Groene' spionnen tussen blauwhelmen 9,95 lerzorging gehandicapten in Oost-Europa een ramp Russische armen afhankelijk van Nederlandse maaltijd 'Droefheid valt als regen' op het ongelukkigste volle Generaal Guatemala moet slachtoffers schade betalen pDAG 10 MEI 1995 A4, BUITENLAND NLAND kort hulpverleners vrij ïitische' vrouwen I Filipijnen tvië-Tribunaal 1 staakt-het-vuren' fiSTEM h': WOENSDAG 10 MEI 1995 Karadzic heeft gisteren een len die waren gearresteerd od Be Bosnische regering. Uwe Franse president Jacques b werkten voor de Franse hu- ponder Grenzen, waren over- je Kerk.De hulpverleners wer- hadat zij het vliegveld bij Sa- Irkeerde weg waren ingesla- iollaboratie met het door mos- zouden hebben voorzien van s hoofdstad Teheran heeft uit pd vrouwen die afkomstig zijn isteerd. I naar islamitische gedrags- en lij voor een zeer abnormale si ■nctionaris. Hij gaf geen nade- ti. In Iran mogen vrouwen uit- hedekt laten.Vrouwen uit de fcentraal-Azië nemen het over S strikte kledingvoorschriften. prostitutie, menen inwoners iFidel Ramos stelt dat hij een |n het volk, nu zijn coalitie na p een vrijwel algehele controle 1992 het presidentschap won tmmen, had tevoren de verkie- 1 drie jaar oude regering ge- J?n Filipijnse kiesgerechtigden |s om 12 van de 24 senators te It Huis van Afgevaardigden en Igenwoordigers en bestuurders, I radio en televisie van Manila lat de medestanders van presi- Ite overwinning. Iwerd getemperd door berichten Rgeweld. Het zal zeker drie we- liitslag van de verkiezingen be- Isnië-Herzegowina is bereid de Inaar misdaden die in 1992 en Idal, in Midden-Bosnië, over te Inaal. losnië hebben verschillende on- fen die Bosnische Kroaten in het Vonder waren genocide en oor- Irst zijn dat het tribunaal misda- pijn gepleegd. Tot nu toe hadden 0 Serviërs. piek voorstel: in de maand okto- wereld een staakt-het-vuren in nflicthaarden ter wereld moeten Costa Rica wil met het voorstel van de Verenigde Naties op 24 ïtten, zo kondigde het ministerie ITWAGEN [IPPER 'voor l^selin Toshkov (ap) Onder het commu- t zouden geestelijk ge- feapten eigenlijk niet bestaan en daarom zij in instituten opge- Verder was het onder- taboe. n de geestelijk gehandi- van Oost-Europa niet een staatsgeheim, maar hp van officieel stilzwijgen lei hun sporen nagelaten, in schamen zich voor iicapt gezinslid of jgeen idee hoe zij adequa- j moeten geven. Van de jOosteuropese regeringen, t economische problemen tapen hebben, is niet veel l Ie verwachten. Resultaat van het communis tische beleid ten aanzien van de geestelijke gezondheidszorg is desastreus. Overal in Oost-Euro pa zitten geestelijk gehandicap ten opgesloten in vervuilde insti tuten waar zij nauwelijks ver zorgd worden. Het verwaarloos de tehuis in het dorp Vidrare op zo'n 60 kilometer van de Bul gaarse hoofdstad Sofia staat als een van de betere instellingen in het land te boek, maar als de sneeuw smelt loopt het water door de gaten in het dak. Per kamer worden wel 10 tot 15 kinderen van alle leeftijden op gesloten. Hun kleding en de vloeren stinken naar urine. De 120 kinderen in het tehuis ont breekt het aan de meeste nood zakelijke dingen, zegt directrice Nena Krasteva. „Wij hebben geld nodig voor de reparatie van het tehuis, geld voor kleding, voedsel en speelgoed." In Roemenië en Albanië is de situatie net zo slecht. Maria Murzea van de Roemeense vere niging voor geestelijk gehandi capten zegt dat de geesteszieke kinderen in de regel te eten krij gen, maar niet onderwezen wor den. Volgens Andreas Veer, hoofd van het nationale psychiatrische en neurologische