6Trix wordt steeds menschelijker...
Conc
Democratie moet steeds weer bevochten worden
(Prerfaeftir-
Goes
Schengen
DE STEM
L-""*
BINNENLAND BUITENLAND
A2
-DE STEM-
BEZORGKLACHTEN
LEZERSSERVICE
ABONNEMENTENADMINISTRATIE
BEL LEZERSCONTACT
Handgeschreven brieven van drie vorstinnen tentoongesteld in Oranje Museum in Baarn
pE STEM
Ministerie van
Gemeentefonds
beter verdeeld
DE STEM
K;
r
ZATERDAG 29 APRIL 1995
In deze dagen daalt tradi
tiegetrouw als een malse
voorjaarsbui wederom
een overvloedige lintjesregen
over allerlei geledingen van
onze bevolking neer.
Op menige revers verschijnen
de versierselen behorende bij
het ridderschap in de orde
van Oranje Nassau, de Mili
taire Willemsorde of de Orde
van de Nederlandse Leeuw,
waarvan de toekenning bijna
anderhalve eeuw geleden al
door De Genestet in zijn
'Sint-Nikolaasavond' tot de
juiste proporties werd terug
gebracht.
Nu het geloofsleven de laatste
jaren wat in de schaduw is
geraakt, zouden we vergeten
dat er ook een kerkelijke adel
bestaat, gevormd door Malte
zer ridders, dragers van de
soevereine en Militaire Orde
van Malta of van de Orde van
het Heilig Graf van Jeruza
lem.
Werd deze adel door Rome
vooral gerecruteerd uit de
vooraanstaande kringen van
hoogwaardigheidsbekleders
en wereldlijke gezagsdragers,
ook voor een koster die een
halve eeuw lang zijn taak naar
behoren had vervuld of voor
een suisse die voorbeeldig de
orde in Gods huis had be
waakt waren er onderschei
dingstekens, zij het dat ze,
gelet op de aard van hun
dienstverlening, uiteraard niet
hoogmoedig moesten hopen
op de medaille die hoorde bij
Pro Ecclesia et Pontifice of bij
de Orde van Gregorius de
Grote.
Men moest tenslotte, letterlijk
en figuurlijk, ook in de kerk
zijn plaats weten.
Voor de eenvoudigen van
geest waren er bovendien nog
andere medailles, meege
bracht van een bedevaart
naar Lourdes, Kevelaer of
Beauraing en vaak naast het
kruisje aan de rozenkrans be
vestigd als een voorwerp
waarmee 10 jaren aflaat kon
den worden verdiend als men
er godvruchtig bij bad voor
een afbeelding van de gekrui
sigde Christus.
Als een familielid met een fles
wonderdadig water en een
vaak hemelsblauw beeldje
van de heilige Maagd Maria
uit zo'n genade-oord was te
ruggekeerd, viel ons niet zel
den, als zegenrijke herinne
ring aan die reis, een centgro-
te scapuliermedaille ten deel,
die met een sluitspeld op
stoel vanachter het appel-
taartvormig traliewerk, eerst
door een priester moesten
worden gewijd.
In feite waren deze scapuliers
verkleinde versies van de pij
en het schouderkleed, dat
door kloosterlingen als werk
kleding werd gedragen.
Medailles
Zijn door een toenemende se
cularisering missie en zending
geleidelijk verdrongen door
ontwikkelingswerk, ook de
religieuze eretekens en insig
nes hebben plaats moeten
maken voor profane versier
selen. Waar vroeger in een
kuise meisjeshals, hangend
aan een ragfijn zilveren ket
tinkje, een medaille met een
afbeelding van de hemelse
madonna onze blik in een
blank, pril keursje rechtvaar
digde, bungelt nu op menige
gebruinde huid een gouden
sterrenbeeld.
