DE STEM
Fwee 60-jarigen
6 Rotmoffen
iii Kaaskoppe
K
k
Jazzfestival Utrecht
toart echte wereldster
u/lriol
kling Sgitem/ bx
Cineast Joost Seelen
maakt documentaire
Marinus v.d. Lubbe
W Ai
SCHIJF
Rockzanger Rod Stewart
4stopt voorlopig niet'
lai jan Berk en Eva-Maria Hagen op to
'®orsaxofonist James Carter
Drgden wij de complete
ie, alsmede de dak- en
9-
4Dr. Zjivago'
uitvoerig
gerestaureerd
Harp
Beethoven
Fauré
Koos Alberts
Interactief
muziekstation
op televisie
Bijdrage Anjerfonds voor Bredanaar
PRIL 1995
atingswerken zijn uitgevoerd door
I
r wil graag reizen, ik wil graag
crhriiven, dan moet je dus schreven
over reizen"
Cees Nooteboom, schrijver
Gids
«rMarjan Mes
rotmof en een kaaskop, oftewel een Duitse en een Neder-
jse.Twee vrouwen van zestig: Eva-Maria Hagen en Marjan
j, oudere artiestes met ieder een totaal andere bele-
jswereld van de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding,
tar ook met voldoende overeenkomsten om samen op de
•ijnken te staan in het verzoeningsprogramma Rotmoffen en
moppen. Op 18 april is het tweetal te zien in Oosterhout,
«Sapril in Tilburg.
taan Berk, vroeger cabaretière
oordig vooral schrijf-
j van geestige romans over
jj-vronwrelaties en gezinspe-
jielen, bedacht het concept, met
ifa verhalen en dialogen en
jl'een keuze uit het repertoire
i Eva-Maria Hagen. Deze im-
jnte Duitse zangeres en actri-
Eiaseen ster in de voormalige
zangeres in de traditie
uBrecht/Weill. Zij is de moe-
fctvan de fenomenale Nina Ha-
jiende voormalige levensgezel
Biermann, de Duitse
jniestzanger.
mams liedjes klinken ook in
1 intieme cabaretprogramma
ran in het land twintig
irstellingen worden gegeven,
^tt is een idee geweest van im-
sario Tassy Schmidt die met
i theaterbureau onder meer
't Nederlandse belangen van
j-Maria Hagen behartigt. Zij
|rlde iets doen met vijftig jaar
ïvrijding en benaderde zelf de
it cabaretières.
ir komt bij dat Marjan Berk
i! succes heeft met haar ro-
is in Duitsland en daar al heel
|fitpromotietoemees heeft moe-
in naken.
i negatieve gedachten over
fcitsers en de Duitse taal heeft
|n': er deels door moeten herzien.
gymnasiumleerlinge had
|larjan Berk kort na de oorlog
ai zin om Duits te leren omdat
Keen enorme weerzin had tegen
pal van de voormalige bezet-
tt was met haar ouders wegge-
pbardeerd uit Rotterdam en
pacht de oorlogsjaren door in
pisfoort waar haar ouders jo
ta huis verborgen. Zij zag de
ta verdwijnen en beleefde de
tag mee van het verbergen
onderduikers. Zo ontwikkel-
I' zij een uitgesproken moffen-
haat. Marjan Berk werd letterlijk
bevrijd door de Canadezen. Een
moment dat voor eeuwig in haar
geheugen gegrift staat omdat tij
dens de intocht van de bevrijders
een hond tegen haar witte sokjes
pieste.
Eva-Maria Hagen ervoer de oor
logstijd uiteraard op een totaal
andere manier. Zij zag tot haar
verbijstering hoe Duitse jongetjes
van twaalf, dertien jaar gedwon
gen werden om aan het Russische
front te vechten. Voor haar waren
de Russen, de communisten, de
grote bevrijders. Ze zong veelal
Russisch werk, Jiddische liederen
en actueel, fel kritisch repertoire
van Wolff Biermann.
