Portret van een bizar liefdespaar
BOEKENLEGGER
'Dulle Griet'kort en krachtig Zuidafrikaans
KINDERBOEKEN
Gekooide tijger in
'Vilde Nacht'
vm Michelle Schuller
Avonturen in mooie prenten
DE STEM
BOEKEN
Grisham begint
zbh steeds
m?er te herhalen
'Adolf Eva de Dood' nieuw essay van Jeroen Brouwers
Een miljoen voor Nederlandse
literatuur op Spaanse beurs
VRIJDAG 28 APRIL 1995 D2
Doir Johan Diepstraten
Ee: record-startoplage van 2,8
niijoen exemplaren in Amerika,
al 0 miljoen dollar voor de film-
reflten, een Nederlandstalige
opage van 180.000 exemplaren,
tornhoge stapels in de etalages
val de boekwinkel, commercials
op ie televisie: de-uitgevers van
de ieuwe thriller van John Gris-
hai hebben een waar media-
spstakel ontketend. En dan te
beenken dat De rainmaker niet
mer is dan een aardige thriller
warmee Grisham zijn twee bes
te - Advocaat van de duivel
(191) en Achter gesloten deuren
(192) - niet weet te evenaren.
Iedre nieuwe roman van Gris-
hai zal altijd vergeleken worden
me de eerste twee legal thrillers
warmee hij wereldfaam ver-
wirf. Na drie matige romans,
me De cliënt (1993) als treurig
diotepunt, heeft Grisham weer
gebzen voor de rechtbank waar
alls zich afspeelt. Een pas afge-
stiieerde advocaat bindt de
strd aan met een legertje topad-
voaten van een verzekerings-
matschappij om tien miljoen
dolar smartegeld los te krijgen.
Zeveigerde een beenmergtrans-
platatie te betalen zodat de jon
ge .eukemiepatient Donny Ray
stief.
Deeerste honderd pagina's zijn
knp taai: daarin verhaalt Gris-
hai hoe hoofdpersoon Rudy
Balor langs alle mogelijke advo-
catnkantoren gaat om te bede
lervoor een baan. Wel aardig is
he om gedemonstreerd te zien
ho advocaten in de ziekenhuizen
slehtoffers van verkeersonge-
luken ronselen. De rainmaker -
'ht jonge talent met de gouden
hadjes' - is een aanklacht tegen
'd' absurditeit van het rechts-
kudige systeem' en dat maakt
Gisham duidelijk: 'Ik ben het
latste wat de advocatuur nodig
heeft,' bedenkt Baylor, 'weer zo'n
jonge, hongerige aasgier die de
straten afschuimt op zoek naar
wanhopige, failliete cliënten, om
ze nog een paar dollar lichter te
maken.'
Dat hij naar ethische normen
diep valt, contrasteert mooi met
wat er de volgende tweehonderd
pagina's gebeurt: Baylor ontpopt
zich als het zuivere geweten van
de advocatuur en weet alle slink
se aanvallen van de gehaaide
amices af te slaan. Baylor is niet
zomaar een thrillerheld, hij
wordt een heilige, gesteund door
een rechter die ook het beste van
Martin Luther King en Nelson
Mandela in zich verenigt.
De vuile streken van de topadvo
caten zijn voorbeeldig door Gris
ham bedacht. Het afluisteren, het
ontbreken van documenten, het
laten verdwijnen van getuigen:
alles wat er mis kan gaan, heeft
hij erbij gesleept. Er is alleen één
probleem: Grisham vertelt alles
drie keer. Want na de ontdekking
van de frauduleuze handeling,
komt de tegenaanval a la Perry
Mason in de rechtzaal voor de ju
ry en vervolgens wordt het nog
eens dunnetjes overgedaan in het
requisitoir.
Wel heel erg sentimenteel is de
verhaallijn dat Baylor verliefd
wordt op een vrouw die door
haar man mishandeld wordt. Op
het moment dat hij de topadvo
caten de definitieve slag moet
toebrengen, wordt zij zwaar ge
wond naar een Blijf-van-mijn-
lijf huis afgevoerd. Dan wordt De
rainmaker een echt melodrama.