Nu de patronage van Maria
en andere heiligen, die ons
tegen hondsdolheid, kiespijn,
blikseminslag, keelaandoenin
gen en ander ongemak moes
ten beschermen, is weggeval
len, zoeken wij onze toevlucht
bij astrologische tekens in de
hoop dat we onder een gun
stig gesternte geboren zijn.
We weten nauwkeurig welke
ascendant bij het ogenblik
van onze geboorte boven de
horizon verscheen, verklaren
met een schier onweerlegbare
overtuiging dat Tweelingen
onbetrouwbaar. Steenbokken
koppig en Vissen wispelturig
zijn en slaan wekelijks met
een kloppend hart in een tijd
schrift de pagina op waar de
horoscoop ons voorspelt wel
ke tegenslagen, meevallers,
liefdes en vijandschappen ons
te wachten staan.
borsthoogte op ons onder-" "'Nü de wetenschap alle myste-
goed werd vastgemaakt en ries schijnt te heben doorvorst
daar al gauw donkere roest- en met de vroegere geloofsbe-
vlekken achterliet die mèt''levlLjjfeok allerlei folklöfis-
geen enkel wasmiddel nog te
verwijderen waren.
Om dit ongemak te ontgaan
waren er ook andere scapu
liers in de handel, bestaande
uit twee kleine, op elkaar ge
naaide lapjes die aan een
halslintje waren bevestigd, en
die, soms zelfs in de biecht-
tisch gekleurde devoties zijn
verdwenen, zoeken we maar
al te graag ons heil bij de
astrologische hemeltekens.
En waren de drie koningen
die de pasgeboren Christus in
Bethlehem kwamen zoeken,
uiteindelijk ook geen sterren
wichelaars?
De KRO-radio maakt even reclame voor de eigen club: de
luisteraars worden opgeroepen voor een informatieve avond waar
op KRO-voorzitter Gerrit Braks zal spreken over de katholieke
aspecten van de Katholieke Radio Omroep. Dat geschiedt, zegt de
radiospreker, 'tijdens een bijeenkomst van de afdeling Breda van de
KRO, in Goes'.
Met zulke royale gebaren kan de regio worden ingedeeld. En
blijkbaar niemand die daar vreemd van opkijkt. Dat is in de
politieke wereld wel even anders. Geen burgemeester die ervan
durft dromen dat je ooit in Goes de raadsvergadering van Breda
zou kunnen houden. Zelfs Ed Nijpels niet. (HC)
29.80
86,90
ƒ172.80
335,75
89.40)
177,80)
345,75)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader en D.H. Ahles (adjunct).
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
S 076-236911/Telefax 076-236405. Telefax redactie S 076-236309.
Rayonkantoren in Hulst, Terneuzen, Goes, Bergen op Zoom, Roosendaal, Etten
Leur en Oosterhout. Zie voor meer informatie het colofon in het editie-deel van
deze krant.
Abonnementsprijzen via automatische incasso:
(tussen haakjes de prijs via acceptgiro)
per maand
per kwartaal
per halfjaar
per jaar
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben,
Ginnekenweg 7, Breda.
Grote advertenties uitsluitend S 076-236881Fax 076-236405.
Geboorte- en overlijdensadvertenties
maandag t/m vrijdag tot 16.00 uur 076-236881fax 076-236405
zondag van 18.30 tot 20.30 uur 076-236242/236911
Alle advertentie-opdrachten worden uitgevoerd onder toepassing van de Algemene
Voorwaarden van Uitgeversmaatschappij De Stem B.V. alsmede de Regelen voor
het Advertentiewezen.
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
De Stem op band: Centrum voor gesproken lektuur 08860-82345.
06-0226116
Ma. t/m vrij. 8.00-17.00 uur/zat. 8.00-12.00 uur
(Opzegtermijn abonnementen: 4 weken voor het eind van de betaalperiode)
De drie vorstinnen van wie nu brieven gebundeld zijn in een boek', (v.l.n.r.) Emma, Wilhelmina en Juliana.
