DE STEM
Tranen in de Tamburello-bocht
inmiddels
125 jaar één
begrip in Breda
Bedevaartsoord Imola in teken van vorig jaar overleden Ayrton Senna
Variante Alta
Villeneuve
Aque Minerali
Variante Bassa
30W94: ongeluk
R. Ratzenberger
Plek waar A. Senna
1/5/'94 verongelukte
Ayrton verstond de kunst al
les uit het team, de auto èn
zichzelf te halen.
teurs, maar vooral aan mensen als
Ayrton Senna, die, rijdend op de
concentratie-vretende grens' en
opgesloten zittend in een be
nauwde, zwaar trillende en veel
te krappe ruimte, nog in staat zijn
aan te geven welk moertje meer
aangedraaid moet worden, ten
einde de wegligging nog verder te
verbeteren. Tegen het gevoel van
Senna kon geen computer op.
Zijn fans begrepen dat. Voor hen
was hij daarom meer dan een ste
riel sturende helm in een emotie
loze bolide.
Ook na de dood van Senna en
Ratzenberger kreeg de Formule 1
een karrevracht aan maatregelen
over zich uitgestort. De rijders en
hun teams hebben de uitdaging
weer aangenomen, ondanks alle
gemor over een extra bodemplaat
(een te dun exemplaar kostte
Schumacher de zege in België),
kleinere vleugels, standaard
brandstof en verkleinde luchtin
laten.
In het Engelse Didcot leek het de
afgelopen weken bij Williams
Grand Prix Engineering dan ook
business as usual. De uit Argenti
nië teruggekeerde wagens werden
ontmanteld en de vers gebouwde
bolides voor Imola klaar ge
maakt.
Voor pr-vrouwe Ann Bradshaw
zijn het echter geen normale we
ken geweest. „Iedereen wil Frank
(Williams, de sinds een auto-on
geluk aan een rolstoel gekluister
de teammanager, red.) vragen
naar zijn gevoelens, nu de zondag
van Imola weer naderbij komt,"
zegt ze. Bradshaw, een vriendelij
ke, door de wol geverfde vak
vrouw, schermt haar baas echter
hermetisch af van de buitenwe
reld. Ze zegt overstelpt te worden
met vragen. Altijd weer dezelfde
vragen. Voor de antwoorden ver
wijst ze naar een persbericht.
„Frank is zich ervan bewust dat
het voor niemand makkelijk zal
zijn. om terug te keren naar Imola
en hij weet ook dat er nog veel
vragen zijn. Ook hij heeft de ant
woorden echter niet."
Williams bevindt zich een jaar na
het ongeval nog altijd in een ui
terst netelige situatie. Zeker nu zo
goed als vast staat dat een mecha
nisch defect de oorzaak is geweest
van het tragische ongeval. „De
Grand Prix van San Marino zal
voor iéder lid van het team emo
tioneel zijn. Ieder zal dat op zijn
eigen manier verwerken. We ho
pen dat de media dat zullen res
pecteren," schrijft Bradshaw.
Of de Italiaanse justitie de Britten
ongemoeid laat, is nog maar de
vraag. Officier van justitie Mauri-
zio Passarini kondigde een tijdje
terug aan, dat hij zeventien leden
van het team wil horen. „Toch be
twijfelen we het of ze dat tijdens
de Grand Prix zullen doen," zegt
Bradshaw. „Ze weten dat we zon
der aarzelen naar Italië komen
om gehoord te worden.
De Italiaanse organisatoren van
de GP van San Marino (ieder land
mag slechts één GP hebben, van
daar dat Imola, als concurrent
van Monza, die van het dwerg
staatje heeft geadopteerd, red.)
geven de fans dit weekeinde alle
ruimte hun emoties te tonen. „Er
zal geen standbeeld komen van
Senna. Zo'n ding is ons te kil. We
denken meer aan een multi-func-
tioneel gebouw, waar de fans zich
in de toekomst kunnen treffen,"
zegt de pr-dame van Imola.