insitituut in Hongarije, hebben passende huisvesting en psychiatrische ziekenhuizen al jaren prioriteit, maar is het daarbij gebleven. Veel geestelijk gehandicapten in Oost-Europa zijn er net zo aan toe als in Bulgarije. In dat land zijn ongeveer 13.000 kinderen met een lichte handicap opgeno men. Daarnaast zitten er zo'n 5.700 kinderen met een middel zware tot zware handicap in instituten. Volgens de overheid werd in 1994 zo'n 52 miljoen gulden uit gegeven aan gehandicapten en wezen, die in 190 tehuizen ver blijven. Maar ondanks die uitga ven zijn de tehuizen een doodlo pende straat voor de gehandi capten, die soms al op drie-jari ge leeftijd worden opgenomen. In veel gevallen treedt er na opname in een tehuis geen ver betering meer op, zo zeggen des kundigen. Ljoebomir Timtsjev, voorzitter van de nationale Bulgaarse com missie voor geestelijk gehandi capten, zegt dat voor de oorlog organisaties actief waren om traditionele vooroordelen en on kunde ten aanzien van gehandi capten tegen te gaan. Na het aan de macht komen van de commu nisten na 1945 werd aan die activiteiten een einde gemaakt. „Het was een schande dat een socialistische maatschappij met een glanzende toekomst geeste lijk gehandicapte mensen kon voortbrengen," aldus Timtsjev. „Onze maatschappij is niet be reid deze categorie mensen te accepteren als een natuurlijk so ciaal en biologisch fenomeen." Het Uit die gedachten voort vloeiende systeem van 'gesloten en geïsoleerde tehuizen ver doemt mensen met matige en ernstige geestelijke achterstel lingen tot levenslange discrimi natie', zegt Timtsjev. Ook voor Maria Veleva, die vorig jaar in Vidrare overleed, was er geen onderwijs. Op 24-jarige leeftijd had zij het lichaam van een acht-jarige en het gezicht van een vrouw van 80. Zij was zwaar gehandicapt. In het te huis, waar zij 20 jaar woonde, kon men eigenlijk alleen maar op haar dood wachten. Officieel moet in Bulgarije pe riodiek een rapport over de be hoeften van het te verzorgen kind opgemaakt worden, maar dat wordt vaak vergeten. Vol gens deskundigen is het in Bul garije moeilijk de zorg te verbe teren. Timtsjev zegt dat Bulgarije een op het gezin gerichte zorgcul- tuur, dagopvang en een nieuwe houding ten opzichte van geeste lijk gehandicapten nodig heeft, iets waar het tot nu toe aan heeft ontbroken. „Wij hebben niet al leen geld nodig, maar eerder moeten wij onder de mensen de zorg voor de medemens cultive ren." Roemeense kinderen in een tehuis voor gehandicapten, foto afp „Harald Doornbos mb/Sarajevo - Het zijn de twin- Leest ervaren en best getrainde fciando's die in noord-west ®ië de Special Operation Group j vormen. Afkomstig van de [ilse SAS (Special Air Service) en commando's vormt deze 5 een semi-geheime eenheid in (dwest Bosnië die werkt onder reet bevel van de Verenigde Na- Lantmando's van de SOP gaan volle- li gecamoufleerd te werk. Zwaar be at en goed bewapend posteren ze zich iitussen de linie's. Op plekken waar I normale VN-eenheid zich waagt, de SOP, en legt vaak 's rils een illegale observatiepost aan. flijn diep in de grond uitgegraven ikers die met het blote oog nauwe- iszichtbaar zijn. De illegale observa- ffiten hebben vaak een tijdelijk ka- te Als de SOP genoeg informatie Lelt verzameld over de militaire situa- [f in een bepaald gebied, trekken ze 1 weer even heimelijk terug als ze [teien zijn. leSOP valt onder de VN," zegt een tagelichte bron binnen de VN, Maar ze dragen hun blauwe VN-hel- i niet, ze voeren 'groene' operaties die veel verder gaan dan het VN- landaat hen eigenlijk toestaat." n of Blauw; dat is de