Verstand moet barbarij beteugelen
BOEKENLEGGER
KINDERBOEKEN
D2
In augustus
kraken
vleesvliegen
Remco Campert en de
twijfelende dichter
De onbekende bevrijding van Peter Hoefnagels
Zieke schrijfsters op tv
Euthanasie en een homo-bar
DE STEM
GROTE GIDS
Verhalenbundel 'Niet verstaan' van Gerhard Durlacher
pESTEI
Adriaan Se
VRIJDAG 24 MAART 1995
Door Y. Né
Vorige week werd bekend dat de
jonge Vlaamse dichter Peter
Ghijssaert de Lucy B. en C.W.
van der Hoogtprijs krijgt voor
zijn tweede dichtbundel Cameo.
Dit is een aanmoedigingsprijs
van de Maatschappij der Neder
landse Letterkunde. Ghijssaert
debuteerde in 1991 met Honing-
tuin en onlangs verscheen zijn
derde bundel onder de titel
Sneeuwboekhoiiding.
Met zijn voorkeur voor verval en
bederf in zijn met name achttien
de en negentiende eeuwse ensce
neringen werd Ghijssaert meteen
een hedendaagse rococodichter
genoemd. Hijis tevens werkzaam
als musicus en dit vindt een neer
slag in zijn gedichten over com
ponisten. Zijn verfijnde esthe
tische beschrijvingen oogstten
veel lof.
'In augustus kraken vleesvlie
gen', zo begint zijn eerste gedicht
De zonnebloemen. Een krachtige
zin, waarin de warmste maand en
het naderende einde van de zo
mer onmiddellijk aanwezig zijn.
De zinnen die volgen zijn lang zo
werkzaam niet. 'Aandacht, stilte
bij/ de oude wisseling van zomer-
kracht', zo eindigt hetzelfde ge
dicht. Maar die aandacht en die
stilte krijgen niet echt gestalte.
Dat is eigenlijk het euvel van de
hele bundel. Het is alsof Ghijs
saert nu te gemakkelijk drijft op
het talent waarvén hij in zijn vo
rige bundels getuigt.
Er is regelmatig een mooie zin,
zoals: 'Als éen boom is aangeko
men/ in elk vaft zijn vruchten/
legt hij zichzelf stil, onverwin
tert/ in een warm seizoen'. Maar
de spanningsboog omvat nooit
het hele gedicht. Op een of ande
re manier blijven de gedichten
aan de oppervlakte van wat toch
al te algemeen is. De lezer staat
niet te kijken van wat er staat
over de diverdh vormen van be
derf en helaas dok niet over hóe
het er staat. In Schetsen van een
sloopterrein wordt niet duidelijk
waardoor de dichter bewogen
wordt, óf hij wel betrokken is bij
■de sloop van het ooit zo sjieke
huis.
Zijn belangstelling gaat vooral
uit naar een verkleinde en kunst
matige werkelijkheid: een tafe
reel onder een stölp, schilderijen,
opgezette dieren. Zijn beelden
ontleent hij Vaak aan kleinoden
die men in salons of in vitrines
vindt. Zijn thematiek doet wat
geforceerd aan en zijn beelden
zijn te gewild. Ze verslijten in
hun "herhaling door de drie bun
dels heen. Alsof zijn werkwijze
hem niet meer echt iets onthult,
zijn repertoire hem te bekend is.
De zintuigen worden niet meer
op scherp gezet en daar moet hij
het nu juist van hebben. Dit vind
ik al voelbaar in zijn voorgaande
werk, maar daarin krijgt het 'al
les dat alles afluistert' meer ge
stalte. De laatste zinnen van veel
gedichten zijn ronduit zwak.
Het gedicht In het ziekenhuis be
gint weer sterk: 'Aandacht is als
een opgezette uil', maar ik hoop
van harte dat dit bij Ghijssaert
zelf niet het geval is. In het titel
gedicht zitten zijn ouders voor
het raam en kijken naar de val
lende sneeuw, het wit, dat telkens
als leemte tussen de woorden
'hun zacht en één voor één ge
dachten afneemt'.
Hij schrijft, dat het gedicht (in de
ideale vorm, neem ik aan) het
evenbeeld daarvan is en bedoeld
is als 'warme grot' voor de lezer.
