nent
Hersendood, dat is pas dood
1,99
13,69
12,90
MNo 11,18
ÉB. 11,98
10,78
10,49
13,58
7,78
Keelpijn
Gewoon lekker zonnen
HlBfe i
Neuroloog prof. Notermans: 'Wij weten het soms beter dan onze lieve heer'
Huisarts Paul van Dijk schrijft nieuwe rubriek
eSTBM
LIJF LEVEN
E2
Furore
Onder het ijs
PRODUKT INFORMATIE
Te vroeg geboren
'Snoepfles'
Hersenschade
Thuisdialyse
Cholesterol
laasboot 2 persoon
Braadvorm
1995
WOENSDAG 10 MEI 1995
lCommissie van de
idheidsraad heeft
esteld om artikel
tan het wetsvoorstel
orgaandonatie bij
IJlen Daarvoor
/de raad onlangs
interim-advies her-
doodcriteria gepubli-
(d, Dat is van belang
'[s niet meer het hart
,rde hersens uitma-
B „f iemand echt dood
[Ook dan nog is het
Lzoeenvoudig, vindt
'"jloog prof. Noter-
KitsStommels
«bedop de Intensive Care
[let ziekenhuis ligt iemand
deen blos op de wang en een
L „eer gaande borst. Hij is
'k 'Nee'. ze8t de bezoeker
n ongeloof in de ogen. 'Ja',
j ie dokter heel zelfverze-
Het tegenovergestelde
t ook voor. De bezoeker is
i overtuigd met een dode
en te hebben, terwijl de
het tegenovergestelde
sp
las 48+
[O gram
lammer
00 gram__
mg belegen kaas,
il©stuk o 70
ijs per kilo O, MO
aas met minder
Mlt
hze Goudse Kaas bevat
garandeerd 33% minder
ut dan normale Gouda
1 toch blijft u de pittige,
erheerlijke smaak van
puda kaas
»nc belegen kaas,
indstuk
|ijs per kilo
ïlegen
(tra belegen
ide kaas
Ir kilo
»ng belegen
aas met
asneden Jong
ïlegen kaas o
|0 gramijf 1J
•nge kaas
ër kilo
loeft dan ook niet te verba-
Jat in het verleden vreemde
zijn voorgekomen. Ie-
werd dood verklaard ter-
Ehij het niet was. Ook nu ge-
I irt dat nog wel een doodenke-
her, maar dan uitsluitend in
Ibuitenland. Zo iemand ver
st in een toestand van schijn-
od. Ogenschijnlijk is alle le-
t geweken en zelfs artsen
«nop het eerste gezicht niet
jen dat het niet zo is.
jen onze landsgrenzen mag
seen echter gerust zijn, ver
ier! de hersendeskundige met
Als hier iemand wordt
Iverklaard is hij echt dood,
al klopt - dank zij beade-
ugsapparatuur - zijn hart nog
zijn borst.
let wetsvoorstel op de orgaan-
uatie heet het: 'Indien het
menen bestaat tot het ver
van een orgaan uit een
stoffelijk overschot,
rt de dood vastgesteld aan de
van de volgens de laatste
iJvan de wetenschap gelden-
®ethoden en criteria voor het
aststellen van de hersendood
«reenter zake kundige arts'.
ersenfilm
A ter zake kundige is de neu-
een ware expert als het
alom het meten van de hersen-
liteit. Hij pleegt dat te doen
Je hand van een hersenfilm.
tja jargon heet dat een EEG
in electroencefaiogram. Via
«aantal op de hoofdhuid ge-
akle elektrische draadjes
ndt duidelijk of binnen in de
ïog signalen over èn
ar plaatsvinden. Is dat niet
het geval dan is er sprake
a een vlak EEG. En als dat na
esuurnog vlak is kan gevoeglijk
orden aangenomen dat iemand
ersendood, dus dood, is. Ook al
«tl je dan niet altijd te maken te
Hen met een lijk.
