Nieuw toneel buiten de Randstad
indertheater in Etten-leur
wil geen sterretjes maken
IEUR.
OK
EEK.
f
Gezelschap van de Zee vernieuwt
toneel in de Zeeuwse polder
itair
)E STEM
ir::;; 43.900, -
IIT EN THUIS-
"afel, syphonkap
f95,-!
potheken bv
Ilk
?/7 camee
1 welkom in de unieke
Jwickel Bad Huis.
en wij de prijzen nu
[aantrekkelijk gemaakt!
Fitting
;n)
tje adviseurs staan u
en daad terzijde bij het
specifieke wensen.
Jag van 9.00 tot 17.00 uur
)0 tot 16.00 uur
>nd tot 21.00 uur
Ie, Sneek en Groningei
ien ander mens wordt u niet
lee-drie. Daar moet u wat
[toen. Een bezoek brenge:
Rover-dealer bijvoorbeeld
[de Rover-dealer helpt u aai
puwe Rover 600.
tn wat er dan gebeurt: u word
Ir, evenwichtiger, u krijgt nog
kanzien, nog meer overwicht.
Idien krijgt u het comfort en dj
lan een Rover 600, standaard
len van de Rover Tevreden*
garantie.
karzel dus niet en kom langs bij
GroteGids
VRIJDAG 21 APRIL 1995
Toneel lijkt een zaak te worden van de
Randstad en een aantal grote steden in Ne
derland. De gaten die op die manier vallen
in 'de regio' bieden mogelijkheden voor
kleinschalige projecten van theater-avon
turiers.
Twee initiatieven vallen op, vanwege de
onverwachte plaats waar ze van de grond
zijn gekomen, maar ook door de belang
stelling van landelijk opererende theater
grootheden..
Oud-journalist Jan Schuurman Hess,
woonachtig in Kats op Noord-Beveland, is
artistiek coördinator van het Gezelschap
van de Zee. Van deze groep, waarbij be
kende Nederlandse acteurs als Henk van
Ulsen, Josee Ruiter. Petra Laseur en Huib
Rooymans los-vast betrokken zijn, wil hij
►v
ijk. Zeker als het
otheek. Waarvan
r uw leven kunnen
it gewend bent om
ij HNG goed.
uit hypotheken,
Van tweeverdieners-
aarvast tot
teiten. Kortom: een
uw eigen situatie,
lbaar wonen, dan
G. Samen met uw
narkt gebracht door:
en werken onder meer samen met
potheken - Reijnrjens Assurantiën
Eqberr Auto 'g B. V
\njtraat 8-12, 4811 EZ Breda, li
Tel.': 076 - 218989.
iMarjan Mes
i augustus gaat de eerste kindertheater-
jol van Zuid-Nederland draaien: het Bra-
IsBonte Kindertheater. In een verbouwde
jol in Etten-Leur kunnen dan zo'n 150
leren tussen vijf en achttien jaar terecht
lessen in zang, dans en acteren en alles
laar bij hoort aan creatieve basisvakken,
maal per jaar zullen de lessen resulteren
heuse kindertheaterproduktie waar-
k op toernee wordt gegaan. Volgend
:wordt dat de jeugdmusical Punky Punk.
Iheel veel jonge en nog meer oudere kinde-
iirtistieke ambities en podiumdrang heb-
:mag blijken uit het feit dat er nog zeven
kindertheaterscholen in Nederland
iworden bezocht. Het Nederlands Kind-
iiater in Purmerend is echter het enige dat
(landelijk bekend is geworden door zijn
«tellingen. De musical Toffe Tommie Sor-
ios draait al voor het derde seizoen met
ut succes (op 30 april in Bergen op Zoom),
sect is de nieuwe Brabantse kinderthea-
iooI daar ook uit voortgekomen. Het
ise echtpaar Bos te Laar reist al tien jaar
[met vier van zijn eigen vijf kinderen naar
lerend waar de kinderen verknocht zijn
ie lessen en zijzelf als vrijwilliger aan de
waren verbonden. Het alternatief
le echtpaar heeft uitgesproken artistieke
en een nauwe kinderband.
ipBos te Laar, maatschappelijk werker en
idend kunstenaar, verzorgde bij het Ne-
ids Kindertheater de vormgeving en zat
iet decorbouwteam. Echtgenote Nanja
1de er allerlei taken, schildert en
tajft, ondermeer voor reclamebureaus,
el zij het zelf geen probleem vinden om
naar Purmerend te rijden, achtte het
tpaar Bos te Laar de tijd meer dan rijp om
in deze contreien een kindertheaterschool
iipenen..
