De universiteit wordt schoolser
Moto:
Pterosauriërs waren zeker
geen 'zweefvliegtuigen'
Nog veel onnodige
röntgen onderzoeken
DE STEM
WETENSCHAP
Katholieke Universiteit Nijmegen wordt zakelijker, maar met behoud wetenschappelijke taak
Reusachtige reptielen konden op eigen kracht vliegen
ffaar scha
Relativiteitstheorie Einstein
wordt getest in het heelal
DINSDAG 18 APRIL 1995
Door Paul Baeten
Nijmegen - De Dies Natalis,
de Rector Magnificus en de
propaedeuse zullen de storm
wel overleven, maar voor het
overige staat de universitaire
wereld voor een reeks van
grote veranderingen. Hier
door zal het wetenschappelijk
onderwijs steeds verder in de
richting van het succesvolle
hoger beroepsonderwijs
schuiven. De universiteit zal
schoolser worden, en dat is
nodig ook, nu het maatschap
pelijk draagvlak voor de kos
ten van het universitair on
derwijs zienderogen slinkt.
De Katholieke Universiteit Nij
megen (KUN) lijkt met haar
'strategisch plan' voor de komen
de vijf jaar de uitkomst van de
politieke discussies over studie
duurverkorting, prestatiebeurzen
en bezuinigingen voor te willen
zijn. De strengere aanpak in het
eerste studiejaar (propaedeuse),
waarbij studenten die naar het
oordeel van de KUN niet geschikt
zijn voor een universitaire studie
het 'dringend advies' kunnen
krijgen om de collegebanken te
verlaten, is daar het meest in het
oog springende voorbeeld van.
Maar ook de professoren en do
centen, de onderzoekers en het
ondersteunend personeel zullen
in de nieuwe, schoolsere en zake
lijkere aanpak meemoeten.
Zakelijk is ook de toon van het
dunne (32 pagina's) strategisch
plan waarover het College van
Bestuur van de KUN de komende
maanden in discussie gaat met
studenten en personeel. Door
gaans zijn dit soort helder en
bondig geformuleerde beleids
stukken de voorbode van grote
veranderingen.
„Dat klopt ook wel," reageert Th.
Stoelinga, voorzitter van het Col
lege van Bestuur. „We wilden be
wust geen dikke beleidsnota ma
ken die onder in de la verdwijnt.
We hebben ons daarom beperkt
tot een klein aantal voornemens,
maar we zijn dan ook vast van
plan die uit te voeren. En dat is
nodig ook. We waren weliswaar
al wat langer met dit plan bezig,
maar het is onmiskenbaar dat je
deze voornemens moet zien tegen
de achtergrond van de actuele
discussies over de kosten en de
effectiviteit van het hoger onder
wijs."
„Laten we eerlijk zijn; het is ook
echt wel nodig dat er iets gebeurt.
Het gemiddeld aantal uren dat
studenten met hun studie bezig
zijn, ligt zo ongeveer op dertig
per week. En uitgangspunt is nog
steeds dat studenten veertig uur
per week moeten maken om bin
nen de gestelde termijn hun exa
mens te halen."
Langzame types
Met name in de eerste jaren op de
campus zijn de studieresultaten
tamelijk bedroevend. Ter illus
tratie: van de 645 Nijmeegse stu-
Het is het beeld dat veel mensen nog steeds hebben van studenten: weinig presteren en protesteren
als de hoogte van de studiebeurs wordt aangepakt. De leiding van de Katholieke Universiteit Nijme
gen wil er voor zorgen dat de studenten weer minimaal 40 uur per werk aan hun studie gaan beste
den. Een schoolsere aanpak, die echter niet ten koste mag gaan van het wetenschappelijk niveau van
de Nijmeegse universiteit. foto anp
denten die in 1993 begonnen aan
een studie aan de letterenfacul
teit hadden er na een jaar niet
meer dan 216 hun propaedeuse
behaald. Een effectiviteit van iets
meer dan 33 procent. Bij wiskun
de wordt een score gehaald van
27,1 procent, beleidswetenschap
pen en rechten komen niet verder
dan 28,8 resp. 14,8 procent van de
nieuwe studenten die in de oor
spronkelijk vastgestelde termijn
van één jaar voor het propaedeu-
se-examen slaagden.
Bij de medische wetenschappen
worden de beste resultaten be
haald met een propaedeuse-score
van 65,4 procent. „En dat is net
de faculteit waar de studenten de
meeste werkdruk hebben," aldus
Stoelinga.
