|DE STEM 183 meloenpitjes uit China's verre verleden i Erkenning na 65 jaar uis moet ijs worden C3 NIEUWS Nieuwe Kerk Amsterdam: voorwerpen van 4000 vóór tot 1400 na Christus H I Componist Jos van Amelsvoort (85): 'Ik heb alles zelf moeten leren' Het oeuvre van Jos v. Amelsvoort JANUARI 1995 hiding van het nieuwe il showband Sas van 3 vrijdag 6 januari een larsreceptie houden, indt plaats van 19.30 10 u in de Roselaer te i Gent. Eenieder die op pvijze dan ook met de nd te maken heeft of in warm hart toedraagt arte welkom. 1545. in Zuid-Beveland - Tel. 615. -Vlaanderen - De wijk- ng en gezinsverzorging Stichting Thuiszorg ch-Vlaanderen zijn voor vallen dag en nacht be- r. Beuws-Vlaanderen: 6500. seuws-Vlaanderen: 13500. Kanaalzone 4500. NARTSEN Heinkenszand en Noord- id - Dierenarts M. Karel- H.H. Kinderendijk 118, 01100-20656. dijk en Hulst - Dierenarts Bastionstr. 3, Axel, tel. 1488. Zaterdagspreekuur - Dierenartsen Aerts- Dullaertstr. 43, tel. 14015. Spreekuur za. 0 u. en volgens afspraak, ris, Aardenburg, Sluis - arts G. de Bruijckere en -uinessen-Kapsenberg. Za. spreekuur gezelschapsdie- Aardenburg, (Romanlaan 11.30-12.00 u. en in Oost- (Brouwerijstr. 8) van 3.30 u., verder vlgs. tel. tel. 01177-2398 of 2769. Terneuzen, Zaamslag en dijk - Vanaf zat. 12.00 u. irts J. Kop, Bastionstr. 3, tel. 01155-61488. Zat. uur: 11-12 u. en vlgs. af- an Gent - Dierenarts E. Westdam 54, tel. 53800, bgg. 01157-1319. tuur za. 11-12 u. en na ak. irg - Dierenarts J.v.d. Vij- iirius 1, tel. 01170-52103. tuur zat. en zond. na tel. Bgg. Dierenkliniek IJzen- 01176-1388. nsteen e.o. - Dierenarts A. ïyn, Tempelier 34, St. Jan- tel. 01140-12701, bgg. ■10546. Spreekuur za. en -12 u. en vlgs. afspraak, ;zoek ook na afspraak, ikliniek IJzendijke - Die- sen Van de Vijver. Week- reekuren: zat. om 13.00 uur, om 12.00 uur en vlgs. afspr. 176-1388, bgg. 01174-8424. ARTSEN Zeeuws-Vlaanderen rts D. Balk, Nassaustr. 5, lijke, tel. 01176-1760. <uur zat. en zond. 12-12.30 jZeeuws-Vlaanderen - Tand- V. Neve, Oranjestr. 18, Axel, 1155-62332. Spreekuur zat. 30 en 18-18.30 u. zond. .30 u. en Noord-Beveland arts M.v. Hout, Bernhardstr. ferseke, tel. 01131-2673. kuur zat. en zond. 10-11 HEKEN - Apotheek Axel, Oranjestr. 1. 01155-62888. Geop. zat. en 16-17 uur. Verder uit- nd voor spoedgevallen en ten. - Apotheek Hulst. Geop. 1-12 uur en 15.30-17.30 uur, 11-11.30 u. en 16.30-17.30 )r spoedgevallen buiten ope- tiiden is de dienstdoende ekersassistente thuis be- aar tel. 01140-14255. luzen - Apotheek Klaassen, 1150-12090. Geop. zat. van "7.30 u., zond. 11.30-12.30 u. -18 u. ENHUIZEN ZEEUWS- VNDEREN eerste hulp bij ongelukken: dienstdoende huisarts raad- - Buitenpolikliniek De tel. 01140-12651. >urg - St. Antoniuszieken- tel. 01170-59000. luzen - Streekziekenhuis De e tel. 01150-88000. ULANCE EN ws-Vlaanderen -14444. BRAND- Tel. Lm Grot ?Gid VRIJDAG 6 JANUARI 1995 DEELD mma /-voorzitter G. van Daele de persprijs voor Sluis te beperkt geworden is. orijs worden om zodoende Jlingen en zaken die de tijden zullen worden. „De ;ument heeft geen vertrou- De druk op de markt is. it. Dat voelen we hier al.; s heeft van oudsher al een maamde 'historische' voor- ing, maar er wordt aan ge- bbeld." De VW voorzitter tte voor een nog mooier en, rvoller Sluis om zo aange-. te zijn voor de 2 le eeuw. eravond bestond de MVS 25 jaar. Oud-burgemeester iveraers van Sluis, loofde de ■t van de bestuursleden van MVS. „De ondernemers zij11 best