Pim van der Heul: „In Brazilië
verwachtte ik eind maart een
enorme Senna-verering rond de
Grand Prix. Maar dat viel toch
enigszins tegen. Die Brazilianen
hebben na de dood van Senna di
rect massaal gerouwd. In Europa
komt dat proces denk ik pas nu
echt op gang."
ZATERDAG 29 APRIL 1995
DEEL B
«bosstraat 14 Breda/Princenhage Tel. 076 21 28 81
Sport
ken, die.het begin van het F1-sei
zoen hadden geteisterd. De ge
troffen maatregelen om de wa
gens langzamer te maken, werk
ten volgens hem averechts. Een
crash in de Formule 1 wordt vaak
geruststellend afgedaan als een
incident. Maar de incidenten van
1994 op een rijtje geplaatst, zette
menig rijder aan het denken. J.J.
Lehto (Benetton-teamgenoot van
Schumacher en Verstappen) en
Jean Alesi (Ferrari) liepen bij het
testen van de wagen al zware
blessures op. Later volgden meer
kleinere en grote accidenten.
Het was kennelijk nog geen reden
om groot alarm te slaan. Racewa
gens verliezen immers met grote
regelmaat het veilige contact met
het asfalt om tot stilstand te ko
men in grindbakken, uitloopzo
nes, tegen vangrails of muurtjes.
Het levert de mecanieiëns, fysio
therapeuten en teamleiders han
denvol (praat)werk op, maar de
HET de dood van Roland
Jatzenberger op 30 april
[995 viel nog te leven.
Het die van Ayrton Sen-
ia een dag later niet. Dat
atocoureurs kunnen
sterven in hun bolides, is
sn gedoogd bedrijf srisi-
to. Maar dat een feno
meen als Ayrton Senna
ia Silva (drie wereldti
tels, 41 GP-zeges en 65
pole-positions) nooit
neer terug zou keren
aaar zijn pitbox, nee, dat
tan de autosportwereld -
een jaar na dato - nog al
tijd nauwelijks bevatten.
Dit weekeinde keert is
iet Formule-l-circus te
ug op Imola, het circuit
raar het precies een jaar
[eleden de zwartste da
gen uit zijn bestaan be
leefde. Lang is het ver
driet om de grootste en
meest charismatische au
tocoureur aller tijden
weggestopt geweest. Op
Imola schijnt de rouw
verwerking eindelijk op
gang gekomen. „Het
wordt ongetwijfeld één
grote Senna-herden-
king," verwacht ook Jos
Verstappen.
pïAAL OORDEEL DIENSTVERLENING
8.0
Illlll
ABN ING POSTBANK RABO SNS VSB
van Senna in de racerij, leed en
liet hem rustig uitstappen.
Het was één van de weinige mo
menten waarop de Formule 1 een
menselijk gezicht liet zien. In Mo
naco, waar Karl Wendlinger na
een crash in coma raakte, werd
als eerbetoon aan Senna en Rat
zenberger de eerste startrij nog
vrijgehouden, maar daarna draai
de het toch al weer snel om de
poen en de
prijzen.
Williams lonk
te met veel geld
naar Nigel
Mansell om
hem de plaats
van Senna te
laten innemen,
maar uiteinde
lijk bleek Da
mon Hill de
man die voor
welkome aflei
ding zorgde
binnen het
zwaar op de
proef gestelde
team. Zijn
tweestrijd met
Michael Schu
macher en diens aanvaringen met
de FIA stopten het verdriet om
Senna even Weg. Het circus sloot
haar rijen. Zeker emotioneel.
Senna gold als onbenaderbaar.