Bovendien zijn er twijfelgeval-
li Het EEG is urenlang vlak en
»u dus een dode moeten heb-
maar is dat wel zo? In zo'n
Prof. dr. Servaas Notermans: 'Bij hersendood is iemand dood maar nog geen lijk. Dank zij moderne beademingstechnieken kunnen hart en nier en nog functioneren.'
twijfelgeval is er een middel om
er snel achter te komen of er nu
wel of geen sprake is van een do
de. Er wordt ijswater in het oor
gespoten, Alleen een echte dode
kan daar tegen zonder met de
ogen te knipperen", weet de 64-
jarige prof. dr. Servaas Noter
mans, 33 jaar neuroloog, waar
van een kwart eeuw aan het aca
demisch ziekenhuis St. Radboud
in Nijmegen.
Hij heeft het moment meege
maakt waarop het criterium voor
dood van hartdood overging in
hersendood. Dat gebeurde toen
voor het eerst een levend hart uit
een dode werd genomen om ver
der te kloppen in een ander mens.
Het weekend van 2 op 3 decem
ber 1967 - de Zuidafrikaanse chi
rurg Barnard deed de eerste hart
transplantatie in de wereldge
schiedenis bij een mens - is daar
mee een keerpunt geworden op
medisch-ethisch gebied. „Een
emotionele gebeurtenis", zegt
Notermans.
In zijn rede bij de aanvaarding
van het hoogleraarschap zei Not
ermans: „Een kloppend hart be
wijst niet meer dat iemand nog in
leven is. Zo is men tot introductie
van het begrip 'hersendood' ge
komen, waarbij ongetwijfeld de
furore rond de harttransplantatie
als voornaamste katalysator
heeft gewerkt."
En in diezelfde rede: „Lang niet
elke hersendood is tevens hart
dood, doch wordt hierdoor wel
binnen enkele minuten tot uren
gevolgd, tenzij speciale maatre
gelen worden genomen, waar
door de uiteindelijke hartdood
ten hoogste tot enkele weken kan
worden uitgesteld, doch tenslotte
niet kan worden voorkomen. De
individualiteit van een persoon is
gebonden aan zijn hersenfunctie,
derhalve kan hersendood als sy
noniem met de dood van het indi
vidu worden beschouwd."
Volgens Notermans, expert in het
lezen van een electroencefalo-
gram, is ook een vlakke hersen
film niet in alle gevallen een vol
doende garantie dat iemand aan
zijn eind is gekomen. Al wijst al
les in die richting. „Ik weet dat er
omstandigheden zijn, waarbij
een EEG soms urenlang en zelfs
dagenlang een vlakke curve ver
toont, terwijl dat nog geen garan
tie hoeft te zijn voor het afsterven
van de hersenen. Het is zelfs zo
dat de patiënt weer volledig kan
herstellen. Dat kan het geval zijn
bij vergiftiging met bepaalde
slaapmiddelen zoals barbitura
ten."
Ook kinderen blijken wel eens uit
de dood op te staan. Bij kleine
kinderen kan het voorkomen dat
zij door onderkoeling een vlakke
hersenfilm vertonen en voor de
omstanders dood lijken, maar het
niet zijn. „Ik heb het dan over ge
vallen waarbij een kind een half
uur onder het ijs heeft gelegen en
het er toch levend afbrengt, ter
wijl het als dood onder het ijs
vandaan is gehaald. Vooral bij
zeer jonge kinderen kan dit voor
komen. Dat heeft te maken met
het feit dat hun hersenen bij een
onderkoeling van twintig graden
enige tijd geen zuurstof verbrui
ken. Als zo'n kind daarna heel
langzaam en heel subtiel wordt
opgewarmd komt het weer lang
zaam tot leven", aldus Noter
mans. Een soort reanimatie van
de hersens.
Die wetenschap heeft ertoe geleid
om bij apen open hartoperaties te
doen, zonder inschakeling van
een hart-longmachine. Door het
lichaam te onderkoelen wordt
hetzelfde bereikt als met zo'n
machine, die gedurende de tijd
dat de hartfunctie in verband met
de operatie wordt uitgeschakeld
de functie van het hart over
neemt. Ook dan is de lichaams
temperatuur onderkoeld tot zo'n
achttien graden Celsius,terwijl
de normale lichaamstemperatuur
37 graden Celsius is.
