Weekend
iïïïSïï
|de Ste:
Oorlogsarchieven houden kelders op slot
'rB
p n
w I* i» j
»J
■J
ii ur
i
M
Rente bepi
min in prij
I
DE STEM
- f? K
11
yüSEPSni
De Amerikanen
zijn weg,
Bitburg blijft
ontredderd achter
Eifelstadje heeft
de meeste
huiseigenaren
van Duitsland
I Allereerst is het duidelijk dat gro:
!al worden dan het nu al is. Hui.
worden en grote kavels zullen in
Milieubewust bouw
Een fla
Monur
Schuld beïnvlo'
Justitie beheert
400.000
strafdossiers
van 'foute'
Nederlanders
ZATERDAG 22 APRIL 1995 £j]
Vijf vierkante kilometer is de basis-
Bitburg groot; vliegveld, hangars, ka
zernes en een complete woonstad. Op
de golvende, doorgaans winderige
hoogten van de zuidelijke Eifel, zo'n
dertig kilometer ten noorden van
Trier. Het is er stil geworden in ver
gelijking met de afgelopen veertig
jaar toen de basis een zeer levendig,
en met meer dan 70 straaljagers een
zeer lawaaierig Amerikaans steun
punt was. Een van de vele in Duits
land.
WÊj B
■w/mm HU
■KT "Mi W
[Ml
tri
■sm*
it
B
'mi> mi
t
fiiP#
Door Frans Wijnands
Vliegveld te koop
Bitburg: eens een levendigste dj
van 24.000 inwoners, nu een dooi
stil plaatsje.
De verkeerstoren van het vliegveld bij Bitburg.
Bitburg was een stadje met
24.000 inwoners: 12.000
Duitsers en evenveel
Amerikanen. De afgelo
pen jaren zijn er in de
zuidelijke Eifel meer
Amerikaanse dan Duitse kinderen
geboren. In een paar kleine gehuch
ten was de bevolking voor bijna 80
procent Amerikaans. Allemaal ver
leden tijd.
Na de val van het communisme en
het wegsmelten van het allerlaatste
restje Koude Oorlog doken de eerste
geruchten op: de Amerikanen zou
den een aantal bases in de Bondsre
publiek sluiten. „Nog een half jaar
voor 'het zeer verrassend zover was,
hebben we van de toenmalige Ame
rikaanse minister van Defensie
hoogstpersoonlijk de toezegging ge
kregen dat Bitburg open zou blij
ven," herinnert Roger Graef, 'Land-
rat' van de 'Kreis Bitburg-Prüm',
zich. Maar Clinton was nauwelijks
gekozen of alle toezeggingen bleken
op slag waardeloos. Anderhalf jaar
geleden kwam de onheilsfax: Bit
burg moest dicht. Bezuinigingsrede
nen.
In minder dan een jaar voltrok zich
de ontruiming; een logistieke pres
tatie van de eerste orde, maar Bit
burg bleef ontredderd achter. Het
heeft nu - samen met de Duitse lan
delijke overheid - een compleet
vliegveld in de aanbieding. 'Onver
koopbaar', menen insiders. Het
complex omvat meer dan 300 gebou
wen; woningen, scholen, sportvel
den, horeca-bedrijven en een zie
kenhuis.
Te veelomvattend voor één koper.
Ook al vanwege de meer dan 70
half-open bunker-hangars. Dus pro
beert de landelijke overheid de basis
in meer hapklare brokken te verko
pen. Bij voorkeur aan kapitaal
krachtige projectontwikkelaars die
er een industriepark of een auto
centrum willen vestigen.
Een Hamburgse onroerend-goed-
makelaar is ingeschakeld. Bijna ze
ventig geïnteresseerden hebben zich
tot nu toe gemeld; nauwelijks een
dozijn bleek (enigszins) serieus.