Tegen het einde zorgt Grisham
nog voor een paar aardige verras
singen, zodat het boek even het
niveau haalt van de eerste twee
legal thrillers.
John Grisham: 'De rainmaker'.
Uitg. Bruna, prijs 39,95.
*Jhn Grisham
Doo Marjan Mes
Sine haar twaalfde heeft Lucile
nietneer gehuild en nooit meer
van emand gehouden. Op haar
veerigste voelt zij zich een ge-
vanpne van haar huwelijk, haar
schonfamilie en zichzelf. Ze
poojt eraan te ontsnappen door
eename autotochten te onderne
mer De Franse schrijfster Mi-
chele Schuller weet in haar ro-
mar Wilde Nacht (La Nuit Sau-
vag) de beklemmende atmosfeer
rom Lucile meeslepend te schil-
dern.
De verzengende hitte van de
Zuifranse streek Les Landes
melde lome avonden en nachten
krijt iets hallucinerends. Daar
logert Lucile op het wijnkasteel
var haar bekrompen schoonou
der, die haar - met haar intellee-
tuee en artistieke trekjes - altijd
alsjen buitenstaander zijn blij
ver beschouwen. Ze is met hun
zoo Roger, een wijnkoper, ge-
tro.wd van wie ze niet houdt.
Luile is nu 'een brok woede, met
deiehoefte om te doden.'
Tijlens een van haar autotoch-
ter. die door haar familie lijd-
2am worden geaccepteerd,
schpt ze een brommer en raakt
bezten van de aantrekkelijke
jonpn die hem bereed, de 16-ja-
rigeLorenzo, zoon van een Itali-
aane arbeidster en een onbeken
de ilgerijnse vader. Ze geeft hem
eenift en rijdt met hem naar zee
was- ze verblind raakt door zijn
schonheid.
«Zdeed; sinds het moment dat
de ongen bovenaan de duinheu
vels de zon was opgedoken, was
er die trillende vlam geweest
doir haar hele lichaam; het was
eei lijden waar geen eind aan zou
konen, ongeacht wat er verder
tmt hem of met haar zou gebeu-
Bi." Lucile besluit de jongen,
m nog geen afscheid te hoeven
tmen, helemaal naar huis te rij-
naar een Parijse voorstad,
«et een met doodsdrift geladen
eiotisch verlangen laat ze de ge-
fci ^u'^ranse familie in de
s®ek, maar moet Lorenzo, een
maal aangekomen, laten gaan. Ze
blijft echter in de buurt rondhan
gen en loopt hem weer tegen het
lijf. In haar wanhoop stelt ze hem
voor dat hij voor haar poseert. Ze
huurt een kamer in een hotelletje
en begint hem te tekenen en te
schilderen. Haar onuitgesproken
verlangen slaat tijdens die sessies
op Lorenzo over.
Ondertussen heeft Lucile's fami
lie de politie ingeschakeld om
haar terug te vinden. Terug bij
haar schoonouders wordt ze
zwijgzaam en zonder verwijten
als een overspannen vrouw ver
zorgd. 's Nachts in de tuin wan
neer in de verte een bosbrand
woedt, staat plotseling Lorenzo
voor haar. Buiten bij de purperen
gloed van de brand omhelzen zij
elkaar, voor het eerst en waar
schijnlijk ook voor het laatst.
Tijdens Lucile's escapades is een
tijger ontsnapt uit een circus dat
in Les Landes rondreist. Ze komt
oog in oog met het roofdier te
staan. Hij wordt het symbool van
haar gekooide passie. Later ziet
ze hem terug achter de tralies van
zijn kooi en identificeert zich met
de tijger die haar 'met waanzin
nige ogen bespiedt.'
Michelle Schuller (1951) doceert
literatuur op het Lycée van Sar-
trouville. Haar eerste roman, Een
vrouw die niets zei, werd be
kroond met de Prix des Libraires
1991. In Wilde Nacht fascineren
vooral de sfeer en de natuurbe
schrijvingen. Meer dan de be
schrijving van een mislukt huwe
lijk en de relatie met Lorenzo, die
vooral iets decoratiefs blijft hou
den, maar zeker niet diep gaat.