vraag. Want sjenVN-soldaten die met hun blauwe ten op naar Bosnië komen, onder i van een vredesmissie zomaar éi groene, militaire acties uitvoe rt in de verste verte niets te maken n met het mandaat van de VN in ed? I hebben de VN geen geheime ist, maar er blijken toch veel com- VIP-beveiligers, bodyguards, taffeurs en meer van dat soort vage n rond te lopen die hun ogen erg sl de kost geven. papens i de commando's van de SOP informatie direct door aan het rth East Command (NEC), het in de fflische stad Tuzla gevestigde hoofd- "rtier van de Verenigde Naties in nloost-Bosnië. Zo waren het de mando's van de SOP die vanuit een iale observatiepost nabij het vlieg- Nvan Tuzla zagen hoe er in februari dit jaar een Amerikaans vliegtuig en wapens uitlaadde die be laid waren voor de door moslims primeerde Bosnische regering, teel weet het North-East command niets. Ook de NAVO, die constant JmCS boven Bosnië heeft vliegen, J":ze illegale Amerikaanse wapen- li. tr\° n'et te 'le'3':)en waargenomen, jf SOP beweert echter dat de wapen ring wel degelijk heeft plaats ge len. hoor, zulk soort informatie F'Tuzla," zegt een cynische plaats- Wangend commandant van North «Command, de Nederlandse kolonel "jjntz, „Maar dan vraag ik: 'Heb je bewijzen van?' En dan zeggen ze: L? ^en het met onze eigen ogen Lulpot. Als ze geen foto's heb- dan heb ik geen klote aan die Franse VN-soldaten op patrouille op de berg lgman bij Sarajevo. informatie." Brantz bedoelt dat het gevaar groot is dat wanneer er allerlei geheime groep jes in Bosnië opereren, de VN op een gegeven moment niet meer weten wat waar en niet waar is. De commando's opereren namelijk in het diepste geheim en niemand kan controleren of hun observaties kloppen. Het is het aloude probleem tussen in formatie en des-informatie. Want de commando's van de SOP staan niet alleen direct onder gezag van de VN, ze krijgen volgens een betrouwbare bron binnen de VN ook speciale opdrachten mee van hun eigen regeringen. „De Britse- en Zweedse regering zeggen dan: 'Ga voor eens eens kijken wat daar en daar aan de hand is'," zegt de VN'er. Geheim Volgens kolonel Brantz domineren de Britten als het gaat om inlichtingen-ac ties binnen de VN. „Sinds de komst van generaal Rose (januari 1994, inmiddels vervangen door de Engelse generaal Smith, hd) is het een Britse aangelegen heid geworden." Het is een publiek geheim dat er een groot verschil van mening bestaat tussen met name de Britten en de Amerikanen. De Britten kiezen met name partij voor de Serviërs, terwijl de Amerikanen juist de moslims willen helpen. „Beide par tijen proberen eikaars Bosnië-beleid met behulp van hun inliehtelingendien- sten te naaien," zegt een VN-functiona- ris. Ook de 24 Nederlandse commando's die in de moslim enclave Srebrenica aan Dutchbat zijn toegevoegd staan tijdens hun verkenningswerkzaamheden in de enclave onder controle van Britse SAS- manschappen. De Nederlanders zijn op gedeeld in vier groepen van zes. Aan elke groep is een SAS'er toegevoegd terwijl er ook een Zweedse commando met de Nederlanders samenwerkt. „Ik ben tegen groen optreden," reageert kolonel Brantz, „Maar dat is het ver schil tussen mijn aanpak en die van anderen. Brantz kan niet zeggen wie die 'anderen' dan zijn. „Laat ik het zo formuleren," zegt Brantz, „Ik heb veel vraagtekens. Ik verbaas me wel eens." Maar het zijn niet alleen de comman do's van de SOP die meer doen dan ze eigelijk mogen. Zo infiltreerde de huidi ge lijfwacht van Bosnië's VN-generaal Rupert Smith, ruim twee jaar geleden al in Servië. Deze lijfwacht, een rossige Schot, die