Volgens Stoelinga is het veel
hoogleraren en docenten vaak al
heel snel duidelijk of een student
wel of niet de propaedeuse in één
jaar af zal kunnen ronden of hoe
dan ook geschikt is voor de geko
zen studie. „Maar je hebt nu een
maal types die wat langzamer op
gang komen en in het vervolg van
hun studiecarrière ineens zülke
cijfers halen. En rondkijken bij
verschillende studies kan op zich
ook geen kwaad, maar het mo
ment is aangebroken om de ge
neugten van zo'n jaartje oriënte
ren - zoals ik het altijd maar
noem - af te wegen tegen de
maatschappelijke kosten daar
van. Op zich is dat best spijtig,
ja."
Beroepsopleiding
De omstreden 'selectie aan de
poort' is wat de KUN betreft
voorlopig niet nodig, al zal daar
(namelijk in de hoogste klassen
van het middelbaar onderwijs)
nog meer voorlichting gegeven
moeten worden over de eisen die
een universitaire studie stelt.
Stoelinga hoopt ook dat de aan
staande reorganisatie van vwo en
havo zal leiden tot een betere
voorselectie van aankomende
studenten.
Eenmaal toegelaten tot de uni
versiteit zullen studenten en do
centen zich moeten voegen naar
een'vrij strak opgezet programma
waarin verschillende 'toetsmo
menten' zitten om de vorderingen
te kunnen volgen.
„We willen bij het advies dat we
eerst na zes maanden en vervol
gens na een jaar geven, de stu
dent niet met lege handen laten
zitten. Krijgt hij of zij het drin
gend advies deze studie te staken,
dan moet er ook een alternatief
zijn. Een andere universitaire
studie, maar eventueel ook een
hoger beroepsopleiding.
„De tijd is voorbij dat er vanuit
de universitaire wereld enigszins
neergekeken werd op het hoger
beroepsonderwijs. De samenwer
king wordt steeds intensiever.
Willen wij echter onze studenten
ook een reëel hbo-alternatief bie
den, dan zullen we in ons propae-
deuse-programma al rekening
moeten houden met de eisen die
het hbo stelt. Er moeten bijvoor
beeld afspraken gemaakt worden
dat studenten die het hier een
jaar geprobeerd hebben, bepaal
de blokken en punten mee kun
nen nemen naar het hbo."
Met garantie
De strengere aanpak in de pro
paedeuse zou ook tot gevolg kun
nen hebben dat de KUN minder
aantrekkelijk wordt voor aan
staande eerstejaars. Stoelinga:
„Er zit een zeker risico in dat we
hierdoor minder nieuwe studen
ten krijgen, maar dat hebben we
er dan graag voor over. Ik ben er
eerlijk gezegd van overtuigd dat
het juist ook een wérvende wer
king kan hebben. Zo van: als je
aan de KUN door het eerste jaar
komt, dan heb je ook de garantie
dat je op tijd het doctoraal
haalt."
Want dat moet de andere, glan-
zender zijde van de medaille wor
den: de garantie die de KUN stu
denten wil bieden op het behalen
van het doctoraalexamen binnen
de tijd die de overheid daarvoor
stelt. „Iemand die bij ons binnen
een jaar de propaedeuse afrondt,
moet in staat worden geacht ook
de rest binnen de gestelde tijd af
te kunnen ronden. Voorwaarde is
natuurlijk wel dat hij of zij de
normale veertig uur per week
werkt en dat docenten eisen kun
nen stellen aan het inleveren van
werkstukken, de aanwezigheid
bij colleges en dergelijke.
„Anderzijds moeten wij er dan
ook voor zorgen dat het studie
programma haalbaar is, dat de
tentamens bijvoorbeeld op ge
schikte tijden worden gehouden.
Wij moeten ons, net als de stu
denten, aan de afspraken houden.
Dat wat nu met een lelijk woord
studeerbaarheid heet, is een te
rechte eis van de studenten waar
ze ons ook op mogen aanspreken.
Maar het betekent in een vrij
groot aantal studierichtingen in
derdaad een schoolsere aanpak."
Positief
Bij de Landelijkse Studenten
vakbond (LSVB) wordt gematigd
positief gereageerd op de Nij
meegse plannen. „Hogescholen
maken al langer gebruik van de
wettelijke mogelijkheid om zelfs
een dwingend advies te geven aan
studenten; universiteiten krijgen
nu ook die neiging. Op zich kan
dat de kwaliteit van de studie ten
goede komen, als het maar ge
beurt vanuit de goede achter
grond.
Het moet geen maniertje worden
om de kosten te drukken, door
studenten weer zo snel mogelijk
te lozen," aldus een woordvoer
der van de LSVB.
