DE STEM
■Safe.
Voorlichtingsavond
'Agressie in de psychiatrie'
in Vrederust in Halsteren
Kriebels
Informatie
Agressie is een toe
nemend probleem
in de maatschappij.
Sommige mensen
richten door hun
agressie zoveel
schade aan dat ze
erdoor in de
gevangenis
komen. Ook bij
veel psychiatri
sche patiënten
komt agressie voor.
Soms bekoelen ze
die op anderen.
Soms op zichzelf.
De hulpverlening
besteedt er tegen
woordig veel aan
dacht aan hoe zo
wel patiënten als
medewerkers en
familieleden daar
goed mee kunnen
omgaan. Psychia
trisch ziekenhuis
Vrederust in Hals
teren geeft op
maandag 15 mei
een voorlichtings
avond over dit on
derwerp.
Slachtoffers
Gedetineerde
'Dat vre- lWB
delievende 'ikïJÈ
burgers onder ^)R||
bepaalde om- yjm
standigheden tot
gruwelijke daden J
kunnen komen, daar
schrikken mensen
van.'
iDAG 10 MEI 1995
raaibank. 10.30 De scheurkalender
bn harte, rond 11.30 De scheurb'J
-05 Actualiteiten, service en aggf
idio Nieuwscentrale. 13.34 ActualS
-rnoe.<V00r, de regio' 1408 Muziek!
3 Muziek. 17.05 Actualiteiten. 17
genda. 18.11 Radio Nieuwcentralp 'i
8.33 Samenvatting Brabantse nieuws
OMROEP ZEELAND
lieuws. zie Radio 1. 7.05 Omroep Zei
Ochtendeditie. 8.08 Radio Nieuwscen
.32 Omroep Zeeland ochtendeditie i«,
'"Ziek door de week. 10.05 2eeuWse I®
tie van Lijf leven is elke woens-
donderdagochtend van 10.00 tot
tlIr bereikbaar voor nadere informa
ties en tips. Tel. 076-236537. Schrij-
ook: Dagblad De Stem, redactie
Postbus 3229,4800 MB Breda.
Lijf&leven
WOENSDAG 10 MEI 1995 DEEL
Been. 11.05 Muziek door de week 120srwi
koep Zeeland middageditie. 13 08-13 tn.
fcio Nieuwscentrale. 16.03 Het kanaal *3
JZeeland. 17.05 Omroep Zeeland avond
118.11-18.30 Radio Nieuwscentrale
RADIO 1
AGRESSIE
in ieder mens
lElk heel uur en 7.30,8.30,12.30 13 30 tcj
117.30, 18.30 en 06.30 Nieuws Vara- Si
I Woensdageditie. AVRO: 12.07 RadioiourrS
NCRV: 17.07 Hier en Nu. 19.04
Nu/P raatradio. NOS: 20.04 Langs de lijn s Z
en muziek. 23.07 Met het oog op morgen 13
10.04 Voor wie niet slapen kan. 1.02 zinf
de nacht. 2.02 Alle mensen. 3.02 Counti
i 4.02 Gospels van toen. 5.02-7.00 Wakk'
weg
RADIO 2
Elk heel uur Nieuws. VARA: 6.04 Ontbiitr
TROS: 9.04 TROS Gouden uren KRO-1'
Tijd voor twee. VOO: 14.04 Nederland
ziekland. AVRO: 17.04 Van Staa tot zeZ
EO: 19.04 Oe gouden greep. 20.04 NederJJ
zingt EO's sing-in. 20.30 Nederland tin»
Licht op jongerenkoren. 21.04 Gosoelnodl,
TROS: 22.04-24.00 Music all in
RADIO 3
Elk heel uur Nieuws. KRO: 6.04 Breakf
Club. AVRO: 9.04 Arbeidsvitaminen. VN
12.04 Denk aan Henk. 14.04 Tussengas. N„
15.04 The magic friends. VOO: 17.04 RiJ
dekinkel. NPS: 18.04 Kort en Klijn. EO' ijj
Spoor 7. NCRV: 20.04 Paperclip maqat
VPRO: 21.04 Villa 65. TROS: 0.04 NachtaiL
VARA: 2.02 Ontij. AKN: 4.02-6.00 Pyjama l]
RADIO 4
Om 7.00, 8.00, 9.00, 13.00, 18.00 en 2d
Nieuws. NCRV: 7.02 Preludium. 8.04 Mt
sacra. 9.04 Muziek voor miljoenen. 11.001
tendconcert. Muz. voor cello en piano. 1L
Tien gedichten. EO: 13.04 Lunchconcert, li
Het middagconcert. Bruno Pollard, fagot
Mahler. 16.00 De Nederlanden. 17.00 Or
bespeling. 17.30 Het Duitse oratorium. Al
18.04 Jacco's keus. 19.00 Mahlerjournr
dio vier/AVRO. 20.02 Mahlerfeest 1995 r
vier/AVRO. Berliner Phiharm. Orch. met
23.00 Jazzspectrum. NPS: 0.00-1.00 Vincen
middernacht
RADIO 5
Elk heel uur t/m 18.00 Nieuws. NOS: 6.45-
Mededelingenrubriek met uitgebreid m
bericht en scheepvaartberichten. 7.02
Sportief. NPS: 07.30 Nieuws. 7.32 Vroeg
NOS: 8.55 Waterstanden. KRO: 9.03 Dii
die gebeuren (MN). RVU: 13.08 Gebeurt!