Muur
Hagen zong ook bij de Berlijnse
Muur toen die werd gebouwd,
maar viel van haar geloof toen
haar vriend Wolf Biermann in
1976 naar West-Duitsland>
vluchtte. Zij volgde hem, om er
pas vele jaren later achter te ko
men dat de Stasi, de Oostduitse
geheime politie, haar doen en la
ten tot in de kleinste details had
gevolgd.
Inmiddels is Hagen evenals Berg
grootmoeder en gelouterd door
levenservaring. Beide artiesten
kwamen tot de conclusie dat er in
de naoorlogse jaren misschien
veel contrasten waren in beider
levens, maar dat corruptie, mani
pulatie en opportunisme aan bei
de zijden van de grens voorkwa
men.
'Je bent verwekt, je bent geboren,
de plek waar je geboren bent, is
absoluut onverdacht', luidt Berks
proloog van het programma Rot
moffen en Kaaskoppen. Het orga
niserende theaterbureau had er
eigenlijk een programma over het
begrip bevrijding van willen ma
ken, maar dat bleek onmogelijk.
Voor Marjan Berk was dat begrip
immers iets geheel anders dan
t
ifGEBR. DE BOKX B.v.
-Temeuzen - Tel. 01150-13876
fa. Noens met het nieuwe
4587 EC Kloosterzande
3200 Telefax 01148-296 j|
t?°r Rinus van der Heijden
f8 hebben teveel goden ge-
V?0n? no§ £n ééntje te kun-
t'Beloven. Maar toch... de
t 'ariSe Amerikaanse te-
axofonist James Carter
°&een hoger plan wor-
9 gestéld,
ttS?101!. weekeinde was zijn
ei Jazzfestival in
lit vl!f.c tse Vredenburg rond-
'hjstereiid. Het is niet
liaU n om te stellen dat hij
tjj.en.Itatere impact heeft
SmamVéS Van de a£SeloPen
R bezit een ongebrei-
ïwr de 1 bij hakketakt
iazztenorengeschiedenis
h Ben w' k3ar ^ftaie Shepp,
Rollins „a i ?er naar Sonny
pavid Mum Coltrane naar
Vreenc Y' maar b0Venal IS
RhJ i^er, met een dik-
kbiedm toont daarbij
toed het moois dat met
""tganeer n tranen door zijn
N^^eschaPen.Maar-
Je mond van open -
Los Angeles (dpa) - Dertig
jaar nadat Omar Sharif en
Julie Christie in de ijzige
Moskouse winter voor el
kaar in vuur en vlam raak
ten, keert 'Dr Zjivago' terug
op het witte doek.
De film is door de huidige ei
genaar, Turner Entertain
ment, gerestaureerd en ging
vrijdag in New York en Los
Angeles voor de tweede maal
in première.
Sharif, die gisteren, maan
dag, zijn 63e verjaardag
vierde, wijdt zich tegen
woordig voornamelijk aan
paardenfokken en professio
neel bridgen. Maar voor de
comeback van 'Dr Zjivago'
laat hij alles staan en vloog
hij naar New York. Het
enorme succes van de film
behoedde hem tenslotte
„voor een eindeloze reeks
rollen op een kamelenrug",
zei hij. De acteur doelde op
'Lawrence van Arabië', die
hem in 1963 een Oscar voor
de beste bijrol opleverde.
Marjan Berk en Eva-Maria Hagen samen in het verzoeningsprogramma 'Rotmoffen en Kaaskop
pen Op 18 april zijn ze te zien en te horen in Oosterhout. foto peter paul vos
voor haar Duitse collega.
Zo ontstond een verzoeningspro
gramma dat behalve over de oor
log ook gaat over de latente mof-
fenhaat in Nederland en de
cliché's over de Nederlands-
Duitse betrekkingen in de afgelo
pen vijftig jaar.
Zimmer frei is daarbij het sym
bool want 'tussen mei en septem
ber zijn we wat blij met de mof
fen'. Twee nog net niet bejaarde,
vitale vrouwen zingen en vertel
den er over in een verzoenende
confrontatie tussen twee natio
naliteiten die nog altijd met el
kaar op gespannen voet staan.