Boefte
[ijens Nanja Bos te Laar, directeur en artis-
iUeidster van het Brabantse Bonte Kinder-
faer, is er een enorme behoefte aan in deze
Ij#. „Eindelijk kunnen we nu ook kinderen
iZiid-Nederland aanbieden waar ze al zo-
li! naar op zoek zijn. Hoewel er bijna geen
Kiciteit is geweest, hebben zich nu al tach-
jiünderen aangemeld, zelfs uit Hoogerhei-
p Zeeland. Kun je nagaan hoever ouders
bereid zijn om met hun kinderen te rijden."
De school gaat aan het eind van de zomer be
ginnen met 150 kinderen in vier verschillende
leeftijdsgroepen. Het aantal leerlingen kan
mogelijk tot 300 uitgroeien. „Maar beslist
niet meer want anders gaat dat ten koste van
de kwaliteit van de opleiding", aldus de di
rectrice.
De Leur
Kwaliteit staat hoog in het vaandel. Daarvoor
staat ook de professionaliteit van zes vakdo
centen garant. Sylvia de Leur, zelf als kind al
actief op het podium, heeft in het bestuur zit
ting genomen om het lesniveau in de gaten te
houden. De cabaretière en actrice, die zelf ja
renlang les heeft gegeven aan de Kleinkunst
academie in Amsterdam, wil ook haar peda
gogische kwaliteiten aanwenden.
„Een geweldige vakvrouw", aldus Nanja Bos
te Laar, „die als kind door haar ambitieuze
moeder al veel te vroeg naar het toneel werd
gedirigeerd en daar slechte ervaringen mee
heeft. Daarom vindt Sylvia de Leur het be
langrijk om ons lesprogramma te begeleiden
vanuit de gedachte dat kinderen soms tegen
de ambities van hun ouders beschermd moe
ten worden."
„Onze school wil bepaald geen kindsterretjes
kweken. Het plezier van de kinderen moet
voorop staan en zeker niet de glamour waar
op sommige ouders nog wel eens hopen wan
neer ze hun kind laten optreden. Mooie men
sen moeten onze kinderen worden en geen
glamourtypetjes. Ze moeten niet alleen ple
zier beleven in wat ze do.en, maar ook met
twee benen op de grond blijven."
Reisvoorstellingen
Ook met de arbeidsinspectie wil de zwartha
rige, exotisch geklede mevrouw Bos te Laar-
Bekker (39) graag op goede voet blijven. Kin
deren mogen wel optreden maar in beperkte
mate en zonder eraan te verdienen. Als vol
gend jaar oktober haar kindermusical Punky
Punk in De Nobelaer in Etten-Leur in pre
mière gaat, zullen de daarop volgende reis
voorstellingen door een wisselende groep
leerlingen van het Brabants Bonte Kinder
theater worden gespeeld.
De lessen worden eenmaal per week gegeven
gedurende drie uur, meestal vanaf half vijf op
een doordeweekse dag, zodat de leerlingen na
school op tijd in Etten kunnen zijn. Alleen de
'v\
het eerste professionele theater van Zee
land maken. Het repertoire bestaat uit
sluitend uit oorspronkelijk Nederlandsta
lig toneel. Op 12 mei speelt het gezelschap
het stuk Vaderland van Abel Herzberg in
Goes.
In Etten-Leur gaat eind augustus het Bra
bantse Bonte Kindertheater draaien. Deze
jeugdtheaterschool is opgezet door Nanja
Bos te Laar. Zij heeft zich verzekerd van
de medewerking van Sylvia de Leur, Joost
Hes (Kweetniet van Kaktus), de Bredase
kunstacademie St.-Joost, Dansacademie
Brabant en het Brabants Conservatorium.
Aanmeldingen komen uit heel Zuid-Ne
derland. Volgend jaar is het eerste resul
taat te zien: de kindermusical Punky
Punk.
I'feja Bos te
Laar: „Het plezier van de kinderen moet voorop staan, niet de glamour.
FOTO COR VIVEEN
groep oudere leerlingen (14-17 jaar) krijgt
tweemaal per week les in acteren, dans en
zang. Die willen vaak ook graag doorstromen
naar een professionele opleiding, omdat ze
dikwijls al weten dat ze verder willen in de
(podium)kunst.
Er zijn twee soorten opleidingen, recreatief,
als verlengstuk van de vrijetijdsbesteding, en
vakgericht. Alle leerlingen kunnen daarnaast
ook regelmatig deelnemen aan workshops
waar van alles mogelijk is: acrobatiek, regie,
mime, maskers maken en het leren om auditie
te doen. „Dat is heel belangrijk", vindt Nana
Bos te Laar, „omdat kinderen bij een auditie
vaak helemaal dicht klappen."