bereid om verantwooi- jkheid te dragen. De midden- d is hard nodig voor Sluis. is de kracht van deze its." araers mocht nog een keer de dejaarstrekking doen. De zaal vol met veelal oud-bestuurs- ai met hun echtgenotes. De men van het eerste uur, die MVS hebben opgericht op 23 ember 1969 waren er ook. Van onze kunstredactie Of ze nu gestikt is in een stukje meloen of niet, dat zullen we nooit weten. Vast staat wel dat ze overleed kort nadat ze een meloen had verorberd, want in haar maag zaten welgeteld 183 meloenpitjes. Haar lijk was bij de vondst van het graf in de Chinese provincie Hunan nog zo gaaf dat het hooguit drie weken oud leek. De dame in kwestie was echter al iets langer dood: de mar kiezin van Dai werd begra ven rond het jaar 168 vóór Christus. *Een bronzen wijnvat met deksel In het vat werden 224 bronzen bijltjes gevonden. foto's peter wolders De spectaculaire grafvondst bij Changsha, de hoofdstad van de zuidelijke provincie Hunan, vormt de spil van de tentoonstelling over Chinese kunst in de Amsterdamse Nieuwe Kerk te zien is. Het gaat om ruim honderd top stukken, die nog nooit buiten China geëxposeerd zijn. Het lijk van de markiezin is daar overigens niet bij. Zij ligt als Sneeuwwitje in de glazen kist in het museum in Changs ha. Vervoeren van het broze lijk zou funest zijn. Geleerden hebben zich afgevraagd hoe het mogelijk is dat het lijk zo lang zo goed bewaard is geble- j ven. De oplossing bleek een- i voudig: een lijk conserveert het best in een ruimte zonder zuurstof. De grafkamer van de markiezin was luchtdicht af gesloten. den. Door autopsie kwam vast te staan dat de vrouw onge veer vijftig jaar oud was en dat ze heel wat ziekten onder de leden had gehad als aderver kalking en tuberculose. En dat ze kort voor haar dood meloen had gegeten. Grafgiften De andere kamers van de tom be bevatten een zo'n 1400 grafgiften: kleding en stoffen, etenswaren, gelakt eet- en drinkgerei, houten graffiguur- tjes en muziekinstrumenten. In dit graf bevond zich ook een bibliotheek met veel manu scripten. Inscripties onthulden de identiteit van de doden: de Markies van Dai, zijn vrouw en zijn zoon. Die grafgiften en de biblio theek onthullen een schat aan SU, 'Aandachtstrekker op de expositie is een hol zwijn van "Ww uit de twaalfde eeuw vóór Christus, bij toeval in 1981 Sponden door een spittende boer. 115 1871 begonnen arbeiders "iet het hakken van een schuilkelder voor het nabijge legen militair ziekenhuis in j een van de twee heuvels vlak Wten de provincie-hoofd- Daarbij stuitten zij op een harde leemlaag. Door het paven waren barsten in de leem ontstaan, waaruit brand- bare gasbellen opborrelden, j Sekten Kort daarop gingen archeolo- I ?en aar> het werk. Zij groeven "oor een dikke laag aange- stamPte aarde, vervolgens °r een muur van houtskool en tenslotte door de compacte I if?'?3®' Daaronder bevond I 'c" graftombe, die vijf ka- i laCtS onwatte- De markiezin 1 m een van die kamers, in en constructie van drie per- u„«m e^aar passende houten I jÏÏrfsten- Haar lijk was ge- j ul" in tweeëntwintig liikwa- cultuur-historische gegevens, van de eet- en drinkgewoonten tot de dodencultus en van het maken van stoffen tot de tra ditie van gymnastiekoefenin gen. Alles wat zich in de graven be vond, stond nauwkeurig op een inventarislijst van bam boelatjes geregistreerd, tot aan de recepten van de gerech ten toe. Veel voorwerpen uit de graven van het markiezengezin zijn schitterend