Sumatra hunkert
naar toeristen
DEgTEMj
GROOTSTE PASKAMER
VAN ZW-NEDERLAND
BINGO
JACK
POT
de stem
de stem
POSTCODE
GIDS
4Er zijn niet te weinig toeristen,
er zijn te veel Indonesiërs'
Jarige Postcode Loterij deelt extra prijzen uit
Uw postcodelot is
uw GroenLot®
Miljonair
worden?
Vul de bon
in en doe
DE UITSLAGEN VAN 8 JANUARI
50.000,-
Straatprijs 3.000
Extra Prijs 25.000
Stand Mega Jackpot: 3 miljoen
WIN-TOT-7-MILJOEN-BON
NATIONALE
LOTERIJ!
hambone
DINSDAG 10 JANUARI 1995 D
Een hevelsteen in het sombere en donkere paleis van de sultan van Deli in Medan op Sumatra.
397 jaar geleden zette de
eerste Nederlander voet
op Indonesische bodem;
komend jaar wordt zijn
voorbeeld door 150.000
nazaten gevolgd. En het
moeten er nog veel meer
worden, als de Indonesi
sche regering haar zin
krijgt.
Door Hans Bos
Formulir, hagelslag, kantor, no
taris, doorsmeer (garage). We
hebben een merkwaardige woor
denschat achtergelaten in ons
voormalig Nederlands-Indië.
Wat te denken van het alom
gebezigde 'bankrut'? Hebben die
horden Indonesische mannen die
door het leven moeten met de
naam Karei er geen problemen
mee? De souvenirverkopers roe
pen overal: 'kaike, kaike, nieks
kaupe!'. Zo is het wel.
Verder valt de Hollandse erfenis
op Sumatra tégen. Of méé, het is
maar hoe u het bekijkt. In het
dagelijkse leven hebben we wei
nig indruk achtergelaten. De Ne
derlandse spoorweg op Sumatra,
ooit de ruggegraat van het ei
land, is opgeheven, de meeste
bruggen liggen overwoekerd op
de bodems van de bijbehorende
ravijnen. De woonvilla van de
laatste assistent-resident in Me
dan bevat tegenwoordig een dis
cotheek en een bank. In wat ooit
zijn gigantische tuin was, staat
nu het kolossale Danautoba-ho-
tel.
Medan en Sulawesi moeten de
twee nieuwe toegangspoorten
worden naar toeristisch Indone
sië. Als dat maar goed gaat. Het
toerisme staat in Indonesië nog
in de kinderschoenen en dat is
aan hotels, toeristische beziens
waardigheden en wegen goed te
merken. Weliswaar bezoeken
ruim 30.000 Nederlanders jaar
lijks Sumatra, op een bevolking
van 40 miljoen stelt dat niet zo
veel voor.
Het Medan van vroeger, de wieg
van de Koninklijke Maatschap
pij tot Exploitatie van Petroleum
(later Shell), wijkt in aanzienlij
ke zin af van wat er tegenwoor
dig voor doorgaat. In 1943
woonden in deze Deli-tabaks-
stad nog maar 60.000 inwoners.
Dat zijn er nu al twee miljoen.
En die hebben bijzonder weinig
oog voor (Nederlandse) zaken als
Café TipTop (Nederlandse koek
jes), Hotel Dharma Deli (voor
heen De Boer) en het tegenover
liggende 'Kantor Pos dan Giro'.
Er staan op Sumatra nog flink
wat huizen uit het rijke kolonia
le leven, grappig genoeg soms
voorzien van Nederlandstalige
gevelstenen. Zelfs het sombere
en donkere paleis van de sultan
van Deli in Medan is getooid met
een dergelijke steen. De sultan
zelf huist, sinds hij 1945 de
macht kwijtraakte, in een ach
terkamer. In het paleis wonen zo
veel mensen dat gerust van een
'sardinepaleis' kan worden ge
sproken. Bezoekers kunnen zich,
tegen betaling, in zogenaamd ce
remonieel tenue op de sleetse
troon laten fotograferen.