„Liefde wordt bedreven met
neergeschreven woorden die er
ogenschijnlijk geen verband mee
houden, tot in de nabijheid van
de dood waarin het hele bestaan
explodeert en te gronde gaat. Met
de eerste en de laatste adem
tocht". Zo eindigt deze korte ro
man met fraaie maar ondoor
grondelijke woorden.
Michelle Schuller: 'Wilde Nacht'.
Uitg. De Geus, prijs 37.90.
Door Johan Diepstraten
In De laatste deur (1983), het
monumentale boek over zelf
moord in de Nederlandstalige
letteren, schrijft Jeroen Brou
wers over de joodse, homosek
suele schrijver Jacob Hiegent-
lich: 'Als hij de oorlog zou heb
ben overleefd en op maandag 30
april 1945 zijn achtendertigste
verjaardag had kunnen vieren,
dan zou hij hebben vernomen
dat op die dag om half vier 's
middags Hitier zichzelf met een
revolverschot het leven had be
nomen.'
Zichzelf het leven had benomen?
Met hoeft niet voetstoots aan te
nemen, beweert Brouwers nu
ruim tien jaar later in zijn essay-
boek Adolf Eva de Dood,
dat de rechtshandige Hitier
zichzelf door zijn linkerslaap
zou hebben geschoten. Boven
dien leed Hitier aan Parkinson
en hij kon zijn handen niet meer
adequaat besturen. 'Waarom
zou niet mogen worden aange
nomen dat Eva hem met zijn
pistool de coup de grace heeft
toegebracht, al dan niet op zijn
verzoek of bevel daartoe, waar
na ze het wapen van zich af
wierp of nog kalm voor zich op
tafel legde? Daarbij kan ze ge
lijktijdig haar eigen gifcapsule
hebben doorgebeten om de
smaak van de dood te proeven.'
Afgrond
Wat er zich vijftig jaar geleden
precies in die bunker op de 29e
en 30e april heeft afgespeeld, zal
voor altijd geheim blijven, maar
zeker is wel dat Hitier niet al
leen zichzelf, maar heel Duits
land in de afgrond wilde storten.
Hij decreteerde de vernieling
van gas-, electriciteits-, water
en telefooncentrales. Iedere fa
briek, werkplaats, boerderij
moest worden opgeblazen en al
het vee afgemaakt. Geen ver
keersweg, spoorweg of water
weg mocht begaanbaar blijven.
'Dit zwakke minderwaardige
kippenvolk dat hem had verra
den, moest maar creperen.' Van
de hele Duitse cultuur mocht
niets overblijven: Hilter bepaal
de de verwoesting van alle his
torische bouwwerken en monu
menten, musea, kerken,
schouwburgen en operahuizen.
Met uitzondering van Jezus
Christus zal er over geen andere
figuur in de geschiedenis meer
geschreven worden dan over
Hitier, schreef Robert G.L. Wai-
te in zijn studie Adolf Hitler als
psychopaat. Over Hitier weten
we zo goed als alles en omtrent
zijn levens- en doodspartner
Eva Braun is alles bekend dat
bekend kon worden. Maar dat er
over de beide karakters tal van
overeenkomsten te signaleren
zijn, was voor Jeroen Brouwers
intrigerend genoeg om te probe
ren een psychologisch dubbel
portret te schilderen van dit bi-
Jeroen Brouwers
zarre liefdespaar.
Herkenbaar
De werkwijze van Jeroen Brou
wers is wederom herkenbaar: hij
heeft de studies over Hitier en
Eva Braun geraadpleegd, de
biografieën, dagboeken en an
dere geschriften van Goebbels,
Göring, Hess, Speer en de overi
ge betrokkenen, naslagwerken,
platenboeken en hij heeft zelfs
geput uit trivialia. 'Ik heb afge
zien van uitputtende bronver
meldingen waar zulks zou
neerkomen op een verwijzings-
cijfer na ongeveer iedere volzin.'