Maar concrete resultaten zijn tot nu
toe uitgebleven en de vooruitzichten
zijn somber, ook al gebruikt Land-
rat Graef graag het Chinese spreek
woord dat 'elke crisis tegelijk een
kans is'. Samen met de drie burge
meesters van de gemeenten op wiens
grondgebied de basis-Bitburg ligt,
de deelstaatregering en een groep
wilskrachtige particulieren stimu
leert hij alle mogelijke kansrijke ini
tiatieven om te voorkomen dat naast
het Eifelstadje Bitburg over een
paar jaar een omheinde spookstad
ligt, nutteloos overgeleverd aan ver
val. De landelijke bestuurders in
Bonn willen op de eerste plaats geld
zien voor het complex. In Bitburg en
omgeving hebben ze liever werkge
legenheid, want met het vertrek van
de Amerikanen is ook de lokaal-re
gionale economie op de helling ge
raakt.
„Eén geluk hebben we, namelijk dat
de basis Spangdahlem, vijftien kilo
meter verderop, open blijft. Als die
basis onverhoopt vandaag of over
een jaar óók wordt gesloten is dat
een regelrechte ramp," geeft Land-
rat Graef toe. En geen mens die zich
nog beklaagt over de vele hinderlij
ke laagvluchten: liever een baan met
af en toe wat herrie, dan werkloos in
de landelijke rust.
Toen hij een paar jaar geleden
werd benoemd kon Roger
Graef geen woning vinden in
Bitburg. „We hebben enige
tijd met ons vieren op een tweeka
mer-flatje gewoond en tenslotte
maar zelf gebouwd, tamelijk ver
buiten Bitburg." Zo ondervond de
hoogste regionale bestuurder de
merkwaardig-gespannen woning
markt van de regio Bitburg aan den
lijve.
In zijn bestuursgebied wonen de
meeste huiseigenaren van heel
Duitsland. Bijna iedereen heeft er
gebouwd, verbouwde en breidde
zijn woning uit. Want de Amerika
nen stonden te springen om wonin
gen. En betaalden er vette huren
voor.
Na de brouwerij met de bekende re
clameslogan 'Bitte ein Bit', was de
basis de grootste werkgever van Bit
burg. Meer dan 600 Bitburgers had
den er een baan; eenvijfde van hen
heeft inmiddels ontslag gekregen.
Veel bedreigender is de situatie voor
de talloze klein- en toeleveringsbe
drijven die de afgelopen jaren voor
namelijk leefden van Amerikaanse
opdrachten. Elk klusje op de basis
werd in de regio uitbesteed. Voor
meer dan 200 miljoen mark per jaar.
De vele tientallen miljoenen op de
huurmarkt, in de dienstverlening en
de winkelbranche niet eens meege
rekend.
Er zijn mooie vriendschappen ont
staan tussen Duitsers en Amerika
nen. Veel (sport)verenigingen had
den een sterk internationaal leden
bestand. En er zijn Amerikanen ge
weest die de jaren dat ze er woon
den, nauwelijks een voet buiten hun
eigen omheining hebben gezet. Daar
was immers alles voorhanden, van
postkantoor tot sportveld, van bios
coop met engelstalige films tot de ei
gen highschool.
Veel bedrijfjes bij de eens drukke in
gangen van het Amerikaanse dorp
zijn gesloten. De klandizie zit aan de
andere kant van de oceaan. Voor de
auto-verhuurders/verkopers en de
bankjes van lening is de tijd van
goed zakendoen voorbij. Ondanks
de Amerikanen die op de basis-
Spangdahlem werken en hun gezin
nen uit de verre omgeving naar de
vrijgekomen woningen in Bitburg
hebben verhuisd. De school is er half
ontvolkt, op de sportvelden woekert
onkruid en komende zomer zal bo
ven Bitburg niet meer de indringen
de geur van de ontelbare barbeque's
hangen.
Overal in de Bondsrepubliek hebben
steden en regio's Amerikanen zien
vertrekken. Maar van opluchting
was nergens sprake. Té veel Duitsers
hebben in de loop der jaren hun eco
nomisch bestaan aan de garnizoenen
gekoppeld. Alleen in Rijnland-Palts
j In deze halfjaarlijkse Huizenmark
laken opgemaakt van de situatie t
Op die markt tekenen zich een aai
De laatste tijd is er een toename t(
te schaal. Steeds meer aanneme
aan.