vloeiend Russisch spreekt, werkte in 1992 als chauffeur van een Servische generaal. Commando's Twee maanden geleden lunchte de Schot tijdens een bezoek van Rupert Smith aan Srebrenica met de Bosnisch Servische generaal Ratko Mladic. Hij ontmoette onder andere de zoon van Mladic. „Een domme iongen," vond de Schot. Niet alleen de Britten, maar ook andere Westerse inlichtingendiensten zijn ac tief in Bosnië. Zo hebben de Fransen een speciale eenheid van uiterst goed getrainde commando's gestationeerd in de wijk Skenderia in Sarajevo. Een aantal van hen is afkomstig van het speciale interventie team GIGN van de Franse gendarmerie. Een van haar leden, Thierry L., die tot een jaar geleden in Sarajevo was gesta tioneerd als VN-blauwhelm, raakte eind vorig jaar gewond tijdens de be storming van een door fundamentalisti sche moslims gekaapt Algerijns vlieg tuig op de luchthaven van Marseille. „Hij belde me vanuit het ziekenhuis op om te zeggen dat alles goed met hem ging," zegt een vrouw in Sarajevo, met wie L. bevriend raakte tijdens zijn aanwezigheid in de belegerde Bosnische hoofdstad. „Thierry is een aardige vent," vervolgt de vrouw, „Maar hij was geen gewone VN-soldaat. Hij was altijd reuze geïnte resseerd in lokaties als kazernes van het Bosnische leger en regeringskantoren." Vanwege hun grootscheepse aanwezig heid in Bosnië, hebben de Fransen (6.871 blauwhelmen) en de Engelsen (3.409 blauwhelmen) relatief weinig foto epa moeite om ongemerkt een aantal com mando's of leden van de inlichtingen dienst in Bosnië te laten werken. Voor de Amerikanen is dat veel problemati scher. VS president Clinton weigert namelijk grondtroepen naar Bosnië te sturen, waardoor de Amerikanen het ter plaat se moeten doen met bodyguards, pilo ten, VIP beveiligers of andere vage figuren. De door de Amerikaan Jordan opgezette brandweer van Sarajevo is al eens benaderd door de Amerikaanse ambassade in Sarajevo om informatie over 'de situatie in de stad' door te geven aan de CIA. „Dat hebben we beleefd geweigerd," aldus een Canadese vrijwilliger die voor de brandweer van Sarajevo werkt. Een door deze krant verkregen interne noti tie van de VN vluchtelingen organisatie, UNHCR, leert dat zeker 11 Amerikaan se militairen op 23 maart toestemming hebben gekregen van witte, met specia le nummerborden uitgeruste UNHCR- jeeps te gebruiken. Een van de Amerikanen die op 23 maart toestemming kreeg is D. Tucker. Die zelfde Tucker dook in 1993 al op in de moslim-enclave Srebrenica, toen Ame rikaanse vliegtuigen voedsel dropten boven dit moslim gebied. Niemand weet hoe Tucker destijds in of uit Srebrenica is gekomen. :ir Kees Elenbaas Joskou - Rond het middag- s'jfi 'i dringen in het Zv °Pvangcentrum Ta- Ongeveer honderd ge- L'rerden en alleen- tintn uit deze wijk in het ly,® van de Russische komen hun warme 'altijd halen. lihptmf1van deze Moskovieten H dia I6rste en eniSe maaltijd «del ?8' Tadiana is 92 jaar »B k gsveterane met haar :;!ïlBhc een heeft wat moeite luiken f? g een tafeltie te „j Maar ze is een oude en krijgt een voorkeurs- een vrijwilligster 'eltet u beuken rennen en 'r plaat?'i7 Vli0™chtig naar JL e knikt tevreden lie k!'nf.Vast te knabbelen aan die zojuist op tafel Lunet. EINDHOVEN, in het Zuiderterras. UTRECHT, Kanalen6"3 J. PetisefTj1:'vaa de ruim veertig ■?e Haaltiirt l ,en te wachten op i, Q Pken even om zich Pakken een broodje van tafel en frommelen het stiekem in de meegebrachte plastic zak, de avondmaaltijd. Margareta, één van de vrijwillig sters, ziet het allemaal met een glimlach aan. „Zeker een derde van de mensen die hier