Haardplaat
Dat de spreuk op de haardplaat
van het Bukit Kubu-hotel in Be-
rastagi (ooit eigendom van de
Bataafse Petroleum Maatschap
pij) de tand des tijds heeft over
leefd, zegt eveneens voldoende:
'elke gast brengt vreugde aan, 't
zij bij het komen, 't zij bij het
gaan'. Die konden onze voorou
ders in de zak steken.
Merkwaardig genoeg zijn we
(nog steeds/weer) welkom in In
donesië. Dat blijkt op straat als
de gast voor de zoveelste keer in
het Nederlands wordt aange
sproken. Doorgaans gebeurt dat
door oudere mensen die vóór
1948 op de mulo hebben gezeten
of in dienst zijn geweest bij
koloniale dames en heren. „Ach
mijnheer, die tijd was toch niet
meer dan een golfje in de
oceaan," zegt luchtmacht-maar
schalk in ruste Ashadi, trots op
zijn Nederlandse opleiding. In
middels heeft hij een bloeiend
toeristisch bedrijf opgezet en
moet hij het voor een deel van de
Nederlandse gasten hebben. „U
én wij moeten veel geduld heb
ben. De bereidheid in dit land is
groot; de mogelijkheden evenwel
beperkt," zo zegt hij wijsgerig.
En passant wordt gewag ge
maakt van de meest negatieve
herinnering: het 'Hollands pro
gramma' op school. Dat wil zeg
gen: één kwartier voor straf op
één been staan.
Mevrouw Tobing kleindochter
van Batak-koning Sisingamaha-
raja zou best méér wrok mogen
koesteren tegen de vroegere
overheersers. Haar grootvader is
in 1907 tijdens een inheemse
opstand door 'óns' neergescho
ten, een gebeurtenis die haar
102-jarige moeder nog altijd
scherp voor de geest staat.
Niets van dat alles. Mevrouw
Tobing (73) neemt de drommen
Nederlandse toeristen niets kwa
lijk. Ze is 24 uur per dag promi
nent aanwezig in haar 174 ka
mers tellende Toledo Inn Hotel
op Samosir, dat merkwaardige
eiland in het Toba-meer (het
grootste van Zuidoost-Azië). In
perfect Nederlands legt ze vrien
delijk uit dat we dat soort ge
beurtenissen als ware christenen
moeten vergeven. Gebeurd is ge
beurd, zo zit dat nu eenmaal.
Ex-lerares Tobing regeert haar
hotel als ware het een Batak-ne-
derzetting.
Tuktuk
Zending en missie hebben een
verwoestende uitwerking gehad
op het authentieke religieuze le
ven in Indonesië. Van koppen
snellers zijn de Batak toeristen
jagers geworden. Waar nog niet
zo lang geleden het animisme
hoogtij vierde, heerst nu de
Rheinische Missionsgesellschaft.
Wuppertal Deutschland. Een he
le mondvol, maar elk kind op het
nogal toeristische schiereiland
TukTuk op Samosir spreekt deze
woorden uit alsof het een rozen
krans aan het afraffelen is.
TukTuk? Jawel, genoemd naar
de Nederlandse zendeling Van
der Tug. In een dorpje op Samo
sir vraagt een meisje van rond de
twintig waar ik vandaan kom.
Uit Belanda? Spontaan begint ze
te zingen: „In Holland staat een
huis..:."
Wie met een boot rond Samosir
vaart, krijgt onwillekeurig het
gevoel op het Vierwoudsteden-
meer rond te tuffen, met al die
geelgekleurde spitse kerktoren
tjes op de oever. Aardige mensen
hier: nog in de vorige eeuw aten
ze elkaar op; tegenwoordig be
perken ze zich tot hun honden...
200 snuisterijstalletjes op vijf
toeristen. Is dit ontwikkeling?
De gids grijnst. „Er zijn niet te
weinig toeristen, er zijn te veel
Indonesiërs. Vroeger had ieder
een te eten, maar door de bevol
kingsexplosie lijdt een groot deel
nu honger," zo zegt hij op ge
dempte toon. En niet voor niets,
want ook in Indonesië geldt: ho
ren, zien en zwijgen.
Nias
De voormalige koloniale bewo
ner van Sumatra vindt na bijna
vijftig jaar weinig meer terug
van 'zijn' eiland. Dat ligt op een
eiland als Nias, op een steen
worp van Sumatra, stevig an
ders. Daar hoeft de toerist niet
bang te zijn voor tijgers, wél
voor verkopers van houten
beeldjes en gebruiksvoorwerpen.
