Museum waar alles te koop is
DE STEM
NCRV brengt Schenk
en Verkerk
weer samen op de buis
Alsnog literatuurprijs
voor Nicolaas Matsier
Diadeem voor tien miljoen dollar op kunstbeurs Tefaf in Maastricht
Ex-directeur Nederlands
Dans Theater overleden
Bach-cantates
John Cage
Debutantenprijs
1994 voor
Anna Enquist
Ghetto/KZ
„Solidariteit is de tederheid
van volkeren"
Jon Sobrino, Zuidamerikaanse theoloog
DINSDAG 14 MAART DEEL I
Wanneer je slechts een paar ma-
en hebt gehoord van de Bach-
cantates zoals uitgevoerd door
Mt Ensemble Sonnerie en de so
praan Nancy Argenta, ben je
verkocht. De cd opent met Ich
"i vergnügt mit meinem Glüc-
(e» de 'titelsong' van de gelijk
namige cantate. Dit openings
bel is een ontroerend duet van
epraan en hobo, tegen een war-
achtergrond van strijkorkest
,n c°ntinuo. Solisten en orkest
ereiken hier het summum, en
e toon is gezet voor de hele cd.
et hoogtepunt van deze schijf
süe openingsaria van de canta-
weichet nur, betrübte Schat-
hofcndien een hoogtepunt
het oeuvre van Bach. In dit
eel is helemaal geen sprake
eer van barokmuziek, dit is
tijd- en grenzeloze kunst. Overi
gens is de erop volgende aria
Phoebus eilt mit schnellen Pfer-
den weer wèl geschreven in de
uitbundigste barok-stijl, uitge
voerd door een briljante Nancy
Argenta en de clavicinist Paul
Nicholson. Mooier uitgevoerd
dan door dit muzikale gezel
schap onder leiding van Monica
Huggett kan ik me de cantates
van Bach niet voorstellen. (Vir
gin 7243 5 45059 2)
De Amerikaanse componist
John Cage (1912-1992) schreef
tussen 1938 en 1948 een aantal
werken voor 'geprepareerde pia
no'. Iedere pianobezitter weet
hoe je de klank kunt veranderen
door een krant tussen de hamers
en de snaren aan te brengen.
Kees Verkerk (links) en Ard Schenk in 'De tijd staat even stil'.
FOTO NCRV
Van onze rtv-redactie
Harm Kuipers, Piet Kleine, Hilbert van der Duim, Hein Verg
eer, Leo Visser, Falko Zandstra, Rintje Ritsma. Aan wereld
kampioenen op de schaats in Nederland geen gebrek. Maar het
heldendom bereikten ze nimmer, zoals hun illustere voorgan
gers Ard en Keessie.
'De tijd staat even stil' brengt
Ard Schenk en Kees Verkerk
vanavond voor het eerst sinds
twintig jaar weer samen op het
scherm. Presentator Patrick van
Mil praat met hen over legende
vorming, voor- en nadelen van de
roem, over rivaliteit en de gren
zen van het menselijk presteren.
In de periode 1966-1972 beleeft
het Nederlandse schaatsen zijn
gloriejaren. Ónze Ard en ónze
Keessie staan altijd op de eerste
en tweede plaats.
Samen worden ze vijf keer we
reldkampioen, vier keer Euro
pees kampioen en slepen Olym
pisch eremetaal in de wacht:
Schenk heerst met drie gouden
plakken in Sapporo zoals Johann
Olav Koss vorig jaar in Hamar.
Bijna dertig keer rijden Ard en
Keessie een wereldrecord aan
diggelen.
De televisie geeft een enorme im
puls aan de belangstelling voor
de schaatssport. Nederland is
uitgestorven als Ard en Keessie
in actie komen. Het WK in Oslo
(1970) kluistert bij voorbeeld 6,6
miljoen kijkers aan de buis.
Na 1972 houdt het Ard- en Kees-
sie-tijdperk abrupt op als beide
amateurschaatsers 'commercieel
gaan'. Ze treden toe tot het prof
circus van de ISSL, de Interna
tionaal Speed Skating League.