'Manipulatie' is voor Marjan
Berk de essentie van haar romans
over familieverhoudingen en nu
ook van dit cabaretprogramma,
„Ze zeggen wel eens dat het in
mijn boeken altijd over neuken
gaat, maar in werkelijkheid gaat
het over opportunisme en corrup
tie". Schrijven vindt ze een erg
eenzame bezigheid. Ze vindt
zichzelf ook nog altijd een 'ordi
naire komediante', die „nu ge
noeg moed heeft verzameld om in
het theater met beperkte midde
len te kunnen zeggen wat ik
meen."
Romans
Voordat Marjan Berk haar ne
gentien romans schreef, was zij
een populaire cabaretière en ac
trice die werkte met Wim Kan,
Wim Sonneveld en Guus Vleugel.
Ze stond in vier eenakters met
Willem Nijholt en was onder
meer verbonden aan de toneel
groepen Centrum en Theater.
Berk is ook de schrijfster van het
scenario van de populaire tv-se-
rie Vrouwenvleugel, waarvoor zij
in 1994 de Gouden Televizierring
ontving.
Marjan Berk en Eva-Maria Ha
gen wórden in Rotmoffen en
Kaaskoppen begeleid door de
Nederlandse gitaristen Ruud-Jan
Bos en Francois van Bemmel en
door de Nederlandse gitarist
Siegfried Gerlich.
Het cabaretprogramma 'Rotmof
fen en Kaaskoppen' is op 18 april in
De Bussel in Oosterhout en op 19
april in Schouwburg Tilburg.
foto wieringa
hij weigert te kopiëren. Hij ont
doet jazzstandards liever van hun
intrinsieke schoonheid en over
giet ze met heldenmoed. Moed die
praktisch alle jonge jazzmusici
ontberen, maar waarnaar de jazz
anno nu smacht.
En daarom is James Carter dè
ontdekking van deze jaren ne
gentig.
Met zijn eigen kwartet zorgde hij
voor het absolute hoogtepunt van
het zevende SJU Jazzfestival in
Utrecht. Night in Tunesia, daar
opende hij mee. Via een razende
intro met bloedstollende adem-
technieken, pikte hij het thema
op en zie, er werd zomaar een
nieuw stuk geboren. Dat gebeur
de ook met het praktisch onher
kenbare What Is This Thing Cal
led Love, waarin hij de vrijheid
nam de teugels te kappen die
door conservatoria en andere op
leidingsinstituten over de gehele
wereld zo strak worden gehou
den.
Kan iemand Somewhere uit West
Side Story zo indringend vertol
ken, voor zoveel kippevel zorgen?
Elias Parish Alvars: wie heeft
ooit van hem gehoord? Hon
derdvijftig jaar geleden lag dat
anders. Hector Berlioz noemde
hem 'de Liszt van de harp, een
tovenaar'. De Engelse harpist
Elias Parish Alvars (1808-1849)
was een Europese beroemdheid.
Hij bracht het tot keizerlijk
Kammermusiker aan het Ween-
se hof. Zoals veel virtuozen in
dat typische virtuozentijdperk
speelde Alvars niet alleen an
dermans werk maar componeer
de hij ook veel voor eigen ge
bruik, een stuk of honderd wer
ken.
Op de cd 'Romantic Harp Con
certos' staat Alvars' Harpcon-
cert uit 1846, geschreven in
Leipzig, met behulp van Felix
Mendelssohn - dit met het oog
op de instrumentatie. Dit harp-
concert is helemaal geen slechte
muziek. De harppartij is na
tuurlijk allesoverheersend, de
orkestgedeelten zijn een stuk
minder - maar dat geldt ook
voor de pianoconcerten van
Chopin.
De Franse harpiste Marielle
Nordman speelt op deze cd,
naast dit ontstofte concert van
Alvars, ook het bekendere harp-
concert van Frangoix Adrien
Boieldieu, geschreven in 1795.