Ze storten zich met ware doods
verachting (en rode tanden van
het kauwen van betèlnoten) op
de spaarzame toeristen die tot
dit rijkelijk tropische eiland,
ooit het domein van 'kannibalen
en koppensnellers', hebben we
ten door te dringen.
Nias staat voor Tano Niha, het
geen zo veel betekent als 'men
seneiland'. De 500.000 bewoners
kunnen met behulp van een
stamboom zo'n vijftig generaties
teruggaan en komen dan bij de
eerste bewoners van dit Bounty-
eiland. Die zijn uit de hemel
neergedaald. Daarbij is niet op
de maat gelet. Niassers zijn op
merkelijk klein, net als hun hon
den, katten en eieren. Dit in
tegenstelling tot hun gigantisch
ogende huizen.
Op Nias, het eiland van de 'tre
ma's', wordt de toerist zich be
wust van de 'contradictie van
het toerisme'. De buitenlandse
gasten komen vanwege de onge
reptheid; omdat daar steeds
meer toeristen op af komen, ra
ken natuur en bewoners hun
aantrekkingskracht kwijt.
Vliegveld
Een voorbeeld: het kost nu nog
vijf uur om met een busje vanaf
het vliegveldje Binaka het nieu
we Sorake Beach Resort te be
reiken, een jonge loot aan de
stam van de Franse hotelgroep
Accor op de zuidpunt van het
eiland (mits de noodbrug bij
Lölöwao niet weer eens inzakt).
Om meer buitenlanders te kun
nen laten genieten van de uit
zonderlijke surfmogelijkheden,
overweegt de Indonesische rege
ring de aanleg van een nieuw en
groot vliegveld in de buurt van
(ADVERTENTIE
Modezaken flaneren bij voorkeur door de krant.
'Hier spreekt men Nederlands'. Oud-hoofdonderwijzer Sirait (68) moet in Prappat aan het Toba-meer met de verkoop van snuisterijen het hoofd boven water houden.
FOTO'S HANS BOS
Nias' fraaiste attracties, de au
thentieke en bijna 250 jaar oude
dorpjes Bawömataluo en Botohi-
litanö. Het zijn woonplaatsen
met eeuwenoude tradities (en
zeer fraaie beeldjes). Zo mogen
jongemannen pas trouwen als ze,
zonder hun handen te gebruiken,
over de twee meter hoge steen in
het midden van het dorpsplein
kunnen springen. Nu doen ze dat
nog voor een grijpstuiver, over
een paar jaar neemt de 'dorpsdi
rectie' gegarandeerd beroeps
springers in dienst.
De natte palmbladeren weer
spiegelen de tropische zon. Tus
sen vredige rijstveldjes priemt
een rookpluim en blootsvoetse
kinderen zwaaien uitgelaten. Al
leen de 'Royal Class Full Music
and Karaoke' minibusjes verpes
ten de rust.
Als het vliegveld er ooit komt, is
het slechts een kwestie van tijd
voordat dit eiland zich ontwik
kelt tot een tweede Bali, inclu
sief bedelarij, prostitutie en
druggebruik. De paden door het
paradijs worden dan vierbaans
autowegen. Het bezoek aan dit
soort relatief ongerepte samenle
vingen limiteren? Prachtig stre
ven, maar de werkelijkheid leert
dat de mensen op Nias leven op
de rand van het bestaansmini
mum. Wegen en bruggen zijn
belabberd, ambtenaren krijgen
slechts de helft van hun loon
uitbetaald, de scholen zakken
van ellende in elkaar, er is
slechts één tandarts op het hele
eiland, terwijl de rest van de
gezondheidszorg eveneens ner
gens op lijkt. Nias is een ruwe
diamant die langzaam en wel
overwogen gekloofd moet wor
den, zo zeggen aanhangers van
de 'groei-theorie'.
Weigeren
Een actuele discussie. Waar ein
digt de ontwikkeling en begint
de sociale desintegratie? Enkele
honderden eigenaren van lapjes
grond in de buurt van Sorake
Beach hebben uitdrukkelijk te
kennen gegeven hun grond niet
ten faveure van het buitenlands
toerisme te willen verkopen. Ze
nemen genoegen met de paar
dollars die ze binnenkrijgen door
aan Australische rugzaktoeristen
hutjes te verhuren.
