Groene' spionnen tussen blauwhelmen
9,95
lerzorging gehandicapten in Oost-Europa een ramp
Russische armen afhankelijk van Nederlandse maaltijd
'Droefheid valt als regen'
op het ongelukkigste volle
Generaal Guatemala moet
slachtoffers schade betalen
pDAG 10 MEI 1995 A4,
BUITENLAND
NLAND kort
hulpverleners vrij
ïitische' vrouwen
I Filipijnen
tvië-Tribunaal
1 staakt-het-vuren'
fiSTEM
h':
WOENSDAG 10 MEI 1995
Karadzic heeft gisteren een
len die waren gearresteerd od
Be Bosnische regering.
Uwe Franse president Jacques
b werkten voor de Franse hu-
ponder Grenzen, waren over-
je Kerk.De hulpverleners wer-
hadat zij het vliegveld bij Sa-
Irkeerde weg waren ingesla-
iollaboratie met het door mos-
zouden hebben voorzien van
s hoofdstad Teheran heeft uit
pd vrouwen die afkomstig zijn
isteerd.
I naar islamitische gedrags- en
lij voor een zeer abnormale si
■nctionaris. Hij gaf geen nade-
ti. In Iran mogen vrouwen uit-
hedekt laten.Vrouwen uit de
fcentraal-Azië nemen het over
S strikte kledingvoorschriften.
prostitutie, menen inwoners
iFidel Ramos stelt dat hij een
|n het volk, nu zijn coalitie na
p een vrijwel algehele controle
1992 het presidentschap won
tmmen, had tevoren de verkie-
1 drie jaar oude regering ge-
J?n Filipijnse kiesgerechtigden
|s om 12 van de 24 senators te
It Huis van Afgevaardigden en
Igenwoordigers en bestuurders,
I radio en televisie van Manila
lat de medestanders van presi-
Ite overwinning.
Iwerd getemperd door berichten
Rgeweld. Het zal zeker drie we-
liitslag van de verkiezingen be-
Isnië-Herzegowina is bereid de
Inaar misdaden die in 1992 en
Idal, in Midden-Bosnië, over te
Inaal.
losnië hebben verschillende on-
fen die Bosnische Kroaten in het
Vonder waren genocide en oor-
Irst zijn dat het tribunaal misda-
pijn gepleegd. Tot nu toe hadden
0 Serviërs.
piek voorstel: in de maand okto-
wereld een staakt-het-vuren in
nflicthaarden ter wereld moeten
Costa Rica wil met het voorstel
van de Verenigde Naties op 24
ïtten, zo kondigde het ministerie
ITWAGEN
[IPPER
'voor
l^selin Toshkov (ap)
Onder het commu-
t zouden geestelijk ge-
feapten eigenlijk niet
bestaan en daarom
zij in instituten opge-
Verder was het onder-
taboe.
n de geestelijk gehandi-
van Oost-Europa niet
een staatsgeheim, maar
hp van officieel stilzwijgen
lei hun sporen nagelaten,
in schamen zich voor
iicapt gezinslid of
jgeen idee hoe zij adequa-
j moeten geven. Van de
jOosteuropese regeringen,
t economische problemen
tapen hebben, is niet veel
l Ie verwachten.
Resultaat van het communis
tische beleid ten aanzien van de
geestelijke gezondheidszorg is
desastreus. Overal in Oost-Euro
pa zitten geestelijk gehandicap
ten opgesloten in vervuilde insti
tuten waar zij nauwelijks ver
zorgd worden. Het verwaarloos
de tehuis in het dorp Vidrare op
zo'n 60 kilometer van de Bul
gaarse hoofdstad Sofia staat als
een van de betere instellingen in
het land te boek, maar als de
sneeuw smelt loopt het water
door de gaten in het dak.
Per kamer worden wel 10 tot 15
kinderen van alle leeftijden op
gesloten. Hun kleding en de
vloeren stinken naar urine. De
120 kinderen in het tehuis ont
breekt het aan de meeste nood
zakelijke dingen, zegt directrice
Nena Krasteva. „Wij hebben
geld nodig voor de reparatie van
het tehuis, geld voor kleding,
voedsel en speelgoed."
In Roemenië en Albanië is de
situatie net zo slecht. Maria
Murzea van de Roemeense vere
niging voor geestelijk gehandi
capten zegt dat de geesteszieke
kinderen in de regel te eten krij
gen, maar niet onderwezen wor
den.
