'Hier was een prehistorische mens aan het werk' Mini 6 De Haagse olifanten in de porseleinkast 'Knelpun de stem- de Stem Gokje Bewindsvroi Niet zeuren goed stemmen. Niet alleen DE STEM BINNENLAND BUITENLAND PESTEM Leeson en Lilipaly lezen de les BEZORGKLACHTEN LEZERSSERVICE ABONNEMENTENADMINISTRATIE BEL LEZERSCONTACT Amateur-archeologen vinden sporen van steentijdmens in Land van Saeftinghe rvvvv h K\\\ OLTRAP Agenda GROENLINK! DINSDAG 7 MAART 1995 Stemmen is niet leuk meer. Of staat u morgen tintelend van de spanning op, verlangt u hevig naar de opwindende geur van het stemlokaal en noteert u 's avonds thuis met trillende vingers alle cijfers die de tv uitstoot? Dat bedoel ik nou. Je kunt griep voorwenden, maar als dat niet lukt, maak je toch maar de gang naar het rode potlood. Je wordt gecon fronteerd met een parade van onbekende namen en partijen die niet eens de moeite heb ben genomen een folder bij je in de bus te stoppen, waar schijnlijk omdat ze niks te beweren hebben. En dat rode potlood, dat je ooit een wreed gevoel van macht gaf, is al vervangen door iets elektro nisch en onpersoonlijks. De wereld is onduidelijk en onpersoonlijk geworden. Je stem verdwijnt in de algeme ne herrie. Het individu speelt geen rol meer, hij wordt on zichtbaar in de massa. De te levisie is voor het gemiddelde, reuze gezellige gezin, waar volgens de programma-ma kers iedereen bij hoort, u ook. Toerisme gaat met uitpuilen de bussen en overvolle vlieg tuigen, is een volksverhuizing met retourtickets. Consume ren doen we in gehoorzame kuddes. Misdaad is internatio naal en georganiseerd, de boeven hebben geen naam meer en worden dus ook niet gepakt. Daarom is het zo aardig dat af en toe toch een individu door die grijze muur van collectivi teit heenbreekt. In die organi saties, besturen, stichtingen, raden en andere lichamen blijkt soms plotseling een mens van vlees en bloed te zitten. Iemand die iets mense lijks uithaalt met hele tastbare gevolgen. Zo'n eenzame held was vori ge week John Lilipaly, voor de PvdA werkzaam in Den Haag, maar op een belangrijk moment spoorloos in Frank rijk. Hij had wel iets gelezen over de A73, of een andere code die men direct in ver band brengt met de file-mel dingen op de radio. Niet inte ressant, dacht hij volkomen terecht. Terwijl Lilipaly internationaal actief was, bleek die weg langs de Maas opeens vrese lijk belangrijk te worden. Dat was gek, omdat het helemaal niets uitmaakt of dat stuk zeer open asfalt-beton nu ten oos ten of ten westen van de rivier komt. Als de Maas volgend weer overstroomt, zie je er toch niks meer van. Toen er gestemd werd in de Tweede Kamer won Oost, omdat Lili- m. Door Dirk Vellenga paly er niet was. Hij schitterde. Niet door af wezigheid, zoals het cliché wil. Lilipaly schitterde echt. Op afstand regelde hij de Ne derlandse politiek. Hij gaf aan dat het touwtrekken tussen links en rechts onzin was en een dag later ging ook het kabinet vrolijk naar de andere oever. Wim Kok bekende dat het sop de kool niet waard was, waarmee hij de lijn-Lili- paly steunde. Een andere hoofdrol in het wereldnieuws was weggelegd voor Nick Leeson, een man die thrillers van Tom Clancy leest en ondertussen goochelt met miljarden. Nick hielp een grote bank naar de donder, in z'n eentje. Een gouden knul. Zijn spel moet opgevat wor den als een signaal aan al die kleine spaarders die zich keer op keer genaaid voelen door hun bank. Wij hadden altijd het gevoel dat we niets hebben in te brengen, alleen ons volledige salaris. Dat onze klachten be antwoord worden door harte loze computers. Nu blijkt dat in principe iedereen de kluis én de dure directeuren kan kraken. Dat