FOTO'S KONINKLIJK HUISARCHIEF/ANP 1
„Mijn arme Trixje die zoo
huilde bij haar doop, nog wel
tot algemeene vreugde! Zoo
gaat het in de wereld." Dat
schreef prinses Juliana, op 17
mei 1938, in een vertrouwelij
ke brief die iedereen vanaf
vandaag mag lezen. De inhoud
staat in een nèt verschenen
boek met persoonlijk post van
drie vorstinnen. De handge
schreven brief is in het echt te
zien op een deze week geo
pende tentoonstelling in het
Oranje Musuem in Baarn. Een
kijkje in de koninklijke post.
Door Mick Salet
„Lieve mevrouw..." Eind mei '38
schrijft' prinses Juliana een brief aan'
haar vioollerares, Aletta Rackwitsz, Om
even bij te babbelen. Vooral over de
doop van baby Beatrix, op 12 mei '38,
in de Grote Kerk in Den Haag.
„Ik was blij dat U in de kerk bij de
doop kon zijn. Hoe vond u die luide
jammerklachten van het wurm? Anders
is ze zoo vergenoegd, lacht zooveel, is
voortdurend in beweging, betoovert
allen met haar groote donkere oogen.
Zoo eenvoudigweg levensvreugde te
hebben en je zoo niets aan te trekken
van wat andere menschen van je den
ken, dat zijn dingen die je goed doen,
telkens als je ze bij haar waarneemt!"
„Haar horoscoop (van verschillende zij
den werden er ons bij haar geboorte
toegezonden) zegt dat ze nóóit zal gaan
geven om wat de menschen zeggen, zeer
onconventioneel zal zijn, een groot so
ciaal hervormster, dat ze jong zal
trouwen zonder ons permissie te vra
gen!"
„Ik had U haar zoo graag vertoond,
maar als ik in de stad ben, zoo'n dag of
wat, ben ik ook zoo gruwelijk bezet.
Mijn moeder maakt het heel goed. Ik
geniet erg van 't leven, dat begrijpt U.
Ik wou dat ik weer eens een boom met
U kon hebben veel praten over veel
dingen. Die gelegenheid zal zeker ko
men echter!
„Voor vandaag zend ik U heel veel
liefs."
„Uw oude matrone,
Jula."
Het is niet een brief die historici nou
echt onthullend noemen. Er worden
geen geheimen van Soestdijk ont
sluierd. Maar het is wel een brief die
iets méér vertelt over de vrouw die
vorstin was. Daarom is het voor de
liefhebbers zo leuk dat prinses Juliana
akkoord is gegaan met publicatie. Niet
alleen van déze brief, maar van een heel
pak persoonlijke post. Van haar. Van
haar moeder. En van haar oma. Neder
land mag nu neuzen in post die tot
vandaag puur privé was.
De brieven en briefkaarten werden bij
eengegaard door Bas Romeyn. Een ver
zamelaar die eëfi'paar jaaf'geleden öi
de krant las dat er een stapeltje brieven
van prinses Juliana geveild zou worden.
Kaartjes en kinderlijke krabbeltjes die
ze, als meisje, aan haar kinderjuffrouw
schreef. Bas Romeyn bekeek de post
van het prinsesje en was meteen ver
kocht. Op de veiling was maar één
medebieder. Maar die stopte vóór het
echt te wild werd. Zo kreeg Bas Ro
meyn de briefjes van Oranje in handen.
Een tijdje later toog hij naar een veiling
van enige tientallen brieven van de
koninginnen Emma en Wilhelmina.
Weer bleef er maar één medebieder
over. Dezelfde die de brieven van Julia
na had willen hebben. En wéér gaf deze
man het op vóór de prijs de pan uit
vloog. Bas Romeyn kreeg ook deze brie
ven in bezit en besloot er boek van te
maken. Een brievenboek. Maar omdat
prinses Juliana het auteursrecht bezat,
kon dat niet zonder haar toestemming.