sen. 14.02 De schatkamer. KRO: 15.02
taigne. NPS: 17.08 Radio UIT. PP: 17.50
KRO/RKK: 18.02 Op verhaal komen,
19.00 Nieuws en actualiteiten in het Tt
19.45 Nieuws en actualiteiten in het Mr
kaans en Berbers. 20.30 Nieuws en actui
ten in het Chinees. TELEAC: 21.00 Prr
21.30 Overgewicht te lijf. VPRO: 22.I
avonden. Met om: ca. 23.00 Archief
NOS: 23.55-24.00 ANWB-berichten
Dt kriebel stak gisteravond
4 kop op. De kriebel om iets
akers te eten, iets 'verbo
ts' te nuttigen. De kriebel
je bij voorkeur komt op het
Mment dat ik' alleen thuis
ta en niets dringends om
Wen heb. De kriebel die
alles overheerst en maar niet
Sa doe ik, sinds ik écht se
rieus aan het lijnen ben ge
dijen, op zeer verantwoorde
lijte boodschappen. De
arond van tevoren maak ik
steevast een keurig lijstje,
vaar ik zelfs wel eens op-
schrijf dat ik bepaalde zaken
tó vooral niét mag kopen,
ten chips' bijvoorbeeld,
stille maar niet te omzei-
kn hint om me te behoeden
XV
Thomas ontvluchten de slavernij
FOTO CO I
ney B. Vance. Het is 1850. De.
slaaf Thomas is vastbesloten te
ontsnappen en probeert zijn ge
liefde Sarah mee te nemen. Del
Canadees Ross vertelt hen overj
een geheime vluchtweg, maar
toch worden ze al snel achter-J
volgd.
aco.
Ie tv-
chael
Ste-
lill en
Jsobel
met
[ïalyse
op.
ïpeur-
n een
leegde
1)
(caanse
Step-
Irollen:
Denne-
Candy
eeldige
kerk-
stadje,
ze zich
en ver-
Ie laat
beste
wordt
inadese
ie: Don
Janet
Court-
(Nederland 2, 22.10-23.40)
Der Fluch Duitse speelfilm uiil
1988. Regie: Ralf Huettnerl
Hoofdrollen: Dominic fiaa^e'
Barbara May en Romina No-
wack. De 8-jarige
Melanie
VVWWX.
maakt met haar ouders een u -|
stapje naar de Alpen. Maar
snel krijgt Melanie visioenen
voelt ze zich magisch aang
trokken door een verafge'eg
bergmassief.
Ook haar ouders horen kino
stemmen, maar willen niet
Melanie naar 'haar' berg ga
Melanie weet hen om de tuin
leiden en zo bereiken ze de
toch- j„„ «i
De gebeurtenissen worcl®,
ware nachtmerrie als Mel
's nachts het lijk van een m 11
vindt in het gletsjer-ijs. Dit J l
als twee druppels water op
lanie.
(Duitsland 1, 23.00-00.30)
Zabriskie Point Amerika8® 1
speelfilm uit 1969. .y.
chelangelo Antonioni.
rollen: Mark Frechette,
Helprin en Paul Fix; Los
les tijdens de jaren '60. U .J
dent Mark raakt betrokkn|
een conflict tussen de p° r,
enkele studenten. Als een
te student zonder reden n
schoten wordt, trekt Ma
pistool.
(Duitsland 2, 00.20-02.0»)
ween impulsieve aankoop
ik ik eenmaal in de super
markt ben.
torgaans zijn onverant
woorde voedingsmiddelen
te niet meer in huis. Hoe
rt), een pak hagelslag zal al-
Sjd in de kast staan...
Als de kriebel toeslaat, lokt
Muurtwinkel, vijftig meter
®ar links als ik de voordeur
uitstap. Maar dat is te mak-
Wijk. 'Zomaar' wat lekkers
jopen als ik aan het lijnen
to, dat doe ik niet. Ook al
W de winkelier niet dat ik
tonnee bezig ben.