Minimuminkomen
Kinderen uit beide opleidingsgroepen (re
creatief en vakgericht) krijgen de gelegenheid
om op te treden. „Want welk kind wil dat
niet? Daarvoor doen ze het toch allemaal", al
dus de artistiek leidster. „We willen voorko
men dat er een uitgesproken elitegroep ont
staat, die altijd maar weer optreedt in onze
theaterproducties. Verder vind ik dat ook
kinderen van mensen met een minimuminko
men onze school moeten kunnen bezoeken."
De lessen aan het Brabants Bonte Kinder
theater kosten 475 gulden (de recreatieve op
leiding) en 825 gulden (de vakgerichte cursus)
per schooljaar. Het echtpaar Bos te Laar heeft
de oude school aan de Edward Poppelaan in
Etten-Leur (die momenteel wordt verbouwd
en aangepast) zelf gekocht. Het stel gaat de
ruimte verhuren aan de inmiddels opgerichte
Stichting BBK. Met het lesgeld moeten de do
centen worden betaald, terwijl de theaterpro-
duktiekosten en het vervoer tijdens de toer
nee moeten'worden gefinancierd uit theater
inkomsten en sponsoring.
Een deel van de theaterinkomsten is trouwens
bestemd voor Amnesty International. Omdat
de kinderen geen geld aan hun optredens mo
gen verdienen, wordt een 'symbolisch ver
diend' bedrag bestemd voor een onderwijs
project. Op haar vele reizen door Derde We
reldlanden is Nanja Bos te Laar geraakt door
het lot van kinderen zonder toekomstmoge
lijkheden.
Zij verbindt aan haar kindertheaterschool in
Etten-Leur ook een agency dat de kinderen
begeleidt en beschermt indien zij bijvoor
beeld meedoen aan een film of een toneelpro-
duktie. „Zodat er niet gerotzooid kan worden
met de arbeidscontracten."
Inmiddels hebben Dansacademie Brabant,
het Brabants Conservatorium en de Academie
voor Beeldende Kunst St. Joost in Breda hun
medewerking en ondersteuning toegezegd.
Ad Overweel, directeur van de Toneelacade
mie Eindhoven, is voorzitter van de Stichting
Brabants Bonte Kindertheater geworden.
Een vormgever van St. Joost zal de kostume
ring van de eerste theaterproduktie ontwer
pen terwijl de audio-visuele afdeling van St.
Joost een promotiefilmpje over de school gaat
maken. Onder leiding van mensen van de Bre
dase kunstacademie kunnen de leerlingen
hun creativiteit ook op ander gebied nog ver
der ontwikkelen, bijvoorbeeld door een work
shop waarin zij ruimtelijke objecten kunnen
maken.
Nanja Bos te Laar ziet de taak van de kinder
theaterschool heel ruim. „Misschien komen er
niet alleen acteurs, dansers en zangers uit
voort, maar ook beeldend kunstenaars. Soms
is een kind erg creatief en kunstzinnig maar
weet het nog helemaal niet precies welke
richting het uit wil." Zij zegt een groep do
centen in huis te hebben, die het allemaal ge
weldig vinden om met kinderen te werken.
Zoals Joost Hes, voorheen Kweetniet bij Kak
tus, maar nu speldocent, en Will Heins, do
cente musicalrepertoire aan de Kleinkunsta
cademie, die ondermeer Simone Kleinsma on
der haar studenten telde.
De leerlingen worden opgeleid in een breed
scala. Zo krijgen ze behalve les in klassiek
ballet ook jazz, tapdans en moderne dans.
Voor jongens, die zich vaak schamen om te
dansen, wordt waarschijnlijk een aparte jon
gensklas in het leven geroepen onder leiding
van een mannelijke dansdocent.
„De mensen vinden ons vaak maar een stelle
tje idioten maar ons gezin is helemaal ver
groeid met het kindertheater", aldus de direc
trice. „De school in Purmerend was gewoon
ons tweede thuis. Ik ben ervan overtuigd dat
er ook hier in het zuiden veel jong talent zit en
heus niet alleen in Amsterdam en omstre
ken."
Deze zomer gaan al enkele ingeschreven leer
lingen naar de zomercursus van de kinder
theaterschool van Sylvia Young'in Londen.