Van der Heul was pr-man bij
Marlboro toen de Braziliaan gou
den tijden kende bij het door de
tabaksfabrikant gesponsorde
McLaren-team. In die tijd arran
geerde hij regelmatig interviews
met Senna. Hij plaatst kantteke
ningen bij de geslotenheid van de
oud-wereldkampioen.
„Op steeds weer dezelfde, simpele
vragen gaf hij inderdaad geen
antwoord. Ayrton was een heel
intelligente jongen. Een gelovig
iemand ook. Wanneer je bereid
was met hem ook over zaken als
het geloof te praten, kon hij heel
open zijn. Maar dan moest je wel
proberen zijn manier van leven en
denken te begrijpen. En daar
hadden veel westerlingen moeite
mee. Senna werd vaak niet begre
pen."
Hem begrijpen deed wel zijn ei
gen Braziliaanse volk. Vanaf de
dag dat de man uit Sao Paulo op
een kletsnat circuit in het Portu
gese Estoril zijn eerste GP won,
begon zijn ster te rijzen. Senna
werd een grotere volksheld dan
Pele. Ondanks zijn, zeker voor
Zuidamerikaanse begrippen, on
gekende rijkdom en welstand.
Hoe belangrijk Senna is geweest
voor zijn arme landgenoten werd
duidelijk na zijn dood. Brazilië
liet de tranen de vrije loop. Mil
joenen mensen stonden verslagen
langs de kant van de weg, toen de
kist met zijn stoffelijk overschot
van de luchthaven naar het parle
mentsgebouw vervoerd werd. Na
dagen van nationale rouw woon
den nog eens anderhalf miljoen
mensen zijn staatsbegrafenis bij.
En anderhalve maand later was
het eerste dat de Braziliaanse
voetballers deden na het verove-
bovenal zichzelf te halen. Die
drang alleen is echter niet vol
doende om wereldkampioen te
worden. Autosport is de kunst
van het steeds maar weer zoeken
en verleggen van de grenzen. De
voormalige Finse rallykampioen
Hannu Mikkola drukte het eens
kernachtig uit: „Wie nooit meer
de bocht uitvliegt, kan beter stop
pen."
Senna is de li
mieten altijd
blijven verken
nen. Ook toen
hij:op zijn 34e
al een schatrijk
man was (het
geschatte ver
mogen van de
ook in zaken
succesvolle
Braziliaan lag
rond de twee
honderd mil
joen gulden).
Hij verlegde de
grenzen en de
FIA probeerde
ze dan weer te
rug te dringen.
GRAND PRIX
SAN
CIRCUIT IMOLA
[Door Ad Pertijs
taola - Een bedevaartsoord is het
circuit van Imola al jaren. Iedere
lente weer trekken duizenden en
teenden race-fans naar de na
bij Bologna gelegen omloop, die is
vernoemd naar Enzo Ferrari en
diens tragisch om het leven geko
men zoon Dino. Daar, aan de rand
van de Po-vlakte, betuigen ze
voor en tijdens de Grand Prix van
San Marino hun trouwe liefde
aan de Scuderiade in het rood
gehulde Ferrari-renstal, die al
vanaf 1983 verbeten op jacht is
Jaar een nieuwe wereldtitel.
Maar op en rond het Autodromo
fnzo e Dino Ferrari werd vooral
de nagedachtenis aan de in 1982
op het circuit van Zolder veron-
gelukte Canadese Ferrari-cou-
reur Gilles Villeneuve levendig
gehouden.
Dit jaar echter kan zelfs de meest
chauvinistische Ferrari- en Ville-
ueuve-fan niet verhinderen, dat
de geest van Ayrton Senna het
evenement zal overheersen. Over
al waar je kijkt, kijkt Senna je
aan. Vanaf T-shirts, petjes, pos
ers, speldjes, mokken. Waar
staat zijn beeltenis niet op? De
iamburello-bocht,'waar de Bra
ziliaan dodelijk crashte, zal om
zoomd zijn door bloemen. Van de
spandoeken zal de vertwijfeling,
^wondering en troost ('Damon,
toe het voor Ayrton') afdruipen.