Als die akelige kriebel op-
todt, dan ga ik zoeken,
'aak een beetje stiekem,
token naar iets wat die
®aar niet te stillen drang
san kalmeren. En dan blijkt
dat ook etenswaren waar ik
anders niet zo makkelijk
•aar zou grijpen ineens heel
aantrekkelijk zijn. Zelfs als
ar wat meer moeite voor
I "nat doen.
tols de oven voorwarmen
»P 220 graden Celsius (kost
al gauw tien minuten)
een stevige portie aardap-
Wpartjes een kwartiertje
f®1®. In de koekepan gaat
Mt sneller, maar daar moet
at vet bij. En dat kan niet,
J°® tomers aan het lijnen?
jjaywiaise? Hartstikke ver
ban. Tijnvriendelijke' yo-
SWaiseisbij zo'n bordje 'fri-
achter niet te versmaden,
"•g voordat het laatste
aardappelpartje op is, heb ik
tJf nu zo
op weg was. Hoe een
ij! mohzelf voor de gek
«an houden.
re8taBt weggooien is
Goad voedsel gooi je
weg, zo heb ik
a,?08 toch maar °P"
'aatilt ?n de y°g°naise
d<J als Mn s0°rt boete-
>og-liggen.
een overwinning! Ik ben
hots op mezelf,
vervolgd)
Emotie:
ier Velden
'oogers
Door Joyce Ernest
Dieren gedragen zich agressief
als ze hun territorium of jongen
verdedigen, een plaats in de
groep willen verwerven of voed
sel moeten bemachtigen. Ook
mensen gebruiken agressie om
hun doel te bereiken. Eigenlijk is
agressie een energiebron die je
I ook nuttig kunt gebruiken. Lek
ker de tuin omspitten of je huis
opschilderen. Maar de mens weet
zijn agressie lang niet altijd in
banen te leiden. Bij sommigen is
agressie als het ware een trein
zonder machinist.
Psychiater J. van Borssum
Waalkes, hoofd polikliniek
psychiatrisch ziekenhuis Vre
derust in Halsteren, vraagt
mensen wel eens waar ze
aan denken bij agressie.
Dan doemen er beelden
op van knokpartijen,
voetbalrellen, ver
krachtingen, moorden
en oorlogen. Het werk van zware
criminelen of gekken.
„Het is de agressie van de ander.
Dat vredelievende burgers onder
bepaalde omstandigheden tot
gruwelijke daden kunnen komen,
daar schrikken mensen van. Je
hoopt dat je er zelf niet het
slachtoffer van wordt. Wat je lie
ver niet wilt weten is dat je zelf
ook agressief kunt zijn. Want'
agressie zit in ieder mens. Het is
een algemeen menselijk pro
bleem".
En een toenemend maatschappe
lijk probleem. Openlijk agressief
gedrag komt steeds vaker en op
steeds jongere leeftijd voor. Soms
schrikt Van Borssum Waalkes
van berichten in de pers daar
over: „Een groepje kinderen van
zes jaar die zich agressief gedra
gen en bewapend zijn met mes
sen. Ik denk dat alles wat er aan
geweld op tv is de agressie stimu
leert. Je went eraan en ziet niet
meer hoe erg het is. Bovendien
worden mensen in deze jachtige
maatschappij toch al overvoerd
met prikkels. Dat wekt agressie
op".
Bij veel psychiatrische patiënten
speelt agressie een rol. Vaak is
agressie voor henzelf of voor hun
omgeving de aanleiding om hulp
te zoeken. Het gaat niet alleen om
degenen die hun agressie niet in
bedwang hebben, maar ook om
de slachtoffers. En het zijn niet
alleen mensen die hun agressie
op de buitenwereld bekoelen,
maar ook mensen die de agressie
op zichzelf richten. Of die hun
agressie hebben ingeslikt. Want
in deze maatschappij word je van
jongsafaan geleerd je beschaafd
te gedragen. En agressie past niet
in dat plaatje. Stel je voor dat je
in je woede gekke dingen gaat
doen.
r 3-
ftjÜi
FOTO DE STEM/BEN STEFFEN
Psychiater J.
wel eens.'
van Borssum Waalkes:
'Mijn handen jeuken ook
FOTO DE STEM/DICK DE BOER
„Agressie kun je zien als een
vorm van gedrag. De een timmert
erop los, slaat het meubilair aan
diggelen, kwelt dieren of pleegt
een moord. De ander krabt zich
zelf, trekt zijn haren uit, snijdt in
zijn polsen of berooft zich van het
leven. Veel hangt af van hoe ie
mand in zijn jeugd heeft geleerd
zich te uiten als het tegenzit. Erg
depressieve mensen richten het
vaak op zichzelf. Bij andere ziek
tebeelden komt naar buiten ge
richte agressie vaak voor. Bij
voorbeeld bij persoon
lijkheidsstoornissen
waarbij mensen weinig tolerantie
hebben. Of bij ziekten waarbij
mensen in een waanwereld leven
en soms stemmen horen die hen
opdragen om iemand te doden. Of
zichzelf of iedereen. Ze zijn
agressief omdat ze ziek zijn".