geeft hoop. Ondertussen is de lege Ba- rings-bank overgenomen door ING. Er stonden nog meer banken met ons geld te wap peren, maar ING heeft dit weekend het ABN Amro- tournooi overtuigend gewon nen. De rekeninghouders die daar niet blij mee zijn, moe ten maar even aan Nick Leeson vragen hoe en vooral in hoeveel nullen je je protest kunt laten doorklinken. Ons geld blijft rouleren, on der meer via de nieuwe weg door Limburg die Rue Lilipa ly gaat heten, en de verkiezin gen worden morgen gewon nen door niemand. Indirect wint waarschijnlijk ABN Am- ro, hoewel ook ING (met Ba rings) en Rabo (met nieuw logo) een behoorlijk bod ge daan hebben. Verslaving kent geen standsverschil. Wie een bezoek brengt aan het hoge noorden, reist per boot met casino aan boord. Vrachtwa genchauffeursdagjesmensen en goedgedaste eerste-klaspassagiers zitten zij aan zij te hopen op een goudgerande zonsondergang. Wie voet aan wal zet, ontwaart in de eerste Finse eenuurs-schoen- makerij een eenarmige bandiet. Een bejaarde dame staat ervoor. Goed zichtbaar van de straat haalt ze mark na mark uit haar versleten beugeltas. In de stationsrestauratie is een hoek met rood koord afgescheiden. Een geüniformeerde bewaker staat ervoor. Op het kleine podium een roulettetafel, 's Ochtends om elf uur al in vol bedrijf. Een goed geklede bankman speelt samen met een slordig gekapte jongen in lederen jack en een oosters ogende middelbare vrouw voor Nick Leeson. Maar wel voor eigen rekening aan zijn gezichtsuitdrukking te zien. Fotograferen is verboden, beduidt de bewaker. Gokken mag. Overal en altijd, maar het schaamtegevoel blijft blijkbaar. (CH) Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V. Directie: drs. J.H.M. Brader en D.H. Ahles (adjunct). Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur. C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda. 076-236911/Telefax 076-236405. Telefax redactie 076-236309. Rayonkantoren in Hulst, Terneuzen, Goes, Bergen op Zoom, Roosendaal, Etten- Leur en Oosterhout. Zie voor meer informatie het colofon in het editie-deel van deze krant. Abonnementsprijzen: via automatische incasso (via acceptgiro) (n.v.t.) 89.40) 177,80) 345,75) maand kwartaal 86,90 halfjaar 172.80 jaar 335,75 Voor posttoezending geldt een toeslag. Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur): Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben, Ginnekenweg 7, Breda. Grote advertenties uitsluitend 076-236881Fax 076-236405. Geboorte- en overli|densadvertenties maandag t/m vrijdag tot 16.00 uur 076-236881, fax 076-236405 zondag van 18.30 tot 20.30 uur 076-236242/236911 Alle advertentie-opdrachten worden uitgevoerd onder toepassing van de Algemene Voorwaarden van Uitgeversmaatschappij De Stem B.V. alsmede de Regelen voor het Advertentiewezen. Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447. De Stem op band: Centrum voor gesproken lektuur 08860-82345. 06-0226116 Ma. t/m vrij. 8.00-17.00 uur/zat. 8.00-12.00 uur (Opzegtermijn abonnementen: 4 weken voor het eind van de betaalperiode) Door Paul de Schipper „HET WAS maandag 5 januari, prachtig weer, een oosten wind die het ebwater meenam. De Westerschelde leek leeg te lopen, want het water zakte een meter verder dan het normale laagwater. Zo stonden we om 12 uur aan de rand van een hoge turfwand die tot tweeënhalve meter dik was. Deze turfbanken rusten op pleistoceen dekzand. We konden erop lopen, zand van tienduizend jaar oud, zand uit de laatste periode van de IJstijd." w? vM#"' msJ3'1 „Grote eiken woudreuzen kwa men bloot. Geweldig, we hadden een oerbos onder de laagwater- lijn ontdekt. Plots gebeurde er iets vreemds, iets onverwachts. Onder