om te zien. Servies in rood-zwart lakwerk, man tels met gestileerde wolkenpa tronen, die verwijzen naar de grote betekenis die de Chine zen toekennen aan de steeds wisselende vormen van wol kenvelden in de lucht. Houten graffiguren, waaronder de be- diendenschaar van de markie zin, een orkest van vijf muzi kanten en een zangeresje, wier gezicht is afgebeeld op het af fiche van de expositie. BH fH De Amsterdamse expositie toont echter veel meer dan al leen de grafvondsten die tot nu ter sprake zijn geweest. Zo wordt het publiek bij het bin nenkomen geconfronteerd met een rode aardewerken schaal van plm 4000 vóór Christus. En de expositie eindigt met een porseleinen schaal uit de vijftiende eeuw na Christus, toen China inmiddels door de Europeanen was 'ontdekt'. Een belangrijk onderdeel van de tentoonstelling vormen de bronzen en het steengoed. Op de brons, met stukken die een tijdvak van 1300 tot 300 vóór Christus beslaan, zie je gigan tische wijnvaten en enorme klokken, waarvan een exem plaar bijna tachtig kilo weegt. Opvallend bij die vondsten is het bewerkte, bijna getatoëer- de oppervlak van deze voor werpen. Telkens keren de gestileerde wolkenmotieven en mytholo gische monsters terug. Aan dachtstrekker is een hol zwijn van brons uit de twaalfde eeuw vóór Christus, bij toeval In 1981 gevonden door een spittende boer. Een wild zwijn vol schubben, met spitse oor tjes en tekeningen van mon sters op de flanken. Op het deksel van het vat, in de rug van het dier, prijkt een vogel tje. In de poten zitten ronde gaten, vermoedelijk bedoeld om stokken door te steken zo dat het beest in processie ge dragen kon worden. Steengoed De afdeling steengoed toont vazen, borden en beeldjes, ge maakt tussen 300 tot 1500 na Christus. Veel voorwerpen zijn afkomstig van de oven op de Vlakte der Scherven, een ge bied ten noorden van Changs ha, waar het wemelde van de potscherven. Wat in die oven werd gemaakt, eind achtste begin negende eeuw, was vooral bedoeld voor export, ondermeer naar Pakistan, Sri- Lanka en Indonesië. Die scherven wijzen op een strenge keuring: wat niet perfect was werd weggegooid. Amsterdam, Nieuwe Kerk: 'China's verre verleden: rijke vondsten uit Hunan'. Tot en met 18 april. Geopend dage lijks 10.00-18.00 uur. Entree f 12,50. De NS heeft de expo sitie opgenomen in het kor tingspakket van NS-Rail- Ideeën. ptllj III I L- 'i' m s MM tal „H wm mm MË Door onze redacteur Hans Rooseboom Kaatsheuvel - In de werkka mer van Jos van Amelsvoort luisteren we naar zijn Sinfo- nietta per orchestra. Vorig jaar beleefde dit orkestwerk 50 jaar na het ontstaan zijn première in een uitvoering van het Orkest van het Oosten onder leiding van dirigent Jan Stulen. Het is de opname van die premiè re die Jos van Amelsvoort nu laat horen. De verslaggever krijgt een partituur in de handen gedrukt om het moois niet alleen met de oren maar ook met de ogen te kunnen volgen. Via beide zintui gen krijgt een complexen in drukwekkend kunstwerk gestal te. Na het slotakkoord valt de com ponist een eenmansapplaus ten deel. Van Amelsvoorts Sinfoniet- ta is een prachtig werk, geraffi neerd georkestreerd, geschreven in het rijke idioom van de late ro mantiek, het impressionisme en het vroege modernisme. Die tra ditionele maar wel zeer vakkun dige stijl van componeren is pre cies de oorzaak van het dood zwijgen dat Jos van Amelsvoort een leven lang ten deel is gevallen van de zijde van het Nederlandse