Volgens Stoelinga staan de kwa
liteit van het onderwijs én het be
houd van de wetenschappelijke
taak van de universiteit voorop
bij deze operatie.
Hij wijst erop dat met name ook
van het wetenschappelijk perso
neel verlangd zal worden dat het
flexibel inspringt op de nieuwe
ontwikkelingen.
Zo zal bijvoorbeeld van een on
derzoeker eerder gevraagd kun
nen worden bepaalde 'klussen'
voor z'n rekening te nemen die
nodig zijn voor het onderwijspro
gramma.
„Men moet nu niet gaan denken
dat de universiteiten helemaal
niets doen aan de kwaliteit van
hun onderwijsprogramma's.
Maar het is zeker zo dat we kun
nen leren van andere onderwijs
vormen, zoals het hbo. Een volle
dig samengaan van hoger be
roeps- en wetenschappelijk on
derwijs is niet wenselijk. Laten
we alsjeblieft met respect voor el
kaar onze programma's zuiver en
gescheiden houden."
„Maar dat we in alle opzichten
gelijkwaardige gesprekspartners
zijn geworden en dat voor stu
denten de keuze voor een hbo-op-
leiding in plaats van een univer
sitaire studie niet een mindere
hoeft te zijn, daar zijn we het on
derhand wel over eens."
Door Martijn Hover
Breda - Pterosauriës waren
dinosauriërs die met behulp
van reusachtige vleugels een
beetje konden zweven. Zelf
opstijgen konden deze gigan
ten echter niet, althans dat
was tot voor kort de gedachte
van de meeste wetenschap
pers. Twee Amerikaanse on
derzoekers zijn nu bezig dit
idee te corrigeren.
De dinosauriërs en hun tijdgeno
ten blijven voor velen een bron
van fascinatie, ook al heeft nooit
een mens met eigen ogen een van
de dieren gezien die de aarde in
het Mesozoïcum onveilig maak
ten. Hoe die beesten er precies uit
hebben gezien en hoe ze hebben
geleefd, valt slechts in beperkte
mate op te maken uit de ver
steende botten die van hen res
ten.
Beeld
Het is dan ook verbazingwek
kend dat paleotologen deson
danks in staat zijn een beeld te
scheppen van het leven op onze
planeet in het Jura en het Krijt,
de gelologische tijdvakken die
door de dinosauriërs werden be
heerst. Dat wil overigens niet
zeggen dat de geleerden het over
alle details eens zijn. Verre van
dat zelfs.
Reptielen
Neem bijvoorbeeld de pterosau
riërs, de vliegende reptielen die
als eerste gewervelde dieren het
luchtruim kozen. De meeste fos
sielen van pterosauriërs zijn ge
vonden in zogenaamde marine
sedimenten: in zee gevormde af
zettingslagen. Daaruit leiden on
derzoekers af dat het waarschijn
lijk viseters zijn geweest, qua le
venswijze vergelijkbaar met de
huidige zeevogels als de meeuw
en de albatros.
Meningen
Over de vliegvermogens van de
vaak reusachtige vliegende rep
tielen zijn de meningen echter
verdeeld. Tot voor kort veronder
stelden de meeste paleontologen
dat het daarmee maar armzalig
gesteld was. De pterosauriërs -
en zeker de grootste exemplaren
- waren zo groot dat het eerder
'zwevers' dan 'vliegers' moeten
zijn geweest, werd gedacht.
Ze zouden zich van hoge rots
wanden hebben moeten storten
en -zoals een zweefvliegtuig-
gebruik hebben moeten maken
van thermiek (opstijgende warme
lucht). Losjes opfladderen zat er
voor een pterosauriër niet in.
Of misschien toch wel? Twee
Amerikaanse plaleontologen
hebben in de Andes een ontdek
king gedaan die noopt tot bijstel
ling van het traditionele beeld
van de pterosauriërs.
Botten
Mike Bell en Kevin Padian heb
ben in het noorden van Chili de
grootste verzameling botten van
vliegende reptielen aangetroffen
die ooit is gevonden. Het gaat om
tienduizenden botjes in een twee
meter diepe laag van zand en kie
zels over een oppervlakte van
meer dan een vierkante kilome
ter.
Om welke soort het precies gaat,
is nog niet duidelijk. Alle gevon
den botten zijn namelijk gebro
ken en beschadigd. Volgens de
onderzoekers gaat het echter om
exemplaren van één soort, ver
moedelijk een broedkolonie die
door een springvloed is verrast.