Volgens Andreas Veer, hoofd
van het nationale psychiatrische
en neurologische insitituut in
Hongarije, hebben passende
huisvesting en psychiatrische
ziekenhuizen al jaren prioriteit,
maar is het daarbij gebleven.
Veel geestelijk gehandicapten in
Oost-Europa zijn er net zo aan
toe als in Bulgarije. In dat land
zijn ongeveer 13.000 kinderen
met een lichte handicap opgeno
men. Daarnaast zitten er zo'n
5.700 kinderen met een middel
zware tot zware handicap in
instituten.
Volgens de overheid werd in
1994 zo'n 52 miljoen gulden uit
gegeven aan gehandicapten en
wezen, die in 190 tehuizen ver
blijven. Maar ondanks die uitga
ven zijn de tehuizen een doodlo
pende straat voor de gehandi
capten, die soms al op drie-jari
ge leeftijd worden opgenomen.
In veel gevallen treedt er na
opname in een tehuis geen ver
betering meer op, zo zeggen des
kundigen.
Ljoebomir Timtsjev, voorzitter
van de nationale Bulgaarse com
missie voor geestelijk gehandi
capten, zegt dat voor de oorlog
organisaties actief waren om
traditionele vooroordelen en on
kunde ten aanzien van gehandi
capten tegen te gaan. Na het aan
de macht komen van de commu
nisten na 1945 werd aan die
activiteiten een einde gemaakt.
„Het was een schande dat een
socialistische maatschappij met
een glanzende toekomst geeste
lijk gehandicapte mensen kon
voortbrengen," aldus Timtsjev.
„Onze maatschappij is niet be
reid deze categorie mensen te
accepteren als een natuurlijk so
ciaal en biologisch fenomeen."
Het Uit die gedachten voort
vloeiende systeem van 'gesloten
en geïsoleerde tehuizen ver
doemt mensen met matige en
ernstige geestelijke achterstel
lingen tot levenslange discrimi
natie', zegt Timtsjev.
Ook voor Maria Veleva, die vorig
jaar in Vidrare overleed, was er
geen onderwijs. Op 24-jarige
leeftijd had zij het lichaam van
een acht-jarige en het gezicht
van een vrouw van 80. Zij was
zwaar gehandicapt. In het te
huis, waar zij 20 jaar woonde,
kon men eigenlijk alleen maar
op haar dood wachten.
Officieel moet in Bulgarije pe
riodiek een rapport over de be
hoeften van het te verzorgen
kind opgemaakt worden, maar
dat wordt vaak vergeten. Vol
gens deskundigen is het in Bul
garije moeilijk de zorg te verbe
teren.
Timtsjev zegt dat Bulgarije een
op het gezin gerichte zorgcul-
tuur, dagopvang en een nieuwe
houding ten opzichte van geeste
lijk gehandicapten nodig heeft,
iets waar het tot nu toe aan heeft
ontbroken. „Wij hebben niet al
leen geld nodig, maar eerder
moeten wij onder de mensen de
zorg voor de medemens cultive
ren."
Roemeense kinderen in een tehuis voor gehandicapten, foto afp
„Harald Doornbos
mb/Sarajevo - Het zijn de twin-
Leest ervaren en best getrainde
fciando's die in noord-west
®ië de Special Operation Group
j vormen. Afkomstig van de
[ilse SAS (Special Air Service) en
commando's vormt deze
5 een semi-geheime eenheid in
(dwest Bosnië die werkt onder
reet bevel van de Verenigde Na-
Lantmando's van de SOP gaan volle-
li gecamoufleerd te werk. Zwaar be
at en goed bewapend posteren ze zich
iitussen de linie's. Op plekken waar
I normale VN-eenheid zich waagt,
de SOP, en legt vaak 's
rils een illegale observatiepost aan.
flijn diep in de grond uitgegraven
ikers die met het blote oog nauwe-
iszichtbaar zijn. De illegale observa-
ffiten hebben vaak een tijdelijk ka-
te Als de SOP genoeg informatie
Lelt verzameld over de militaire situa-
[f in een bepaald gebied, trekken ze
1 weer even heimelijk terug als ze
[teien zijn.
leSOP valt onder de VN," zegt een
tagelichte bron binnen de VN,
Maar ze dragen hun blauwe VN-hel-
i niet, ze voeren 'groene' operaties
die veel verder gaan dan het VN-
landaat hen eigenlijk toestaat."
n of Blauw; dat is de vraag. Want
sjenVN-soldaten die met hun blauwe
ten op naar Bosnië komen, onder
i van een vredesmissie zomaar
éi groene, militaire acties uitvoe
rt in de verste verte niets te maken
n met het mandaat van de VN in
ed?