Het enige verschil met zijn voor
afgaande boeken is nu dat Brou
wers niet één groot overkoepe
lend essay heeft geschreven,
maar vier afzonderlijke biogra
fische artikelen die overigens
méér Brouwers-achtig zijn dan
hij zelf wil toegeven.
Fraai is de openingsreportage
Het verdriet van Braunau. Hij
reisde af naar de geboorteplaats
van Hitier om de plekken van
diens jeugd te beschrijven. In
Braunau - 'dit Nazereth van de
nieuwe Messias' - treft hij geen
brochuurtje, velletje papier of
snipper aan die herinnert aan
Hitier. 'In de plaatselijke boek
winkel daarnaar gevraagd, kijkt
de Ladenbesitzer mij recht in de
ogen, zonder zich te verwaardi-
foto klaas koppe
gen mij antwoord te geven: in
die ogen van hem ben ik onge
twijfeld een neofascist.' Van het
geboortehuis is een anti-fascis
tisch centrum gemaakt waarmee
de Oostenrijkse overheid heeft
verhinderd dat het gebouw een
pelgrimsoord wordt van oude en
nieuwe Hitleradepten.
Neiging
En passant heeft Brouwers in
dit eerste verhaal de jeugd van
Hitier behandeld, noodzakelijk
om het uitzonderlijke gedrag te
kunnen verklaren. In de essay
bundel is het Brouwers om deze
aspecten te doen: zijn leven lang
heeft
Hitier rondgelopen met een nei
ging tot zelfvernietiging en ook
de vrouwen met wie hij verkeer
de, begingen zelfmoord of deden
pogingen daartoe.
Uitgebreid gaat Brouwers in op
het leven van de grootste liefde
van Hitler, Geli Raubel, die -
amper haar meisjesjaren achter
de rug - zich in 1931 met Hitiers
pistool doodschoot. 'Hitler was
door Geli's dood uitzinnig van
verdriet, zozeer dat hij haar on
middellijk naar het hiernamaals
wilde volgen en men hem de 6.35
uit de hand moest wringen om te
verhoeden dat hij zichzelf zou
neerschieten.' De laatste rem
men op Hitiers agressieve drif
ten vielen weg. 'Vanaf hier be
gon de monsterwording van de
Führer.'
Tiranniek
Een jaar later, november 1932,
schoot Eva Braun op zichzelf
omdat ze - en daarvoor geeft
Brouwers veel bewijzen - niet
langer was opgewassen tegen
het gefladder van haar amant
die haar behandelde 'als een pop
van het soort dat men na ge
bruik kan laten leeglopen, op
vouwen en in de donkerte van de
commode wegmoffelen.' Naar
mate ze erkend werd als de offi
ciële geliefde van het staats
hoofd, werd zij ambitieus, bet
weterig, ongeduldig, arrogant
en tiranniek. Ook al wist ze geen
jota van politiek, allengs begon
ze referaten af te steken 'die in
toon en bewoordingen grammo
foonplaten van die van Hitier
konden zijn.'
Een aantal mythen, roddels en
zwoele praatjes over Hitiers
liefdesleven en vermeende sek
suele aberraties, verwerkt als
historische feiten, ontkracht
Brouwers, al was het maar door
aan te tonen dat er geen dwin
gende bewijzen zijn. Het resul
taat van de vier biografische es
says is dat de lezer inzicht krijgt
in het psychopatische gedrag
van Hitier en Eva Braun, maar
ook in het leven van de hoffoto-
graaf Hoffmann die tweeëneen
half miljoen foto's van de wereld
van het zwarte bewind maakte.
De seriemoordenaars die aan de
vooravond van het Derde Rijk
actief waren, krijgen ook een
plaats.
Menigte
De meeste aandacht gaat niet
naar het grote wereldgebeuren,
maar naar het dagelijkse leven
van de Führer.
Hij liet zich omringen door jeug
dige actricetjes die hij - 'tot aan
het ochtendgloren' - onderhield
over zijn goddelijke uitverkie
zing en zijn genialiteit. 'Soms
verviel hij daarbij in sentimen
taliteit, soms barstte hij los in
een redevoering en voelde het
meisje zich alsof ze in haar een
tje een duizendkoppige menigte
zat te wezen.'