Het meest opvallende aspect van
de vondst was het feit dat de ver
meende broedkolonie destijds
midden in een vlak woestijnge
bied moet hebben gelegen. Er
waren met andere woorden geen
hoge rotspieken in de buurt van
waar de pterosauriërs hadden
kunnen opstijgen. Dat bewijst,
aldus Bell en Padian, dat de pte
rosauriërs prima in staat moeten
zijn geweest om vanaf de begane
grond het luchtruim te kiezen.
Antwoord
De vraag blijft natuurlijk hoe ze
zich dan door een springvloed
hebben kunnen laten verrassen.
Ook daarop hebben de twee on
derzoekers een antwoord. Ze ma
ken uit de dopr hen gevonden
botjes op dat de getroffen dieren
allemaal jongen waren, die nog
niet konden vliegen. De volwas
senen zouden wel aan de ramp
zijn ontsnapt. (Bron: New Scien
tist)
„„onze verslaggever
weuzen - De politi
Luvfs-Vlaanderen mor
V hiilrr
,ra mankracht bijkri
1 met name de proble
darmee men in Terne|
ordt geconfronteerd,
nofd te bieden. Die coi
trekt het Zeeuwse P
kamerlid J. Lilipaly, r
«i van vrijdag op zati
1 halve dag en een
jet de politie is opgetrol
lilipaly kondigde gisterei
!t hij zich in het Haagse
,1 maken voor uitbreidin
l sterkte in Zeeuws-Vla
Wilhelm Conrad Röntgen. Met zijn 'vinding', de röntgenstm
ling, worden nog teveel onnodige medische onderzoeken vet
richt. foto phiup
Berlijn (ap) - Honderd jaar
na de ontdekking van de X-
stralen door Wilhelm Con
rad Röntgen ligt het aantal
onnodige onderzoeken en de
daarmee gepaard gaande
bestraling van patiënten
nog altijd 30 tot 50 procent
te hoog. Dat zegt Karl-Juer-
gen Wolf, voorzitter van de
Duitse Röntgenmaatschap-
pij, bij de 150ste geboorte
dag van de Duitse natuur
kundige.
Röntgen (1845-1923) deed als
natuurkundige en hoogleraar
in zijn laboratorium onderzoek
naar kathodestralen, de eigen
schappen van gassen en elek
triciteit. In november 1895 ont
dekte hij bij toeval dat straling
voorwerpen doorzichtig leek te
maken. Omdat hij niet wist
waarmee hij te doen had,
noemde hij zijn ontdekking X-
stralen.
Röntgen maakte een foto van
zijn eigen hand en voor de me
dische wetenschap was zijn
ontdekking een doorbraak,
omdat nu eindelijk het binnen
ste van het menselijk lichaam
zichtbaar kon worden gemaakt
zonder operaties. In 1901 kreeg
Röntgen de Nobelprijs voor na
tuurkunde, die dat jaar voor
het eerst werd toegekend.
Al snel na de ontdekking van
de stralen werd duidelijk dat
zij een zegen voor de mensheid
konden zijn, maar dat een
overdosis fataal kon uitwer
ken. Hoewel Röntgen zelf ge
spaard bleef van de nadelige
gevolgen, vonden veel van zijn
collega's die het onderzoek
naar de stralen oppakten di
dood, omdat zij per ongelui
weefsel in hun lichaam vernie
tigden.
Ook nu de gevaren van de
len volop bekend zijn, wot
volgens Wolf nog vaak te
mee omgesprongen. Zo zouden
artsen patiënten nog steeds
nodig laten doorlichten, vooral
wanneer zij röntgenapparatuui
in hun eigen praktijk hebben
en iemand niet hoeven door
verwijzen. Volgens Wolf wordl
slechts 25 procent van de dia-
noge-onderzoeken bi;
foto's door speciaal
artsen uitgevoerd.
De laatste tijd zijn er nieuwe
gevoelige films en folies ont
wikkeld waardoor de stralen-
belasting voor de patiënt aan
zienlijk kon worden verlaa
Bij een longfoto wordt nu
procent van de straling inge
kapseld die ten tijde van Rönt
gen nog op de patiënt werd los
gelaten.
Röntgenstralen vinden niet al
leen in de medische weten
schap hun toepassing, maar
worden in tal van vakgebieden
gebruikt, onder meer voor het
controleren van lassen bij het
leggen van pijpleidingen. De
röntgenstralen hebben hun
waarde nog lang niet verloren,
maar Wolf denkt toch dat er
een nieuwe toekomst in de ra
diologie is begonnen met de
ontwikkeling van de kern-
spintomografie.
Bij deze techniek wordt met
behulp van een combinatie van
radiogolven en magneetvelden
een volledig stralingsvrije blik
in het inwendige van de mens
mogelijk.
