'Zigeuners zijn
de eeuwige zondebok'
Bet
Vlle min
Politicus moet tegenwicht geven aan borrelpraat
bestem
Overlast
Gezond ver
DE STEM
BINNENLAND BUITENLAND
De zondvloed
-DE STEM-
Dr. W. Willems ontrafelt het beeld van de rondtrekkende rebel
nESTEM
Commissie-t
Bemiddeling
busconflict
zaterdag 11 februari 1995
In de vierde klas van de
lagere school waar ik op
de banken mijn jongens
broeken sleet, hingen tegen
de wand twee kartonnen pla
ten die meer dan de blinde
kaart van Nederland, die al
tijd ontrold naast het bord
hing, mijn aandacht boeiden.
Op de ene zaten Adam en
Eva, bloot, maar tot hun
schouders achter het dichte
en hoogopgaande struikgewas
van het aardse paradijs ver
scholen. Op de andere waren
mannen bezig een sqhip te
bouwen, een vreemde woon
boot die uit ruwe planken
werd opgetrokken. Boven de
baardige koppen van de
scheepsbouwers en timmerlie
den hing een dreigende, inkt
zwarte lucht. In een hoek van
de plaat stonden een paar
mannen en vrouwen en een
onafzienbare stoet dieren
paarsgewijs te wachten tot het
schip voltooid zou zijn. NOË
BOUWT EEN ARK was er
in kleine hoofdletters onder
de afbeelding te lezen.
Wat op die wandplaat nog
niet te zien was, werd ons
door de onderwijzer met een
onheilspellende stem en wel
sprekende gebaren verteld.
Huiverend van angst hoorden
wij dat in het zeshonderdste
levensjaar van Noë God uit
woede over het zedeloze ge
drag van de mensen de slui
zen van de hemel openzette
en. dat er veertig dagen en
veertig nachten lang een alles
wegspoelende regen op de
aarde stortte en dat alle wate
ren stegen, zodat zelfs de
hoogste bergen erdoor wer
den verzwolgen.
Ik herinner me nog dat er een
zucht van opluchting door de
klas ging als de kolken van de
hemel tenslotte werden geslo
ten en Noë uit zijn ark een
duif losliet die met een olijf
tak in de bek terugkeerde als
teken dat de aarde weer
droog begon te vallen. En
telkens als er na een fikse bui
een zevenkleurige regenboog
aan de lucht verscheen, besef
ten we dat we volgens godde
lijke belofte voor een nieuwe
zondvloed gespaard waren ge
bleven. Daarmee raakte het
bijbelverhaal opeens aan de
werkelijkheid.
Maar jarenlang bleven de lot
gevallen van Noë louter een
vrome geschiedenis, even on
waarschijnlijk als die van de
vrouwen van Lot die in zuilen
van zout veranderden of van
lonas die in de buik van een
walvis naar Ninivé werd ge
bracht. 'Noah', het toneelstuk
waarin Joost van den Vondel
veelwijverij, bloedschande en
Dverspel als oorzaken van de
zondvloed aanmerkt, was te
moralistisch en te zeer een
welsprekend staal van op de
Grieken geïnspireerde drama
tiek om geloofwaardig te zijn.
En ook in 'De ondergang der
eerste wereld' van Bilderdijk
bleef de historie van Noë'en
de ark een onwaarschijnlijk
papieren relaas. 'Après nous
le déluge' meende men met
nonchalante onverschilligheid
niet alleen in Frankrijk.
Maar in de voorbije weken
bleek de regenboog opeens
een minder betrouwbaar te
ken van een eeuwigdurend
verbond tussen God en de
mensen. De werkelijkheid
waarin wij leven, werd door
de bijbelse verbeelding uit het
boek Genesis achterhaald. En
op het televisiescherm, eigen
tijdse wandkaart van de vol
wassenen, werd de mythe van
de zondvloed opeens bittere
realiteit.
Er stonden weer honden en
katten, runderen, varkens,
schapen, kippen en alles wat
veren en vleugels heeft, blaf
fend, loeiend en knorrend,
kakelend en kirrend te wach
ten om voor het opkomende
water gered te worden. De
arken kregen wielen en wer
den gemotoriseerd. Noë en de
zijnen stonden hun plaatsen
af aan dijkgraven, waterstaat
kundigen, ingelanden en hyd
rologen.