De essaybundel bevat tal van dit
soort absurde feiten. 'Voor ie
dereen die heeft gezworen nooit
meer een boek over Hitier te le
zen,' luidt de enige regel op de
achterflap van Adolf Eva de
Dood. Het wachten is nu op dat
grote vervolg van De laatste
deur met de andere dubbelzelf
moorden: Von Kleist, Stefan
Zweig en de aartshertog Rudolf
met zijn geliefde in Mayerling.
De nieuwe essaybundel laat zien
dat de dubbelportretten nog fas
cinerender zijn.
Jeroen Brouwers: 'Adolf Eva
de Dood.' Uitg. De Arbeiders
pers, prijs 29,90
Door Angelique Spaninks
Gewapend met een groot zwaard en een
dichtgeknoopt laken vol huisraad stampt zij
Breughels herberg uit: Dulle Griet. Toen de
Zuidafrikaanse schrijfster Riana Scheepers
twee jaar geleden in een Antwerps museum
kennis maakte met deze middeleeuwse ver
beelding van vrouwelijke driestheid en daad
kracht, raakte zij gefascineerd. Zo moest en
zou haar verhalenbundel heten, waarin een
jonge witte vrouw ervoor kiest haar man en
het gezapige burgerleven te verlaten en terug
te keren naar Zoeloeland. En ook de onlangs
verschenen Nederlandse vertaling van een
aantal van haar verhalen draagt deze fiere ti
tel.
Vriendelijk
Overigens lijkt Scheepers (27) in niets op haar
grote voorbeeld, Dulle Griet. Jong, mooi en
vriendelijk staat ze de pers te woord in exo
tisch klinkend, maar toch goed verstaanbaar
Afrikaans. Lachend poseert ze voor een bloe-
menkraam aan de gracht; Amsterdam bevalt
haar prima.
Dat haar werk nu ook in Nederlandse verta
ling verkrijgbaar is, doet de schrijfster zicht
baar goed. „Dat komt omdat mijn voorouders
eigenlijk uit Gelderland komen", vertelt ze,
genietend van een Hollands kopje koffie.
„Ons heb alleen maar rechte koffie in Afrika,
van die akelige brouwsels."
„Mijn voorouders vestigden zich op de Kaap.
Dat was in 1701. Daar verzamelden de Neder
landse landverhuizers zich. Maar in de eeu
wen daarna verspreidden zij zich over het
land. Zo ben ik zelf uiteindelijk in een stille
uithoek van Kwazulu Natal geboren, op een
boerderij tussen de zwartmensen."
Etiket
Maar haar Europese wortels is de familie
Scheepers nooit meer verloren. Vandaar die
toch wel erg Nederlandse titel die de schrijf
ster haar boek gaf? „Ja, da's rech. Het is een
heel Nederlands woord, dulle, dat mij abso
luut gefascineerd heeft. Maar de inhoud van
dit boek illustreert vooral mijn dubbele bin
ding. Want ook al voel ik mij een echt Afrika-
mens, mijn voorgeslacht komt toch uit Euro
pa."
Een andere reden om haar tweede verhalen
bundel een oerhollandse titel te geven, was
het feit dat Scheepers door haar eerste bundel
Die ding in die vuur over haar jeugd tussen de
Zoeloe's meteen het etiket zoeloe-meid opge
plakt kreeg. „Dat irriteerde mij mateloos.
Want als een schrijver ergens een hekel aan
heeft dan is het wel geëtiketteerd worden.
Ook daarom heb ik mijn tweede boek een
f
Riana Scheepers foto klaas koppe
strijdbare, niet-Afrikaanse titel gegeven."
De Nederlandse versie van Scheepers' werk is
een combinatie van verhalen uit de Afrikaan
se versie van Dulle Griet en Scheepers' eerste
boek Die Ding in die Vuur. De vertaling, die
in totaal 19 verhalen bevat, valt daarom ook
min of meer uiteen in twee delen. Aan de ene
kant zijn er de genoemde vrouwenverhalen,
aan de andere de typische Afrika-verhalen,
waarin de wereld van de Zoeloe's en het Afri
kaanse landschap liefdevol en van binnenuit
beschreven worden.