Amerikaanse investeerders den
ken met schaatsen net zulke goe
de zaken te doen als met tennis
en golf. Het wordt een fiasco. Het
publiek blijft weg. De ISU, de in
ternationale amateurschaats
bond houdt de deur gesloten voor
een terugkeer van het duo.
Het tweetal leidt een terugge
trokken bestaan. Kees Verkerk
gaat in Noorwegen wonen en
werken in het bedrijf van zijn ou
ders. Ard Schenk vestigt zich als
fysiotherapeut in Purmerend.
Veel later keert hij terug in de
sport. Hij leidt de Olympische
ploeg op de Winterspelen van Al-
bertville en Lillehammer.
Nederland 1, 22.07 uur
Amsterdam (anp) - Nicolaas Matsier heeft alsnog een prijs ge
kregen. Maandag ontving de schrijver voor zijn roman 'Geslo
ten huis', de Mekka-prijs 1995. Aan de onderscheiding van de
Nederlandse en Vlaamse kritiek is geen geldbedrag verbonden.
Wel mocht hij tijdens een persbijeenkomst bij Uitgeverij Nijgh Van
Ditmar/Dedalus in Amsterdam, een wisselbeker in ontvangst nemen.
Vorig jaar won Donna Tartt met De verborgen geschiedenis de Mek
ka-prijs. In 1993 viel de eer te beurt aan Harry Mulisch voor 'De Ont
dekking van de hemel'.
Matsier werd voor 'Gesloten huis' al twee keer eerder genomineerd.
De AKO Literatuur Prijs ging vorig jaar net zijn neus voorbij, hoewel
hij evenveel punten had als de uiteindelijke winnaar G.L. Durlacher.
Ook voor de Gouden Uil die afgelopen zaterdag in Brussel werd uitge
reikt had hij een nominatie. Maar ook daar viste hij achter het net;
Adriaan van Dis werd met 'Indische duinen' de winnaar.
Den Haag (anp) - Carel Birnie, mede-oprichter en tot voor kort
zakelijk directeur van het Nederlands Dans Theater (NDT) en
directeur van het AT&T Danstheater, is vrijdag in zijn woon
plaats Den Haag overleden. Hij was sinds oktober ziek, aldus
een familielid zondag. Birnie is 69 jaar geworden.
Birnie kwam onlangs in het
nieuws met zijn plannen voor de
bouw van een Operatheater met
1600 stoelen aan het Spui in Den
Haag. De gemeente Den Haag
had geen vertrouwen in de finan
ciële haalbaarheid van het pro
ject, maar het plan zou nog niet
definitief van tafel zijn.
Birnie's laatste project was de
operaproduktie Dido en Aeneas
in de regie van Erik Vos van de
Appel, die in december in het
AT&T Danstheater in Den Haag
in première ging.
In 1992 nam Birnie afscheid als
zakelijk directeur van het NDT.
Een jaar later trad hij ook terug
als algemeen directeur van het
AT&T Danstheater in Den Haag.
Michael de Roo volgde hem in
beide functies op.Carel Birnie
studeerde medicijnen in Utrecht
en raakte betrokken bij de kunst
en cultuurwereld door het orga
niseren van concerten van het
Utrechts Studenten Koor en Or
kest (USKO). Later kwam hij als
administrateur in Amsterdam te
recht bij het Nederlands Ballet
van Sonia Gaskell, de voorloper
van het Nationale Ballet.
Samen met een groep dansers
van dat gezelschap richtte hij in
1959 het Nederlands Dans Thea
ter in Den Haag op. Birnie werd
zakelijk leider, en later zakelijk
directeur. Na een moeilijke start
kreeg het NDT begin jaren '60
subsidie en werd het een officieel
Haags gezelschap. Al snel volg
den toernees naar Londen, New
York en Zuid-Amerika.
Na optredens in het Kurhaus Pa
viljoen in Scheveningen, de Ko
ninklijke Schouwburg in Den
Haag en het Circustheater in
Scheveningen, kreeg het NDT
vanaf 1987 een eigen theater aan
het Spui; het AT&T Danstheater.
Dat was het eerste theater dat
speciaal gebouwd was voor de
dans.
Zonder Birnie was dat eigen huis
er volgens De Roo niet gekomen.