Mevrouw Bos te Laar heeft daar inmiddels
contacten gelegd en was verrukt óver de fijne
sfeer die er heerst. De Londense theaterleer
lingen werken ook mee aan grote professione
le produkties waarin kinderen nodig zijn, zo
als Les Misérables, waarvan het affiche in de
woonkamer van de familie prijkt.
Jon Schuurman Hess: „Wij repeteren maar één week, in plaats van acht weken. Dat'scheelt zeven weken loon."
FOTO JAAP WOLTERBEEK
Door Ronald Verstraten
Met een blik van 'aan de deur
wordt niet gekocht' kijkt Jan
Schuurman Hess gehaast zijn be
zoeker aan. Afspraak glad verge-
ten. En hij moet Tineke nog naar
de trein brengen, vrant bussen
rijden er niet meer in Kats. Het
interview dan maar in de auto?
En op de terugweg nog even langs
school, om de kinderen af te ha
len?
Tineke is actrice bij het Noord
Nederlands Toneel. Ze moet naar
Amsterdam voor de repetities
van Am Ziel, een stuk waarin zij
samen met Kitty Jansen speelt.
Terwijl het Zeeuwse polderland
schap voorbijschiet, tikt ze haar
man af en toe vanaf de achter
bank op de vingers, als die meer
aandacht voor zijn verhaal dan
voor zijn stuur lijkt te hebben
We passeren Katse Veer, maar
Jan is met zijn gedachten in de
Alblasserwaard. Zijn kindertijd,
toen hij al wist dat hij toneel
schrijver wou wprden. „Maar hoe
moest je dat in 'godsnaam doen?
Ik kwam daar niet achter, ook op
de middelbare school niet. Tot ik
een keer de film 'Macbeth' van
Polanski zag. Voor het eerst be
greep ik iets, dat ik niet onder
woorden kon brengen. Dat was
de taal die ik wilde spreken. Echt
zo'n magisch moment in je jonge
jaren."
Stage
Station Goes. Een koffer, een
kus. Even kijkt Jan haar na en
dan zitten we weer in de Alblas
serwaard. „Daar 'ontdekte' ik het
niet. Toen dacht ik, laat ik eens
naar een krant gaan, daar weten
ze hoe je moet schrijven. Uitge
loot voor de School voor Journa
listiek, ging ik naar Brussel. Daar
heb ik toen een opleiding ge
volgd. Via een stage kwam ik bij
de Standaard terecht. En toen
Paul Goossens daar vertrok om
hoofdredacteur van De Morgen te
worden, ging ik mee."
Net in de twintig, maakte hij op
de krant hectische tijden mee.
„Er was veel ophefmakend
nieuws, we zaten er middenin",
vertelt hij. De radio maakt intus
sen melding van nieuwe feiten in
de Agusta-affaire. Het verbaast
hem niets. „Er zijn er zoveel met
boter op hun hoofd. Wat dacht je
van Willy Claes?", loopt hij, dan
nog zonder te weten, op de actua
liteit vooruit.
Aan Brussel en de krant kwam
een eind. „Want na een aantal ja
ren dacht ik: Ik wou toch ooit to
neelschrijver worden? Ik heb nog
een tijdje gefreelanced, maar
toen heb ik er een streep onder
gezet. Ik ben naar Rotterdam ver
huisd en heb daar eindeloos zit
ten oefenen om te schrijven. Vier
jaar gewerkt aan een stuk." Het
stille uur (1989) was zijrtdebuut.
Een verhaal, jawel, over een jour
nalist. Tineke speelde een van de
hoofdrollen toen het in Rotter
dam werd uitgevoerd.
Vorm
Het volgende stuk heette Kraai
en. Belangstelling was er wel
voor, maar de uitvoering bleek te
duur. Dat zette hem aan het den
ken, met als resultaat een andere
toneelvorm: de theatrale lezing.
Bekende acteurs lazen en speel
den bestaande literaire teksten,
zonder dat daar uitputtend repe
teren aan vooraf was gegaan. Dat
bespaarde tijd en dus kosten. „De
aardigste dagen in een repetitie
lokaal zijn de eerste. De spelers
tasten, zoeken, zijn alert en crea
tief. De theatrale lezing lijkt op
het resultaat van zo'n eerste re-
petitieweek. We hebben gemerkt
dat het een vorm is die recht doet
aan schrijvers, aan spelers en
vooral aan het publiek."