Een andere trend op de huizenma
ten-complexen in dorpen. Die app
ren als bij jonge tweepersoonshui
In deze Huizenmarkt-bijlage gaar
die als monument te boek staan e
De inhoud:
Zl
Zl
z
hadden de Amerikanen zeven vlieg
bases. Een aantal ligt er nu watw
weesd bij, of beconcurreren elkaa
met rozige toekomst-scenario's. I'
vliegveld Hahn, op de Hunsriiclj
werft tot in de verre GOS-republiej
ken met chartervluchten naar 1
inkoop-paradijs Frankfurt-Maim
Keulen-Düsseldorf. De eerste gastej
werden onlangs meer dan haltelij»
ontvangen, wat sommige regional
bestuurders de vraag ontlokte hoj
veel Russisch maffia-geld op i
manier in Duitsland wit wordt gt-j
wassen.
In Bitburg ziet de plannen-coörc
nator Bernhard Henter zelfs in zij]
stoutste dromen geen net van lijfl
vluchten op de voormalige Aim
kaanse basis. Met uitgebouwd]
luchthavens in Luxemburg, Mets
Saarbrücken en Keulen/Bonn in d
buurt zijn er voor Bitburg hoogs
bescheiden kansjes weggelegd]
Charters. En vrachtgoed, mits er f
nachts gevlogen mag worden, en aj
de aansluiting naar de Autoban]
Trier-Frankfurt er komt. „Een Auj
tobahn bij de deur garandeert welisj
waar geen industriële ontplooi®»
Maar zonder zo'n snelweg kun je hel
wel helemaal vergeten", aldus Heij
ter.
Ook in de midden- en zuid-I
fel valt het op hoe
mige delen van de
publiek zijn. Met ve
de landbouw rondom de ontelW
dorpen en gehuchten, eindeloze™
nenwegen, een rustige samenleffi
wegdoezelend tussen de Auto»
nen achter de horizon. Met hek"
trek van de duizenden Amerika11
moet Bitburg vechten tegen de <t
nomische terugslag en de dreif"
plattelanderigheid waartegen
het glorierijke plaatselijke bier ge
afdoende remedie is.
Vormgeving: Karei van der Pol
Door Willem Reijn
De voorlopige conclusie: mei
0,4 procent lijkt er weer wat 1
gen. Want ondanks het indrul
gen procent ov'er heel 1994,1<
Ie moet voorzichtig zijn met de
ging van Makelaars NVM in haa
op de langere termijn zijn uit d
van koopwoningen te trekken,'
Uit de prijspeiling van de NVh
1995 kwam een gemiddelde
koopprijs te voorschijn die onde
gemiddelde prijspeil van heel
hg. Het laatste cijfer duidt op
licht herstel, tot 228.600.
Dat er een stabilisering zou o]
den in de markt werd al in het
jaar van 1994 voorspeld door m
laars uit deze regio. De prijssti
gen liepen nog wel even door, i
h de tweede helft van het jaar
M groei inderdaad. De NVM s
van een 'zachte landing'. De ve
ging voorspelde dat de prijssti
gen in de buurt van het inflat
veau zouden komen te liggen, oi
Markt op een meeverende matr
®e in praktijk gebrachte beeld:
Een inflatiebestendige stijging
TO consument die de huizenmai
aven slikken. Want met een gei
wen de 210.800 van 11993)
eengezinswoning kostte vorig j
tuigen (flats bv) kwamen op
lees verder OP PAGINA 3
Vandaag is het Nationale
Archievendag. Het thema
is de Tweede Wereldoor
log. In de kelders van 200
openbare archieven zitten
honderden meters docu
menten. Maar 'het geheu
gen van de oorlog' zit een
halve eeuw na de bevrij
ding nog goeddeels op
slot.
Door John van Miltenburg
Bij het Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumentatie (Riod)
in Amsterdam staan ze dage
lijks op de stoep: weten
schappelijke onderzoekers, journa
listen, amateurhistorici en nieuws
gierigen die willen snuffelen in ie
mands oorlogsverleden. De laatste
categorie vangt vaak bot.