Dordrecht (anp) - De Debutan
tenprijs 1994 is toegekend aan
Anna Enquist voor haar roman
'Het Meesterstuk'. Zij kreeg dit
weekeinde in Dordrecht de mees
te stemmen van 1350 lezers uit 14
gemeenten die in 24 lezerspanels
waren verdeeld.
Aan de prijs is een bedrag van
10.000 gulden verbonden. Van de
hand van Anna Enquist ver
scheen al eerder poëzie.
Tweede werd Kees van Beijnum
met zijn roman 'Hier zijn leeu
wen'.
De derde plaats was voor de
Vlaamse auteur Detty Verreijdt
met de roman 'Meester Ernesti-
componist vrij om elk instru
ment aan te passen en de moge
lijkheden ervan te vergroten (zo
lang hij het instrument niet on
herstelbaar beschadigt, zou ik
zeggen). Het is boeiend om eens
kennis van dit werk van Cage te
kunnen nemen. Een groot deel is
nooit eerder uitgebracht. (Cata-
lyst/BMG 09026 61980 2)
HR
Twee Nederlandse musici, de
violist Adriaan Stoet en de pia
nist Tjako van Schie, hebben een
cd met weinig bekend repertoire
uitgebracht. De cd heet 'Shtil, di
nakht iz oysgeshternt'. Dat is
jiddisch voor: Stil, de nacht is
vol sterren.
Achttien liederen uit het ghetto
en het concentratiekamp. Pro-
test- en klaagliederen, geschre
ven in de jaren '33-'45 door
Duitse, Poolse en Hongaarse
componisten.
De liederen moeten mateloos po
pulair zijn geweest bij inwoners
van Warschau en Lodz, slachtof
fers in Treblinka, Duitse politie
ke gevangenen in het kamp Bör-
germoor (Hannover) en Hon
gaarse zigeuners. De populari
teit van de meeste liederen is ge
storven met de mensen die ze
meezongen.
Gekozen is hier voor de sobere
uitvoering viool/piano, dus zon
der tekst. Violist Adriaan Stoet
laat zijn instrument huilen en
zingen als de menselijke stem.
De sfeer is beurtelings opstan
dig, militant en mateloos droef.
(EMI 7243 8325572 6)
HR
leen aan de buitenkant nog uit
zag als een vleugel. Van binnen
was het instrument een oerwoud
van schroeven, bouten en moe
ren, stukjes hout, rubber, vilt en
andere voorwerpen die als pad
destoelen tussen de snaren
groeiden.
Het resultaat van deze toepas
singen is niet te beschrijven, dat
moet je horen. Cage bereikt ver
schillende effecten in zijn ver
schillende stukken, die variëren
van soporifieke minimal music
tot harde ostinatos.
De cd 'In a Landscape' bevat
acht stukken, gespeeld door de
Cage-specialist Stephen Drury.
Van de acht werken worden er
vijf op 'prepared piano' ge
speeld, twee op een normale
vleugel en één op een baby-pia
no. Natuurlijk staat het iedere
Door Sjef Kusters
Maastricht - Een dia
deem met smaragd en
diamanten die je ook
als halscollier kunt
dragen, voor tien mil
joen dollar, en drie te
keningen van Melle
Oldeboerrigter, inge
lijst, samen voor 500.
The European Fine
Art Fair (Tefaf) in het
Mecc in Maastricht,
die tot en met zondag
19 maart voor het pu
bliek open is, is een
beurs van uitersten.
De diadeem, met drie smaragden
die samen meer dan 200 karaat
zwaar zijn en omgeven door zo'n
150 karaat aan diamanten, ligt te
koop in de juwelierszaak van
Harry Winston en is ontworpen
door de Albano Bochatay, die
hem zelf met trots showt. Er zijn
bijpassende oorhangers, armban
den en broches bij te koop. De
smaragden, uit Colombia, zijn
tape-zuiver. Maar Winston
heeft ook rodium-horloges van
'slechts' één miljoen dollar te
koop, versierd met 34 diamanten,
ftn eindje verderop ligt een hele
stapel tekeningen van Melle
(1903-19 7 6), die vooral als schil
der van wat morbide erotische
taferelen beroemd werd. Kunst
handelaar Loek Brons, die rijk
werd dankzij handel in goedkope
textiel en daarna uit liefhebberij
kunsthistorie ging studeren,
heeft de tekeningen op een hoop
bij elkaar gelegd alsof het om af
geprijsde overhemden gaat.