Op Sumatra lijkt de economie
het van het natuurbehoud te
hebben gewonnen. Over enkele
jaren resten van de immense oer
wouden alleen enkele natuur
parken. Helikopters, voorzien
van grote luidsprekers die ka-
nonharde house-muziek uitbra
ken, drijven de olifanten naar
reservaten. Daar wonen ze zo
langzamerhand net zo dicht op
elkaar als de mensen eromheen.
De echo van krakende en vallen
de bomen komt steeds dichterbij.
Ga op verkenning zo lang het
nog kan; ontginning, houtkap en
jacht eisen hun tol. Met een
beetje geluk vangt u een glimp
op van de Orang Kubu, de schu
we bosmens, waarvan er nog
maar dik duizend op Sumatra
leven.
De schuld voor de 'ontwikkeling'
kan beslist niet alleen de huidige
generatie Indonesiërs in de
schoenen worden geschoven. Ja
cobus Nienhuys kweekte eind
vorige eeuw in Deli het beste
sigaren-dekblad ter wereld,
maar zijn activiteiten hadden
wel tot gevolg dat rond 1925 al
dik één miljoen hectare oerbos
was gekapt...
Papieren: Paspoort met minima
le geldigheid van zes maanden.
Malaria-pillen zijn beslist aan te
bevelen, evenals inentingen tegen
polio en tetanus.
De beste tijd om Sumatra en
Nias te bezoeken is de (drogel
periode tussen mei en oktober.
Geld: Een Nederlandse gulden is
circa 1200 rupiah waard. Dollars en
travellercheques kunnen in grotere
hotels en bij banken worden gewis
seld. Creditcards zijn niet overal te
gebruiken.
Tijdsverschil: Op Sumatra is hel
in- de winter vijf uur later, in de
zomer zes uur.
Talen: Bahasa Indonesia of En
gels; circa vijf procent van de be
volking op Sumatra spreekt (nog)
Nederlands.
Hoe er naar toe: Indonesië wordt
vanuit Amsterdam diverse malen
per week direct aangevlogen door
KLM en Garuda.
(ADVERTENTIE)
F eest met extra
miljoenen!
De Postcode Loterij bestaat
nu precies vyf jaar. Dat vie
ren we natuurlijk samen met
u! De komende drie maanden
kunt u bjj de Postcode Loterij
meer miljoenen winnen dan
ooit tevoren. Er zjjn extra
prjjzen te verdienen in de
maandelijkse trekking, maar
er komt ook een heel bijzon
der verjaardagsspel met een
supcrprys.
Als u nog niet meespeelde in de
Postcode Loterij is nü het
moment gekomen om dat wel
te doen. U geniet dan volledig
mee van alle feestelijkheden
die we voor onze deelnemers in
petto hebben.
170 miljoen
En feest wordt het, want we
mogen blij zijn met vijf jaar
Postcode Loterij. Blij omdat 6
miljoen prijswinnaars de afge
lopen jaren in totaal 170 mil
joen gulden wonnen.
En blij omdat in diezelfde vijf
jaar heel veel goed werk kon
worden gedaan door de goede
doelen.
joen. Elke week kunt u een ver
mogen winnen met de Bingo
Jackpot.
En de komende drie maanden
zijn er de jubileummiljoenen.
Met als klapper het extra spel,
waarover u heel binnenkort
meer zult horen.
De komende drie maanden
vallen extra miljoenen! Vul
dus nu de bon in en doe hem
vandaag nog op de bus om dit
feest niet te missen.
Reinout Oerlemans met de geluk
kige winnares van de Straatprijs
van afgelopen zondag. Wordt u
de gelukkige winnaar van de
extra jubileummiljoenen
Jubileummiljoenen
De Postcode Loterij gaat door.
Elke maand zijn er weer meer
dan honderdduizend prijzen.