Hij schreef een beleefd briefje naar
Soestdijk. 'Koninklijke hoogheid, u be
hoeft zich geen zorgen te maken over de
inhoud van uw brieven, want, met per
missie, u komt er in naar voren als een
schat van een meid.' Juliana zei ja. De
verzamelaar kreeg ook. een uitnodiging
eens te komen praten/met de directeur
van het Koninklijk Huisarchief. Hij
bleek de medebieder die op de veiling
twee keer af had moeten haken. Met
wat goede raad, wat geluk en wat geld
wist Bas Romeyn nog wat bundeltjes
bijzondere brieven aan zijn verzameling
toe te voegen. Uiteindelijk was de col
lectie groot genoeg om er een boeiend
brievenboek van te maken. Geen boek
met ontboezemingen die het noodzake
lijk maken de vaderlandse geschiedenis
te herschrijven. Wel een boek dat de
lezer het gevoel geeft even mee te
mogen lezen over de schouders van
Juliana, Wilhelmina en Emma.
Een paar voorbeelden. Eerst een brief
van 31 oktober 1900. Van koningin
Wilhelmina. Aan haar nicht, prinses
Marie, die haar gefeliciteerd had met
haar verloving met prins Hendrik.
„Lieve Nicht,
Van ganscher harte kom ik u bedanken
voor uwen zoo lieven brief en voor de
hartelijke gelukwenschen welke hij be
vatte. Ik kan u niet zeggen hoe overge
lukkig ik ben - woorden schieten daar
toe te kort. Mijn Hendrik houdt reeds
zeer veel van zijn en mijn 'geliefde Loo'
en ik hoop van harte dat hij zich
spoedig geheel thuis zal gevoelen in zijn
nieuwe vaderland. Hij is zeer warm
ontvangen - eens heb ik zelfs hooren
roepen: 'leve Prins Hendrik' en dat doet
ons volk niet als het niet reeds van
iemand houdt! Hij is zoo onbeschrijfe
lijk lief en goed dat het onmogelijk is
om niet van hem te gaan houden als
men hem kent!"
„Wilt u mijne groeten aan mijn Neef en
de Nichtjes overbrengen.
Steeds ben ik uwe u zoo liefhebbende
Wilhelmina."
Juliana schrijft vrijer en vrolijker dan
haar moeder. Eerst als kind aan haar
kinderjuffrouw, Mien Hulleman. Als de
kinderjuf ziek is, schrijft de elfjarige
Juliana op 3 december '20 een lief
briefje. „Lieve Mien, ben je nu weer
caduc? Ziek nu maar gauw uit, hoor.
Dan zijn we weer gezellig samen."
En twee jaar later, op 22 januari '23,
probeert ze de zieke Mien aan het eind
van een brief op te beuren met een
grapje. „P.S. Ik weet een leuke mop:
Zoontje tot Vader: Mijn horloge, dat ik
met Kerstmis van Oom gekregen heb,
staat nu al stil. Vader, vertoornd: Dat
kan toch niet? Wat heb je er dan mee
gedaan? Zoontje, verlegen: Och ja... ziet
u... ik begrijp 't ook niet... 'k heb de
wieltjes toch precies zoo weer inge
stopt!"
Later schrijft Juliana brieven aan haar
vioollerares, Aletta Rackwitsz. Die
brieven bieden een aardige aanvulling
op het bestaande beeld van de prinses.
Op 17 oktober '36, een maand na haar
verloving met prins Bernhard, schrijft
Juliana haar vioollerares een bedank
brief.
„Lieve mevrouw,
Eindelijk komt mijn erg verlate, maar
nog precies even dankbare dank naar
toe voor Uw medeleven met mijn enga
gement en Uw zoo erg, heel erg lieve
brief!Nu bén je al zoo'n geluksbeest
je, dan word je nog verwend met
zulke goede wenschen! U moest ons
eens zien, we zijn heel andere men
schen, er is opeen fleur in huis geko
men, ook voor mijn moeder zoo zeer!