„Waarom ook niet. Ze komen uit
een schetsboek van Melle. Ik heb
er al verschillende verkocht aan
journalisten die bij de voorbe-
zichtiging kwamen kijken. Over
twee dagen ben ik ze allemaal
kwijt, zeker weten", zegt Loek
Brons, gespecialiseerd in 'realis
tische kunst', van fijnschilders
ds Willink. Verkocht zijn ook al
•wee grote schilderijen uit zijn
stand: Mathilde Willink in een
jurk van Fong Leng en een dub-
belnaakt van Wim Schumacher.
Het Frisia-museum in Spanbroek
bij Hoorn kocht de twee doeken,
uie samen een vraagprijs van 1,8
miljoen gulden haddden.
Koers
He gulden mag dan een redelijk
stabiele munt zijn, de koersen
van de dollar en het Engelse pond
worden bij Tefaf nauwkeurig in
gaten gehouden. Want een
oent koersschommeling betekent
™j een bedrag van tien miljoen
oollar toch nog altijd een verschil
van honderdduizend gulden!
Kunsthandelaar Rob Noortman
jnt Maastricht kent de actuele
■en dan ook exact uit zijn
Geanimeerd gesprek in een hoekje van de Tefaf.
hoofd: 2.52 voor
het Engelse pond,
1.56 voorde dol
lar. Noortman is
betrokken bij de
'allergrootste
kunsttransactie
ooit in Nederland
gehouden', de ver
koop van de
kunstcollectie van
verzamelaar Joost
Ritman, die zijn
schulden bij de
ING-bank moet
vereffenen door
zijn gigantische
collectie van de
hand te doen. Een
consortium waar
in veilinghuis So
theby's, Noort
man en kunsthan
del Artemis in
Londen deelne
men, zorgt voor de
verkoop.
„Ik ga de ongeveer
25 schilderijen
verkopen. Alle
maal topstukken.
Waaronder Ruys-
daels en een van
de allermooiste
doeken van Jan
Steen", zegt Rob
Noortman. Hij
laat doorscheme
ren dat hij al Ne
derlandse klanten
op het oog heeft
en dat het dus Een van de
vaststaat dat de
belangrijkste wer
ken in Nederlands (museum)be-
zit blijven. „Dat kan ik als kunst
handelaar ook een beetje sturen.
Moet ik misschien wat langer op
mijn centen wachten, maar dat is
niet erg. Ik zie het ook als mijn
plicht als kunsthandelaar om
hiaten in Nederlandse collecties
te helpen opvullen."
De bijna complete verzameling
etsen van Rembrandt, 125 stuks,
wordt door Artemis verkocht en
Sotheby's begint binnenkort al
met de veiling van zilver en an
tiek van Ritman. Die hoopt, door
vele pronkstukken: een Boeddhabeeld van Blue Elephant Oriental Art.
FOTO'S CHRIS KEULEN
zijn kunst te verkopen, zijn unie
ke Bibliotheca Hermetica te red
den. Ritman heeft een schuld bij
de ING-bank van ongeveer 400
miljoen gulden, de kunstschatten
worden op ongeveer 150 miljoen
geschat. Overigens, wie niet zo
nauw kijkt en ook genoegen
neemt met een handgedrukte ko
pie van een Rembrandt-ets, kan
óók op Tefaf terecht.
Studenten van de kunstacademie
in Maastricht demonstreren ter
plekke hoe een ets gedrukt
wordt. De op geschept papier ge
drukte etsjes van Rembrandt
kosten, met passepartout, tussen
de 135 en 195. Er zijn elf ets
jes te koop, waaronder het Zelf
portret met verbaasde blik, het
Zelfportret met Saskia en het
Bruggetje van Six. Een soortge
lijke actie had op de kunstbeurs
PAN in Amsterdam vorig jaar
een enorm succes.