Van onze verslaggever
ïerneuzen - Ondanks
einde toch een redelij]
toeristenseizoen. Met
ren er meer mensen n;
toen het aantal op 171
Directeur R. ter Heide
Zeeuwse VVV zei gister
zijn rondgang door de pr<
heel wat tevreden onden
te hebben gesproken. De
toeristen waren te vinder
bungalowparken, maar
campings vlak aan de kr
ra goed bezet. Zoals ond<
de Pannenschuur aa
Zeeuws-Vlaamse kust.
Helft buitenlanders
Van de geschatte 200.000
kers bestond meer dan
uit buitenlanders. De
namen daarbij het leer
voor hun rekening, gevolj
Nederlanders, Belgen er
sen. Ook waren er toerii
Italië, Engeland, Scandin
het voormalige oostblok.
Wat Zeeland moest miss
ren de dagjesmensen. Die
dit paasweekeinde bij de
zitten. In Zeeuws-Vla
vormden zoals gewoonlij
en Sluis een uitzonderin
was het flink druk. Me
bleek het gisteren een go
om meubels te kijken,
het Hulster bedrijf Morre
met parkeerplaatsen tek
druk was het bij activite
demotorbeurs in Oostbu
De toeristen hadden
strand weinig te zoeken
ten daarom veelal hun
Den Haag (anp) -
Britse weten
schappers hebben
sensors ontwik
keld om in de
ruimte Einsteins
algemene relati
viteitstheorie te
testen. Het zijn
supergeleidende
quantum-interfe-
rentiesensors, die
in 2004 moeten
meten of er ver
schil in versnel
ling zit in massa's
van materialen
zoals platina, sili
cium en berryl-
lium die vrij in
een baan om de
aarde 'vliegen' De relativiteitstheorie van Albert
binnen een satel- (foto) wordt in 2004 in de ruimte getest
liet. behulp van supergeleidende quantum-"*
TT ferentiesensors. F0T
Het experrment
voor het nagaan van het zogeheten equivalentieprincipe als basisp
cipe van de algemene relativiteitstheorie test een van de vree111
maar tevens gewoonste verschijnselen in de natuurkunde, nam r
het feit dat zwaartekracht alle voorwerpen laat vallen met deie
versnelling.
Anders gezegd: het aantrekvermogen van zwaartekracht neemt
toe in verhouding tot de hoeveelheid die zij moet aantrekken.
rent daaraan is dat zwaartekracht alle materialen gelijk behanj*i
tegenstelling tot elektromagnetisme. Dat is een andere natuur»
die sommige materialen sterk en andere zwak aantrekt.
Bij zwaartekracht is dus de essentie van het equivalentiepn^P
het geding," zegt een van de onderzoekers van de Strathclyde U
siteit in Schotland.
Zij hebben ook revolutionaire nieuwe vormen ontwikkeld v0
massa's die in het experiment worden gebruikt. 0,
Door die nieuwe vormen hebben zij de testmassa's in feite onz
baar' gemaakt voor verstorende zwaartekrachtinvloeden.
Van onze corresponde
Oostburg - Het wa
dag voetje voor voe
De Veerhoek in Oo
beurs 2 Wheels. Ze
hebbers kwamen o{
mee werd de verwa
troffen.
Voor de ingang van d
ber al te watertandei
parkeerterrein staar
dringen voor de kas
trip naar de Eenhoi
maakt. In het midc
motoren opgesteld, w
Davidson toch wel de
Maar de organisatie
dergelijke evenemen'
len ros' komt. Daai
richting podium bij i
De motor wordt ever
twee schoonheden d
voeren. Helaas duu:
want de muziekinsta
De bezoekers gaan
gekomen zijn: Het n
zijn facetten. Een ta
daar was het dan oo
body piercing had
Verder vermaak oj
Van onze
Dzendijke
twee ot
vind dat
moeten komen,
yan observ
West-Zeeuws-
kan een
worden
zei C
corresponder
jite - We hc
observatiehu
l"i er nog v
^omen. Een
observatiehu
'"euws-Vlaan
toeristische
van grote a
■Kostense, voor
^--ivuscen:
natuurbeschi
- 't
morgen
van de
schoon
dijke'
«Het g,
«utten
ring
ïerming:
Duumpje
tijdens de
tentoonstel
de natuur is
gaat c
er bij deze
om dat je zon
,;o'° pjgels kunt obse
Ir XT er en detern
ta No""d-West Fran
»Een 'levensecht' model van
een Pterosauriër, vervaardigd
ter gelegenheid van een di
nosauriër-beurs in Engeland.
foto bandphoto/anp