„Toen U me over m'n horoscoop vertel
de, heb ik wel in deze richting gedacht,
want er was wat 'gaande', maar wat lief
van U dat U niets positiefs hebt gezegd!
Het had me natuurlijk tóch beïnvloed!
En dat is gevaarlijk in zoo'n toestand!!
„We passen goed bij elkaar - hebben
dezelfde smaken gevoelens of vullen
elkaar aan, enfin het hoort bij elkaar!"
„Ik zou U zoo graag eens zien, toch
ben ik in deze toestand van verloofd
heid niet erg tot les krijgen in staat.
Bernhard speelt helaas niets! Maar is
wel muzikaal. Ik durf het niet op me te
nemen, na m'n huwelijk opnieuw met
de les te beginnen. Ik moet dat allemaal
aanzien, maar, om duidelijk te zijn in
zakelijke aangelegenheden, réken U dus
maar van niet. Ik leg de fidel niet in het
graf, dat begrijpt U, maar ik wil me niet
binden."
„Vanavond heb ik het groote plezier;
het groote moment in mijn leven, dati]
voor 't eerst naar mijn schoonouderlij]
huis toe ga."
„Tot ziens met heel veel liefs van
Jula."
Dik een jaar later, op 25 januari '38,
schrijft prinses Juliana, meer dan negen
maanden zwanger, weer een bedank
briefje.
"Lieve mevrouw,
Voor het schattige jurkje voor de peuter
Uw lieve meelevende brief dank ik U
heel, héél erg hartelijk. Zoo'n verwen
partij..."
„We verwachten Baby nu elk oogen-
blik... al sinds 16 januari! Ik verheug
me erg denk eenvoudig niet aan
narigheden enz., die bovendien erg ver
zacht worden."
„Uw oude Jula."
Weer een jaar later stuurt Juliana e?n
ansichtkaart van haar vakantieadres-
Grindelwald - in Zwitserland. Alweer
om te bedanken.
"Lieve mevrouw,
Wel nog laat maar deze kaart brengt
mijn dank voor Uw lief briefje bij Tm'
glorieuze le verjaardag. Ze heeft duide
lijk kunnen merken, dat er wat b
ders aan de hand was. Ze wordt
menschelijker evenzeer brutaler. Ze
is erg sociaal aangelegd windt ieder
een om haar kleine vinger. Maakt luid
keels vriendschappen met vreemde
menschen en zoo!"
„We genieten hier ontzagwekkend, je
kunt je in 't gewone leven niet voorst
len, dat er zóó'n lucht, zoo'n zon bestaat
dat je zooveel plezier kunt hebben.
En de natuur is van de meest indruk
wekkende in Zwisterland, nu alles even
ijl wit blauw. Trix heeft laatst een
aanslag op mijn viool gedaan, maar ik
heb hem nog kunnen redden!!"
„Met erg veel liefs van
Jula."
'Drie vorstinnen. Brieven van Emma, Wil
helmina en Juliana' - uitgeverij De Arbei
derspers - kost f 69,90.
Komende week staat in het te
ken van de viering van vijftig
jaar bevrijding. Zoals steeds in
die zinvolle koppeling aan de
herdenking, op de vooravond
van bevrijdingsdag, van de zeer
velen die het leven lieten in de
jaren van onvrijheid, onder
drukking en volkerenmoord.
Zelden is in de maanden en
weken vooraf zo vaak de vraag
opgeworpen of herdenken en
vieren nog wel zin heeft. Moet
dat nog na vijftig jaar? Die
vraag zonder meer met een nee
beantwoorden, lijkt mij te ge
makkelijk. Herdenken heeft nog
steeds zin, mits geplaatst in het
perspectief van het nu en de
toekomst.