Passie
„Ik voel echte passie voor het land en de Zoe
loe's", bekent Scheepers. „En ook al zie ik de
vele problemen waar wij mee kampen wel, die
passie, die positieve blik op Afrika blijf ik
houden. Dat veel mensen nu bijvoorbeeld de
pressief worden van alle veranderingen, ont
stemt mij nogal. Goed, dat de veranderingen
zo ingrijpend zijn dat je er soms bang van
De literatuur uit Nederland en
Vlaanderen staat komend najaar
centraal op Liber '95, de grootste
jaarlijkse boekenbeurs voor
Spaanstalige landen in Barcelo
na. Met die presentatie hoopt de
Stichting Liber '95 de interesse
voor Nederlandstalige literatuur
te vergroten. Want het Neder
landse produkt doet het 'aardig'
in Spaanstalige landen, maar het
kan beter. Het is voor het eerst
dat de organisatie een niet-
Spaanstalige deelnemer uitno
digt.
De Stichting Liber '95 kan gezien
worden als de opvolger van de
Stichting Frankfurter Buchmesse
'93, die twee jaar geleden verant
woordelijk was voor de Neder
landstalige presentatie op de
Duitse boekenbeurs. De Stich
ting beschikt over een budget van
een miljoen gulden. Bijdragen
zijn afkomstig van de Nederland
se en Vlaamse overheid. Een paar
ton was over na de beurs in
Frankfurt. Staatssecretaris Nuis
van cultuur en de Vlaamse cul
tuurminister Weckx wonen de of
ficiële opening op 3 oktober bij.
De vakbeurs loopt tot en met 7
oktober, maar het programma
beperkt zich niet tot die dagen.
Volgende week al houdt de stich
ting in Barcelona een vertalers
symposium. Daarna komen enke
le Spaanse auteurs (mei) en criti
ci (juni) naar Nederland en
Vlaanderen. Na de beurs zullen
kinder- en jeugdboekenschrijvers
verschillende scholen in Barcelo
na en Madrid bezoeken. Het
Spaanse literaire maandblad El
Urugallo - oplage 18.000 exem
plaren - wijdt het novembernum
mer geheel aan de literatuur uit
de Lage Landen.
Achtien schrijvers van wie werk
in het Spaans is vertaald, doen
mee aan Liber '95: Jules Deelder,
Hella S. Haasse, Tsjêbbe Hettin-
ga, Margriet de Moor, Marcel
Möring, Harry Mulisch, Cees
Nooteboom, Connie Palmen, Elly
de Waard, Leon de Winter, Hugo
Claus, Herman de Coninck, Kris-
tien Hemmerechts, Tom Lanoye,
Ivo Michels, Leonard Nolens,
Monika van Paemel en Eddy van
Vliet. Een aantal van hen zal ook
tijdens de beurs op een culturele
avond in het Operahuis Palau de
la Müsica voorlezen uit eigen
werk. Het Palau de la Müsica
biedt plaats aan 2000 mensen.
De gezamenlijke presentatie van
Nederland en Vlaanderen in
Frankfurt heeft een impuls gege
ven aan de vertaling van het werk
van Nederlandstalige schrijvers.
Meer dan 130 titels verschenen
dat jaar in het Duits. Ook de ver
koop van de Nederlandstalige li
teratuur verloopt bij de oosterbu
ren niet slecht. Van De ontdek
king van de hemel van Harry Mu
lisch verschijnt binnenkort het
100.000e exemplaar. Rituelen
van Cees Nooteboom is goed voor
200.000 verkochte (Duitse) exem
plaren. Werk van Nederlandse
auteurs is, zij het beperkt, ook in
het Spaans vertaald. In mei ver
schijnen onder meer De wetten
van Connie Palmen, Supertex
van Leon de Winter, en Het grote
verlangen van Marcel Möring.
Kinder- en jeurgdliteratuur doet
het volgens A. Pais, voorzitter
van de stichting, bijzonder goed.
Jan Terlouw heeft van zijn Ko
ning van Katoren al meer dan
100.000 boeken verkocht.