Elke maand maakt u kans op de
Mega Jackpot van 2 tot 7 mil-
POSTCODE
De Bingocijfers
getal 1 t/m 21
20 08 18 15 11 21 36
04 25 03 30 40 42 39
02 43 17 19 16 06 41
Hebt u met deze 21 getallen
een volle kaart, dan wint u de
Bingo Jackpot
De overige Bingoprijzen
Als u bij 22 t/m 36 getallen een
volle kaart heeft, valt u ook in de
prijzen.
getal 22 t/m 36
14
09
01
32
44
26
05
24
25.000,-
10.000,-
5.000,-
2.500,-
1.000,-
500,-
100,-
f 50,-
31
38
22
37
29
27
10
40,-
ƒ30,-
25,-
20,-
15,-
10,-
ƒ5,-
1223 ET
1223 ET 030
ffl^Ja, ik wil meedoen aan de Nationale Postcode Loterij inclusief
de bingoprijzen en de Jackpot.
Ik machtig u hierbij tot wederopzegging eenmaal per maand het
aangekruiste bedrag van onderstaande rekening af te schrijven.
A.u.b. uw keuze aankruisen en verder invullen in blokletters.
Deelname houdt in aanvaarding van het reglement, op aanvraag
verkrijgbaar.
O 20,- (twee lotnummers)
10,- (één lotnummer)
40,- (vier lotnummers)
30,- (drie lotnummers)
Naam:1Q dhr. Q mevr.
Adres:
Postcode:
Plaats:
Bel mij bij een prijs
boven 10.000,- Tel.
Postbanknummer:
Datum:
Handtekening:
Banknummer:
Bon uitknippen en in een envelop
(zonder postzegel) opsturen naar:
Nationale Postcode Loterij,
Antwoordnummer 19503,
^^501 ZV Den Haag.
131.95.01
NEDERLAND 1
07.00 tekst tv
10.00 Ik Mik Loreland
10.20 Ferhalen fan een mu
(tot 10.40)
11.00 (TT) Bio-bits onderbouv
1
11.25 Tekst tv
16.23 Nieuws voor doven
slechthorenden
16.30 Tee Vee Studio. Gast:
ne Tertsen
17.01 Sporen: Oud worden,
mentaire
17.38 De confettidub: De
Stimpy Show, animatie
18.06 Boggle, spelletje
18.33 Thunderbirds, poppense
18.59 (HV) (TT) Yoy, reportag
15-jarige Herbie, geboren in Sur
en getogen in Amsterdam, neen
mee in zijn wereld van Kawina-m<
19.31 Backstage, reportages i
wereld van glitter en glamour
20.00 (TT) Journaal
20.29 Zo vader, zo zoon, spelle
20.55 Blik op de weg, verkee
gazine met de verborgen camera
21.23 Televizier, actualiteiten
21.57 Rondom tien, praatpro
ma: Alle schepen achter je verbra/
22.41 (TT) Langs heilige hu
reportage
23.21 (TT) Orde op zaken, a
magazine
23.49 Journaal
23.54 Nieuws voor dover
slechthorenden
NEDERLAND 2
Journaal
Lingo, spelletje
Journaal
Ontbijt TV met 08.00 Jou
Journaal
Boggle, spelletje
Journaal
(PP): GPV
Kook tv
Zonder verleden
toekomst, documentaire
10.18 Klassieke mechanica I
De geld- en effectenhaij
Rondom tien: Dikke men
(Veronica) auto, magazl|
(TT) Opsporing verzo
Journaal
(TT) Lingo, spelletje
Kassa!, consumentenmaij
(TT) De wereld van
wijn Büch, reisreportage
14.40 Marco Polo
Lola da musica, popmu2
Dierenmanieren
(TT) Journaal
World of Survival: Bed
07.00
07.06
07.30
07.33
08.28
08.33
09.00
09.05
09.08
09.29
10.48
11.24
12.06
12.31
13.00
13.07
13.34
14.04
15.05
15.31
16.00
16.05
reuzen
16.35 Classic Cartoons, teken|
16.40 Samson
17.20 CVTV: Xenomania, jor|
magazine
17.58 (TT) 2 vandaag, actual
met om 18.00 Journaal, 18.39T
tjournaal en 18.47 Hoofdpunten
nieuws
SUSKE EN WISKE: Dt
Hglto JR-S2come w LJ/it
come in i Over M n
BOES
ONTDEK DE VERSC
6689