Premier Kok heeft daarover in'
een interview met het Duitse
weekblad Die Zeit behartens-
waardige opmerkingen ge
maakt. Hij waarschuwt tegen
verenging van het herdenken
tot het terugzien op de confron
tatie tussen Nederlanders en
Duitsers van vijftig jaar gele
den. In zijn visie moeten een
halve eeuw later vrijheid, de
mocratie, tolerantie en de toe
komst belangrijker zijn dan al
leen de herinnering aan de be
vrijding van de Duitse bezet
ting. „Meer dan de bevrijding
moet ons de vrijheid interesse
ren."
Kok plaatst vervolgens de her
innering aan de bevrijding van
staatsterrorisme in het perspec
tief, waaraan herdenken nu zijn
zin ontleent. Hij doet dat vanuit
de erkenning dat het beeld van
Nederland als verdraagzaam
land wel enige schade heeft op
gelopen. Hij wijst op het onbe
twistbare feit dat de grote aan
tallen asielzoekers en illegalen
'ook bij ons een gevoel van
angst bij veel mensen wekken'.
„Dan heet het al snel: de boot is
vol, de grenzen moeten dicht,
gooi ze eruit! Daarmee zijn we
dan dicht in de buurt van wat
tot de oorsprong van het natio-
naal-socialisme behoorde. Daar
precies ligt onze taak: we moe
ten eindelijk de lessen van het
verleden leren. Het zaad van de
intolerantie komt weer op; in
Duitsland, in Franrijk, maar
ook bij ons, in Nederland. Op
dat gebied bestaan er geen ver
schillen."
Het is maar één deel van de
samenhangende trits: vrijheid,
democratie en tolerantie, die de
premier noemde. Maar wel een
zeer aansprekend deel. Omdat
waar tolerantie gaat ontbreken,
democratie en vrijheid al snel
worden ondergraven. Evenzeer
is waar dat tolerantie en vrij
heid slechts kunnen floreren in
een sterke democratie. Zo was
het meer dan vijftig jaar gele
den; zo is het nu.
Aan de vooravond van de Twee
de Wereldoorlog behoorde het
in brede kringen in Nederland
tot de bon ton om schamper te
doen over de parlementaire de
mocratie. Vooral het centrale
punt van ons staatssysteem, de
volksvertegenwoordiging, moest
het ontgelden. Voor kritiek was
er, zeker wanneer we vanuit het
nu terugblikken, alle reden. De
volksvertegenwoordiging zetel
de boven en op grote afstand
van een grotendeels onmondig
(gehouden) volk.
En ook de verhouding tussen
regering en parlement was in de
praktijk gemodelleerd naar de
gebruiken en omgangsvormen
van die tijden. Ministers waren
onaanraakbaar en werden bij
voorkeur nog aangeduid als
raadsheren van de Kroon. De
mocratie was meer een woord
dan een houding.
In die sfeer kon het gebeuren
dat op 10 mei, de dag van de
Duitse inval, de toenmalige mi-
nister-president De Geer wei
gerde in te gaan op de dringen
de uitnodiging van de voorzitter
van de Tweede Kamer, Van
Schaik, om juist nu in de verga
dering van de volksvertegen
woordiging aanwezig te zijn. De
Geer liet weten wel wat anders
aan het hoofd te hebben. Op het
moment waarop de parlemen
taire democratie de facto werd
uitgeschakeld, vond De Geer
noch enig andere minister het
geboden om te zijn waar hij
behoorde te zijn.
Op 24 juni 1940 schakelde de
bezetter de volksvertegenwoor-
ding ook de jure uit. De werk
zaamheden van de Staten-Ge-
neraal werden tot nader order
opgeschort, twee weken later
gevolgd door een verbod op alle
politieke partijen, die, aldus de
verordening, 'het stelsel van de
parlementaire democratie en
dus van een voorbije gedachten-
wereld vertegenwoordigen'.