Het is, volgens deze neuroloog,
dan ook uiterst belangrijk om al
tijd te weten te komen wat de
precieze oorzaak is van een vlak
EEG bij een patiënt op de Inten
sive Care. „Als wij in ons zieken
huis een patiënt binnenkrijgen
die als dood wordt bestempeld,
maar in feite schijndood is, wil ik
daar koste wat het kost de ach
tergrond van weten. Zo kan een
man of vrouw bij het plegen van
zelfmoord medicijnen hebben ge
bruikt, die het EEG langere tijd
vlak houden. Daarmee wordt de
schijn gewekt dat we hier met een
dode hebben te maken."
Bij ae minste of geringste twijfel
laat Notermans een hele rits kli
nische criteria op de patiënt los.
Zc moeten naast een vlak EEG
alle motorische reacties ontbre
ken. Er mag geen enkele reflex of
reactie op pijnprikkels meer zijn
en geen spontane ademhaling ge
durende vijf minuten nadat de
kunstmatige beademing is ge
staakt.
„Mochten we er dan nog niet ach
ter zijn gekomen dan geven we
het lichaam niet vrij voor orgaan
donatie. Hetzelfde geldt als we
het niet eens kunnen worden over
de doodsoorzaak. Bij de vaststel
ling zijn in het algemeen drie art
sen betrokken, een neuroloog,
een anesthesist en de behande
lend arts van de patiënt. Hun me
ning moet unaniem zijn. Is dat
niet het geval dan is er tweespalt
en is de patiënt niet overleden.
Voor onze lieve heer kan dat dan
wel het geval zijn, wij vinden van
niet. Soms weten wij het beter
dan onze lieve heer", zegt hij
voorzichtig. Deze doorgewinter
de neuroloog moet echter beken
nen het soms ook niet te weten.
„In bepaalde gevallen kun je pas
echt achter de oorzaak komen
door bij wijze van spreken de de
patiënt in mootjes te snijden. We
weten bijvoorbeeld nog steeds
niet de oorzaak van wiegedood.
Er bestaan wel allerlei vermoe
dens over, maar niemand weet er
het fijne van", aldus Notermans.
Te vroeg geboren baby's lachen in hun eerste levensjaar minder
vaak dan kinderen die op tijd zijn geboren. De motoriek van de te
vroeg geboren zuigelingen ontwikkelt zich ook minder snel. Deze
fysieke achterstand veroorzaakt op latere leeftijd vaak gedrags-,
leer- en ontwikkingsproblemen. Orthopedagoog M. Vervloed
schrijft dit in zijn proefschrift. Vervloed is zijn onderzoek gestart
omdat hem opviel dat veel kinderen die te vroeg zijn geboren,
leerproblemen kennen, In zijn studie heeft hij ontdekt dat de li
chamelijke conditie van te vroeg geboren zuigelingen later ook in
vloed heeft op de geestelijke ontwikkeling van het kind.
Het Ivoren Kruis, een organisatie die voorlichting geeft over
mondgezondheid, roept ouders op hun kind vanaf negen maanden
uit een beker te leren drinken. De campagne is nodig omdat ba
by's die tot in hun peutertijd een flesje hanteren een grote kans
hebben op gaatjes in het nog maar net ontwikkelde gebit. In som
mige gevallen loopt dat zo uit de hand dat de tandarts de melk
tanden moet verwijderen. De problemen ontstaan vooral als ou
ders hun kind laten wennen aan een klein zuigflesje dat het lang
durig, soms ook 's nachts, bij zich houdt. Het flesje heeft vaak de
functie van zoethoudertje: het kind kan op elk moment een slokje
appelsap, melk of Roosvicee nemen en jengelt dus minder. De ge
volgen kunnen echter zeer ernstig zijn. Doordat de kinderen het
flesje bij wijze van fopspeen in de mond houden, is er bijna voort
durend (gezoete) vloeistof in de mond. Dat tast de voortanden en
later de hoektanden en kiezen aan. Het effect is vergelijkbaar met
een volwassene die de hele dag snoept. De campagne heet 'Beter
een beker'.