»Uf we een Senna-bedevaart ver
wachten? Meneer, het hele jaar al
Rebben fans bloemen gelegd op de
P'aats waar hij verongelukt is,"
61 een woordvoerster van het cir
cuit begin deze week. „We leggen
ze ook tijdens de Grand-Prix-da-
|en geen strobreed in de weg. De
amburello-bocht is vanaf de
mUI ^ijde van het circuit ge-
j. elijk te bereiken. Niemand
®e ze tegenhoudt."
e ^amLurello-bocht. Senna in-
tam n°g daags voor
J 'e pugeval. De Braziliaan
onrustig, maakte zich zorgen
wege de vele zware ongeluk-
dood vreesde bijna niemand
meer. Zelfs de angstaanjagende
aanrijding van de debuterende
Jos Verstappen in Brazilië bleef
zonder ernstige lichamelijke ge
volgen. Het laatste fatale ongeval
tijdens een Grand Prix (training
en race) dateerde van 1982, toen
tijdens de GP van Canada Ricar-
do Paletti het leven liet in een
Osella Ford.
Tot die droom van een veilige
Formule 1 vorig jaar in Imola
wreed uiteen spatte. Rubens Bar-
richello vloog op vrijdag (de dag
van de eerste trainingen) hard in
een banden-afrastering. Hij
kwam er met de schrik èn een ge
broken arm vanaf. En dag later
ging het wel mis. In de Villeneu-
ve-bocht crashte Roland Ratzen-
berg van het debuterende Sim-
tek-team dodelijk. Hij brak zijn
nek.
Verslagenheid alom, maar de
show op zondag moest doorgaan.
Senna eiste maatregelen. Hij
werd er door de hoge heren nota
bene voor op zijn vingers getikt.
En toen kwam de zondag zelf,
zondag 1 mei, de zwartste zondag
ooit. Bij de start al ging het mis.
Pedro Lamy knalde op J.J. Lehto,
wiens wagen was stilgevallen. De
in het rond vliegende brokstuk
ken verwondden verscheidene
toeschouwers (van wie er later
één zal in het ziekenhuis zou
overlijden) en een politie-agent.
De rijders bleven ongedeerd.
Kort na de herstart gebeurde het
onvoorstelbare. De leidende Sen
na stuurde zijn Williams Renault
de Tamburello-bocht, de eerste
naar links draaiende volgas-cur-
Ve na de start- en finishlijn, in. De
wagen wilde echter niet naar
links. Senna ging als een raket
rechtdoor en knalde even verder
hard tegen de betonnen omran
ding van het circuit. Reddings
werkers en artsen vochten voor
het leven van de Braziliaan. Ver
en meest charismatische autocoureur aller tijden, foto's van van
geefs.
De oorzaak van het ongeval en de
dood van Senna zijn nu, een jaar
later, nog altijd niet helemaal op
gehelderd. Wel is duidelijk dat de
klap tegen de muur de Braziliaan
indirect fataal is geweest. Hij zou
de aanvaring met de betonnen
rand overleefd hebben, ware het
niet dat een stang van de afgebro
ken voorwiel-ophanging zich iets
boven zijn oog in de schedel boor
de als een van dichtbij afgevuurd
pistoolschot.
Waarom Senna de bocht miste,
weet nog niemand met zekerheid
te vertellen. Aan speculaties en
publicaties geen gebrek, maar het
definitieve antwoord is nog niet
gegeven. Meest waarschijnlijk is
dat de stuurstang in het stuurhuis
is afgebroken, waardoor de bolide
onbestuurbaar werd. Uit losse
verklaringen van de Italiaanse
justitie (die de wagen nog altijd in
haar bezit heeft) kan gedacht
worden aan metaalmoeiheid of
een slechte las. De avond voor het
ongeval zou aan de stuurstang ge
last zijn.Zelfs de dood van Senna
was geen reden om de Grand Prix
af te gelasten. Na de herstart reed
Schumacher naar de zege. Zijn
blijdschap op het podium gaf
geen pas, maar de Duitser zei op
dat moment nog niet geweten te
hebben van de dood van drievou
dige wereldkampioen.
