderzoek van de Neder
landse en Duitse politie naar di
fraudezaak. Het politietean
heeft een lijst met in totaal 21S
namen van Nederlandse schip
pers, die op dezelfde manier ge
fraudeerd zouden hebben.
De fraude-affaire onder schip
pers breidt zich hiermee uit. Eer
der deze week werd al bekent
dat enkele honderden Neder
landse en Duitse schippers ge
fraudeerd zouden hebben mei
zgn. patenten, vaarvergunninger
voor Duitse rivieren. Zij kregei
die patenten door in Hamburj
een nepexamen af te leggen er
daar ook vervalste vaarboekjes ti
krijgen. Die patenten vormdei
vervolgens het bewijs van vak
manschap om ook in Nederlanc
het vaarbewijs te krijgen.
DE REGERINGSPARTIJEN zijn
meidstijdenwet. De laatste h
zou moeten zijn van de werk
vakbonden. Door de druk van
raad voortaan dit onderwerp t
ue keuze typeert deze tijd. De
üggedrongen. De minister c
™een verbindend te verklaren
trüu contributies voor de mee
'ekbaar zijn, is het offer van de
er geworden - waarna Hare l\
'eenvallen van de samenlevi
Juen merkwaardige manier
vakbeweging in de hoek van o
aanj'enwoordi9ers te drukkei
«n de werknemers in de bed
9 rs in de ondernemingsraad.
ririii! een keU2e- die op termi
m te schaden. De organi:
lanit; procent naar verhoudii
h>n! teit van de ondernemii
VflT6 van de vertegenwoordii
Wi^op. veronderstelde kwalitr
non2! niet eens ter beschi
ting eens te wensen over i
aenfndieI1 is de relatie directi
aenwoord'gers een geV0elig oi
*an h relatie, die
von-0r'|eden. En in veel
Natin rrfnde reorganisaties
den n L Zlin er 00k heel wat
een t °«- wer|<en. Maar een
Het «f HP net zo sterk alsc
van rif !i- .beter geweest al:
tie hf dicties waren gebleve
kunnonj611 op afstand nuchte
ke kef n- hun organisatie
Defels,ver9aren-
Peratfof ,andse vakbonden
tegen I ner9ens anders
Qoph worden stapje voc
ginaenl-i? de Par,ementari
vakhli h"' ^an ^unnen
^kbonden rechteloos
de
als
n
in
voo
ze zi
en