In het laatste gedicht van de bun
del spreekt hij de lezer opnieuw
toe. Nadat hij deze om zijn gunst
heeft gevraagd, zegt hij: 'Ik zou
wel üw gedichten willen lezen/ in
het woordenboek, maar kan de
bladzijden/ maar niet onthouden,
ook de volgorde/ der woorden
niet' en dan twijfel ik opnieuw
aan zijn oprechtheid. Ik denk dat
Ghijssaert zich moet bezinnen.
Een van de intrigerendste ge
dichten in de bundel is Taxider-
mie, over een dierenopzetter.
Hieruit:
Zij apen
zich met zijn gebaren na
op de tapijten van hun bloed.
Daarna
maakt hij uit glas een oog dat
feilloos als
een scherm past voor de leegte en
het onderzoekend licht uit lam
pen
in zijn eigen ogen kaatst. Hij kan
die macht veranderen in angst en
stilte.
Als hij weggaat dooft hij al zijn
dieren
en zij houden allemaal zijn adem
in,
staan in de richting van zijn han
den,
onderdelen niet meer wachtend
op het simpele geheel van warmte
die zichzelf in cirkels naliep
waarin niets of niemand dierf te
dansen.
Peter Ghijssaert: 'Sneeuwboek-
houding'. Uitg. Bert Bakker, prijs
19,90
Door Ton Vérbeeten
Menno van der Staak
is een eenendertigja-
rige nuchtere Hol
landse dichter. Niet
temin ziet de adem
benemende Frans-
Egyptische dichteres
Orpheline in hem een
Batave furieux. Nu
moet gezegd, dat
Menno zijns ondanks
collegae en publiek
op woeste optredens
vergast. 'These things
happen when poets
and alcohol meet',
voegt de vergevings
gezinde Engelse dich
ter Philip Murdoch
hem toe aan het ont
bijt op de ochtend na
de nacht waarin
Menno zich lijfelijk
op hem had gestort.
Menno is, als voor
gaande jaren, te gast op het inter
nationale poëziefestival The
World of Poetry in Rotterdam;
kortweg The World, maar wat
een metafoor! Hij zal voorlezen
uit zijn derde bundel Bouwput en
hij zal met studente Minnie Op-
dendijk gedichten van de Kore-
aan Park Sun Moon vertalen.
Geheel volgens plan verloopt een
en ander niet. Dichter en studen
te wijden hun vertaaltijd aan de
liefde. Dat mag een succes heten.
Voor het overige blijkt de condi
tion poétique van Menno van der
Staak uiterst wankel. Niet in het
minst omdat deze in het leven
van de dichter nauw gekoppeld is
aan het menselijk tekort-
De avonturen van Menno in Rot
terdam worden in niet geringe
mate doorkruist door een drama
tische gebeurtenis in zijn woon
plaats Amsterdam. De dreiging
daarvan ligt vervat in de telefoni
sche ruzies die Menno met zijn
geliefde Linda Voert. Telefoontjes
die op ongelegen momenten ko
men.
Remco Campert (1929) roept een
uiterst geestig en tragikomisch
beeld op van de dichter die twij
felt aan zijn dichterschap, die op
tredens in het openbaar haat én
er naar toe getrokken wordt, die
dubbelhartig staat tegenover
Remco Campert
foto cleo campert
trouw en pas in dronkenschap
het opstandige lied van de vrij
heid kan zingen. Hij is Ohi, hoho,
bang, bang, spreekt Campert met
Tristan Tzara.
Minstens zo geestig en niet zon
der grand-guignoleffecten tekent
Campert de chaos van het festival
en het internationale gezelschap,
dat zich bij elke gelegenheid on
verwijld op de drank stort. Zulks
onder aanvoering van de Scan
dinavische poëten Pavlo Hampu-
rilainen en Torf Mölm. Gemeen
plaats? Natuurlijk, maar het
mocht wat. De obligate vervelen
de kunstcriticus, de miskende
dichteres en de ijdele presenta
tor. Ze horen erbij en ze krijgen
van Campert de hun toekomende
plaats op de Parnassos.
Bijvoorbeeld deze vaderlandse
dichteres: „'Ah, de poëzie,' zei Ti
ny van Overflakkee die een ver
rassend schel stemmetje had. 'Je
peux pas sans. De werkelijkheid
is zo bleek'." Daar moet ik onbe
daarlijk bij schaterlachen.
'Ohi, hoho, bang, bang - Of het
lied van de vrijheid' is helemaal
Campert, in elke zin, en dat is een
garantie voor verfijnde humor.