„Onze archieven zijn niet open
baar," zegt Riod-medewerkster An-
nemieke van Boxmeer. „Het Rijks
instituut voor Oorlogsdocumentatie
is een onderwijsinstelling die ook
een archief beheert. Wij vallen on
der het ministerie van Onderwijs.
Voor ons geldt niet wat voor de
meeste andere archiefbewaarplaat
sen geldt: dat de collecties na vijftig
jaar volgens de archiefwet in princi
pe openbaar zijn."
Het Riod beschikt over de meeste in
formatie die de samenleving in de
jaren '40-'45 in kaart brengt. Hoe
wel niet openbaar staan deze om
vangrijke bronnen voor de geschied
schrijving van Nederland in oor
logstijd op verzoek wel open voor
onderzoek. Dagelijks zijn enkele
medewerkers full-time in touw om
bezoekers wegwijs te helpen.
Het Riod heeft een uitgebreide
openbare bibliotheek met 50.000
banden oorlogsinformatie. Het in
stituut beschikt over 150.000 foto's
uit de oorlogsjaren. Maar de archie
ven gaan alleen onder strikte voor
waarden open.
Een enkele keer gaat het luikje toch
open. Op schriftelijk verzoek is het
mogelijk de doopceel te lichten van
een naast familielid. „Soms gaat het
om mensen die iets willen weten om
dat zij een nare jeugd hebben gehad.
Of ze hebben nooit de moed gehad te
informeren. Een voorwaarde is dat
de aanvrager directe familie is. En
de persoon moet overleden zijn. We
geven geen informatie achter de rug
van betrokkenen om," zegt woord
voerster Van Boxmeer. Niet alleen
het Riod beschikt over bronnen die
een licht werpen op Nederland in
oorlogstijd. In de kelders van ruim
200 openbare archiefbewaarplaat
sen in het land worden honderden
meters documenten bewaard, vaak
de persoonlijke getuigenissen van
iemands doen en laten in oorlogs
tijd. Gevoelig materiaal dat in het
belang van de geschiedschrijving
bewaard dient te blijven, maar ook
de privacy van betrokkenen kan
schaden. Het ministerie van Justitie
heeft 400.000 strafdossiers in bewa
ring van Nederlanders die zich in
oorlogstijd schuldig gemaakt zou
den hebben aan collaboratie. Het
betreft de procesdossiers (met een
totale lengte van vier kilometer) die
zijn aangelegd met het oog op de na
oorlogse zuivering en Bijzondere
Rechtspleging. In veel gevallen gaat
het om personen die op onzuivere
gronden zijn aangebracht en nooit
zijn veroordeeld.
Op initiatief van het Rijksarchief in
Noord-Brabant dat beschikt over
belangrijke collecties oorlogsdocu
mentatie, zoals de archieven van
Zwart Front en het Militair Gezag,
hebben medewerkers van het Riod
vorig jaar een archievengids van de
Tweede Wereldoorlog samengesteld.
De uitgave geeft inzicht in welke be
waarplaatsen de informatie over de
oorlog is te vinden.
Gemeentebesturen kunnen
hoelang het slot op een archief g_
Zo is het gemeente-archief van
del over de oorlogsperiode op»
openbaar geworden. Het aren®
teriaal geeft met naam en toen
een beeld van de na-oorlogse zu
ringen in het dorp. Een kijkje
het sleutelgat van een dorpsg®1
schap die orde op zaken stelde.
De documentatie is onderg®
bij het streekarchief in Eindt
„De openbaarheid van
stukken is iets waar we welnJ°"at
worden geconfronteerd," ze»
chiefbewaarder J. Spoor®
„Budel heeft besloten dat d>
van het archief tot het jaar 19»
ten de openbaarheid moest t>
Die tijd is nu om."
Archievengids van de Twee'jj
reldoorlog. Nederland en N®
lands-lndië. Uitgave Walburg
Rijksinstituut voor Oorlogst
tatie. ISBN 906011.916.9