Woorden die we eigenlijk al
leen uit woordenboeken en
kruiswoordraadsels kenden,
zoals uiterwaarden, schutslui
zen, gemalen en kwelwater
gingen tot ons dagelijkse idi
oom behoren.
En zoals eertijds Noë,
toen de regen was
opgehouden en de
kolken door God dicht waren
gedaan, met begrijpelijk on
geduld tot driemaal toe een
vogel uitzond om na te gaan
of de akkers en de wegen
weer drooggevallen waren,
he.hben. wij „de uren. afgeteld;
tot mensen en vogels, viervoe
tige en andere dieren en alles
dat „opde -aarde kruipt, uit
ballingschap of beschutting
weer veilig terug konden ke
ren.
Een spreekwoord zegt dat het
water nooit de plaats vergeet
waar het eenmaal geweest is.
Raadplegen de dames en he
ren in Den Haag ook wel eens
een spreekwoordenboek?
Reizigers die met de 'Alpen Expres' naar hun wintersport sporen,
ontvangen een folder van Wagon-Lits bij hun reisbescheiden.
Daarin deze waarschuwende mededeling: „Teneinde eventuele
overlast in de rijtuigen voor u en uw medepassagiers tot een
minimum te beperken, is het niet toegestaan zelf alcoholische
dranken mee te nemen en deze in de trein te consumeren.
Geeft dat rust? Nee, dat geeft uitsluitend veel geloop. Want in het
bar-rijtuig kennen de personeelsleden van Wagon-Lits die folder
tekst niet. De reizigers staan daar in de file om blikjes Heineken te
kopen. En Wagon-Lits heeft erop gerekend; de voorraad is
onuitputtelijk. Met drie, vier trays tegelijk sjouwen de klanten de
alcoholische koopwaar naar hun coupé.
Die folder, dat was er een met 'n dubbele bodem. (HC)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader en D.H. Ahles (adjunct).
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911/Telefax 076-236405. Telefax redactie 076-236309.
Bezorgklachten en abonnementenadministratie:
Afdeling Lezerscontact 8 06-0226116 (gratis)
ma. t/m vrij. 8.00-17.00 uur, zat. 8.00-12.00 uur.
Kantoren:
Bergen op Zoom, Postbus 65, 4600 AB;
01640-36850, fax 01640-40731, redactie 01640-37253.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Goes, Klokstraat 1, 01100-28030, fax 01100-21928.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698.
Oosterhout, Bredaseweg 108B,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9, 01184-19910, fax 01184-11446.
Openingstijden: van 8.30-17.00 uur.
(Middagpauze van 12.30-13.30 uur m.u.v. Oosterhout)
Abonnementsprijzen (bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 89.40, per half jaar 177.80 óf per jaar 345.75.
Voor abonnees met automatische incasso: per maand 29.80,
per kwartaal 86.90, per half jaar 172.80 óf per jaar 335.75.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben,
Ginnekenweg 7, Breda.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881Fax 076-236405.
Geboorte- en overlijdensadvertenties
maandag t/m vrijdag tot 16.00 uur 076-236881fax 076-236405
zondag van 18.30 tot 20.30 uur 076-236242/236911
Alle advertentie-opdrachten worden uitgevoerd onder toepassing van de
Algemene Voorwaarden van Uitgeversmaatschappij De Stem B.V. als
mede de Regelen voor het Advertentiewezen.
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
De Stem op band: Centrum voor gesproken lektuur 08860-82345.
Van
onze Haagse redactie
De„ Haag - Alle mimst.
meebetalen aan de kost
raakt door de watersch
beoogde, versnelde aanle
ken en kades.
goede 1
subst,
hat
vj
klei:
Premier Kok heeft
Europese Unie een
n de kosten voor
neemt-
ne versneld uit te voeren
kosten het kabinet een
jard gulden aan rentelas
Zigeuners zijn al ééuwen de
zondebok. Vorige week kwa
men er in Oostenrijk nog vier
,om bij een aanslag: 'Zigeu
ners terug naar India' schre
ven de daders. Dr. Wim Wil
lems vloekte toen hij het las.
In de eerste plaats vanwege
het bloed. In de tweede plaats
vanwege de onuitroeibare
vooroordelen: „Zigeuners zijn
niet één volk en komen niet
uit India." Een vraaggesprek.