muziekleven. „Ik heb deze Sinfonietta hele maal vanuit één thema geschre ven," .zegt Van Amelsvoort (85) over zijn 'kleine' symfonie, die als absoluut hoogtepunt een ra- zendknappe fuga heeft. Geschreven vanuit één thema: dat doet onmiddellijk denken aan de 'kiemcel'-theorie die in Nederland voor de oorlog werd uitgedragen door de componist Willem Pijper, die tevens direc teur was van het Rotterdams conservatorium. Intuïtief Toeval? Niet helemaal. Jos vari Amelsvoort studeerde in de jaren '30 bij dezelfde Willem Pijper in Rotterdam. „Maar," aldus de Kaatsheuvelse componist, „ik schreef deze Sinfonietta geheel intuïtief, ik wist niets van een kiemcel, ik wist niet eens dat het moeilijk was om zo te compone ren!" En moeilijk bleek het te zijn. „Het werk lag al die jaren bij me in de kast als een mummie. Om de tien jaar pakte ik het op, werkte eraan en liet het dan weer liggen. Totdat het eindelijk vorig jaar in Enschede werd uitge voerd. Ik was voor die uitvoering nogal bang, want ik had nog nooit orkestmuziek van mezelf gehoord. Maar anderen, die de repetities hadden gehoord, zei den: ga gerust, het is goed." Op 8 januari 1910 geboren in Kaatsheuvel, en nog altijd in het dorp woonachtig, viert Jos van Amelsvoort aanstaande zaterdag zijn 85e verjaardag. Die viering vindt plaats in Breda, waar tij dens een besloten plechtigheid de eerste cd met werken van Van Amelsvoort zal worden ten doop gehouden. Op de cd staan koor- en orgel werken van Van Amelsvoort, uit gevoerd door het Bredase Ka merkoor Cantecleer en de orga nist Albert de Klerk. De schijf is een initiatief van koordirigent Geert van den Dungen die Van Amelsvoort al kende als docent in de algemene muziekleraar en solfège aan het conservatorium in Tilburg. Geert van den Dungen: „Bij toe val ontdekte ik dat mijn leraar Van Amelsvoort ook componist was. Ik stond toen al voor een koor en ik koos een motet van hem. Ik vind hem als componist belangrijker en groter dan geves tigde namen als Herman Strate- gierof Jan Mul." Orkestratie De weg van Jos van Amelsvoort was een moeizame. Met zijn eer ste orkestcomposities wendde hij zich vlak na de oorlog tot een aantal experts, in verband met de orkestratie. „Want daar kon ik helemaal niets vgn," bekent Van Amelsvoort. „Ik heb gebeld met de opvolger van Mengelberg bij het Concertgebouworkest, Edu- ard van Beinum, die had ab soluut geen tijd. Ik ben naar Flip- se geweest, die stond net een bo terham te eten. Hij wierp een blik op mijn werk en zei: zeker aan de piano gecomponeerd. Dat ie mand dat kon zien! Het was waar, en dat was dus fout hè? Uiteindelijk kwam ik terecht in Haarlem, bij Toon Verhey, de di rigent van het Noordhollands Filharmonisch Orkest. Die heeft mij op het goede spoor gezet wat Componist Jos van Amelsvoort: „Waarom is mijn muziek niet eigentijds? Ze is toch ook in deze tijd geschreven?" foto de stem/johan van gurp betreft instrumentatie." De bijzonder talrijke kerkelijke werken van Van Amelsvoort (zie het bijgaande oeuvre-overzicht) werden door de kerk afgekeurd. Meer dan vijftig chromatische motetten, geschreven in een stijl die doorborduurt op die van Bruckner en Diepenbrock, twaalf missen, etc. Pleitbezorger Geert van den Dungen meent: „Ik denk wel eens dat de kerkelijke com missie voor de muziek deze wer ken gewoon te goed vond, of te moeilijk. Te 'modern' kon men ze moeilijk vinden." In de kou Alles heeft Jos van Amelsvoort zichzelf moeten leren, een vol tooide