yen
Sy
=yi
v%
)E STEM
V
msmWÊ
m
Jfj
m
i a
kggém
w—-
r Mkh
W m
-f
mw4
m IJ
m ,M
mém
11 m
Bijvoorbeeld bij
forg. Door het samen-
u voortaan tot een
oren waar niemand
itie waard.
Is ons land nog
die tolerante
democratie met
die humane
strafrechtpleging?
Vraag de 'man-in-de-straat' of de criminaliteit in de
afgelopen tien jaar is toegenomen. Hij zal het zonder
enige aarzeling beamen. En toch, zegt het Centraal
Bureau voor de Statistiek, is het niet waar. Onlangs
nog publiceerde het CBS de resultaten van een onder
zoek dat uitwijst dat de misdadigheid sinds het begin
van de jaren tachtig 'niet of nauwelijks' is toegeno
men. Wie echter over de schreef gaat, krijgt wél een
veel zwaardere douw dan tien jaar geleden. De straf
fen zijn in die tijd met zeker 50, zoniet met 100 pro
cent verzwaard. Wat is er aan de hand met de straf
maat in het tolerante democratische Nederland dat
bekend stond om zijn humane strafrechtpleging? Is de
balans van Vrouwe Justitia - onder de druk van de pu
blieke opinie - doorgeschoten?
':3aPflfe
I V
1 yT/i
|j wm
'Hirsch Ballin heeft
in het opfokken
van angst een
desastreuze rol
gespeeld'
O.J. Simpson als verslaving
Het Afrika van Koert Lindiier
De raketten van Nazi-Duitsland
MAART 1995
just ilia's
balans
slaat door
Door Peter Schouten
Uit de CBS-enquete 'Rechts
bescherming en veiligheid'
blijkt dat er steeds meer
mensen met angst- en on
rustgevoelens rondlopen,
hoewel de criminaliteit
louter getalsmatig niet zou zijn toe
genomen. Hoe kan dat? Hoe komt
het dat huis en haard, straat en weg,
park en erf vandaag de dag in de
waarneming van de gemiddelde Ne
derlander niet meer veilig zijn, ter
wijl je daar tien jaar geleden een
vrijwel even grote kans liep om te
gen een mes of een dreun op te lo
pen?
Volgens mr P. Paalvast, sinds april
vorig jaar president van de Bredase
Arrondissementsrechtbank maar
daarvoor bijna vijf jaar lang straf
rechter te Breda, is er nooit een 'echt
wetenschappelijk' onderzoek ge
daan naar de relatie tussen de om
vang van de misdrijven en de angst
daarvoor in de samenleving. „Het is
dus buitengewoon hachelijk om
daarover te speculeren."
Toch wil de president wel een po
ging doen. „Het dunkt mij een ob
jectieve constatering dat de ernst
van de strafbare feiten wel degelijk
is toegenomen. Er is zonder meer
sprake van een stijging in de catego
rie zware misdrijven, zoals overval
len. En ook bij de overtredingen van
de opiumwet loopt het stevig uit de
hand. Dat lokt natuurlijk reacties
uit, de roep om zwaardere straffen
bijvoorbeeld. Want veel mensen
gaan er nog steeds van uit dat
zwaardere straffen een probaat
middel zijn bij onze pogingen om de
criminaliteit terug te dringen. Let
wel, u hoort mij die stelling niet ver
dedigen."
Paalvast twijfelt met andere woor
den of er van zwaardere straffen een
preventieve werking uitgaat. „Ik
ken de effecten niet. Ik weet wel dat
wij als rechters elke zaak weer ge
nuanceerd moeten benaderen. Dat
we de belangen van de samenleving
moeten wegen, maar óók die van de
verdachte. Ik wil daar liever niet ba
dinerend over doen, maar langer
straffen betekent ook dat we de sa
menleving op hogere kosten jagen.
Het is de belastingbetaler die op
draait voor de bouw van meer ge
vangenissen."
De belangen van de verdachte en
van de samenleving, waarschuwt de
president, kunnen vaak parallel lo
pen. „Wat gebeurt er met de veroor
deelde wanneer hij na lange tijd
weer uit detentie komt en terugkeert
in de maatschappij? Welke risico's
loopt die samenleving dan? We moe
ten zo eerlijk zijn te beseffen dat ie
mand in de gevangenis, ik bedoel
dat in morele zin, eerder het gevaar
loopt verder weg te zakken dan dat
hij wordt opgetild."