Door Mick Salet
„Het wordt al ééuwen gedacht,
maar de zigeuners zijn nooit één
volk met één taal en één land
van herkomst geweest."
Wim Willems, 43 jaar, dook in
het verleden om te onderzoeken
hoe het beeld van de zigeuners is
ontstaan. Waar komen de zigeu
ners vandaan? Hoe werden ze de
zondebokken van de nazi's? Wim
Willems zocht naar de antwoor
den en promoveerde aan de uni
versiteit van Leiden op het re
sultaat van die studie.
Hoe staan de zigeuners te boek?
„Je ziet dat mensen op twee
manieren tegen zigeuners aan
kijken. Aan de ene kant bestaat
het romantische beeld van de
rondreizende rebel en de waar
zegster met zwarte haren en lan
ge rokken. Dat is de exotische
voorstelling waar mensen op de
een of andere manier door wor
den aangetrokken. De zigeuners
worden geïdealiseerd als harts
tochtelijke muzikanten en dan
sers, vooral van de flamenco. In
boeken en films wordt dat beeld
van die vrijheidslievende zigeu
ners ook in stand gehouden.
Aan de andere kant bestaat er
het beeld van de zigeuners die
met caravans rondtrekken en het
hoofd boven water proberen te
houden als scharensliep of sei
zoenarbeider. En als ze het niet
lukt hun brood zó te verdienen,
dan gaan ze over tot bedelen en
stelen. Dat is het bedreigende
beeld. Zigeuners worden gezien
als mensen aan de rand van de
samenleving, die met elkaar
trouwen, die een eigen taal spre
ken en zich niet willen aanpas
sen. Zigeuners worden gezien als
verdachte vreemdelingen die er
nooit echt bij horen."
In uw studie komt u tot de
slotsom dat dit een valse voor
stelling is, die door slechte we
tenschappers de wereld in is ge
holpen.
„Ja. Er is ééuwen eenzijdig en
tendentieus over zigeuners ge
schreven. Dat begon in de acht
tiende eeuw met een boek van de
geschiedschrijver Grellmann,
Die Zigeuner. Dat was de eerste
studie die er over zigeuners ver-
Door de eeuwen heen zijn typeringen van zigeuners als zijnde lui en crimineel steeds in stand gehouden door een gebrek aan kennis.
FOTO ANP
scheen. Het werd lang als hèt
standaardwerk gezien en had
enorme invloed op het denken
over zigeuners. Tot de dag van
vandaag.
Grellmann creëerde het oerbeeld
van de zigeuners dat nu nog
altijd bestaat. Hoe? Door de zi-
geneurs te bestuderen? Door met
ze te praten? Nee. Hij is niet
achter zijn bureau vandaan ge
komen. Hij veegde alle vooroor
delen over zigeuners op een hoop
en maakte er een boek van. Een
boek dat als dè geschiedenis van
de zigeuners werd beschouwd en
twee eeuwen later nog in ency
clopedieën werd geciteerd.
Grellmann bracht het verhaal de
wereld in dat de zigeuners één
volk zijn, met één taal, Romani,
en één land van herkomst: India.
Daar zouden de zigeuners oor
spronkelijk tot de laagste kaste,
de paria's, hebben behoord.
Je vraagt je natuurlijk af hoe het
komt dat wetenschappers na
Grellmann niet gauw in de gaten
kregen dat het allemaal niet
klopte. Weet je hoe dat kwam?
Als onderzoekers zigeuners ont
moeten die niét de zigeunertaal
spraken en niét voldeden aan het
beeld van Grellmann, dan dach
ten ze niet: 'misschien is het
beeld dat we van zigeuners heb
ben fout', nee, dan dachten ze:
'deze zigeuners wijken af van het
beeld en zijn dus niet meer de
echte authentieke zigeuners'.
Zo kon het beeld dat Grellmann
had geschapen lang in stand
blijven en bleven de zigeuners
bekend als parasieten, crimine
len, praatziek, wispelturig, aso
ciaal en eigenlijk te lui om te
werken."
Zigeuners zijn nooit één volk-
met één taal geweest?
„Nee. Er is volgens mij nooit één
volk of één etnische minderheid
geweest. Het was een lappende
ken van verschillende groepen
die maar een paar overeenkom
sten hadden: ze trokken in groe
pen rond, ze hadden ambulant
werk en ze waren onchristelijk.