komen zijn oorlogsveteranen," zegt ze. Verder zijn er veel invaliden, alleenstaanden en weduwen die te herkennen zijn aan de zwarte hoofddoek. „Dit zijn allemaal mensen met de laagste pensioe nen. Ze hebben niet meer dan tussen de 100.000 en 120.000 roebel (30 tot 40 gulden) per maand. Als ze hier niet een war me maaltijd krijgen, dan lijden deze mensen echt honger en gaan dood aan ziekte en onder voeding. Ja, eigenlijk is het na tuurlijk een schande dat dit no dig is," zegt ze met verontwaar diging in haar stem. De mensen die recht hebben op een maaltijd in Taganski worden zorgvuldig geselecteerd, ze heb ben allemaal een laag inkomen en zijn alleenstaand. Tussen de 10 en 12 mensen zijn zo slecht ter been dat ze de maaltijd thuis krijgen gebracht. „Er slipt er weleens eentje tussendoor," ver telt Margareta lachend. „Kijk die daar, in die lange grij ze jas, dat is zo'n acteur. Ze doen alsof ze arm zijn en proberen een gratis maaltijd te krijgen. Maar soms laten we het ook gaan, één persoon meer of minder dat maakt toch niet uit!" De Nederlandse Mirjam Dekker coördineert de hulp die Oost Eu ropa Zending uit Krimpen aan de Lek aan dit Moskouse op vangcentrum verstrekt. De inter kerkelijke organisatie is sinds juli 1993 dit 'gaarkeuken-pro ject' gestart en betaalt 1 dollar per maaltijd voor de armen uit deze Moskouse wijk. Mirjam wil me een rondleiding geven in Ta ganski maar dat valt niet mee, want om de haverklap wordt ze omarmd of aangesproken door de Russische medewerkers van het project. We komen bij een ruimte die met wat oude leunstoelen en een bankstel provisorisch is inge richt tot huiskamer. In de hoek een televisie die staat afgestemd op het Russische middagnieuws. Mirjam brengt me naar de keu ken waar de rest van de maaltijd in grote dampende ketels klaar staat, gehaktballen met saus, rijst, koolsalade en voor iedereen een glas melk. Een aantal vrou wen schept de borden vol en doet de afwas, het zijn krasse gepensioneerde dames die hier nog wat zakgeld bijverdienen. Mirjam neemt één van de vrou wen even apart, fluistert haar wat in het oor, waarop de vrouw in tranen uitbarst. Het blijken tranen van dankbaarheid te zijn, want Irina heeft net te horen gekregen dat ze één van de uit verkorenen is die mee mag naar Nederland. De kok van de Ne derlandse ambassade in Moskou, Jan la Grand, heeft met zijn idee voor een kookcursus een hoofd prijs gewonnen in de wedstrijd 'Bridging the World' - het bij eenbrengen van mensen en cul turen - die de KLM ter ere van haar 75-jarige bestaan had uit geschreven. La Grand stelde voor om een groep vrijwilligers van Russische opvangcentra op kosten van de KLM een cursus in gezond en verantwoord koken te geven. Een jury onder voorzitterschap van ex-premier Ruud Lubbers bekroonde het idee van La Grand en in juni van dit jaar is het dan zover, een groep van 14 Russen zal de cursus van een week volgen op de Streekschool in Leiden, waar La Grand in het verleden nog les heeft gegeven. „Het wordt een drukke week voor ze," aldus een enthousiaste La Grand. „Iedere ochtend krij gen ze kookles en 's middags gaan we dan op pad om ze kennis te laten maken met wat we in Nederland verstaan onder gezonde voeding. Ik heb afspra ken gemaakt met het Zuivelbu- reau, het Voorlichtingsbureau voor de Voeding en meer van die instellingen. Wat ik ze eigenlijk graag wil leren is de bij ons bekende 'schijf van vijf' de ba sisstoffen die je per dag binnen moeten krijgen om gezond te blijven". Dat dit in Rusland allemaal een stuk minder makkelijk ligt dan in het welvarende Nederland is natuurlijk