Elk jaar lopen twee- tot vierhonderd kinderen hersenschade op
doordat ze rondom de geboorte zuurstofgebrek hebben. De her
senschade veroorzaakt abnormale motorische en geestelijke ont
wikkelingsstoornissen, die soms zo ernstig zijn dat levenslang in
tensieve verpleging nodig is. Dit blijkt uit cijfers van de Hersen-
stichting Nederland. In totaal 1200 tot 1500 baby's hebben kort
voor, tijdens of na de geboorte een zuurstofgebrek, meestal ver
oorzaakt doordat de moederkoek niet voldoende zuurstof door
laat. Bij een groot deel (800-1300) heeft dat verder geen gevolgen.
Bij de andere pasgeborenen leidt het tot ernstige verstandelijke
handicaps, autisme, epilepsie, migraine, schoolproblemen en psy
chische afwijkingen.
Baxter Healthcare Corporation in Maarssen heeft een nieuwe
technologie voor thuisdialyse op de markt gebracht. Het heet
HomeChoiceTM. Het is een klein apparaat voor dialyse tijdens
de nacht. Dialyse is een levensreddende behandeling voor nier
patiënten. Het is naast niertransplantatie de enige behandelings
vorm. De HomeChoice is de laatste ontwikkeling in de automati
sche behandeling. Het apparaat is niet groter dan een videore
corder en weegt 11,3 kilo.
De HomeChoiceTM. foto baxter
Een te hoog cholesterolgehalte in het bloed levert alleen een ver
hoogde kans op een hartinfarct in combinatie met de aanwezig
heid van grote hoeveelheden van het stollingseiwit fibrinogeen en
van een eiwit dat ontstekingen signaleert. Dit blijkt uit een studie
onder ruim drieduizend patiënten met angina pectoris in achttien
Europese klinieken.
Patiënten met angina pectoris voelen een knellende pijn op de
borst bij inspanning of koude. Deze wordt veroorzaakt door een
tekort aan bloed in de hartspier. Tijdens het onderzoek werd dui
delijk dat fibrinogeen, dat zorgt voor de stolling van het bloed, in
veel sterkere mate dan cholesterol de kans op een hartaanval ver
groot. Wanneer weinig van het eiwit aanwezig is, wordt de kans
geringer.
jewicht 120 kg. Met 2 veilij
=n en 2 euroschroefventielef
Huisarts Paul van Dijk verzorgt met ingang van deze week een
«uwe rubriek voor onze krant. In deze rubriek ('Van Dijk') be
spreekt deze arts veel voorkomende klachten, waarmee mensen
"aar de huisarts stappen. Klachten die in zijn ogen vaak eenvoudig
ülfzijn te verhelpen.
.Dealgemeen heersende gedachte 'bij twijfel de huisarts raadple
gen'zorgt en/oor dat mensen tegenwoordig bij het minste of ge
ringste probleempje een deskundige inschakelen", zegt Van Dijk.
■We zijn onzeker geworden. We voelen ons analfabeten als het
gaat om gezondheid en ziekte. We leveren ons over aan dokters,
terwijl het vaak niet nodig is."
Jezelf uitleveren aan dokters heeft tal van schaduwkanten, meent
Van Dijk, zeker als je als patiënt in spe problemen heel goed zelf
kunt oplossen. „De medische zorg blijkt lang niet altijd zonder risi
co's. Bovendien is niet alle medische hulpverlening zo effectief als
•aak wordt gedacht."
"dis belangrijk dat mensen zelfleren inschatten welke problemen
!e op eigen kracht kunnen oplossen en wanneer het beter is om
aan huisarts in te schakelen. „Om dit te leren moeten patiënten
'fnis verwerven. Mensen moeten vertrouwen krijgen in hun ei
gen inzichten over ziek zijn en gezond zijn", is zijn overtuiging.
Paul van Dijk (1947) studeerde van 1967 tot 1974 geneeskunde aan
de medische faculteit in Utrecht. Hij heeft in 1972 een jaar door
Azië gereisd en verdiepte zich daar in inheemse geneeswijzen. In
1975 resulteerde die belangstelling in een uitgebreide studie naar
dat onderwerp. Van Dijk was een van de initiatiefnemers van de
gezondheidswinkelprojecten.