Maar Grellmann heeft er één
volk van gemaakt en schetste
ook het stereotiepe beeld dat is
blijven hangen: zigeuners zijn
tanig, hebben goed gevormde le
dematen, zijn rap en lenig, heb
ben zwarte levendige ogen en
hebben lang zwart haar, dat ze
niet zonder dwang laten afknip
pen. Grellmann wist ook waar
om zigeuners een bruingele
huidskleur hadden.
Die kregen de kinderen niet bij
de geboorte, nee, zo werden ze
door zomers in de zon te zitten,
's winters in de rook bij het vuur
te zitten en verder altijd in de
vuiligheid te leven. Van die dom
me dingen stonden er in dat
boek."
Jb j-l v
U zegt dus dat de zigeuner twee
eeuwen geleden in een studeer
kamer georeerd is. Bestaat dè
zigeuner dan niet? I's er niet iets
als een zigeuneridentiteit?
„Ja, er bestaat wel een zigeune
ridentiteit, maar die is pas later
ontstaan. Als iedereen altijd zegt
dat je een zigeuner bent, als
iedereen je altijd als een zigeu
ner behandelt, dan ga je je na
een tijd ook een zigeuner voelen.
Dan krijg je je identiteit zo'n
beetje door de buitenwereld op
gedrongen. Dat zie je oök bij
woonwagenbewoners in ons
land. Dat zijn Nederlanders, net
als alle andere Nederlanders.
Toch benadrukken ze dat ze een
eigen cultuur en een eigen iden
titeit hebben. Waarom? Omdat
ze anders dan andere Nederlan
ders bekeken worden.
Hun identiteit wordt bepaald
door het feit dat ze in een woon
wagen wonen en dat ze weinig
waardering krijgen van de sa
menleving. Zo is dat met zigeu
ners ook. Ze zijn niet anders, ze
worden anders behandeld.
Daar komt voor de zigeuners
nog iets bij: de vervolging door
de nazi's. De officiële organisa
ties van zigeuners proberen zich
te emanciperen door nadruk te
leggen .op het feyt„ dat ze het
slachtoffer zijn geweest van de
nazi's. Ze zeggen: 'wij zijn als
etnische gfoep vervolgd'. En ook
al zijn ze dan niet echt een
etnische groep, ze zijn wel zo
behandeld en dat vormt nu hun
identiteit."
Voor de nazi's waren zigeuners,
net als de joden, 'untermen-
schen', die vernietigd moesten
worden.
„Ja, al was er voor iemand als
Himmler - na Hitier de machtig
ste man in het Derde Rijk - wel
verschil tussen 'raszuivere' zi
geuners en 'gedegenereerde' zi
geuners. Er waren nog zo'n vijf
tig families van 'raszuivere' zi
geuners, die leefden zoals zigeu
ners volgens de vooroordelen
hoorden de leven.
Dié wilde Himmler in een reser
vaat stoppen. Ze moesten geste
riliseerd worden, om te voorko
men dat ze zich verder voort
zouden planten, maar mochten
daarna in een beperkt gebied
blijven rondtrekken en volgens
hun eigen zeden en gewoonte
leven. Om dan net als dieren iy
een dierentuin bekeken te wor
den.
Maar de 'gedegenereerde' zigei
ners, de mengbloeden, de zigeu
ners met Duits bloed, die wart
minderwaardig, gevaarlijk
moesten, op bevel van Hiti
uiteindelijk naar Auschwil
worden afgevoerd. Niet om er,
net als de joden, vergastte J
den, maar om er uit te sten-a
door zich dood te werken, Ver.
nichtung durch Arbeit.
Ook al zijn er wel r
bijvoorbeeld uit Nederland"
de gaskamers gestorven. Het j
niet precies bekend hoeveel ji
geuners er in de concentrate
kampen omgekomen zijn, ma»
het aantal wordt op ruim twee
honderdduizend geschat."
Vorige week kwamen er in 0,
tenrijk vier zigeuners om
leven bij een aanslag, ift
schijnlijk het werk van nto:
zi's. Op een bord bij de pla,
van de aanslag stond: 'Ei
zurück nach Indien', 'Zigeu;
terug naar India'. Voelerrzij
ners zich in Nederland ook
dreigd?