Intussen had Jan aardig wat con
tacten gelegd in de toneelwereld
en de contouren van het Gezel
schap van de Zee begonnen zicht
baar te worden. Dankzij de lezin
gen ontstond er een groep van
zo'n dertig, al dan niet incidente
le medewerkers: Petra Laseur,
Josee Ruiter, Lou Landré, Hënk
van Ulsen, Huib Rooymans, om
enkelen te noemen. De theatrale
lezingen sloegen zo aan, dat er in
het volgend seizoen mee werd
doorgegaan. Jan verhuisde intus
sen naar Noord-Beveland en in
oktober 1993 werd het Gezel
schap opgericht.
We rijden Kats weer binnen. „Die
naam, Gezelschap van de Zee,
had ik jaren geleden al in mijn
hoofd. Ik wist toen helemaal nog
niet dat ik in Zeeland terecht zou
komen. Ik vond het een mooie
naam, in de trant van 'lage lan
den bij de zee'. Het moest over
Nederlandse literatuur gaan.
Daar kunnen we jaren mee voor
uit. Als je kijkt naar het toneel in
Nederland, komt het veel te wei
nig aan bod."
Feest
Zeeland en het gezelschap zijn
volgens Jan voor elkaar gescha
pen. „Een van de voordelen van
de theatrale lezing is, dat je er
overal mee terecht kunt, van een
grote zaal in een schouwburg, tot
het dorpshuis van Kats. In Zee
land is geen professioneel gezel
schap en het aantal schouwbur
gen is beperkt. Maar er zijn wel
heel veel theaters en dorpshui
zen. Tijdens een cultureel feest in
Kats is het idee ontstaan om het
gezelschap hier te vestigen."
De eerste stappen zijn gezet. Be
gin dit jaar presenteerde het ge
zelschap zich met het stuk De
Meisjeskamer van Geertrui Da-
em. In mei volgt Vaderland van
Abel Herzberg. „Ik heb het ver
haal enkele jaren geleden gevon
den in het archief van de Zeeuw
se Bibliotheek. Nu is het trou
wens ook opgenomen in zijn Ver
zameld werk. Herzberg schreef
het in 1934. Het gaat over een
joodje professor en het beschrijft
de hele afloop van de oorlog. On
begrijpelijk dat er nooit iets mee
is gedaan. Wellicht was het vóór
de oorlog te delicaat en was er na
de oorlog geen belangstelling
meer'voor."
De voorstelling is eerst, op 4 en 5
mei, te zien in Rotterdam. Op
vrijdag 12 mei is de Zeeuwse pre
mière in Podium 't Beest in Goes
(aanvang 20.30 uur) en op 13 mei
is er om 20.00 uur een tweede
voorstelling in het Dorpshuis in
Dreischor. De voornaamste rol
len worden gespeeld door onder
anderen Kees Coolen, Chaïm Le-
vano, Sacco van der Made, Truus
te Selle en Har Smeets. In 't Beest
vindt ook de première van Haas-
ses Schaken met Diponegoro, op
7 en 8 september, in de regie van
Willem Nijholt. Diponegoro is de
naam van een van de eerste Indo
nesische onafhankelijkheidsstrij
ders. Het, verhaal beschrijft die
strijd en de gevqlgen die hij had
voor de Nederlanders in Indone-
sië.
Of het stuk ook nog op andere
plaatsen te zien zal zijn, hangt af
van de financiën. De provincies
Zuid-Holland en Zeeland hebben
hun steun al toegezegd, afwach
ten is nu of ook het rijk, dat wil
zeggen het Fonds voor de Po
diumkunsten, geld beschikbaar
stelt. Aardig detail is overigens
dat Kees Scholten Vaderland re
gisseert en in Diponegoro speelt.
En Kees is de broer van Henk, di
recteur van het Fonds.
Archief
Het Gezelschap en de lezingen
bevinden zich in een ontwikke
lingsfase. Van de provincie Zee
land en opnieuw het Fonds voor
de Podiumkunsten, hangt af of
het inderdaad het eerste profes
sionele Zeeuwse toneelgezel
schap wordt. Jan is optimistisch.
„Het concept is er. Het Gezel
schap is in verhouding tot andere
gezelschappen buitengewoon
goedkoop. Wij repeteren maar
één week, in plaats van acht we
ken. Dat scheelt zeven weken
loon."
„Onze manier van werken zou
wel eens een nieuwe ontwikke
ling in het Nederlandse toneel
kunnen betekenen", gaat Jan
verder. ,,JTet publiek heeft na die
ene week repeteren de indruk een
volledige voorstelling te hebben
gezien. Ik weet alleen niet wat er
gebeurt als een stuk twintig keer
Wordt gespeeld. Dat is de grote
uitdaging voor de komende jaren:
een vereenvoudiging van toneel.
Ik zeg niet dat het zo is. Maar het
zou kunnen."