I hebben de VN geen geheime
ist, maar er blijken toch veel com-
VIP-beveiligers, bodyguards,
taffeurs en meer van dat soort vage
n rond te lopen die hun ogen erg
sl de kost geven.
papens
i de commando's van de SOP
informatie direct door aan het
rth East Command (NEC), het in de
fflische stad Tuzla gevestigde hoofd-
"rtier van de Verenigde Naties in
nloost-Bosnië. Zo waren het de
mando's van de SOP die vanuit een
iale observatiepost nabij het vlieg-
Nvan Tuzla zagen hoe er in februari
dit jaar een Amerikaans vliegtuig
en wapens uitlaadde die be
laid waren voor de door moslims
primeerde Bosnische regering,
teel weet het North-East command
niets. Ook de NAVO, die constant
JmCS boven Bosnië heeft vliegen,
J":ze illegale Amerikaanse wapen-
li. tr\° n'et te 'le'3':)en waargenomen,
jf SOP beweert echter dat de wapen
ring wel degelijk heeft plaats ge
len.
hoor, zulk soort informatie
F'Tuzla," zegt een cynische plaats-
Wangend commandant van North
«Command, de Nederlandse kolonel
"jjntz, „Maar dan vraag ik: 'Heb je
bewijzen van?' En dan zeggen ze:
L? ^en het met onze eigen ogen
Lulpot. Als ze geen foto's heb-
dan heb ik geen klote aan die
Franse VN-soldaten op patrouille op de berg lgman bij Sarajevo.
informatie."
Brantz bedoelt dat het gevaar groot is
dat wanneer er allerlei geheime groep
jes in Bosnië opereren, de VN op een
gegeven moment niet meer weten wat
waar en niet waar is. De commando's
opereren namelijk in het diepste geheim
en niemand kan controleren of hun
observaties kloppen.
Het is het aloude probleem tussen in
formatie en des-informatie. Want de
commando's van de SOP staan niet
alleen direct onder gezag van de VN, ze
krijgen volgens een betrouwbare bron
binnen de VN ook speciale opdrachten
mee van hun eigen regeringen. „De
Britse- en Zweedse regering zeggen
dan: 'Ga voor eens eens kijken wat daar
en daar aan de hand is'," zegt de VN'er.
Geheim
Volgens kolonel Brantz domineren de
Britten als het gaat om inlichtingen-ac
ties binnen de VN. „Sinds de komst van
generaal Rose (januari 1994, inmiddels
vervangen door de Engelse generaal
Smith, hd) is het een Britse aangelegen
heid geworden." Het is een publiek
geheim dat er een groot verschil van
mening bestaat tussen met name de
Britten en de Amerikanen.
De Britten kiezen met name partij voor
de Serviërs, terwijl de Amerikanen juist
de moslims willen helpen. „Beide par
tijen proberen eikaars Bosnië-beleid
met behulp van hun inliehtelingendien-
sten te naaien," zegt een VN-functiona-
ris.
Ook de 24 Nederlandse commando's die
in de moslim enclave Srebrenica aan
Dutchbat zijn toegevoegd staan tijdens
hun verkenningswerkzaamheden in de
enclave onder controle van Britse SAS-
manschappen. De Nederlanders zijn op
gedeeld in vier groepen van zes. Aan
elke groep is een SAS'er toegevoegd
terwijl er ook een Zweedse commando
met de Nederlanders samenwerkt.
„Ik ben tegen groen optreden," reageert
kolonel Brantz, „Maar dat is het ver
schil tussen mijn aanpak en die van
anderen. Brantz kan niet zeggen wie die
'anderen' dan zijn. „Laat ik het zo
formuleren," zegt Brantz, „Ik heb veel
vraagtekens. Ik verbaas me wel eens."
Maar het zijn niet alleen de comman
do's van de SOP die meer doen dan ze
eigelijk mogen. Zo infiltreerde de huidi
ge lijfwacht van Bosnië's VN-generaal
Rupert Smith, ruim twee jaar geleden al
in Servië. Deze lijfwacht, een rossige
Schot, die vloeiend Russisch spreekt,
werkte in 1992 als chauffeur van een
Servische generaal.