De latere operacomponist (La
Dame Blanche o.a.) was toen 20
jaar. Boieldieus harpconcert is
een heel mooi en charmant
werk: vooral het slotdeel blijft
lang in je hoofd hangen.
De werken worden op deze cd
vakkundig en lichtvoetig ge
speeld. De begeleiding is in han
den van het Franz Liszt Kamer
orkest onder leiding van Jean-
Pierre Rampal - een fluitist die
zoals veel van zijn collega-solis
ten de dirigeerstok ter hand
heeft genomen. (Sony SK 58919)
HANS ROOSEBOOM
Beethovens pianosonate opus 13
is bijgenaamd de Pathétique. De
componist schreef het werk in
1799, aan de vooravond van de
19e eeuw. Het is één van de re
voluties in de muziekgeschiede
nis. Nooit eerder was er zó voor
het klavier geschreven: robuust
en onstuimig enerzijds, teder en
romantisch zangerig anderzijds.
Met deze pianosonate trok Beet
hoven registers open die genera
ties componisten na hem konden
benutten.
De Pathétique is zo beroemd, zo
vaak gespeeld en opgenomen,
dat je haast zou vergeten wat
een prachtig en uniek werk het
is. De Weense grootmeester Alf
red Brendel laat dat maar weer
eens horen. Brendel is, niet voor
het eerst, bezig aan een integra
le opname van alle Beethoven-
sonates. De voorliggende cd
werd geregistreerd in juni 1994.
Behalve de Pathétique biedt de
ze schijf Beethovens grote sona
te opus 22 in Bes, geschreven in
1800. Ook deze, zelden gehoor
de, sonate heeft een revolutio
nair karakter. Want in dit werk,
als je er eens goed voor gaat zit
ten, hoor je reeds de Beethoven
van de veelgeprezen late piano
sonates. Waar de Pathétique een
geniale uitschieter is die in geen
enkel kader is onder te brengen,
daar legt Beethoven met de so
nate opus 22 een proeve neer
van de stijl die als de echte Beet-
hovenstijl is gaan gelden.
Vooral in het langzame deel,
Adagio con molto espressione,
laat Alfred Brendel horen hoe
dicht hij als uitvoerend musicus
bij Beethoven staat. (Philips 442
774-2)
HR
Vroeger kwam je voor bepaalde
functies pas in aanmerking
wanneer je een staat van dienst
had die slechts bereikt kon wor
den door het klimmen der jaren.
Leeftijd gold nog als een ver
dienste. De Franse componist
Gabriel Fauré werd op 52-jarige
MUZIEKRECENSIES
leeftijd leraar aan het Parijse
conservatorium (1897), en op
zijn 60e directeur (1905). Zijn
bekendste leerling was Maurice
Ravel. Hij behield die invloed
rijke positie in het Franse mu
ziekleven tot op 75-jarige leef
tijd (1920). In de resterende ja
ren van zijn leven - hij overleed
in 1924 - componeerde hij ver
der, ondanks een kwellende
doofheid.
Eén van die laatste werken was
een tweede Cellosonate (1922).
De eerste had hij geschreven tij
dens de Eerste Wereldoorlog, in
1917. Fauré stond muzikaal ge
zien met twee benen in de 19e
eeuw, en zag om zich heen de
wereld veranderen, zijn eigen
leerlingen voorop. Toch zijn die
twee cellosonates van een unie
ke eigen schoonheid, als het wa
re losgezongen uit de klankwe
reld waaruit de componist af
komstig was.
De complete werken voor cello
en piano zijn uitgebracht op één
cd, uitgevoerd door Stephen Is-
serlis (cello) en Pascal Devoyon
(piano). Met inbegrip van de be
roemde Elégie en Sicilienne.
Prachtige, melodieuze muziek
van de eerste rang. (BMG 09026
68049 2, CD Van De Maand)
HR
KOOS Alberts is geen Johnny
Jordaan of Willy Alberti. Hij
mist de uitstraling van zijn twee
idolen.