een turfrand.waar het zand hoog zat, zag ik iets blin ken. Het was silex, vuursteen! Jean raapte het op. En in zijn hand hield hij gereed schap uit de steentijd. Het was een stenen werktuig, een kling, een soort lemmet. Hier was een prehistorische mens aan het werk geweest. We zochten ver der, bijna met ons neus op de grond. Op een vierkant van tien bij tien meter vonden we speer punten, pijlpunten en schrab bers, allemaal sporen van bewo ning door de steentijdmens." De amateur-archeologen Jean Maebe en Richard Bleyenberg hebben in het Verdronken Land van Saeftinghe sporen van steentijdmensen aangetroffen. Het verslag van hun expeditie leest als een spannend jongens boek. „Het is ook spannend," zegt Bleyenberg, „zo'n klein stukje vuursteen in je hand en weten dat een mens zevenduizend, mis schien wel achtduizend jaar ge leden daarmee een schapenhuid heeft afgekrabt om er een jas van te maken." Het was de haute couture van die tijd: een schapenvacht als jas en hemden van geitenleer. Elders in Zeeuws-Vlaanderen werden eerder al prehistorische gereedschappen ontdekt, vooral rond Nieuw-Namen. Maebe: „Maar dat ligt kilometers zuide lijker en zes meter hoger dan deze nederzetting in Saefting he." Op nu gevonden locatie langs de zesentwintig meter diepe Wes terschelde geul kwam in 1964 al eens een stenen bijl tevoorschijn. Het was een op zichzelfstaande vondst waar verder geen conclu sies aan werden verbonden. Volgens drs. Hans Jongepier, verbonden aan de Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonder- zoek(ROB) is dat nu anders. Naar zijn mening duiden de ge vonden werktuigen op de aan wezigheid van primitieve boe ren: „Zij hebben die spullen ach tergelaten. Ze trokken rond met schapen, geiten en runderen. Ze hakten bomen om en maakten zo open plekken voor hun vee en hun verblijf." Maebe en Bleyenberg, beide ook Saeftinghe-gids, stalden hun vondsten deze week uit op de keukentafel bij Bleyenberg thuis: prehistorie uit twee siga rendoos] es. Bleyenberg: „Hier een hele mooie krabber met twee mes scherpe randen en kartelrandjes die ingeslepen zijn." Hij houdt een in Nieuw-Namen gevonden pijlpunt en een soort gelijk wapen zoals Maebe en hij dat onlangs opraapten in het verdronken land op: „Zie je het verschil? Nee, hè! Hier, twee stukken van een mes, een meter uit elkaar gevonden. Ze passen precies in elkaar. Misschien weggegooid omdat het gebroken was." Ten behoeve van de ROB schreef Richard Bleyenberg een verslag van over de expeditie die tot de onverwachte ontmoeting met de prehistorie leidde. Het leest als een jongensroman: een spannend verhaal van twee mannen op ontdekkingsreis in de prehistorie van zuid-west-Nederland: Dat er zo lang geleden zo 'diep' onder het niveau van de Wester schelde mensen gewoond hebben kan verklaard worden uit de wetenschap dat de zeespiegel toen meters lager stond dan nu. Zuidwest-Nederland kende toen nauwelijks riviermondingen. Het moet een ongastvrij ruw land schap geweest zijn, bestaand uit tijdens de ijstijd opgewaaide zandruggen. Het klimaat was onderhevig aan sterke tempera tuurschommelingen. Daardoor verdwenen rendieren, de wolha- rige neushoorn en de mammoet uit het regionale dierenbestand. Naar verhouding kort daarop kwamen de mensen in beeld die in Saeftinghe hun spullen lieten rondslingeren. Prehistorisch expert Jongepier: „Het waren kleine groepjes men sen, clans van hooguit vijfent wintig mannen, vrouwen en kin deren. Ze werkten in groepjes. De ene groep maakte pijlpunten, de andere ging op jacht, 's avonds keerden ze terug met hun buit. Ze hadden vuur, dus ze konden zich warmen en ze kon den vlees verhitten." In het hoger gelegen