duidelijk. La Grand wil dan ook vooral maaltijden maken van ingrediënten die op de Russische markt te krijgen zijn tegen betaalbare prijzen. „En als ze weer terug zijn in Rusland zal ik ze ook zeker met adviezen blijven begeleiden. Ik stuur ze niet het bos in." Volgens de laatste cijfers van het ministerie van Arbeid is het vooral de Russische overheid die de armen het bos in stuurt. Het verklaarde onlangs dat massale armoede de meest acute sociale ziekte in Rusland geworden. Op dit moment is de formele armoe degrens in Rusland vastgesteld op 170.000 roebel, rond 50 gul den per maand. Ongeveer 25 procent van de arbeiders die bij staatsondernemingen werken, ontvangt een salaris dat lager is dan 170.000 roebel. Op dit mo ment moeten 32 miljoen Russen rondkomen van een bedrag dat onder deze armoedegrens ligt en dat aantal -groeit met de dag. Toenemende klandizie bij de Ne derlandse gaarkeukenprojecten is dus voor de komende jaren gegarandeerd. Door Stevo Akkerman Boedapest - Toen Laszlo Petrovics-Ofner in 1991 weer in Boedapest kwam wonen, na in 1956 als kleine jongen met zijn zus te zijn ontsnapt tijdens de nadagen van de Hongaarse Opstand, had hij 35 jaar in Amerika geleefd. Daar ging hij dus, van het land van de onbegrenste mogelijkheden, waar zelfvertrouwen en optimisme beho ren tot de nationale geloofsartikelen, terug naar het melancholieke Midden-Europa. Naar het land waarvan de Magyar dat hem drijft tot grootste zonen zichzelf om het leven brachten (de staatsman Szeehenyi, de dichter Attila), waar broedermoord tot de beste tradities behoort en waar iedereen schijnt te den ken dat de dag van morgen nog beroerder zal zijn dan de dag van vandaag. Och, die arme Hongaren. Ze zijn het ongelukkigste volk ter wereld. Al jarenlang voeren ze de internationale statistieken aan als het gaat om de zelf moordcijfers, het alcoholisme, de echtscheidingen. En dan zijn ze ook nog erkend wereld kampioen pessimisme. „Oh God," zegt het Hongaarse volkslied, „omarm een volk dat zwerven moest over zeeën van pijn." „Ja," zegt Petrovics, psycho loog van professie, „de Honga ren zijn pessimistisch, dat kun je wel zeggen." Begin dit jaar publiceerde het internationale onderzoeksbureau Gallup een peiling naar de toekomstver wachting in meer dan vijftig landen: de Hongaren bleken het allersomberst te zijn, veel meer dan bijvoorbeeld de Bul garen en de Letten, die toch ook worstelen met de proble men van het post-communisti- sche tijdperk. En ook meer dan de mensen van Bangladesh en Georgië, waar de omstandigheden echt niet altijd meezitten. Is dat niet merkwaardig? Jawel, maar het is volgens Petrovics ook verklaarbaar. „De ziel van de natie wordt gevormd door haar geografie, historie en cultuur," zegt Pe trovics. „Welnu, Hongarije heeft altijd op het kruispunt van de Europese oorlogen ge legen en altijd behoort tot de verliezers. Wij zijn 'losers', zo als mijn vader placht te zeg gen. Wij hebben geen één oor log gewonnen. Eeuw na eeuw hebben we onder'het juk van vreemde overheersers geleefd. Het gevolg daarvan is een aangeboren mentaliteit van knechtschap." Het gevoel geen greep te heb ben op de ontwikkelingen, overgeleverd te zijn aan de grillen van hogere machten, heeft zich vastgezet in het 'na tionale weefsel' van de Honga ren en leidt er toe, aldus Pe trovics, dat ze meer dan ge middeld vatbaar zijn voor 'stress-gevoelige aandoenin gen'. Dat varieert van hart- en 'vaatziekten tot de aanleg voor suïcide. Daar komt bij dat de Honga ren geneigd zijn elkaar het leven niet gemakkelijk te ma ken, zegt Petrovics. Eigenlijk drukt