Het zou ruim vijf jaar duren
voordat het met kleine voor
zichtige stapjes kwam tot her
stel van de vertegenwoordigen
de democratie. Op 25 september
1945 komt een rompparlement
bijeen. Het bestaat uit 76 over
gebleven leden van de vooroor
logse Tweede Kamer en 34 le
den van de Eerste Kamer. Voor
verkiezingen acht de regering
de tijd nog niet rijp.
Zij beperkt echter ook de rech
ten van het tijdelijke parlement:
geen recht van interpellatie, van
initiatief en enquête. Aan het
rompparlement wordt opgedra
gen de benoeming - dus niet de
verkiezing - van de Voorlopige
Staten-Generaal te regelen. Pas
een jaar na de bevrijding, in mei
1946, wordt met de verkiezin
gen van de Tweede Kamer de
parlementaire democratie her
steld.
De politieke vernieuwing,
waarvan koningin Wilhelmina
in haar Londense regeerperiode
al hardop droomde en die in het
Nederland van direct na de be
vrijding over de oude partijpoli
tieke en religieuze scheidslijnen
heen, gestalte leek te krijgen in
de Nederlandse Volksbeweging
(NVB), was toen al weer op haar
retour. Alleen aan de linkerzij
de van het politieke spectrum
komt met de oprichting van de
PvdA - het samengaan van de
oude SDAP, vrijzinnig demo
cratische bonders (VDB) en
vooruitstrevende christen-de
mocraten (CDU) - enige ver
nieuwing tot stand.
Democratie en vrijheid worden
- het is bij vele herdenkingen in
de afgelopen decennia steeds
weer gezegd - het meest ge
waardeerd wanneer zij afwezig
zijn. Wie de afgelopen vijftig
jaar overziet, kan niet anders
dan tot de conclusie komen dat
de Nederlandse democratie,
zwak als zij in structuur en
beleving voor de oorlog was,
sterk is uitgegroeid.
Nederland biedt veel ruimte
aan zowel collectieve als indivi
duele vrijheidsbeleving. Daarbij
hoort ook de vrijheid om kritiek
te hebben op het functioneren
van overheid en parlement. Ook
de volksvertegenwoordiging is
gebaat bij kritiek. Een kritische
benadering van haar doen en
laten houdt haar scherp en geeft
bovendien het noodzakelijke te
genwicht aan altijd weer de kop
opstekende anti-parlementaire
krachten. Waartoe het kan lei
den als die de overhand krijgen,
leert de geschiedenis die in het
vrije westen nu meer dan vijftig
jaar achter ons ligt, maar op
vele plaatsen in de wereld nog
altijd geschreven wordt.
Het altijd aanwezige risico dat
de democratie van binnenuit
bedreigt, is dat we denken dat
het blote bezit van democratie
en vrijheid het einde van het
verhaal is. Maar de democratie
wordt elke dag weer bedreigd-
Vijftig jaar na de bevrijding
heten de bedreigingen intole
rantie, criminaliteit, verloede-
ring.
Om ze te bestrijden is een sterk'
democratie met respect voor
uiteenlopende overtuigingen en
verschillende culturen, respect
voor 'anders zijn' onmisbaar
Maar ook een democratie ®e
niet zwijgt als haar beginselen
met voeten worden getreden
door wie dan ook, Nederlander
Medelander, asielzoeker-
Slechts dan bloeit de vrijhei"
voor iedereen.
0 VERVOLG VOORPAGINA
pen Haag - Kritiek op de
plannen van het kabinet met
ziektewet en wao komt ook
van het Verbond van Verzeke-
raars en de Raad voor het
Overheidspersoneel.
pe verzekeraars moeten straks
aan ondernemingen verzekering
spolissen aanbieden als die de ri
sico's voor ziekte en arbeidsonge
schiktheid van hun werknemers
niet bij de bedrijfsverzekeringen
willen verzekeren. Die mogelijk
heid van private verzekering
moet namelijk voor concurrentie
Van onze verslaggever
Breda - De grote nationale lc
concurrentieslag verwikkeld
gokker.