Bij Koos hoor je ook niet de na
tuurlijke vibrato, de dramatiek
in zijn stem, die Johnny Jordaan
wel had, noch de huiveringwek
kend zuivere hoge C, die Willy
Alberti moeiteloos uit zijn mol
lige keel gooide.
Toch is Alberts er op zijn laatste
cd, Samen terug naar Mokum,
prima in geslaagd om de tijd
even stil te laten staan, zoals het
in die echte Jordanese cafés ook
nog altijd lijkt of Jordaan, Al
berti én Manke Nelis in leven
zijn.
Samen met de Amsterdamse
'moten' Renée de Haan en Roos,
plus Peter Beerse en De Mokum-
mers zingt Koos Alberts op Sa
men terug naar Mokum ruim
drie kwartier vol met medley's
van oude krakers uit De Jor
daan.
Nummers, die een beeld schep
pen van wapperende baaien
rokken, dansende mensen en
lonkende glazen.
Bij geen enkele muziekstijl lig
gen een lach en een traan zo
dicht bij elkaar als bij het oeu
vre uit De Jordaan. Bittere tra
nen om Dievenwagen, Amster
dam huilt, De vlieger en Opoe,
ik ben V zo dankbaar. En een
gulle lach bij het horen van Va
der, waarom hebben de giraffen,
Pruimepap en Ze moppert al
weer.
Het is bij dit soort muziek - als
zo vaak - het ene uiterste of het
andere. Wie er niet van houdt,
krijgt bij het horen van deze cd
ongetwijfeld alras braakneigin
gen.
Maar de bofkont, die er wel van
houdt, die waant zich onmiddel
lijk in café Bolle Jan, café Rooie
Nelis of bij De Twee Zwaantjes
en smult vanaf de eerste secon
de, om na drie kwartier - on
danks zijn schor gezongen keel -
de startknop van zijn cd-speler
meteen opnieuw in te drukken.
(CNR Music)
JACQUES HENDRIKS
DINSDAG 11 APRIL 1995
DEEL D
Amsterdam (anp) - The Box is
de naam van een nieuwe in
teractieve muziekzender, die
vanaf juni in Nederland te
ontvangen is. Het televisiesta
tion zendt 24 uur per dag, ze
ven dagen in de week uit, en
werkt als een juke-box.
De kijker kan via een 06-tele-
foonnummer een keuze maken
uit 300 muziektitels. De kosten
van een aanvraag bedragen één
gulden per minuut. Het hoofd
kantoor van The Box komt in
Amsterdam.
The Box is een project van het
Amerikaanse Video Jukebox
Network (VJN) en Quote Media.
Beiden bezitten 50 procent van
de aandelen. In de VS bereikt The
Box meer dan 21 miljoen kijkers.
In Groot Brittannië is het vooral
bekend als springplank voor jong
talent.
Bij de start in Nederland zullen
zo'n twee miljoen mensen het
station kunnen ontvangen. Bin
nen een jaar zal heel Nederland -
5,8 kabelaansluitingen - erop
kunnen afstemmen, hoopt Maar
ten van den Biggelaar van Quote.
Quote brengt in Nederland het
zakenblad Quote, maar ook Elle,
Elle Wonen en Santé op de
markt. Samen met Veronica en
de Dagbladunie bereidt het ook
de komst van een radionieuws
zender voor.
Rod Stewart en zijn vrouw Rachel Hunter. foto anp
Londen (rtr) - De Britse rockzanger Rod Stewart heeft geen
plannen om zijn muzikale carrière na 25 jaar te beëindigen. Dit
heeft platenmaatschappij Warner Brothers maandag meege
deeld na een bericht hierover van het Britse sensatieblad The
Sun.
De platenmaatschappij ontkent
dat Stewart had aangekondigd
dat zijn volgende, in juni te be
ginnen tournee zijn laatste zou
zijn.
„Het verhaal is totaal verzonnen.
Een en al leugens", zei een
woordvoerder over het verhaal in
The Sun.