„Dat weet ik niet. Ik weet
dat er altijd de angst is dat hü
weer kan gebeuren. Ook hk
Zigeuners denken: 'nu hebbens
de pik op de Turken, straks 0)
ons.' Zigeuners zijn nou ees-
maal, net als de joden, al étm
de zondebokken.
ïk denk dat het belangrijk is 01
de beeldvorming te veran
We moeten ook eens kijken tor
zigeuners onze samenleving heb
ben verrijkt. Als landarbeider
als muzikant. Er wordt altl
maar naar die ene negatie?
kant gekeken. Natuurlijk zijne
wel dievenbendes van zig
geweest, maar niet van zigeuner
alleen.
Door het analfabetisme in
vorige eeuwen is er geen
geschreven geschiedenis doord
zigeuners zélf. De geschieden)
van de zigeuners is geschreve
door niet-zigeuners, door mei
sen die de zigeuners wantrou»
den, door vijanden van de zigeu
ners.
Het historische beeld van de a
geuners moet veranderen,
moeten ze als migranten I*
schouwen. Als migranten mi
uiteenlopende achtergronden di
zich dan eens hier en dan eet
daar vestigden. Soms met
ces. Soms zonder succes. Je mol
de zigeuners zien als clans va
ambachtslieden die zich over:
hebben gevestigd. Voor de jodel
werd na de Tweede Wereldoor
log de staat Israël uitgeroepen.
Voor de zigeuners geen 'Zig®
nistan'. Dat zal er waarschijnli
ook nooit komen. Dat hoeft (J
niet. Ze horen waar ze wonen.
Van onze verslaggever
Den Haag - De Betuwei
gulden, die het kabinet e
van de goederenspoorlij
met investeringen in traj
zuidelijke aftakking.
Dat concluderen het Cen
Plan Bureau en het Nederl
Economische Instituut in
rapport aan de commissie
mans. Die commissie heeft
ge maand al besloten het ka
positief te adviseren ove:
aanleg van de Betuweroute.
Ze vindt een investering va
miljard gulden in de goedt
spoorlijn verantwoord. E
naast schetst de commissie
mans het kabinet enkele n
lijkheden voor tracéverbet
gen (kosten: 1,2 tot 1,8 mi
gulden).
Ze doet geen uitspraak ove
noodzaak van deze invest
gen, omdat aldus Hermans i
bestaand spoornet ook L
andere knelpunten zitten. N
min rept de commissie-Heri
Ondanks de kritiek die hem ten
deel is gevallen, blijft de nieu
we voorzitter van het CDA,
Hans Helgers, bij zijn voorne
men: herkenbare thema's in
herkenbare taal bespreekbaar
maken. Daar is niets mis mee.
De politiek vlucht maar al te
makkelijk in verhullend taalge
bruik en neigt er te vaak toe
discussie over gevoelige onder
werpen uit de weg te gaan. Met
zijn voornemen sluit Helgers
zich aan bij open benadering
van problemen die PvdA-voor-
zitter Rottenberg met wisselend
succes praktiseert. Van hem
kan Helgers weten dat zo'n op
stelling kwetsbaar maakt.
Sinds het evaluatierapport van
de commissie-Gardeniers weet
elke CDA'er die in politieke of
bestuurlijke zin aan de top van
die partij verkeert, dat van
hem/haar in elk geval één ding
wordt verwacht: luisteren. Dat
is voor heel wat CDA'ers een
ware boetedoening of een oefe
ning in nederigheid, gewend als
zij eraan waren dat er vooral
naar hen - en liefst zonder
tegenspraak - werd geluisterd.
Helgers heeft de opdracht ook
verstaan, maar te letterlijk ge
nomen. Hij wil dat het CDA
praat over herkenbare thema's
en dat zijn 'die zaken waar u
thuis ook over praat. Dat zijn
onderwerpen die op een ver
jaardag meteen na de koffie en
taart besproken worden. Daar
is niets mis mee. Soms lijkt het
wel alsof politici zich schamen
om over die onderwerpen te
praten. Is dat populistisch zoals
je wel hoort? Welnee, dat is
democratie: luisteren naar wat
mensen bezig houdt.'
Het is wel een erg kort door de
bocht geformuleerde opvatting
over democratie. Eentje die je
op een verjaardag na de koffie
en taart - dus onder de borrel -
ook wel hoort. Bij de eerste
borrel heet het dat politici niet
luisteren, bij de tweede: 'ze
doen maar', bij de derde: 'ze
hebben alleen maar oog voor
hun eigen belang' en aan het
slot van de partij is er altijd
nog wel een plakker die met
dubbele tong nog net verstaan
baar het woord 'zakkenvullers'
weet te vormen.