achterland van Zeeuws-Vlaanderen zijn hun sporen al eerder teruggevonden, evenals in Brabant, Gelderland en Limburg. In de jaren '50 vond de Zeeuwse archeoloog J.A.Trimpe-Burger in Aardenburg bewoningssporen uit de Midden-Steentijd (8000-12.000 v.Chr.). In Axel trof hij in 1965 resten van bewo ning aan uit 12.000 v. Christus. Een van de meest merkwaardige vindplaatsen van materiaal uiit die tijd is Cadzand. Daar spoelen de meesen en pijlpunten gewoon aan. Jongepier: „Pijlpunten, messen en gereedschap om gaatjes in kleidng te boren. Van honderd duizend jaar geleden of nog ouder. De zee woelt dat los uit onderzeese lagen voor de kust, destijds was dat land." Volgens Jean Maebe en Richard Bleyenberg bewijzen de prehis torische gereedschappen dat Saeftinghe nog heel wat verbor gen houdt. Bleyenberg: „Er is alleen geen geld voor onderzoek van dit bodemarchief." De vondst: werktuigen uit de prehistorie. Bij het ROB wordt die conclusie onderschreven. Volgens Maebe en Bleyenberg onderstreept hun werk het belang van goedwillen de amateur-archeologen. Maebe zelf is daarvan een aardig voorbeeld. Jean Maebe, van ori gine een ornitoholoog, een vogel- deskundige, is een man die als hij door Saeftinghe zwerft ter loops wel eens naar de grond kijkt. Zo liep hij tot zijn eigen verras sing, bij een lage eb op 30 okto ber 1992, de begraafplaats van het verdronken middeleeuwse dorp Weele binnen. Een dag la ter op 1 november haalde hij Het karakteristieke landschap van het Verdronken land van Saeftinghe, de vindplaats van de prehistorische gereedschappen. FOTO CAMILE SCHELSTRAETE FOTO WIM KOM# daar met Bleyenberg menselj schedels en botten tevoorschiji Die ontdekking dwong histoi om de geschiedenis van dit d van Nederland drastisch te k zien. Onderzoek toonde aam de vroege Saeftinghe-bewois rond 1150 waren overleden duidde op bewoning die ta honderd jaar vroeger lag, d dan toe werd aangenomen. De meest spectaculaire voi moest nog komen. Dat gebeii toen in september '93 de 12-j ge Limburgse scholiere Ji Hoed wegzakte in een slijkkuil aan de rand van Schor. „Ik sta op hout," riep ze.', bleek een kist te zijn mete puntgaaf middeleeuws skeleti door de wetenschap is voorzi van de naam Jetje. Jetje leefde in een tijd datni mand nog aan een oeververb: ding over de Westerschel dacht. De rivier was nog smalle stroom, vermoedelijk staan door een stormvloed inl jaar 838. Anno 1995 doet zich in Zeel; de situatie voor dat veel midi eeuwse en prehistorische, buitendijkse, vindplaatsen boden terrein zijn voor heni deze plaatsen ontdekten derzochten: de goedwillett amateur-historici. Het is een' leidsmaatregel uit voorzorg, te voorkomen dat schatzoeks er met de buit vandoor gaan. De met historisch en arctoli gisch onderzoek belaste dienstf zoals het ROB hebben echt geen geld om daadwerkelijk oi derzoek te doen. Saeftinghe-va ser Bleyenberg: „Het gevolg dat de zee ermee aan de to gaat. Zodoende dreigt het rif bodemarchief van de delta zien in het diepe te spoelen.' Zaterdag zag ik na vele jaren de oude badmeester weer. Met zoekende passen schuifelde hij naar de uitgang van de super markt. Zijn gebogen lichaam leek bijeen te worden gehouden door een dichtgesnoerde regen jas. Op zijn ingevallen, scherp getekende hoofd droeg hij een pet. In één klap een beeld aan gruzelementen. Ademloos keken we als kinde ren naar de badmeester als hij op zijn handen zachtjes verend aan het uiteinde van de hoge duikplank stond. Een afzet, twee salto's en daar schoot hij het water in. Een zucht van bewondering gleed langs de waterkant. Niet alleen herinneringen maar ook actuele indrukken en me ningen worden vaker gevormd dóór beelden dan