Mensen denken soms dat elke
psychiatrische patiënt iemand is
waar je maar beter bij uit de
buurt kan blijven. Die categorie
is een kleine minderheid. Van
Borssum Waalkes komt veel meer
onberekenbare personen tegen in
het Huis van Bewaring in Mid
delburg waar hij ook als psychia
ter werkt.
zDaar geeft bijna elke gedeti
neerde hem een grote bek of
vliegt hem aan.
In de psychiatrie hangt het af van
de werkplek wat medewerkers
aan openlijke agressie tegenko-
Sommige mensen
zijn zo ziek dat ze
nooit meer naar huis kun
nen en op een afdeling komen
met veel onberekenbare medebe
woners. Daar willen ze de boel
wel eens kort en klein slaan of
anderen aanvliegen. Een B-ver
pleegkundige die op zo'n afdeling
werkte, stond ooit oog in oog met
een patiënt die hem met een mes
bedreigde. Rustig blijven en af
leiden is dan het devies. Vaak
lukt het om de boel onder contro
le te houden.
Soms zijn separatie of kalmeren
de middelen nodig.
In poliklinieken valt wel eens een
vloek of gooit iemand wel eens
een prullebak om. Dan heb je het
volgens Van Borssum Waalkes
trainingen in sociale vaardighe
den of bewegingstherapieën die
de agressie helpen ontladen.
„Als gesprekken niet gaan omdat
mensen bijvoorbeeld weinig zelf
inzicht hebben is behandeling
met medicijnen soms nodig. Met
een lage dosering kun je het
wel zo'n beetje gehad.
„Maar het is soms ook moeilijk.
Sommige patiënten zijn zo de
pressief dat ze steeds zelfmoord
willen plegen. Het is anders dan
wanneer iemand voor je neus zit
en je in elkaar wil timmeren. Het
is minder bedreigend, maar ook
geen pretje".
Mensen kunnen leren om hun
agressie beter te hanteren. Daar
zijn verschillende methoden
voor. Zoals gesprekstherapie,
spaimingsniveau remmen. Echt
plat spuiten gebeurt tegenwoor
dig iri principe niet. Sommigen
mensen zijn niet te behandelen.
Zelfs niet met medicijnen. Maar
dat is gelukkig maar een héél
kleine groep".
Hulpverleners leren door middel
van intervisie, cursussen en trai
ningen met agressie omgaan.
„Je komt jezelf steeds tegen in de
psychiatrie. Agressie roept agres
sie op. Als iemand je angstig
maakt kun je*
daar agressief op
reageren. Het is moei
lijk. Mijn handen jeuken
ook wel eens.Een hulpverlener
zal er niet zo gauw op los mep
pen. Die zal het subtieler uiten.
Je moet het onderkennen en je ei
gen rol duidelijk hebben. Wat
vaak speelt is het omgaan met
machteloosheid. Bijvoorbeeld
wanneer iemand steeds zelf
moord wil plegen".
Ook familieleden willen
graag weten hoe ze moeten reage
ren op Pietje die alsmaar loopt te
vloeken of op Marietje die de boel
steeds in elkaar slaat. Die dingen
gebeuren nogal eens in gezinnen.
Van Borssum Waalkes verbaast
zich er vaak over hoe lang men
sen soms iets slikken van een ziek
familielid.
„Mensen die jarenlang worden
mishandeld door hun partner.
Hoe lang het niet kan duren voor
dat ze aan de bel trekkenl Of ou
ders die jarenlang voor een schi
zofreen kind zorgen. Ouders die
worden geterroriseerd door hun
zieke kind. Je tolereert wel meer
van je eigen kind. En vaak is het
het subtiele werk. Wel iets kapot
maken, maar net niet teveel".
De voorlichtingsavond 'Agressie
ih de psychiatrie' wordt gehou
den op maandag 15 mei in ge-
hoorzaal De Sprenge van psychia
trisch ziekenhuis Vrederust in
Halsteren. Aanvang 19.30 uur. Be
langstellenden kunnen zich opge
ven bij het ziekenhuis via tel.
01640-89180 of 89190.