Remco Campert: 'Ohi, hoho,
bang, bangOf het lied van de
vrijheid'. Uitg. De Bezige Bij, prijs
17,50.
Door Johan Diepstraten
Bijna vijftig jaar na de bevrij
ding is Gerhard Durlacher voor
een lezing in zijn geboorteplaats
Baden-Baden. 'Uw vrees dat uw
Duits niet vlekkeloos is, is ge
heel ongegrond. U vertaalt uw
boeken zeker zelf? Eigenlijk zou
u hier weer moeten wonen en in
uw moedertaal schrijven,' merkt
één van de notabelen op. Een
boze repliek houdt Durlacher
voor zich en op de uitgesleten
trap naar de uitgangspoort zegt
hij tegen zijn vrouw: 'Ze hebben
me verstaan, maar hebben ze me
ook begrepen?'
Met deze vraag eindigt de ver
halenbundel Niet verstaan, het
vervolg op Quarantaine waar
voor Durlacher de AKO Litera
tuurprijs 1994 won. Zoals be
kend vluchtte de familie Durla
cher in 1937 van Baden-Baden
naar Rotterdam, werd in 1942
gearresteerd en via Westerbork
op transport gesteld naar Birke-
nau. Alleen de kleine Gerhard
overleefde. Dit drama heeft zijn
hele leven bepaald. Hoe hij met
dit verleden omgaat, heeft Dur
lacher in Quarantaine beschre
ven: 'Gruwelijke en dierbare
herinneringen en fantasieën
werden door de tijd met spinrag
omweven en slechts een kleine
ruk, door een woord, een beeld
of een gebeurtenis was genoeg
om dat tere weefsel te scheuren.'
Scheuren
Niet verstaan is het resultaat
van drie scheuren in dat spin
rag: een desastreuze liefde in
zijn studententijd in Delft aan
het begin van de jaren vijftig, de
dood in 1978 van vriendin en
toeverlaat, de schrijfster Sonja
Witstein en de recente terugkeer
van Durlacher naar zijn geboor
teplaats.
Alleen in het titelverhaal cirkelt
Durlacher om dat grote thema
heen waar geen woorden voor
bestaan. Dan gaat hij in zijn
herinnering terug naar wat er
tijdens de oorlog gebeurde. 'Het
verstikkende, aardedonkere
binnenste van een veewagen
waarin tachtig mensen dagen
lang op elkaar geperst en vrijwel
zonder voedsel, water en toilet
emmers, naar de eindbestem
mingen Auschwitz, Sobibor en
andere kampen werden getrans
porteerd, is slechts door een en
kele overlevende beschreven. Ik
kan dat niet en zal het ook nooit
kunnen.'
Variant
Omdat er geen woorden bestaan
voor wat er toentertijd is ge
beurd, rest de schrijver niets an
ders dan de indirecte vorm.
Analoog aan de werkwijze van
J. Ritzerfeld die in de werkelijk
heid met stomheid is geslagen,
heeft Durlacher ook als enige
uitweg voor 'de literaire wel-
Gerhard Durlacher
sprekendheid' gekozen. Het re
sultaat daarvan moet aangrij
pend of emotioneel, of onthul
lend, of mooi, ontroerend, span
nend zijn, al blijft de werkelijk
heid die daaraan ten grondslag
ligt, gesloten. Vandaar dat Niet
verstaan de zoveelste variant is
van hetzelfde verhaal dat onbe
grijpelijk blijft.
Zoals de titel al aangeeft, zijn de
drie verhalen verwant door het
onbegrip tussen de jongen die
alleen terugkeert naar Neder
land en de anderen die de mond
vol hebben van hongerwinter en
Arbeitseinsatz. Bij hen hoeft
Gerhard niet aan te komen met
Birkenau. Volstrekt eenzaam
probeert hij zijn weg te vinden
in een wereld die niet de zijne is.
Omdat hij zwijgzaam en terug
getrokken leeft, wil het contact
met de buitenwereld maar niet
tot stand komen. Medestuden
ten blijken bovendien antisemi
tische ideeën te hebben.
Meisje
In deze 'verlatenheid als van een
poolnacht' gloort er enig licht.