Daarin werkte hij van 1976 tot
1979.
Sinds 1982 is hij regulier huisarts
te Zaltbommel.
Van Dijk publiceerde tal van boe
ken over gezondheidszorg. Vor
ming en educatie van patiënten
hebben zijn grote belangstelling.
Een van zijn bekendste werken is
Geneeswijzen in Nederland
waarvan in 1993 de achtste druk
verscheen. Het boek behandelt
op objectieve wijze alle in Neder
land voorkomende 'alternatieve
geneeswijzen'.
KBar Be QujcH
de kant-en-kla11
barbecu
rialig te gebruiken barbed
klaar. In 15 minuten gere*T
voor gebruik. 2 stu
Met rooster, geschikt voor
elke oven.
H«ls'
n, Hoge Ham 140,
t. Willebrord, Dorps
aalwijk, Antoniusstra
j Door dr. P. van Dijk
'g zag ik op mijn spreek-
twee mensen met keelpijn,
«hadden beiden een rode keel.
1 van de twee waren ook
'Ppen achter in de keel te
I Oen.
j|e' slikken deed zeer en het
I i m°eilijk. Ze voelden
k ,Z-k en hadden koorts.
ee'Pijn wordt meestal veroor-
I u,-door een ontsteking. De
J elPtjn is zonder behandeling
«maal binnen vier tot vijf da-
j| Sen over.
I l'it'f13 de klacht niet duide-
iL §enomen, dan is het raad
de huisarts te laten kijken.
Ii?n®e kinderen is het ver-
I tl eerder te overleggen,
eger gaven huisartsen bij
,Pi]n na een paar dagen anti-
I t(B ^Penicilline). De klach-
I i,,jWareri dan na twee dagen
I Jpt,,Wenen' kdereen, inclusief
«,.L lsa^s> v°nd het een fantas
ten »,mi del' Teëenwoordig we-
keelrr z°nder penicilline de
Voor ii ev®n sne^ over gaat.
and» komeopatische en
tnida Z08enaamde natuurlijke
*1® geldt overigens het-
zelfde als voor penicilline. Ze
versnellen het natuurlijke her
stel niet.
Voor keelpijn heeft het in het al
gemeen dus
weinig zin om
naar de dokter
te gaan. Wel zijn
er verschillende
maatregelen te
nemen die de
klachten ver
lichten.
Bij een keelont
steking met
koorts is de pa
tiënt vaak goed
ziek. Met vol
doende rust wordt het herstel
bevorderd. Bij keelpijn moet te
droge lucht worden vermeden.
De slijmvliezen drogen daar
door uit en irritatie van de keel
komt eerder voor.
Zorg voor een goede luchtvoch-
tigheidsgraad door bijvoorbeeld
bakjes aan de verwarming te
hangen en te slapen in een koele
goed geventileerde ruimte.
Hoewel slikken bij een keelont
steking vaak moeilijk is, is het
van belang, vooral bij jonge kin
deren, voldoende te drinken.
Koude vruch
tesappen of
water zijn
goed. Zuigen
op een zuurtje
of een dropje
houdt de keel
vochtig en sti
muleert de
doorbloeding
van het ont
stoken gebied.
Zuigen op een
ijsklontje of
ijslollie heeft hetzelfde effect,
het voelt aangenaam en werkt
pijnverlichtend. Allerlei zuigta-
bletten, keelpastilles en derge
lijke hebben geen enkel extra ef
fect op de genezing. Ze zijn duur
en werken niet beter dan een
dropje of zuurtje. Soms kunnen
ze zelfs schadelijk zijn en het
herstel vertragen.
Gorgelen met een zoutoplossing
(een theelepel op een glas water)
of met afgekoelde kamillethee
geeft vaak verlichting van de
pijn.
Zelf roken of het inademen van
sigarettenrook van anderen
prikkelt en beschadigt de slijm
vliezen van de longen, maar ook
van de keel. Afwezigheid van si
garettenrook is dus belangrijk
bij het voorkomen en genezen
van keelklachten.