„Rechters zijn natuurlijk ook maar
mensen," reageert mr F. Gimbrère,
strafpleiter in Breda. „Menselijk,
maar ook kundig. Ze oordelen op
grond van harde gegevens en feiten
materiaal. Bovendien wordt de kwa
liteit van hun werk mede ge
schraagd door professionele en des
kundige adviezen van buiten. Van
psychiaters bijvoorbeeld, die de
rechter kunnen informeren over de
toerekeningsvatbaarheid en de
eventuele kansen op recidive (her
haling). Zo alarmerend is het met de
strafrechtpleging in ons land nou
ook weer niet gesteld.
Dus is er ook niets mis met de straf
maat? „Ho ho, dat heb ik niet ge
zegd," reageert Gimbrère gehaast.
„Het klinkt misschien oneerbiediger
dan ik het bedoel, maar ik hoor af en
toe toch ook nog wel eens een natte-
vinger-vonnis. Of een politierechter
die zonder nadenken, want daar
krijgt hij de tijd niet voor, pats boem
een uitspraak doet. Bovendien
wordt het spel natuurlijk op de wa
gen gebracht door het Openbaar Mi
nisterie. Het is de officier van justi
tie die het balletje opgooit."
Maar dan nog zijn er vaak zeer uit
eenlopende vonnissen in strafzaken
die op elkaar lijken?
Gimbrère: „De rechter zal zich altijd
verdedigen met de stelling dat de
ene zaak de andere niet is. Dat geen
twee zaken precies hetzelfde zijn.
Toch zou je een soort puntensysteem
kunnen bedenken, waarmee je alle
aspecten en omstandigheden waar
deert die bij een misdrijf een rol
hebben gespeeld. Ik ben ervan over
tuigd dat je, als je op die manier een
jaar lang uitspraken met elkaar ver
gelijkt, dan soms hele merkwaardige
verschillen zult gaan zien."
Verschillen tussen rechters in ver
schillende arrondissementen?
„Dat in elk geval," denkt Gimbrère
stellig. „Maar ook verschillen tussen
rechters in hetzelfde arrondisse
ment. En tussen eisen van verschil
lende officieren van justitie. Zo goed
als er soms ook een enorme kloof
gaapt tussen de eis van het OM en de
uitspraak van de rechter. Dan heb ik
het nog niet eens over het verschil
tussen de Rechtbank en het Hof. Ik
heb regelmatig zaken waarbij ik
denk: hier is een appèl op zijn
plaats, want ik weet zeker dat ik er
bij het Hof voor mijn cliënt een aan
zienlijk lichtere'straf uitsleep."
Wat voor invloed hebben die voor de
buitenwacht soms onbegrijpelijke
verschillen op het rechtsgevoel van
de burger?
Weekend
ZATERDAG 18 MAART 1995 DEEL I
m-J 'émmt -
l 'f-
k. (mm
y-
i -ti
t' f
I IJf
"^5-*. J
f r
ë&Ê&Êtë
jegHf3k«Kl
c- i
M' - i V
f m
I f -f
$88 w
V®
-0/s -7'
'-./W
„Dat is een goeie vraag," vindt Gim
brère. „Niet veel goeds natuurlijk.
Van de andere kant moéten we niet
vergeten dat ons hele strafsysteem
een afspiegeling is van het maat
schappelijk denken. Ik bedoel daar
mee niet de borreltafel. Ik bedoel
daarmee dat rechters, officieren en
advocaten natuurlijk met beide be
nen in de maatschappij staan en dat
hun handelen vanzelfsprekend ook
door ontwikkelingen in die samenle
ving beïnvloed wordt."
Rechtbank-president Paalvast wil
die invloed niet ontkennen. „Na
tuurlijk, die is er. Wij worden als
rechters ook voortdurend op de
maatschappelijke relevantie van ons
werk aangesproken. Ik weet uit per
soonlijke ervaring dat ik af en toe
meer moeite heb om subjectieve ge
voelens te onderdrukken, wanneer
er een zaak speelt waarbij de emo
ties heel erg hoog oplopen. En de
media kunnen daarbij af en toe een
sturende rol spelen. Daarom ben ik
er ook tegen om camera's en micro
foons toe te laten tot de rechtzaal.