Eindelijk is daar een meisje dat
hem lijkt te begrijpen. Maar de
streng katholieke Marieke, de
eerste grote liefde van de stu
dent Gerhard, probeert hem
over te halen om tot de Moeder
kerk toe te treden. Zij schakelt
een monnik in om hem te beke
ren en de meest voor de hand
liggende vraag is of Gerhard ei
genlijk wel gelooft in God.
'Als ik mij voor ogen durf te ha
len wat er zich met mij heeft af
gespeeld en met de miljoenen
die omgekomen zijn zonder in
grijpen van een of andere hogere
macht, dan klinkt die vraag mij
bijna als een verwensing in de
oren. Maar ik blijf beleefd naar
hem luisteren, hoewel zijn
woorden in mijn ziel krassen.'
Abrupt
Telkens weer is het verleden na
drukkelijk aanwezig in het han
delen van Durlacher. Eén keer
heeft hij zowaar geluk met zijn
dramatische achtergrond: de
onbereikbare Miriam - 'een ijs
koningin' volgens zijn medestu
denten - nodigt hem thuis uit
omdat haar vader uit een getto
is gevlucht en hem graag wil
ontmoeten. Aan de liefdesrelatie
komt een abrupt einde en de
wanhopige Gerhard zoekt de
zelfde avond steun bij kamerge
note Sonja, die net als hij een
getatoeëerd nummer op haar
arm heeft. 'Na een nacht van
tranen en ontboezemingen be
sluiten we dat we ons nooit ofte
nimmer gewonnen zullen geven.
We hebben erger dingen onder
gaan en laten ons door teleur
stellingen niet klein krijgen.'
Hoe bepalend is de vriendschap
met Sonja Witstein voor Ger
hard Durlacher geweest? Door
haar gaat hij in een toekomst ge
loven waarin het verstand en de
redelijkheid op den duur de bar
barij zouden beteugelen. Zij is
het die hem adviseert het verle
den te laten rusten, en dat ad
vies heeft Durlacher - ten on
rechte zoals zal blijken - lang
gevolgd.
Hommage
Dank zij Sonja Witstein bloeit
foto chris van houts
Gerhard op. Het ontroerende
verhaal Sonja is een prachtige
hommage aan de schrijfster van
de novelle Bekentenis aan Ju-
lien Delande. Onder vakgenoten
is Witstein bekend door haar
studie Funeraire poëzie in de
Nederlandse Renaissance. Zij
specialiseerde zich in de zeven
tiende eeuw en werd aan het
einde van haar leven hoogleraar
in Leiden.
Als Durlacher na haar dood in
stort, is het de omstreden psy
chiater Bastiaans die hem een
andere weg wijst. De eerste boe
ken van Durlacher, Strepen aan
de hemel en Drenkeling, zijn
haast therapeutische geschrif
ten over het grote drama waar
mee nauwelijks valt te leven, De
zoektocht, Quarantaine en Niet
verstaan zijn boeken over wat
Sonja Witstein hem toen heeft
geleerd: we zullen ons nooit ge
wonnen geven.
In die zin is Durlacher strijd
baarder geworden. Aan het be
gin van zijn schrijverschap is hij
bezig te leren om zijn herinne
ringen te verwerken ('Hoe was
het mogelijk te leven na de rook
boven Birkenau?'), de laatste ja
ren heeft hij een nieuwe drijf
veer om te blijven schrijven. 'Te
gen de onverschilligheid,' zo
vatte Durlacher zijn motieven
samen toen hij onlangs op het
Boekenbal door het NOS-jour-
naal werd geïnterviewd over het
nut van het thema 'De Vijftigste
Mei'. Zijn bijzondere literaire
werk zal onder dat motto voort
leven.
G.L.Durlacher: 'Niet verstaan'.
Uitg. Meulenhoff, prijs 22,90.
Door Jos Straathof
Naast Willem Frederik Hermans
en Adriaan van Dis is de emeri
tus hoogleraar criminologie en
familierecht Peter Hoefnagels
een opvallende gast tijdens de
Nacht van het Boek, aanstaande
zaterdag in Schouwburg Til
burg. Begin dit jaar verscheen
zijn laatste roman, het autobio
grafische De onbekende bevrij
ding.
De onbekende bevrijding is niet
het eerste boek dat Peter Hoef
nagels (1927) over zijn oorlogs
jaren schreef. Ook bijvoorbeeld
De Vleesheuvel (1982) en De
Vulkaan (1985) handelen over
die roerige jaren.