Commando's
Twee maanden geleden lunchte de
Schot tijdens een bezoek van Rupert
Smith aan Srebrenica met de Bosnisch
Servische generaal Ratko Mladic. Hij
ontmoette onder andere de zoon van
Mladic. „Een domme iongen," vond de
Schot.
Niet alleen de Britten, maar ook andere
Westerse inlichtingendiensten zijn ac
tief in Bosnië. Zo hebben de Fransen
een speciale eenheid van uiterst goed
getrainde commando's gestationeerd in
de wijk Skenderia in Sarajevo. Een
aantal van hen is afkomstig van het
speciale interventie team GIGN van de
Franse gendarmerie.
Een van haar leden, Thierry L., die tot
een jaar geleden in Sarajevo was gesta
tioneerd als VN-blauwhelm, raakte
eind vorig jaar gewond tijdens de be
storming van een door fundamentalisti
sche moslims gekaapt Algerijns vlieg
tuig op de luchthaven van Marseille.
„Hij belde me vanuit het ziekenhuis op
om te zeggen dat alles goed met hem
ging," zegt een vrouw in Sarajevo, met
wie L. bevriend raakte tijdens zijn
aanwezigheid in de belegerde Bosnische
hoofdstad.
„Thierry is een aardige vent," vervolgt
de vrouw, „Maar hij was geen gewone
VN-soldaat. Hij was altijd reuze geïnte
resseerd in lokaties als kazernes van het
Bosnische leger en regeringskantoren."
Vanwege hun grootscheepse aanwezig
heid in Bosnië, hebben de Fransen
(6.871 blauwhelmen) en de Engelsen
(3.409 blauwhelmen) relatief weinig
foto epa
moeite om ongemerkt een aantal com
mando's of leden van de inlichtingen
dienst in Bosnië te laten werken. Voor
de Amerikanen is dat veel problemati
scher.
VS president Clinton weigert namelijk
grondtroepen naar Bosnië te sturen,
waardoor de Amerikanen het ter plaat
se moeten doen met bodyguards, pilo
ten, VIP beveiligers of andere vage
figuren. De door de Amerikaan Jordan
opgezette brandweer van Sarajevo is al
eens benaderd door de Amerikaanse
ambassade in Sarajevo om informatie
over 'de situatie in de stad' door te
geven aan de CIA.
„Dat hebben we beleefd geweigerd,"
aldus een Canadese vrijwilliger die voor
de brandweer van Sarajevo werkt. Een
door deze krant verkregen interne noti
tie van de VN vluchtelingen organisatie,
UNHCR, leert dat zeker 11 Amerikaan
se militairen op 23 maart toestemming
hebben gekregen van witte, met specia
le nummerborden uitgeruste UNHCR-
jeeps te gebruiken.
Een van de Amerikanen die op 23 maart
toestemming kreeg is D. Tucker. Die
zelfde Tucker dook in 1993 al op in de
moslim-enclave Srebrenica, toen Ame
rikaanse vliegtuigen voedsel dropten
boven dit moslim gebied. Niemand weet
hoe Tucker destijds in of uit Srebrenica
is gekomen.
:ir Kees Elenbaas
Joskou - Rond het middag-
s'jfi 'i dringen in het
Zv °Pvangcentrum Ta-
Ongeveer honderd ge-
L'rerden en alleen-
tintn uit deze wijk in het
ly,® van de Russische
komen hun warme
'altijd halen.
lihptmf1van deze Moskovieten
H dia I6rste en eniSe maaltijd
«del ?8' Tadiana is 92 jaar
»B k gsveterane met haar
:;!ïlBhc een heeft wat moeite
luiken f? g een tafeltie te
„j Maar ze is een oude
en krijgt een voorkeurs-
een vrijwilligster
'eltet u beuken rennen en
'r plaat?'i7 Vli0™chtig naar
JL e knikt tevreden
lie k!'nf.Vast te knabbelen aan
die zojuist op tafel
Lunet. EINDHOVEN, in het
Zuiderterras. UTRECHT, Kanalen6"3 J.
PetisefTj1:'vaa de ruim veertig
■?e Haaltiirt l ,en te wachten op
i, Q Pken even om zich
Pakken een broodje van
tafel en frommelen het stiekem
in de meegebrachte plastic zak,
de avondmaaltijd.