Na Sint Petersburg in 1994 staat
dit jaar Basel centraal in de Te
faf, met een keuze uit vier musea
uit deze Zwitserse grensstad. Er
zijn veel Griekse en Romeinse
voorwerpen, zo
als een marme
ren hoofd van
Apollo, maar
ook prachtig
subtiel werk op
papier van de
schilder Paul
Klee, twee beel
den van Alberto
Giacometti en,
heel imposant,
een houten 'wil
deman'. Dat uit
één stuk hout
gesneden le
vensgrote beeld
van een vervaar
lijke kerel werd
rond 1600 ge
maakt als gevel
beeld voor de
herberg Zum
wilden Mann.
De belangstel
ling voor ar
cheologische
(kunstvoorwer
pen blijft groei
en. Een paar
jaar geleden
startte Tefaf er
voorzichtig mee,
nu zijn er zes
handelaren met
Egyptische,
Griekse en Ro
meinse vond
sten. Ook de af
deling textiel,
met schitterende
wandtapijten en
vloerkleden
wordt steeds be
langrijker. Het varieert van een
veren mantel uit Peru tot in
Brugge geweven tapijten uit de
renaissance. Als heel apart
pronkstuk showen twee handel
aren samen kostuums van de le
gendarische balletdanser Rudolf
Nurejev en zijn partner dame
Margot Fonteyn.
Koningin
In de afdeling moderne kunst
vind je schilderijen van Picasso
en vrijwel alle andere klassieke
grootheden. Een op plexiplaat
geschilderd wit werkje van
Robert Ryman, vrijwel iden
tiek aan een Ryman in het
nieuwe Bonnefantenmu-
seum, moet hier 80.000 Britse
ponden opbrengen, en een
4.5 meter hoog portret dat
Andy Warhol maakte van de
Chinese 'roerganger' Mao
hangt (bij Waddington) te
koop voor 1.25 miljoen pon
den. Maar er is ook al een
Warhol-portret van koningin
Beatrix te koop voor
15.000.
De oude schilderkunst,
waarmee Tefaf ooit begon,
toen de beurs nog Pictura
heette, is nog steeds zeer rijk ver
tegenwoordigd.
Met een enorme keuze aan schil
derkunst uit de zeventiende
eeuw, waaronder een groot doek
van Albert Cuyp: Orpheus die de
dieren betovert. Voor 6,5 miljoen
ponden bij Johnny van Haeften
uit Londen.
Rob Noortman heeft niet alleen
bloemstillevens en een fraai oes
ter-stilleven van Willem Claesz.
Heda, maar ook een Karyatide-
tekening van Amadeo Modiglia-
ni.
Verder is er een prachtig schilde
rij De Dam bij nacht van Breit-
ner, dat door de grote tentoon
stelling in Amsterdam en nu Rot
terdam ongetwijfeld in prijs
steeg: rond de 900.000, bij Le
slie Smith.
Autoschroot
Een twaalfdelige, ongeschonden
wereldatlas, met Franstalige tek
sten, van Joan Blaeu uit 1663
kost, met kast, 650.000. „En het
loont echt niet om alle kaarten
uit die boeken te snijden en apart
te verkopen. Die tijd is voorbij",
zegt Pierre Joppen van antiqua-
renhandel Paulus Swaen uit Gel
drop. „Dat deze boeken samen
zijn gebleven, in deze prachtige
staat, maakt dat ze juist zo bij
zonder waardevol zijn." Volgens
Joppen zijn oude kaarten en at
lassen geliefd als relatiegeschen
ken.
Guus' Amkreutz uit Maastricht,
gespecialiseerd in kunst uit het
verre oosten, pronkt er met twee
grote keramische beelden, aard
geesten die vermoedelijk het graf
van een belangrijke man moesten
beschermen.Tefaf, met zijn 160
deelnemers uit heel de wereld,
biedt een enorme variëteit: van
een als boek gecamoufleerd reis-
wc-tje, via tulpen-vazen tot van
autoschroot gemaakte beelden
van John Chamberlain. Kortom:
Tefaf is een museum, waar alles
te koop is.
De Tefaf-beurs is tot en met zon
dag 19 maart open, werkdagen
11.00 tot 20.00 uur, weekend
10.00 tot 18.00 uur. Entree 50
per persoon (inclusief een lood
zware catalogus) en 70 voor
twee personen.
Dan heb je al een 'geprepareer
de' piano.
John Cage ging iets verder. Zo
ver, dat de Cage-vleugel er al-