hij zich nog veel sterker uit. Letterlijk zegt hij: „Als de Hongaren werkelijk de zelf moordcijfers willen terug brengen, moeten ze ophouden elkaar te vermoorden." Er is iets in de ziel van de broedermoord, zo vermoedt Petrovics. Hij verwijst naar het Hongaarse volkslied, de Hymniusz, waarin broeder moord 'de Hongaarse zonde' wordt genoemd. Van de histo rische moord op koning Buda door zijn broer Attila tot de moord op Imre Nagy door zijn communistische vriend Janos Kadar in 1956 is het ver schijnsel broedermoord een thema in de Hongaarse ge schiedenis geweest, zegt Pe trovics. Overigens ziet Petrovics de Hymniusz in alle opzichten als een 'eye-opener'. „Moet je na gaan, dit zingen we dus als de paus op bezoek komt, of als we eeri internationale voetbal wedstrijd spelen: dat op ons 'de droefheid valt als regen', dat wij 'veroordeeld zijn tot duister'. En dat zingen we dan nog met groot enthousiasme ook!" Dat Petrovics ondanks alles in Boedapest blijft wonen is om dat de 'gebrokenheid' waar de meeste Hongaren volgens hem onder lijden, anderen juist extra sterk heeft gemaakt. „Hemingway zegt dat het le ven iedereen breekt, maar dat sommigen daardoor juist ster ker worden en dat is precies wat ik in Hongarije zie: dat er een kleurrijke en creatieve minderheid bestaat met een intellectuele levendigheid die je in de Verenigde Staten ver geefs zou zoeken." Of ze voldoen aan bovenstaan de omschrijving van Petrovics is nog de vraag, maar de leden van de Hongaarse Optimisten Club zijn in elk geval aller minst gebroken. Met 1300 le den verspreid over het hele land vormen ze een soort anti gif tegen de algemene malaise- sfeer. Ze organiseren, zo zegt Peter Berek, optimist te Boe dapest, vooral veel sociale ac tiviteiten, meestal gericht op de jeugd: tekenwedstrijden, sportevenementen, concerten. Daarbij laten ze zich leiden door de Optimistische Belijde nis die, als waren het de Tien Geboden, uit tien artikelen bestaat. Berek presenteert ze zonder een spoor van ironie, inclusief artikel twee („Beloof jezelf over gezondheid, geluk en voorspoed te praten met iedereen die je tegenkomt") en artikel acht („Beloof jezelf dat je altijd vrolijk kijkt en geef elk levend wezen dat je ont moet een glimlach"). Uiteindelijk komt het er op neer, aldus Berek, dat je je niet neerlegt bij de omstandig heden, dat je je lot in eigen handen neemt. De Hongaren die onder het communisme zijn grootgeworden zijn daar misschien niet toe in staat, gewend als ze zijn om alle heil van de overheid te verwach ten, maar de nieuwe generatie is dat wel, aldus Berek. i. Boston (ap) - Een Amerikaanse rechter heeft de Guatema- laanse generaal en presidentskandidaat Hector Alejandro Gramajo bij verstek veroordeeld tot betaling van 47,5 miljoen dollar schadevergoeding aan acht Guatemalanen en een Amerikaanse non, die in de jaren tachtig het slachtoffer werden van wreedheden begaan door zijn soldaten. Rechter Douglas Woodlock achtte Gramajo schuldig aan foltering van en moord op duizenden burgers omdat hij in het begin van de jaren tachtige viee-stafchef van het leger was en van 1987 tot 1990 minister van Defensie. Hij zou hebben nagelaten de wreedheden te 'voorkomen. „De bewijzen doen zelfs vermoeden dat Gramajo de leiding had over /een willekeurige campagne van terreur tegen burgers," zei de rechter. In een reactie in Guatemala zei Gramajo dat hij onschuldig was. Hij zei dé aanklachten niet te hebben betwist omdat hij het geld niet had om een Amerikaanse advocaat te kunnen betalen.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1995 | | pagina 5