Gerhard Berger had dat bericht
niet afgewacht. Hij was de pits
ingereden, omdat hij dacht dat er
iets mis was met zijn wagen. Fer-
rari-teambaas Jean Todt wilde
niet gaan zoeken naar het al dan
niet bestaande defect. Hij zag hoe
de Oostenrijker, de beste vriend
PUUR cijfermatig is Ayrton Senna (geboren op 21 maart 1960) niet
op alle terreinen de grootste Fl-coureur aller tijden geworden.
Voornamelijk omdat hem de tijd niet is gegund.
Zo wonnen Fangio (5X) en Prost (4 Xmeer wereldtitels dan de
Braziliaan, die zijn totaal van drie deelt met Brabham, Stewart,
Lauda en Piquet.
In het eeuwige klassement van de meest behaalde WK-punten gaat
alleen Prost hem vooraf: 768-610. Zoals de Fransman in dertien sei
zoenen tien GP-zeges (51) meer op zijn conto schreef dan de 41 van
Senna in tien jaar tijd.
In de kwalificatie-trainingen was Senna wel de allerbeste. Hij zet
te maar liefst 65 keer de snelste tijd neer. Voor zijn fans het bewijs
dat Senna op de baan sneller was dan wie ook. De Braziliaan reed
tijdens al zijn GP-wedstrijden 13.585 k ilometer aan de leiding.
Prost kwam niet verder dan 12.616 kilometer.
De meest succesvolle periode beleefde Senna bij McLaren, met
welk team hij 35 Grote Prijzen won.
Senna's zeges: 1985 (Lotus Renault): Portugal, België; 1986 (Lotus R):
Spanje, VS; 1987 (Lotus Honda): Monaco, VS; 1988 (McLaren Honda, we
reldkampioen): San Marino, Canada, VS, Groot-Brittannie, Duitsland,
Hongarije, België, Japan; 1989 (McLaren H): San Marino, Monaco, Mexi
co, Duitsland, België, Spanje; 1990 (McLaren H, wereldkampioen): VS,
Monaco, Canada, Duitsland, België, Italië; 1991 (McLaren H, wereldkam
pioen): VS, Brazilië, San Marino, Monaco, Hongarije, België, Australië;
1992 (McLaren H); Monaco, Hongarije, Italië; 1993 (McLaren Ford): Bra
zilië, Europa, Monaco, Japan, Australië).
Circuit Imola
23 nieuw circuit
oud circuit
ren van de wereldbeker, het
ontrollen van een spandoek,
waarop ze Senna eerden als de
man die de Brazilianen hun ge
voel van eigenwaarde had terug
gegeven.
Senna was niet alleen in Brazilië
een held. Alle autosportfans aan
baden hem. Senna had uitstra
ling, Senna was snel, maar boven
al wenste hij zich nooit bij voor
baat gewonnen te geven. De Bra
ziliaan verstond de kunst het ui
terste uit een wagen, een team en
Dit spelletje is
inherent aan de autosport. Met
wat voor maatregelen de voor de
veiligheid en goede naam waken
de officials ook kwamen, het
bleek ondanks de beperkingen al
tijd weer sneller te kunnen. Kijk
er de rondetijden door de loop der
jaren maar op na.
Zelfs een ingrijpende maatregel
als het verbieden van turbomoto
ren zorgde maar even voor een
daling van de gemiddelde snelhe
den. Dat ligt niet alleen het tech
nisch vernuft van de construc-
lengte: 4,895 km
Afstand: 63 ronden (308,385 km)