Wanneer er ondanks boven
staande maatregelen ernstige
pijnklachten zijn, is een pijnstil
ler goed, paracetamol 500 mg
bijvoorbeeld voor een volwasse
ne.
Hiervan kan zonodig viermaal
per dag een tablet worden geno
men.
De dosering voor kinderen is:
onder het eerste jaar tot vier
maal daags 60 mg, kinderen van
1 tot 2 tot viermaal daags 120
mg, van 3 tot 4 jaar tot zesmaal
120 mg, van 5 en 6 jaar tot vier
maal 240 mg.
Paracetamol is verkrijgbaar in
tabletten, zetpillen en drank. U
kunt paracetamol zonder recept
bij de drogist kopen.
Door dr. J. Paalman
De Egyptenaren aanbaden haar
als God, Franciscus schreef spe
ciaal voor haar zijn 'zonnelied',
maar de dokter van tegenwoor
dig lijkt de zon vooral te zien als
een bron van kwaad. Van zon
krijg je geen goede zin maar
kanker.
Huidkanker.
Het heeft een haartje gescheeld
of het KNMI zou dit seizoen bij
elk weerbericht ook de zon
kracht vermelden en hoe hoger
dat getal (op een schaal van 1 tot
10) hoe meer je die dag zou moe
ten oppassen voor de zon. Hoe
mooier weer hoe slechter dus.
De verantwoordelijke ministe
ries hebben dit tegengehouden.
'Geen meerwaarde', zo was hun
oordeel. Over de gevaren van de
zon, maar vooral over de maat
regelen die je zou moeten ne
men, wordt blijkbaar heel ver
schillend gedacht.
Op het eerste gezicht is de zaak
duidelijk.
In de jaren vijftig werd bruin de
duurste mode per strekkende
meter.
Nu, veertig jaar later, krijgen
steeds meer Nederlanders huid
kanker: dat aantal steeg tussen
1975 en 1988 afhankelijk van de
soort met een percentage van 25
tot 50 procent. Met name de
tienjaarlijkse verdubbeling van
het aantal zeer kwaadaardige
melanomen, de op hol geslagen
moedervlek, is zorgwekkend.
Het ligt voor de hand om een re
latie te leggen tussen zonlicht en
het ontstaan van huidkanker.
Het ligt dus ook voor de hand
om te waarschuwen tegen al te
enthousiast zonnebaden. Van
daar dat de Gezondheidsraad
vorig jaar het publiek afraadde
om tussen 11.00 en 15.00 uur te
zonnebaden.
Vandaar ook de leuze 'smeer je
in en smeer hem op tijd' van het
Koningin Wilhelminafonds en
andere verstandige zonneraad.
Kortom, hoe minder zon, hoe
minder huidkanker.
Maar zo eenvoudig ligt het niet.
Per jaar krijgen 20.000 mensen
een van de drie vormen van
huidkanker, en dat aantal stijgt
zoals al gezegd aldoor. Maar van
die 20.000 gevallen is het meren
deel tamelijk onschuldig. Ze he
ten wel kanker, maar ze gedra
gen zich niet of nauwelijks als
kanker. Een echte kwaadaardi
ge kanker vreet zich in het om
ringende weef
sel in, maakt
het kapot en
verhuist heel
gemakkelijk
naar andere de
len van het li
chaam. De
meest voorko
mende huid
kanker, het
basaalcelcarci-
noom (14.000
gevallen per
jaar) vertoont die destructieve
eigenschappen niet of nauwe
lijks.
Deze huidkanker komt vooral in
het gezicht voor en manifesteert
zich als een glad, glazig knob
beltje met op den duur een hard
nekkig zweertje in het midden.
Deze huidkanker zaait vrijwel
nooit uit en per jaar overlijden
slechts zo'n vijftig mensen hier
aan.
Minder voorkomend, maar iets
gevaarlijker, is het plaveiselcel-
carcinoom. Die uit zich bij vier
duizend patiënten per jaar als
een rose-rood knobbeltje in het
gezicht of op de handrug, soms
met een schilferkorstje er op.