Margareta, één van de vrijwillig
sters, ziet het allemaal met een
glimlach aan. „Zeker een derde
van de mensen die hier komen
zijn oorlogsveteranen," zegt ze.
Verder zijn er veel invaliden,
alleenstaanden en weduwen die
te herkennen zijn aan de zwarte
hoofddoek. „Dit zijn allemaal
mensen met de laagste pensioe
nen. Ze hebben niet meer dan
tussen de 100.000 en 120.000
roebel (30 tot 40 gulden) per
maand. Als ze hier niet een war
me maaltijd krijgen, dan lijden
deze mensen echt honger en
gaan dood aan ziekte en onder
voeding. Ja, eigenlijk is het na
tuurlijk een schande dat dit no
dig is," zegt ze met verontwaar
diging in haar stem.
De mensen die recht hebben op
een maaltijd in Taganski worden
zorgvuldig geselecteerd, ze heb
ben allemaal een laag inkomen
en zijn alleenstaand. Tussen de
10 en 12 mensen zijn zo slecht
ter been dat ze de maaltijd thuis
krijgen gebracht. „Er slipt er
weleens eentje tussendoor," ver
telt Margareta lachend.
„Kijk die daar, in die lange grij
ze jas, dat is zo'n acteur. Ze doen
alsof ze arm zijn en proberen een
gratis maaltijd te krijgen. Maar
soms laten we het ook gaan, één
persoon meer of minder dat
maakt toch niet uit!"
De Nederlandse Mirjam Dekker
coördineert de hulp die Oost Eu
ropa Zending uit Krimpen aan
de Lek aan dit Moskouse op
vangcentrum verstrekt. De inter
kerkelijke organisatie is sinds
juli 1993 dit 'gaarkeuken-pro
ject' gestart en betaalt 1 dollar
per maaltijd voor de armen uit
deze Moskouse wijk. Mirjam wil
me een rondleiding geven in Ta
ganski maar dat valt niet mee,
want om de haverklap wordt ze
omarmd of aangesproken door
de Russische medewerkers van
het project.
We komen bij een ruimte die met
wat oude leunstoelen en een
bankstel provisorisch is inge
richt tot huiskamer. In de hoek
een televisie die staat afgestemd
op het Russische middagnieuws.
Mirjam brengt me naar de keu
ken waar de rest van de maaltijd
in grote dampende ketels klaar
staat, gehaktballen met saus,
rijst, koolsalade en voor iedereen
een glas melk. Een aantal vrou
wen schept de borden vol en
doet de afwas, het zijn krasse
gepensioneerde dames die hier
nog wat zakgeld bijverdienen.
Mirjam neemt één van de vrou
wen even apart, fluistert haar
wat in het oor, waarop de vrouw
in tranen uitbarst. Het blijken
tranen van dankbaarheid te zijn,
want Irina heeft net te horen
gekregen dat ze één van de uit
verkorenen is die mee mag naar
Nederland. De kok van de Ne
derlandse ambassade in Moskou,
Jan la Grand, heeft met zijn idee
voor een kookcursus een hoofd
prijs gewonnen in de wedstrijd
'Bridging the World' - het bij
eenbrengen van mensen en cul
turen - die de KLM ter ere van
haar 75-jarige bestaan had uit
geschreven.
La Grand stelde voor om een
groep vrijwilligers van Russische
opvangcentra op kosten van de
KLM een cursus in gezond en
verantwoord koken te geven.
Een jury onder voorzitterschap
van ex-premier Ruud Lubbers
bekroonde het idee van La
Grand en in juni van dit jaar is
het dan zover, een groep van 14
Russen zal de cursus van een
week volgen op de Streekschool
in Leiden, waar La Grand in het
verleden nog les heeft gegeven.
„Het wordt een drukke week
voor ze," aldus een enthousiaste
La Grand. „Iedere ochtend krij
gen ze kookles en 's middags
gaan we dan op pad om ze
kennis te laten maken met wat
we in Nederland verstaan onder
gezonde voeding. Ik heb afspra
ken gemaakt met het Zuivelbu-
reau, het Voorlichtingsbureau
voor de Voeding en meer van die
instellingen. Wat ik ze eigenlijk
graag wil leren is de bij ons
bekende 'schijf van vijf' de ba
sisstoffen die je per dag binnen
moeten krijgen om gezond te
blijven".