Natuurlijk begint democratie
met luisteren naar wat mensen
bezig houdt. Maar dat vertrek
punt kan niet ook het eindpunt
zijn van een democratisch pro
ces. Tussen die twee punten ligt
de opdracht van de politicus.
De opdracht om vanuit begin
selen en idealen, desnoods van
uit pragmatische opvattingen,
belangen af te wegen en keuzes
te maken. Individuele belangen
af te wegen tegen het algemeen
belang, groepsbelangen tegen
de noodzaak om de samenle
ving bijeen te houden, econo
mische belangen tegen sociale
belangen, en zo verder. In die
belangenafweging zal de politi
cus de moed moeten hebben in
te gaan tegen wat hij in de
kroeg, op verjaardagsfeestjes,
in de huiskamer heeft gehoord.
Weet hij die moed niet op te
brengen, dan doet hij er beter
aan naar een ander vak om te
CDA-voorzitter Hans Hel
gers: 'Populist en een gehaaid
demagoog'. foto anp
zien. Wil hij alleen maar doen
wat in de huiskamer van hem
wordt verlangd, laat hij dan
voorvechter worden van de af
schaffing van de vertegenwoor
digende democratie en gaan
pleiten voor de ongeclausuleer
de vólksraadpleging.
Zo erg zal het met Helgers
echter wel niet gesteld zijn.
Maar het is al erg genoeg dat
hij vier dagen na zijn eerste
openbare optreden als nieuwe
CDA-voorzitter geen tittel of
jota heeft willen afdoen aan
zijn gekritiseerde uitspraken
over illegalen. Integendeel, hij
zegt welbewust gekozen te heb
ben voor de vergelijking tussen
illegalen en niet-betalers van
kijk- en luistergelden. Een ver
gelijking waarmee'hij de sug
gestie wilde overbrengen dat
illegalen beter worden behan
deld dan andere wetsovertre
ders.
Wat zegt Helgers vier dagen
later als verklaring in een in
terview met Trouw? „Ik heb
willen aangeven dat je mensen
niet moet confronteren met een
gevoel alsof hun rechtsgelijk
heid yvordt aangetast. Met een
gevoel alsof voor hen andere
regels gelden dan voor ande
ren." De voorzitter wil dus
kennelijk ook niet inzien dat
zijn vergelijking op een essen
tieel punt volslagen mank gaat.
Want, hoe vreemd ook, de ille
galen die staatssecretaris
Schmitz op het oog heeft, beta
len nu juist wel belasting en
premies.
Maar nog los daarvan, als Hel
gers op verjaardagsfeestjes of
waar dan ook dit soort gevoe
lens tegenkomt, zou hij het dan
niet tot zijn plicht moeten reke
nen om daar enig tegenwicht
aan te geven? Of geldt dat niet
voor de voorzitter van het
CDA, dat zich blijkens de inlei
ding op het verkiezingspro
gramma tot taak stelt 'mensen
aan te spreken op hun verant
woordelijkheid voor elkaar' en
zich wil inzetten 'voor een sa
menleving waarin ieder telt'?
Leken Helgers' uitspraken eerst
nog afgedaan te kunnen wor
den met de kwalificatie 'onge
lukkig geformuleerd', nu hij ze
dagen later nog volmondig in
stand houdt, moet gevreesd
worden dat het CDA met zijn
nieuwe voorzitter een populist
en gehaaid demagoog heeft
binnen gehaald. Daarmee is het
CDA, ook al zit het in de oppo
sitie, niet gebaat. Wanneer Hel
gers op deze manier doorgaat,
lijkt een botsing met de funge
rend politiek leider, Heerma,
aan wie demagogie en populis
me vreemd zijn, onvermijdelijk.
Ook om dat te voorkomen is het
maar beter dat de voorzitter
snel binnen de grenzen van zijn
speelveld wordt teruggedron
gen. Van de oude De Gaay
Fortman is het woord, dat par
tijvoorzitters er zijn voor het
ophalen van de centen. Letter
lijk genomen is dat een te be
perkte opvatting van de taak
van een partijvoorzitter. De
Gaay Fortman bedoelde ermee
te zeggen dat in de Nederlandse
verhoudingen partijvoorzitters
zich terughoudend dienen op te
stellen in het politieke debat.