De onbekende bevrijding be
schrijft de lotgevallen van Hoef
nagels alter ego Thomas, die ook
in eerdere boeken opduikt. Tho
mas is een intelligent, gevoelig
kind uit een liberaal katholiek
milieu tijdens de jaren 1935-
1945. Het boek geeft Hoefnagels
worstelingen weer met de be
krompen moraal van kerk en
school, de gevolgen van de Duit
se bezetting, de hongervlucht
over de IJssel.
Zijn groei naar volwassenheid
tijdens die roerige jaren eindigt
tenslotte in een innerlijke be
vrijding van opgelegde waarden
en normen, een onbekende be
vrijding naast de overwinning
op de Duitsers.
Het meest opvallende aan het
boek is de welhaast grenzeloze
perfectie waarmee gebeurtenis
sen van lang geleden tot in de
tail gereproduceerd zijn. Hoef
nagels: „De laatste drie jaar ben
ik bezig geweest met het preci-
siëren van mijn herinnering. Het
onthouden van iets wat langer
geleden is gaat me makkelijker
af dan iets wat vorige week ge
beurd is. Hoe dat precies werkt
is een interessante vraag. Maar
een belangrijk deel van dit boek
gaat over de periode dat ik tus
sen de 12 en 17 jaar was. Dan zie
je veel meer, dan kijk je met
open ogen de wereld in."
Eigenlijk had Hoefnagels dokter
Peter Hoefnagels: oud-hoogleraar criminologie en familie
recht, gast bij Nacht van het Boek in Tilburg. foto klaas koppe
willen worden. Maar dat was al
gauw een studie van een jaar of
zeven, financieel niet haalbaar
in huize Hoefnagels. Dus moest
het 'iets kort en iets eenvoudigs'
worden. Het werd rechten, later
aangevuld met psychologie. Li
terair kwam Hoefnagels pas in
de jaren zeventig op gang. Maar
op zijn vakgebied publiceerde
hij een imposante reeks, vaak
spraakmakende werken.
Daarbij kwam de dokter in
Hoefnagels af en toe via de ach
terdeur binnen. Want wanneer
de emoties in het rond spatten
voelt Hoefnagels zich als een vis
in het water. Zijn handleiding
voor echtscheiding Samen trou
wen, samen scheidenis befaamd.
Het is een recept om te voorko
men dat een dergelijke gebeur
tenis 'de ramp van je leven
wordt', zoals hij zelf meemaak
te.
Er zijn meer maatschappelijk
problemen waar Hoefnagels
zich mee bemoeide, gedreven
door 'grote behoefte aan inner
lijke reparering van samenle
ving en mensen'. Het vandalis
me werd aangepakt in zijn boek
Agressie en straf op het voetbal
veld,-de steeds machtiger wor
dende staat in Mensen, fraude
en de staat.
Zijn progressieve stempel -
'strafrecht lost niets op' - kreeg
een deuk toen Hoefnagels de
strijd aanging met krakers eind
jaren zeventig, die hij ordinair
egoïsme verweet. Hij wees op
het tot burgerlijk fenomeen ver
worden protest; huizen werden
in bezit genomen, 'terwijl de
leegstand in de Bijlmer toenam'.
Nee, van 'pseudoprogressieve
burgerlijkheid' was de hoogle
raar niet te beschuldigen.
Tegenwoordig uit zijn maat
schappelijke betrokkenheid zich
onder meer in een lidmaatschap
van de Eerste Kamer voor D66.
Knoeien
Zijn hoogleraarschap eindigde
twee jaar geleden. Daarmee
kwam een einde aan de schei
ding tussen wetenschapper en
romancier. Veel problemen
heeft die echter niet opgeleverd.
„In 1954 hoopte ik, echt en op
recht, om tbc te krijgen, om in
een sanatorium rustig te kunnen
schrijven. Maar ik ben daar
overheen gegroeid door de botte
plicht van het leven. Wel met
plezier hoor", aldus Hoefnagels
nu. Hij vond het namelijk 'zalig
om met mensen te knoeien' wan
neer hij bijvoorbeeld scheidin
gen begeleidde, om 'de zaken
eens lekker te ordenen'. Hij was
er goed in.
Ook uit zijn boeken spreekt een
grote mate van intuïtie bij de
omgang met mensen, een eigen
schap die Hoefnagels noodge
dwongen ontwikkelde in de oor
log. „Je moest wel leren zien wat
echt was en niet, wat goed was
en slecht."