Dat dit in Rusland allemaal een
stuk minder makkelijk ligt dan
in het welvarende Nederland is
natuurlijk duidelijk. La Grand
wil dan ook vooral maaltijden
maken van ingrediënten die op
de Russische markt te krijgen
zijn tegen betaalbare prijzen.
„En als ze weer terug zijn in
Rusland zal ik ze ook zeker met
adviezen blijven begeleiden. Ik
stuur ze niet het bos in."
Volgens de laatste cijfers van het
ministerie van Arbeid is het
vooral de Russische overheid die
de armen het bos in stuurt. Het
verklaarde onlangs dat massale
armoede de meest acute sociale
ziekte in Rusland geworden. Op
dit moment is de formele armoe
degrens in Rusland vastgesteld
op 170.000 roebel, rond 50 gul
den per maand. Ongeveer 25
procent van de arbeiders die bij
staatsondernemingen werken,
ontvangt een salaris dat lager is
dan 170.000 roebel. Op dit mo
ment moeten 32 miljoen Russen
rondkomen van een bedrag dat
onder deze armoedegrens ligt en
dat aantal -groeit met de dag.
Toenemende klandizie bij de Ne
derlandse gaarkeukenprojecten
is dus voor de komende jaren
gegarandeerd.
Door Stevo Akkerman
Boedapest - Toen Laszlo Petrovics-Ofner in 1991 weer in
Boedapest kwam wonen, na in 1956 als kleine jongen met
zijn zus te zijn ontsnapt tijdens de nadagen van de
Hongaarse Opstand, had hij 35 jaar in Amerika geleefd.
Daar ging hij dus, van het land van de onbegrenste
mogelijkheden, waar zelfvertrouwen en optimisme beho
ren tot de nationale geloofsartikelen, terug naar het
melancholieke Midden-Europa.
Naar het land waarvan de Magyar dat hem drijft tot
grootste zonen zichzelf om het
leven brachten (de staatsman
Szeehenyi, de dichter Attila),
waar broedermoord tot de
beste tradities behoort en
waar iedereen schijnt te den
ken dat de dag van morgen
nog beroerder zal zijn dan de
dag van vandaag.
Och, die arme Hongaren. Ze
zijn het ongelukkigste volk ter
wereld. Al jarenlang voeren ze
de internationale statistieken
aan als het gaat om de zelf
moordcijfers, het alcoholisme,
de echtscheidingen. En dan
zijn ze ook nog erkend wereld
kampioen pessimisme. „Oh
God," zegt het Hongaarse
volkslied, „omarm een volk
dat zwerven moest over zeeën
van pijn."
„Ja," zegt Petrovics, psycho
loog van professie, „de Honga
ren zijn pessimistisch, dat kun
je wel zeggen." Begin dit jaar
publiceerde het internationale
onderzoeksbureau Gallup een
peiling naar de toekomstver
wachting in meer dan vijftig
landen: de Hongaren bleken
het allersomberst te zijn, veel
meer dan bijvoorbeeld de Bul
garen en de Letten, die toch
ook worstelen met de proble
men van het post-communisti-
sche tijdperk.
En ook meer dan de mensen
van Bangladesh en Georgië,
waar de omstandigheden echt
niet altijd meezitten. Is dat
niet merkwaardig? Jawel,
maar het is volgens Petrovics
ook verklaarbaar.
„De ziel van de natie wordt
gevormd door haar geografie,
historie en cultuur," zegt Pe
trovics. „Welnu, Hongarije
heeft altijd op het kruispunt
van de Europese oorlogen ge
legen en altijd behoort tot de
verliezers. Wij zijn 'losers', zo
als mijn vader placht te zeg
gen. Wij hebben geen één oor
log gewonnen. Eeuw na eeuw
hebben we onder'het juk van
vreemde overheersers geleefd.
Het gevolg daarvan is een
aangeboren mentaliteit van
knechtschap."
Het gevoel geen greep te heb
ben op de ontwikkelingen,
overgeleverd te zijn aan de
grillen van hogere machten,
heeft zich vastgezet in het 'na
tionale weefsel' van de Honga
ren en leidt er toe, aldus Pe
trovics, dat ze meer dan ge
middeld vatbaar zijn voor
'stress-gevoelige aandoenin
gen'. Dat varieert van hart- en
'vaatziekten tot de aanleg voor
suïcide.