Zij zijn er in de eerste plaats
om ervoor te zorgen dat het
politieke debat in de partij de
nodige ruimte krijgt. Het is hun
taak de partij als aanjager van
het inhoudelijke debat, als bron
van talent en als kiesvereniging
te organiseren.
In het jonste nummer van
Christen Democratische Ver
kenningen publiceerde Jos van
Gennip, directeur van het we
tenschappelijk bureau van ne
CDA, een lezenswaardig artikd
over het doel van het onlang
opgerichte Strategisch Beraad.
Dat doel is in de visie van Van
Gennip niet 'curator te zijn bi)
een politiek faillisement, die M
maar de leiding van de politó'
ke positiebepalingen over
neemt. Dat zou gegeven
mondigheid van de belangrijk
ste politieke spelers, met nam
de Tweede Kamerleden, sowie
so al niet kunnen, maar er is
ook geen enkele reden voor-
Het Strategisch BeraadJ'
volgens Van Gennip 'op de s
leereerste plaats de con®
scheppen voor de mobiliserini
van talenten en ideeën. lede
een die geen vreemdeling
Jeruzalem is, weet hoe P"00
behoefte is aan discussie, a
dialoog, aan mogelijkheden on
bezorgdheid te uiten, betr
kenheid gestalte te geven
Het is aan zo'n proces dat
voorzitter van een pom
partij mede leiding moet.gever
Daaraan heeft hij de han
meer dan vol; om die taak g
te vervullen zal hij nusscM®
meer dan hem lief is
luisteren, maar vooral ook
rigerend en sturend moeten
treden. Zo nodig tegen 1be P
pulisme vkn de borreltafel
VERVOLG VOORPAGINA
In het streekvervoer hebber
legaties van de Vervoersboi
van de FNV en CNV er
werkgevers gisteren gespr
met de commissie van g
diensten.
De 'wijze mannen' Lammei|
Van Zuthem hebben de betj
ken partijen nog niet laten vi
welke weg zij zien voor be
deling, danwel arbitrage.
In het streekvervoer staar
Vervoersbond FNV en de w
gevers VSN tegenover ell
Het FNV wil niet zulke flex:
werktijden als de VSN.
Het CNV is eerder akkoorc
gaan met het cao-voorstel
buschauffeurs, voor het me|
deel FNV'ers, voeren al drie
ken actie.
In de Amsterdamse haven
ben de werknemers van Co
ned Terminals Amsterdam g
ren kort gestaakt.
Zij protesteerden daarmee t
bet uitstel van bestaling dal
CTA-directie heeft aangevrs
Die surséance kan uiteind
bet verlies van werk voor
173 werknemers met zich
brengen.
maast de in nederlani
™asjer weinig verheffends
w/-'R?nde watersnood.
h'et meest opviel v\
scniLld in de schoenen L.
af.neenten en bewoners
j^e| sulligheid; de milieu
J? Mun haast krachtdadig c
huidige bewindslieder
I ware
1 te
6 uuiuiye oewinas
Kntwoordelijkheid
ebben gedragen, zich
milieu-minnaar De Bc
Praakprocedures zou
Mpen naar een noodwe
gelijkmaakt.
«Iden heeft de milieu—...
a«. De woordvoerders
„™ragem, maar het
op
1 bij
Boer
opr
u-beu
1 holle
n—"yen, was van
hl„ weken van h<
3>"P voorbij zijn,
erenland is minder
^aandoen?
qp7 j Plannen van
Et verstand l
iho«en .?e zwakste
He» testerende
Rial<^eest Positieve
dj|lenS a's een
gaan. in het geva
beur, no°dprocedures
S* OP basis van ee
ÖrnaamUkkeliiker
Dat betÏÏ°et worden
van i ®teker|t wi
m»'ns.Praak en
besef
ig
ret
wach
veili
het ka
blijkba
dijker
dijke|
aan d
o\
Vc
Wl
een n
voor f
gekla
weliswaar d.
procedure
wals
t geval
van
het
serieu
maar T ddK en
beaLde belofte va,
Aan i?eiu klinkt heel
Plofte8 be'angeng roeper
Watpra houden. Het
betekent ?st m°et zove
binnen niet dat de lands
nneh worden gezet.