Gruwelijk
Tijdens de Nacht van het Boek
zal Hoefnagels voorlezen uit De
onbekende bevrijding. Hierin
komt ook het katholieke geloof,
net als in eerdere romans, aan
bod.
Het geloof dat Hoefnagels in
middels heeft afgezworen en nu
omschrijft als 'een ware terreur
des geestes'.
Toch is het vooral de oorlog die
De onbekende bevrijding be
paalt. Ondanks alle beklemmen
de gebeurtenissen komt het
woord 'gruwelijk' niet in Hoef
nagels op, als hij aan de gebeur
tenissen uit zijn jeugd denkt.
Want wanneer Thomas op de
laatste bladzijde van het boek
denkt 'aan de joden, de doden en
de niet-doden' komt hij hardop
tot de conclusie dat hij niets
meegemaakt heeft.
De Nacht van het Boek begint
zaterdagavond om 22 uur in de
Schouwburg van Tilburg.
Renate Dorrestein, Karin Spaink
en Veronica Hazelhoff hebben
twee overeenkomsten: ze schrij
ven én zijn chronisch ziek. Ireen
van Ditshuyzen portretteert de
vrouwen in het drieluik Eb en
Vloed, vanaf vanavond te zien op
Nederland 1.
„Het zijn drie heel verschillende
schrijfsters die op eigen wijze
omgaan met hun ziekte. Renate
Dorrestein heeft ME. Na een pe
riode van verzet accepteert ze
dat. Karin Spaink vecht tegen
haar MS. Een maand geleden lag
ze nog in een ziekenhuis om even
op krachten te komen. Meer is
niet haalbaar, want de aftakeling
is niet te stoppen. Veronica Ha
zelhoff heeft al 23 jaar reuma. Zij
wil het er niet meer over heb
ben", typeert Van Ditshuyzen de
geportretteerden bondig.
„Ik kan me voorstellen dat je
door zo'n ziekte niet meer crea
tief bent. Toch lukt dat de dri
vrouwen. Het schrijven is
hun redding, een soort strohal!
Voor mij is de rode draad- wat
beurt er met de persoonlij!
heid?", vertelt de documentaire
maakster. „Met alle drie ben 11
op reis geweest. Naar Schotland
Londen en Ameland. Dat is ea
mooie manier om dichterbij el
kaar te komen."
„Ik heb de nachtzijde van het be
staan leren kennen. Dat vergroo
je repertoire als mens. Daar zi
veel interessants bij", verte|
Renate Dorrestein. Over haa
schrijverschap zegt ze: „Ironie
niet mijn wapen. Ironie is jetj
voor de Amsterdamse grachten
gordel en daar voel ik me hele
maal niet thuis. Ik ben een fijn
provinciaal te Haarlem. Mijn wa
pen is humor en ik denk dat da
een heel goed glijmiddel is voo
onaangename boodschappen.
Door Muriel Boll
Er moet wel iets heel bijzonders
in je leven zijn gebeurd, als je op
je achttiende aan je levensver
haal begint. In het geval van
Guus is dat ook zo, hij schrijft
zijn verhaal bovendien op ver
zoek van Sonja, de psychologe
van de instelling waar hij zit. Aan
de hand van zijn schrijfsel pro
beert zij een verklaring te vinden
voor wat Guus deed.
De moeder van Guus blijkt een
hersentumor te hebben en krijgt
ondraaglijke pijnen. Guus kan
haar lijden niet langer aanzien,
vervroegd haar dood door middel
van een marshmallow waarin hij
fijngestampte pillen en gifitige
bloemzaden heeft gestopt. De
buitenkant heeft hij met roze-
blaadjes versierd. Zijn moeder
eet het snoep, ze weet wat erin zit
en is haar zoon dankbaar.
Brigitte Minne heeft geprobeerd
integer over euthanasie te schrij
ven, dat merk je goed, maar echt
geslaagd vind ik Als rozeblaadjes
vallen niet. Voor een groot deel
komt dat door de vorm, episodes
over Guus in de instelling, wor
den keurig afgewisseld met flash
back, het verhaal dat Guus
schrijft. Zelfs op het hoogtepunt
is dat zo, terwijl je verwacht dat
op zo'n moment de zelfbeheer
sing toch even zoek is.