Tekening van Emilio Urberuaga in 'Roosje het reuzenschaap'.
wordt, begrijp ik. Maar die dynamsche om
standigheden maken Afrika tegelijk ook tot
een ontzettend viriel, gul land, een pulserend
land, vol van energie en daardoor fantastisch
om in te leven."
Teken
Die energie, die dynamiek die het Afrikaanse
leven van alledag beheerst, is er volgens de
schrijfster ook de oorzaak van dat korte ver
halen momenteel hét genre in de Afrikaanse
letterkunde zijn. „Ik ken geen enkele andere
cultuur waarin korte verhalen zo wijd ver
breid zijn als de Zuidafrikaanse", aldus
Scheepers.
Tijd
„Dat is volgens mij op de eerste plaats een te
ken van de tijd. Het korte verhaal kan zich ra
zendsnel aanpassen aan de maatschappelijke
veranderingen. Het korte verhaal registreert
en geeft uitdrukking aan de drift die Afrika
nu beheerst. Wat dat betreft kan je het kort
verhaal mooi vergelijken met een opstandige
adolescent, terwijl een roman veel rustiger,
veel verantwoordelijker maar ook trager is."
„Daarnaast bieden korte verhalen alle ruimte
om te experimenteren met vormen en stijlen.
En je hoeft je karakters niet tot in de puntjes
uit te werken, je kunt ze gewoon als mannen
en vrouwen benoemen, je kunt zelfs in het
midden laten van welk ras ze zijn. En juist dat
vind ik interessant. Zo wens ik dat je gewoon
kunt schrijven over mensen, of ze nu wit of
zwart zijn, zonder dat dat als een politiek sta
tement gezien wordt. Want het gaat mij om de
mensen, de karakters en het kunstwerk dat je
als schrijver schept."
Traditie
Maar de sterke positie van het korte verhaal
in de Afrikaanse letterkunde heeft natuurlijk
niet alleen met het nu te maken. Minstens zo
belangrijk is ook de Afrikaanse orale traditie.
„Die bestaat voornamelijk uit korte verhalen,
vooral verteld door vrouwen", vertelt Schee
pers, die zelf met nostalgie terugdenkt aan de
theatrale vertellingen die een zwarte oma
haar 's avonds vertelde toen zij nog een klein
dochtertjen was.
„Maar helaas gaat die traditie verloren. En
dat is een hartzeerzaak. Met de komst van de
televisie vooral in de plattelands gebieden
gaat dat voorbij. En de literatuur kan dat
maar voor een deel overnemen. Want ja, de
ongeletterdheid is nog veel te groot en vertel
len is toch niet hetzelfde als lezen."
I Riana Scheepers: 'Dulle Griet'. Uitg. Promet-
heus, prijs 24,90
Door Muriel Boll
Van Elzbieta ken ik alleen poëti
sche prentenboeken in tere lijn
tjes en zachte kleuren. In haar
nieuwste boek Jantje lacht, Jan
tje huilt zijn de voorstellingen
forser opgezet en sprankelend
van kleur, maar de sprookjesach
tige sfeer is gebleven.
De grap van dit boek is dat het
eigenlijk twee boeken in een zijn.
Op de linkerpagina's staat het
verhaal van Jantje huilt afge
beeld, op rechts dat van Jantje
lacht. Stiekem toch die twee ver
halen door elkaar lezen, wordt je
moeilijk gemaakt, doordat de af
beeldingen zo geplaatst zijn dat
je het boek een kwartslag moet
draaien. Een goede ingeving,
want zo houdt elk verhaal zijn ei
gen karakter.
Op de droevige kant volg je de
avonturen van Jantje die wordt
afgebeeld als een huilend of la
chend harlekijntje, op weg naar
het eiland Sakkerijn (die naam
verraadt de Franse oorsprong
van het boek).Het bevalt de
kwaadkijkende Jantje niet op
Sakkerijn, een zwaan neemt hem
op zijn rug en uiteindelijk en uit
eindelijk belandt Jantje in zijn
eigen bed. Zijn tocht is zoiets als
een race met handicaps.