door feiten. Dat geldt zowel in de sport als in de politiek. Dankzij een paar passages in enkele boeken blijft Wim Kok voorlopig nog jaren het beeld met zich meedragen van een nurkse mopperkont, hoe opgewekt hij tegenwoordig meestal ook is. Een paar incidenten hebben Elske ter Veld het beeld meege geven van een politica met een hoog huilgehalte en Hans van Mierlo is misschien wel het beste voorbeeld van iemand die Door David van der Houwen veel meer door beeldvorming dan door heldere daden en uit spraken politieke successen heeft geboekt. Frits Bolkestein is een politicus die het moelijk lijkt te hebben met de beeldvorming die zijn uitspraken veroorzaken. Hij wordt steeds weer boos als zijn opmerkingen over asielzoekers en buitenlands beleid aanlei ding zijn tot scherp weerwoord. Want dan heeft hij het net weer iets anders gezegd dan het is weergegeven en is er volgens hem onvoldoende oog voor de zorgvuldige nuancering die hij in zijn betogen heeft neerge legd. Maar heel veel mensen letten niet zo op nuanceringen. Die horen of lezen een verhaal van een belangrijke mijnheer uit de politiek die minder asielzoekers wil toelaten en de hoogte van de ontwikkelingshulp ter dis cussie stelt. Heel veel mensen zullen zulke standpunten kern achtig samenvatten als: 'eigen volk eerst'. En wie draagt die kreet mee als politieke leuze? Precies, de heer Flip Dewinter van het Vlaams Blok. De Nederlandse Centrumdemo craten van Janmaat houden het bij 'vol vol' en ook dat zullen heel veel mensen zien als een kernachtige samenvatting van het beleid dat mijnheer Bol kestein voorstaat. En toen dus de CDA-Europarlementariërs Maij-Weggen en Oostlander Bolkestein vergeleken met bei de twijfelachtige stromingen zullen veel mensen hebben ge dacht: 'zie je wel'. Maar zijn daarmee de uitspra ken van die twee CDA'ers ge rechtvaardigd? Hanja Maij- Weggen is nu niet bepaald het Illustratie Mat Rijnders type waarvan je kunt zeggen dat ze als het ware vanzelf de mening van de 'vrouw in de straat' verkondigt. Toen ze mi nister was deed ze weieens een poging maar dat kwam meestal nogal krampachtig over. Bij Oostlander ligt het een tikkie anders. Die draaft wel vaker als een olifant door de porse leinkast vol politieke nuance ringen, vooral als het om emo tievolle kwesties gaat. Van politici mag je venvachten dat zij zich hun best doen zich te verplaatsen in de gedachten- wereld van zoveel mogelijk van zo veel mogelijk mensen. Maar om nu gelijk af te dalen tot het niveau waarop bij de kapper of op de markt politieke stelling- names worden besproken, gaat wel erg ver. Juist van een poli ticus mag je verwachten die die bij wijze van spreken ook 'de kleine lettertjes' goed naleest. Het begin ligt echter bij Bol kestein. Natuurlijk verdient duidelijkheid in de politiek een pluim. Maar tegelijkertijd dient de duidelijke politicus altijd te beseffen dat allerlei kantteke ningen snel tenonder gaan in de algemene beeldvorming. De intellectuele oefensprong mag het in de vriendenkring van Bolkestein misschien goed doen; het grootste deel van de bevolking heeft daar echter geen boodschap aan. De vraag is of Bolkestein dermate verhe ven is boven dit soort simpele redeneringen dat hij ze conse quent negeert of weet hij mis schien deksels goed hoe het werkt en speelt hij daar bewust op in. Je zou toch geneigd zijn het laatste te denken. Want de WD-leider weet ongetwijfeld dat de registratie van bijvoor beeld asielzoekers per land der mate verschilt, dat de cijfers moeilijk te vergelijken zij» Maar ook al slaagt iemand er feilloos in om dat aan te tonen, het beeld is inmiddels neerga zet. Nederland is de goeds» van Europa die maar