Er zitten zeker boeiende frag
menten in, als Guus' moeder
plotseling met vakantie wil en
volledig uit de band springt, zelfs
een joint rookt
Ontroerend is ook het moment
waarop Guus beseft dat de ka
mer, waar hij na de instelling
komt te wonen, nog door zijn
moeder is ingericht. Ze heeft zelfs
80 verjaardagskaarten geschre
ven, zodat ze er elk jaar weer
even is.
Toch blijft het verhaal me te veel
aan de oppervlakte. De gebeurte
nissen rond het sterfbed zijn nau-
welijk indringender beschreven
dan de rest van het boek. Dat het
leven voor Guus ondanks alles
doorgaat, komt wel mooi uit de
verf en op die manier kan het
boek een troost zijn.
Wel aangrijpend en mooi vind ik
Zonder Mary van Cynthia Ry-
lant. Hoofdpersoon is Summer,
die op haar zesde jaar is geadpo-
teerd door twee oudere, enigszins
excentrieke mensen, Ob en Mary.
Ze wonen in een roestige, oude
caravan bovenop een berg in in
West-Virginia, tussen kolen,
worteltjes en tuinbonen, en zijn
er heel gelukkig met elkaar. Ob is
een oude zeeman en maakt ijze
ren windwijzers, geen dieren of
mensen, maar windwijzers die
Vuur, Liefde, Dromen of Dood
heten en allemaal gaan draaien
als de ventilator aan is.
Als Mary plotseling sterft, laten
Ob en Summer de moed zakken.
Vooral Ob kan niet aanvaarden
dat ze dood is, volgens hem is
Mary nog altijd bij hen. Dan
komt Cletus uit de klas van Sum
mer op de proppen. Ook hij is een
beetje anders, hij spaart oude fo
to's waar een verhaal aan vastzit.
Bij een brylcream-advertentie
fantaseert Cletus dat de man
zwakke zenuwen heeft, altijd met
tandenstokers in de weer is, zijn
neusharen uittrekt en rei
aan zijn oksels snuffelt.
Later zegt Cletus tegen Swatne
dat ze een mooie fantasie
maar er altijd tegen vecht. Cletiü
is ooit bijna dood geweest, mis
schien is hij daarom anders
andere. Hij is wel degene di
maakt dat Ob en Summer
zin in het leven krijgen. Een tj
pisch Amerikaans verhaal, naa
mijn idee, waarschijnlijk doorda
er trekjes in zitten van de Tiller
man-verhalen van Cynthia Voigl
Net als bij haar gaat het hier
mensen waarvan er geen twinti:
in een dozijn gaan, ze zijn we
met elkaar begaan en hun kijko]
het leven is eigenlijk zo gek no:
niet.
Wel kleur bekennen verscheel
net als het vorige boek in de Ot
topusserie, de jongerenroman
van uitgeverij Gottmer. Halver
wege de eerste bladzij lees je: 'Hi
keek of niemand het zag,
toen uit het open raam en
het kleffe, met sperma door
drenkte papieren zakdoekje ind
struiken van de buurman. I
derde, die middag....' Daar
geen woord Spaans bij en het
inderdaad geen verhullend ver
haal. Wel een schitterend, indrin
gend verhaal over Neil die je zie
groeien en die uiteindelijk klem
bekent en durft uit te komen voo
zijn homoseksualiteit.
Neil groeit op in een gewoon ge
zin; gelukkig met elkaar, maai
echte emoties blijven nogal eens
verstopt. Die combinatie maak
het voor Neil zo moeilijk om
kiezen voor eerlijkheid ten 0
zichte van zichzelf en anderea
Die combinatie zorgt er ook voo
dat het contact met zijn oud»
hersteld wordt en blijft. Ze at
cepteren hem zolang hij maai
niet concreet over zijn liefdesk
ven praat, en zo zal het
gaan, met homoseksuele
ren.
Tom Lennon beschrijft overtui
gend hoe Neil zichzelf ziet. Hij
intelligent genoeg om te
dat zijn omgeving hem heel ai
ders zou bekijken als die wist da
hij homo was. Als Neil voor hi
eerst in een homo-bar komt,
het een bevrijding om geaco
teerd te worden zoals hij is. Hets
boeiend om te lezen over homo'
onder elkaar, de nichten rappen
de saamhorigheid, de pesterijtjes
maar ook de potenrammers ei
aids.
Neils ouders worden afgeschil
derd als een beetje bekrompei
waar ook Neils zusje onder lijdt
toch klinkt er ook liefde in door.