Op de andere bladzijden wil Jan
tje naar het Mexicaanse eiland
Lolo en die reis gaat voorspoedig
en zorgeloos. Jantje geniet, in
plaats van een zwaan brengt een
zeemeeuw hem thuis, die hem
niet zomaar door de schoorsteen
kiepert, maar hem keurig op het
dak afzet. Het is een heerlijk
prentenboek, op de krachtige
platen staat niets overbodigs, de
kleuren zijn mooi bij elkaar ge
zocht en komen mooi uit tegen
zwarte bladzijden. De vrolijke
tekst is summier en dient alleen
als ondersteuning van het gete
kende verhaal. Je kunt er zelf nog
veel bij verzinnen.
Roosje het reuzenschaap van
Emilio Urberuaga, is minder
sprankelend van kleur. De teke
ningen zijn uitgevoerd in zachte,
vage kleuren maar leveren met de
tekst niettemin een fantastisch
verhaal op over een reuzen
schaap dat met een twintigtal
herders op een berg woont. De
herders zijn de hele dag druk be
zig met zakken wol en emmers
melk. Roosje is zo groot dat de
herders op ladders moeten klim
men om Roosje te kunnen sche
ren. Op een dag krijgen ze er
schoon genoeg van. Als ze Roosje
in stukken snijen en het vlees
verkopen, krijgen ze er vast zo
veel geld voor dat ze niet meer
hoeven werken.
Bibberend van angst hoort Roos
je hun snode plannen en galop
peert er vandoor. Ze komt in de
grote stad terecht, tussen de au
to's en de wolkenkrabbers. Zelfs
bovenop een wolkenkrabber, en
zo zie je haar ook op de omslag,
terwijl de spotlights op haar ge
richt zijn. Na diverse avonturen
gloort er voor Roosje een nieuwe
toekomst alsd wolvenverschrik-
ker bij een kudde kleinere scha
pen. 's Nachts kruipen de dieren
gezellig onder Roosje's warme
vacht.
Tekst en platen vullen elkaar
mooi aan, op de platen is veel te
zien, o.a. hoe de herders erbij zit
ten als kippen op stok, en er blijft
genoeg ruimte over om er zelf van
alles bij te fantaseren.
Help mama, help! is het derde
boek dat Shen Roddie en Frances
Cony maakten over Kuiken, en
net als in de vorige twee (Kom uit
het ei, kleintje en Een kuiken met
waterpokken) zijn er klepjes om
op te lichten, lipjes om aan te
trekken en stofjes om te voelen,
maar ondanks al die extra's blijft
de hoofdrol voor het verhaal en
de tekeningen.
Dit keer vindt Kuiken zich groot
genoeg om te gaan kamperen,
'helemaal in mijn eentje'. Hij
sleept de kampeerspullen de tuin
in en de tent wordt opgezet. Kui
ken is helemaal niet bang, hoor;
wat muis, pad, of uil ook sugge-
ren. Dan wordt het avond, de
vuurvliegjes zijn zilvertjes in het
donker, en Kuiken kruipt zijn
tent in, zet zijn zaklantaarn op de
grond en... een spook! Help ma
ma, help! Kuiken rent naar bui
ten en vliegt in de armen van
Moeder Hen. Door aan een lipje
te trekken gebeurt dat ook echt
met een sierlijk boogje. Glimla
chend laat Moeder hem zien waar
het spook vandaan komt. Tevre
den kruipt Kuiken zijn slaapzak
weer in, trekt die met een echt
ritsje dicht, en voelt zich veilig.
Het boek ziet er aantrekkelijk
uit, op de omslag zouden enkele
letters iets minder vet mogen
zijn. Verder heeft dit boek alles
in zich om door peuters tot favo
riet, voor kortere of langere tijd,
uitgeroepen te worden.
Elzbieta: 'Jantje lacht. Jantje
huilt'
Emilio Urberuaga: 'Roosje het
reuzenschaap'
Beide boeken werden uitgegeven
door Lemniscaat en kosten f
22,50
Shen Roddie en Frances Cony:
'Help mama, help!'. Uitg. Sjaloom
en Wildeboer, prijs 24,50