stromen vreemdelingen toelaat en je veel geld uittrekt voor ontwik kelingslanden. En zo'n beeld vorming maakt het vaak toch» moeizame bestaan van buiten landers in onze samenlevi»! niet plezieriger. Op woensdag, de dag van d verkiezingen voor de Provin ciale Staten, vergadert Tweede Kamer niet. Dinsw wordt er gedebatteerd over W voorstel om Rotterdam en omliggende gemeenten samen te smelten tot een nieuvve stadsprovincie. DonderW staat de nieuwe opzet voor w financiering van de volkshuis vesting op de agenda. In c* missies wordt onder meer ge sproken over het Europee transportbeleid en over de fi nanciële afdrachten aan de Eu ropese gemeenschap. De Ee® Kamer behandelt de van Onderwijs. poor Jeroen den Blijker pen Haag - Minister Jorrits ma van Verkeer en Water staat nodigt gemeenten ei provincies uit om bij te dra gen in de aanleg van de Betu welijn- Zij hoopt zo vooral d knelpunten op te lossen waa: het Rijk zelf geen geld voo over heeft. pe commissie-Hermans advi seerde in januari om de Betuwe lijn - kosten: 7,4 miljard - z Van onze Haagse redactie Den Haag - Minister Borst registratiesysteem waarin zijn en wie dat niet wil. V registreren, moeten de n organen beschikbaar komt Daarmee komt Borst de Tweedi Kamer tegemoet. Vorige maanc bleek er in de Tweede Kamer onvoldoende steun voor het ka binetsplan om slechts het be staande systeem tot wet te ver heffen. Nu ondertekent iemani die zijn organen na zijn dood wi afstaan, een donorcodicil. Ook het CDA, dat tot dan to- niets voelde voor verdergaand systemen, schaarde zich achte de kritiek dat het kabinetsplai het grote tekort aan donororga nen niet zou opheffen. Sindsdiei zoekt het kabinet naar nieuw mogelijkheden. Borst zei gisteren dat haar voor keur uitgaat naar een systeer waarbij zowel mensen die hu: organen na hun dood beschik baar stellen als mensen die daa bezwaar tegen hebben, zich kun nen laten registreren. Ze krijge daarvoor een schriftelijk oproej In de visie van Borst krijgt iede re achttienjarige zo'n brief. Maar om te beginnen zoude ook alle mensen boven die leef tijd geleidelijk aan een formulie toegestuurd moeten krijgen. Wi aan de oproep geen gehoor geef wordt geacht geen voor- of tf genstander te zijn. Bij een plot (ADVERTENTIE) DE MANIER waarop Frits Be een verademing voor de N van de VVD is een hartstocht de politiek. Hij gaat uit vanJ De Kamer controleert het ka' de regeringsploeg. Tijdens de kabinetten Lubt» maar in de praktijk kwam dj meester en toenmalig prem tje alle problemen op vo< kamerdebatten weinig spam De VVD-fractie en in minde ten nemen hun eigen veran af en toe tot een botsing mi tracé van de A73 werd afgedwongen. De manier waarop Bolkeste zich op dit moment manife Hij wakkert de ideologisc fegeringspartner PvdA aan. 'ets van een binnenbrandje; of het is een uitslaande brar Bovendien is de wijze we ontdaan van verkiezingsreti thema's als de wijze waarc moet worden bedreven en c Met betrekking tot het laat schrikt er niet voor terug o schermen met heel harde snel omgaat. Dat er ten aanzien van het gorden, zal geen zinnig me met stil gezeten. Er wordt gewerkt die de verwachtin' eter onder controle kan wei at Bolkestein dat gegeven nverstandig. Door voortd (1Aler®n' voedt hij bestaai 9 en kwaad doen, maar Belangrijk om die te laten rr tifP^'hepartij CDA heeft f| usche ideeën van Bolkestei n?» 90stlander hebben Bni|.f H'tSsngspunten van verrunn6!? daar weini9 - or e onschuld past I Pel heel ruw en ook in d Mn uVewach,en- Hij hee-i hem 7anja Mai) aan te veci fin°9e efde moment noiitid Past n|et in het zo Politieke intellectueel Bolke V

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1995 | | pagina 2