Het is beslist geen zoetsappig
verhaal, maar ook weer nietes
en al ellende. Een wijze priests
een goede vriendin en een
sche verliefdheid staan daar k
genover. Op het hoogtepunt va-
het verhaal, dat in Dublin s]
wordt het een monologue int®
eure; een verwijzing naar de t
roemdste Dubliner, James Joyce
I B. Minne: 'Als rozeblaadjes
len'. Uitg. Clavis, prijs 24.50
I Cynthia Rylant: 'Zonder Maifi
prijs 21.90
I Tom Lennon: 'Wel kleur tf
kennen', prijs 27.90
Beide uit Octopus-serie van uitg
Gottmer. Vanaf 13 jaar.
poor Hans Roosebo
„Ik
van
ting
had véél ee
beginnen met k
- biografieën"
komt uit d
van der
Michel van der
jevensbeschrijvin
passie geworden
versleven van Vai
—..g VOj
cabar
:c„ carrière
nalistiek, c
conférences.
een
m
pe levens
Bomans en
zijn al aan
is dan Va
het leven
Thijm. Een
meer dan
bladzijden,
geschreven
Aerdenhout.
Michel van c
Thijms leven
derhoudend -
van de j(
van M
_,_,Jde beur
Vader Thiji
van J.
ontdekt
700
helema;
op een l
willen schrijven.
óók. Het was
om voor hem
richten. Ik
der Plas
een
en me<
Zi
boven
een mi
d
denk
is.
Jozefus Albertus
Thijm (1820-1889),
allesweter, onontkc
wezig in Nederlam
en vóór alles: kathr
plas heeft zich eraai
als dichter, schrijvi
len, novellen, histc
sen en toneelstuk!
schriftredacteur, ah
sent, vertaler, kenn
tectuur en beeldenc
kundige, literat
pamflettist, geneal
sie- en jurylid, als i
vader, en nogmaal
liek.
Een schier onmogi
om dat leven in zijn
schrijven. Nieman
waagstuk tot nu to'
Dat ligt vooral aan
zee van schrifturer
vanaf zijn tiende ja<
de demon der scri
chel van der Plas n<
inkaholic. Thijm d
ders dan schrijven,
zich met alles in e
van woorden, een le
Het is nog een wond
plosieve letterleven
der Plas 'slechts' v
gekost, inclusief he
„Het is wel wat eerc
Zo'n onderwerp ken
tietijd. Tijdens het
mijn Gezelle-biogr:
Thijm tegen. Ik ke
tuurlijk wel, als kat
man in de 19e eei
ging hij mij echt i
wist dat hij mijn vol
werp zou worden. A
boek bezig bent, zc
Gezelle, denk je
wat ga ik hierna 1
niet in een zwart g;
wil je bezweren."
Uw Thijm-boek moe
studie gevergd hebl
met die duizenden
een proefschrift.
„Het onderzoek w<
heel intensief. Een
dat 99 procent van 1
zich op één plaats
Katholiek Docume
trum in Nijmegen.
De Bibliotheca Tl
daar berust besta
mappen. In somm
mappen zit maar
dere wel 175. Gemic
10 stukken per m
komt neer op teg<
stukken. Ik ben de
die dat archief in z'r
doorvorst."
Hebt u dat echt allei
„Ik heb alles gelezf
De liefde voor
spreekt uit de bee
aan Seelen. Het
materiaal. Zijn
steen: tufsteen en
de Ardennen of 1
rakteristiek van
werkt, is de kari.
zijn beeldhouwei
steenhouwer, en a
maakt hij ook be
derscheid lijkt fut
geval van Seelens
sentieel. Bij hem
wer en beeldhouw
logie. Seelen is o
kunstacademies
Breda en was ee.
tauratie-steenhou
Markiezenhof en
diskerk in Bergen
Hij werkt in Rijen
eigen zeggen, ef
heeft, geen atelier
klompen die daar
teren het beeld di
uit haalt. Het is d
dat zo'n machtig*
derworpen wordt
verbeelding en
van de kunsten,
steen laat zich nie
En zo er van onde
ke is, geldt die d(
Een verkeerde be
kakken en zagen i
stige materiaal ta
en maakt vervol
onmogelijk.
in steen is een e
kerstelbaar. Hard
kjk toegankelijk
a
Omslag van 'Zonder Mary' van Rob Nuijten