Volgens de krant maakte de zan
ger onlangs het nieuws in Zuid-
Frankrijk bekend na een vakan
tie met zijn vrouw Rachel Hunter
en twee jongste kinderen. „Ik wil
stoppen op het moment dat ik
nog steeds in topvorm ben", zou
Stewart volgens The Sun hebben
gezegd. De rockzanger begint
zijn tournee in het Schotse
Aberdeen.
Van onze filmredactie
De Bredase cineast Joost Seelen heeft 5000 van het An
jerfonds gekregen om onderzoek te kunnen doen naar Ma
rinus van der Lubbe (1909-1934). Seelen gaat een filmdo
cumentaire maken over deze Nederlander, die na de brand
van het Berlijnse Rijksdaggebouw in 1933 ter dood werd
gebracht.
Het geld van het Anjerfonds is
bedoeld voor research en het
schrijven van het scenario van
de film, die wordt uitgebracht
door de Stichting Zuidenwind
in Breda. De documentaire
gaat Water en vuur heten. De
titel slaat niet alleen op de
Rijksdagbrand, waarvan nooit
duidelijk is geworden of Van
der Lubbe er alleen voor ver
antwoordelijk was, maar ook
op diens pogingen om het Ka
naal over te zwemmen.
De jonge politieke activist met
communistische symphatieën
was aanvankelijk metselaar
maar werd ten gevolge van
verminderd gezichtsvermogen
los werkman.
Eeerder wilde hij al voor zich
zelf graag een bedrijf op com-
munistisch-anarchistische
grondslag vestigen, maar had
geen geld. Toen het tijdschrift
Het Leven 5000 gulden uitloof
de voor de eerste Nederlander
die het Kanaal zou overzwem
men, heeft Marinus van der
Lubbe diverse pogingen onder
nomen.
„Hij was een omstreden een
ling," aldus Joost Seelen wiens
belangstelling voor eenlingen
in conflict met de maatschap
pij eerder bleek uit de succes
volle documentaire Jaar 1
('Alan Reeve na dertig jaar op
sluiting'). Deze documentaire
wordt op 26 mei uitgezonden
door de RVU.
Vermalen
„Mijn bedoeling is om in Water
en Vuur te laten zien hoe het
eigen, kleine persoonlijke le
ven werd vermalen door de
grote geschiedenis", zegt Joost
Seelen. „Van der Lubbe was
maar een eenvoudige man, die
het slachtoffer is geworden van
het nazi-regime. Tevens werd
hij door zijn eigen communis
ten als handlanger van de na
zi's afgeschilderd. Hij was de
enige die ter plaatse kon wor
den aangehouden bij de brand
van de Rijksdag. Zelf verklaar
de hij dat hij de enige dader
was, maar dat is nooit bewe
zen."
De nationaal-socialisten gre
pen de brandstichting aan om
de communisten en socialisten
uit te schakelen en voorgoed de
macht te grijpen. „Ik wil laten
zien", aldus Seelen, „hoe de
het beeld van de geschiedenis
voor eigen propagandadoelein
den kon worden gemanipu
leerd, ook later door het com
munisme."
Nieuw materiaal
Interessant is dat de Bredase
cineast gebruik kan maken van
onlangs vrij gekomen archief
materiaal uit het voormalige
Oost-Duitsland.
Een Nederlandse historicus
gaat voor hem onderzoek doen
in Berlijnse Stasi- en Russische
archieven. „Detailonderzoek
laat ik liever aan een ander
over."
Joost Seelen wil tevens gebruik
maken van beelden uit Oost
duitse speelfilms over Marinus
van der Lubbe.
Op die manier wil hij het ver
haal vanuit een nieuwe invals
hoek belichten.
Stilletjes hoopt hij natuurlijk
ook nieuwe aspecten aan deze
nog altijd omstreden zaak te
ontdekken. Het scenario van
Water en Vuur moet het eind
van dit jaar klaar zijn, de film
zelf zal volgend jaar worden
opgenomen.