Let wel, ik ben niet tegen de open
baarheid van rechtspraak. Die is
fundamenteel voor onze rechtsstaat.
Maar we moeten voorkomen dat er
ter zitting een broeierige sfeer ont
staat waarin de rechter zijn oordeel
niet meer nuchter kan vormen."
Voorkomen dat we vergeldings
rechtspraak krijgen in plaats van
correctie-rechtspraak?
Paalvast: „Wat wij in ons land
hebben, is natuurlijk al een
mengeling van beide. Als het
aan de borreltafel ligt, wordt
het enkel nog vergelding."
Toch gebeurde het onlangs nog in
Breda dat een verdachte drie jaar
kreeg nadat hij iemand met zeven
messteken om het leven had ge
bracht, terwijl een tasjesrover voor
zes jaar achter de tralies ging. Hoe
moeten we dat dan begrijpen?
„Zes jaar voor een tasjesrover," mij
mert Paalvast, „dat is knap streng
hoor. Maar dan is daar waarschijn
lijk meer aan de hand geweest."
De president wil zich niet in de ca
suïstiek begeven. „Dan zou ik die
zaken goed moeten kunnen bestude
ren." Het zij toegegeven, de tasjes
rover had enkele tientallen van dat
soort misdrijven op zijn geweten
waarbij hij in enkele gevallen ook
zwaar gewonde bejaarde slachtof
fers achterliet.
„Kijk, dat bedoel ik," zegt Paalvast.
„Dié messteker, het is natuurlijk
verschrikkelijk, heeft misschien in
een opwelling gehandeld. Met welis
waar fatale afloop. Maar toch. Ter
wijl het voor de samenleving mis
schien heel goed is wanneer ze voor
een flinke poos gevrijwaard blijft
van die buitengewoon brutale tas
jesrover."
Toch ziet mr J. Gerrits, strafpleiter
te Oosterhout, twee belangrijke ge
varen die de strafrechtpleging be
dreigen. „Ze wordt de laatste tijd te
veel beheerst door angst. En de
slachtoffervriendelijkheid dreigt
door te slaan in een ongewenste
richting. Hirsch Ballin heeft in het
opfokken van die maatschappelijke
angst een desastreuze rol gespeeld.
Hij was een echte huiskamerjurist.
Ik vind het heel' bemoedigend dat
Sorgdrager dat ministerie heeft
overgenomen. Zij is veel realisti
scher. Maar zij heeft dan ook prak
tijkervaring. Dat kun je gewoon
zien, die heeft aan de balie gestaan."
Wat is dan het gevolg van het beleid
Hirsch Ballin geweest?
Gerrits: „Zoiets gaat altijd top-
down. En dat is gevaarlijk. Alle par
tijen in het spel willen scoren en ko
men scherper tegenover elkaar te
staan. De politie is grenzen gaan
ILLUSTRATIE RAYMOND VAN AALST
verkennen en gaat daar, voor zover
ik het begrepen heb, af en toe zelfs
op een onwettige manier overheen.
Maar wij strafpleiters moeten bij die
grenzen wegblijven."
Zo is er volgens Gerrits een klimaat
ontstaan waarin bijvoorbeeld de or
ganisatiegraad van de misdaad
schromelijk overdreven wordt.
„Als ik een klein inbrekertje verde
dig, en de politie krijgt er lucht van
dat hij alleen maar voorkomt in de
kennissenkring van een andere ver
dachte, dan is er al sprake van een
complot. Dan hebben ze het al over
een syndicaat. Of over de 'onderwe
reld'. Maar ze vergeten dat er ook
een 'bovenwereld' is. Zoals een bank
waar je op een achternamiddag
gauw even twaalf miljoen besmette
Engelse ponden kunt wisselen zon
der dat er een haan naar kraait. Op
die manier ontstaan er misselijk ma
kende verschillen in vonnissen."
VERVOLG OP VOLGENDE PAGINA
1 ZIE WEEKEND 2
"7IC \A/CCIZCMn O
ZIE WEEKEND 3
ZIE WEEKEND 4