Daar komt bij dat de Honga
ren geneigd zijn elkaar het
leven niet gemakkelijk te ma
ken, zegt Petrovics. Eigenlijk
drukt hij zich nog veel sterker
uit. Letterlijk zegt hij: „Als de
Hongaren werkelijk de zelf
moordcijfers willen terug
brengen, moeten ze ophouden
elkaar te vermoorden."
Er is iets in de ziel van de
broedermoord, zo vermoedt
Petrovics. Hij verwijst naar
het Hongaarse volkslied, de
Hymniusz, waarin broeder
moord 'de Hongaarse zonde'
wordt genoemd. Van de histo
rische moord op koning Buda
door zijn broer Attila tot de
moord op Imre Nagy door zijn
communistische vriend Janos
Kadar in 1956 is het ver
schijnsel broedermoord een
thema in de Hongaarse ge
schiedenis geweest, zegt Pe
trovics.
Overigens ziet Petrovics de
Hymniusz in alle opzichten als
een 'eye-opener'. „Moet je na
gaan, dit zingen we dus als de
paus op bezoek komt, of als
we eeri internationale voetbal
wedstrijd spelen: dat op ons
'de droefheid valt als regen',
dat wij 'veroordeeld zijn tot
duister'. En dat zingen we dan
nog met groot enthousiasme
ook!"
Dat Petrovics ondanks alles in
Boedapest blijft wonen is om
dat de 'gebrokenheid' waar de
meeste Hongaren volgens hem
onder lijden, anderen juist
extra sterk heeft gemaakt.
„Hemingway zegt dat het le
ven iedereen breekt, maar dat
sommigen daardoor juist ster
ker worden en dat is precies
wat ik in Hongarije zie: dat er
een kleurrijke en creatieve
minderheid bestaat met een
intellectuele levendigheid die
je in de Verenigde Staten ver
geefs zou zoeken."
Of ze voldoen aan bovenstaan
de omschrijving van Petrovics
is nog de vraag, maar de leden
van de Hongaarse Optimisten
Club zijn in elk geval aller
minst gebroken. Met 1300 le
den verspreid over het hele
land vormen ze een soort anti
gif tegen de algemene malaise-
sfeer. Ze organiseren, zo zegt
Peter Berek, optimist te Boe
dapest, vooral veel sociale ac
tiviteiten, meestal gericht op
de jeugd: tekenwedstrijden,
sportevenementen, concerten.
Daarbij laten ze zich leiden
door de Optimistische Belijde
nis die, als waren het de Tien
Geboden, uit tien artikelen
bestaat. Berek presenteert ze
zonder een spoor van ironie,
inclusief artikel twee („Beloof
jezelf over gezondheid, geluk
en voorspoed te praten met
iedereen die je tegenkomt") en
artikel acht („Beloof jezelf dat
je altijd vrolijk kijkt en geef
elk levend wezen dat je ont
moet een glimlach").
Uiteindelijk komt het er op
neer, aldus Berek, dat je je
niet neerlegt bij de omstandig
heden, dat je je lot in eigen
handen neemt. De Hongaren
die onder het communisme
zijn grootgeworden zijn daar
misschien niet toe in staat,
gewend als ze zijn om alle heil
van de overheid te verwach
ten, maar de nieuwe generatie
is dat wel, aldus Berek.
i.
Boston (ap) - Een Amerikaanse rechter heeft de Guatema-
laanse generaal en presidentskandidaat Hector Alejandro
Gramajo bij verstek veroordeeld tot betaling van 47,5 miljoen
dollar schadevergoeding aan acht Guatemalanen en een
Amerikaanse non, die in de jaren tachtig het slachtoffer
werden van wreedheden begaan door zijn soldaten.
Rechter Douglas Woodlock achtte Gramajo schuldig aan foltering
van en moord op duizenden burgers omdat hij in het begin van de
jaren tachtige viee-stafchef van het leger was en van 1987 tot 1990
minister van Defensie. Hij zou hebben nagelaten de wreedheden te
'voorkomen.
„De bewijzen doen zelfs vermoeden dat Gramajo de leiding had over
/een willekeurige campagne van terreur tegen burgers," zei de
rechter.
In een reactie in Guatemala zei Gramajo dat hij onschuldig was. Hij
zei dé aanklachten niet te hebben betwist omdat hij het geld niet had
om een Amerikaanse advocaat te kunnen betalen.