Als dat korstje er af valt dan
blijft er een oppervlakkig
zweertje achter. Iets kwaadaar
diger dus, want van de vierdui
zend nieuwe patiënten per jaar
overlijden er ongeveer 75.
Nee, de echt kwaadaardige on
der de huidkankers is het mela-
noom, de op hol geslagen moe
dervlek. Die komt van alle huid
kankers het minst voor (twee
duizend keer per jaar) maar is
des te dodelijker. Het melanoom
kan uit een moedervlek ontstaan
of spontaan op een voorheen
blanke plek. Aanvankelijk
houdt het zich rustig, om dan,
op een kwaad moment, dieper in
de huid te groeien waarna het
zich in een niet te stuiten
kwaadaardigheid razendsnel
uitzaait over alle delen van het
lichaam. Vooral
als een moeder
vlek snel groter
wordt, van kleur
verschiet, gaat
bloeden of rafe
lige vormen
aanneemt, is het
de hoogste tijd
om die plek aan
een dokter te la
ten zien. Het re
latief weinig
voorkomende
melanoom eist door zijn buiten
gewone kwaadaardigheid toch
het leeuwedeel van de dodelijke
slachtoffers op: van de ongeveer
vijfhonderd mensen die jaarlijks
aan huidkanker sterven, overlij
den er ongeveer vierhonderd
aan een melanoom.
En nu het merkwaardige. Van
die 20.000 nieuwe gevallen is
slechts bij een minderheid een
directe relatie met zonlicht vast
gesteld.
Zo'n directe relatie moet de
vorm hebben van een dosis-ef
fect curve: hoe meer zon, hoe
meer kanker. Die rechtstreekse
dosis-effect relatie is alleen
maar bij het plaveiselcelcarci-
noom (vierduizend nieuwe ge
vallen per jaar, 75 overlijdens-
gevallen) overtuigend aan te to
nen.
Dat gaat al stukken moeilijker
bij het meer voorkomende maar
veel onschuldiger basaalcelcar-
cinoom en al helemaal niet bij
het zeer kwaadaardige mela
noom.
Juist bij de gevaarlijkste huid
kanker, vierhonderd van de vijf
honderd sterfgevallen per jaar,
is de rol van het zonlicht bij het
ontstaan ervan hoogst onduide
lijk.
Het melanoom komt het meest
voor in de gebieden waar de zon
het hardste schijnt en dan ook
nog waar de zon het allerfana-
tiekst wordt aanbeden: Austra
lië dus, en de zuidelijke staten
van Amerika (Florida, bijvoor
beeld).
Dat lijkt bewijs genoeg voor
zonlicht als oorzaak van mela
noom.
Maar zo is het niet of niet hele
maal. Want hoe kan het dat het
melanoom bij voorkeur voor
komt bij mensen die binnen
werken? 'De huidkanker van de
welgestelde binnenzitter' is het
melanoom wel genoemd. En met
de zonlichthypothese valt ook
moeilijk te rijmen dat het mela
noom bij voorkeur op die plek
ken van de huid zijn kop op
steekt die stukken minder door
de zon beschenen worden: op de
buik, de rug en de onderbenen.
Je zou melanomen, net als die
andere huidkankers, juist in het
gezicht verwachten, op de neus
bijvoorbeeld en niet op de buik.
De huidige theorie zegt nu dat
het melanoom niet veroorzaakt
wordt door de kwantiteit aan
zonlicht maar veeleer door de
kwaliteit ervan: heel snel op
bakken in een hele hete zon zou
het ontstaan van een melanoom
in de hand werken. Ook zijn er
min of meer vage aanwijzingen
dat een extra zonnige jeugd je
extra gevoelig maakt voor huid
kanker.
Je mag hopen dat dit niet waar
is.
Hoe voorzichtig moet je nou zijn
in de zon? „Zonlicht is in ons
kikkerlandje een schaars pro-
dukt", schreef de huidarts dr.
F.J. Rampen vorig jaar. „Er is
niets op tegen er maximaal ge
bruik van te maken, mits op een
verstandige manier. Geforceerd
bakken, braden en bruinen is
nooit gezond. Dit geldt met na
me voor zuidelijke vakanties."