Traditionele loterijen zoals de Gi
ro- en Bankloterij van de Algeme
ne Loterij Nederland dreigen het
af te leggen tegen het mediaspek
takel dat bijvoorbeeld om de
Postcodeloterij heen is gebouwd.
Vorig jaar daalde de omzet van de
Bank- en Giroloterij - die al 25
jaar geld inzamelt voor onder
meer het Prins Bernard- en het
Koningin Julianafonds - met
ruim 4,5 miljoen tot 141,3 miljoer
gulden, zo blijkt uit hun jaarver
slag.
Ook de omzet van de Staatsloteri;
staat onder druk. Steeds meei
mensen bezwijken voor de verlei
ding van de groots opgezette
Postcodeloterij, waar weliswaai
veel minder, maar wel veel hogere
prijzen zijn te winnen. Het gaa'
bij dit soort loterijen al lang niei
meer om de goede doelen die
daarmee gediend worden.
Het ministerie van Justitie wi
nog vóór de zomer nieuwe maat
regelen bekendmaken om de 'on
gebreidelde groei' van loterijen er
nieuwe loterijprodukten een hal
toe te roepen. Vorig jaar kondigd^
de toenmalige staatsecretaris var
Justitie, Kosto, al een limiet aar
van één mijoen gulden voor d<
hoofdprijzen.
Het ministerie werkt nu ook aar
een beperking van de toegang
smogelijkheden van de kansspe
Van onze Haagse redactie
Den Haag - Armere gemeentel
met een zwakkere sociale struc
tuur krijgen vanaf 1 januari 199'
meer geld van de rijksoverheid
Rijkere gemeenten, veelal aan di
rand van de stad gelegen, gaan e
vanaf die datum op achteruit.
Dat is het gevolg van de herzie
ning van het gemeentefonds
waartoe het kabinet gisteren heef
besloten. Verwacht wordt dat 24(
gemeenten erop vooruit gaan, ter
wijl 380 gemeenten moeten inle
veren. Om welke gemeenten he
'gaat is niet bekend gemaakt.
In het huidige systeem ligt de na
druk vooral op de grootte van ge
meenten. Er wordt onvoldoendi
rekening gehouden met de social
opbouw en met de waarde van he
onroerende goed (wat een ge
meente in staat stelt meer belas
ting te innen).
Vaak kampen centrumgemeentel
met sociale problemen, terwijl zf
voorzieningen leveren waar di
omliggende, rijkere regio gebruil
van maakt.
STAATSSECRETARIS Patijn va
van het debat in de Tweede Ka
Paald onhandig had geoperee
pasje op Schiphol. 'Zo leer je if
Patijn. Eerder had zijn collega
Kamer publiekelijk namens
Het siert de bewindslieden
verantwoordelijkheid voor
jjen van het pasjesysteem
Haag niet iedere dag.
Met deze constatering is ook
sitiefs over Schengen op Scl
fout kan gaan, is fout gegaan
uitvoering van het Verdrag va
Het werd in de beginfase me
bet gekozen systeem volledig
9root dat premier Kok met he
aankondigen dat tot 15 decerr
fooeten worden naar het oue
Die miskleun was nog te ove
n°g niet voorbij. De staatssc
van de mededeling van Kok
9e datum van 15 december e
i weede Kamer daarvan niet
De woede hierover is groot,
■staatssecretarissen geen doi
Warner niet compleet informer
tfoodzonde. Die handelwijze
een openlijke boetedoening
pchmitz en Patijn hebben nu
jes-systeem zo snel mogelijk
ivveede Kamer geen nieuw
Ppziehte van de Schengen
_,dat a'tijd de mond
oorden, kan het zich niet v
ernationaal verdrag om te
3 bei
i da
de
i op
n
i Schi
i nu tv
nieuwe
i-p©
I vol h
t vero
ga;