opleiding aan de conser vatoria van Tilburg en Rotter dam ten spijt. „Ik word vaak af geschilderd als 'leerling van Wil lem Pijper'. Dat klinkt indruk wekkend, dus ik heb dat altijd maar zo gelaten. Maar ik heb van hem niks geleerd. Nergens heb ik iets geleerd. Ik ben met het con servatorium geen donder opge schoten, ze laten je in de kou staan." Er was maar één ding dat Jos van Amelsvoort zijn leven lang wilde, en dat was componeren. „Maar de grote vraag waarvoor ik stond was: hoe moet je componeren? In de jaren '30 ging ik een keer naar het Concertgebouw in Amster dam, daar werd een stuk van de Amerikaanse componist Copland uitgevoerd. De hele zaal brulde van het lachen! Maar voor mij was dat concert een openbaring. Want ik had iets heel belangrijks geleerd: namelijk dat dit mijn richting niet was." Langzaam kreeg Jos van Amels voort vertrouwen in zijn eigen ta lent en in zijn eigen richting. „Ik heb moeten filosoferen, dat is niet mijn vak, maar ik moest wel. Ik heb veel gehad aan het werk van de Engelse kardinaal New man uit de 19e eeuw. Die legt sterk de nadruk op ontwikkeling, continuïteit en logische samen hang. Die miste ik in de muziek van die tijd. Te beginnen met Pij per hebben ze de schoonheid van de muziek laten varen. Atonale muziek vind ik willekeurig en zelfs pervers." Eigenlijk had Jos van Amelsvoort dus 50 jaar eerder geboren moe ten worden. Als hij nu eens in 1860 was geboren, tegelijk met bijvoorbeeld Gustav Mahler, die hij 'de grootste componist van deze tijd' noemt. Maar nee: „Als ik vijftig jaar eerder was geboren had ik niet zo hard gewerkt. Ik heb als een leeuw gewerkt. Ik heb maar één talent en ik mocht dus niet mislukken." „Ik had een minderwaardig heidscomplex, omdat ik niet snapte wat iedereen mooi vond. Ik was bang met mijn werk naar buiten te treden, uit angst voor epigoon te worden uitgemaakt. Mijn muziek werd niet eigentijds gevonden. Maar waarom is mijn muziek niet eigentijds? Die is toch ook in deze tijd is geschre ven? Het is allemaal leugen en bedrog." Het heeft Jos van Amelsvoort nooit meegezeten. „Op het conservatorium werd mijn muziek nooit uitgevoerd, en later mijn orkestmuziek niet. De kerk weigerde mijn religieuze muziek. Ik werd gewoon het mu ziekleven uitgetrapt. Ik was een volbloed harmonieus in een tijd die zwoer bij 'lineaire' muziek. In mijn zakboekje bewaar ik deze uitspraak van Joseph Haydn, die ook op mij slaat: 'Ich war von der Onverdroten, door geen te genslag of miskenning ooit afgeremd, heeft Jos van Amelsvoort in 65 jaar een groot oeuvre op zijn naam Welt abgesondert, und niemand in meiner Nahe konnte mir selber irre machen. So musste ich origi- nell werden.' Ook ik heb mij door niemand van mijn eigen weg la ten afbrengen, maar ik moet wel zeggen dat Haydn wat sneller succes had dan ik." Drogisterij Pas op 45-jarige leeftijd vond Van Amelsvoort een baan in de muziek, namelijk als docent aan het conservatorium in Tilburg. Al die tijd daarvoor wijdde hij aan het componeren. „Ik had dat nooit gekund zonder mijn vrouw. Zonder haar zou het niks zijn ge worden. Zij dreef een goedlopen de drogisterij hier in Kaatsheu vel." „Met het schrijven van kerkmu ziek ben ik door blijven gaan vanwege mijn geloof. Die muziek moet liefst in de dienst worden gezongen,' maar als dat niet kan dan heb ik graag dat ze 't buiten de dienst doen!" Eén voordeel heeft Jos van Amelsvoort in zijn vroege jeugd gekend: zijn vader werkte hem niet tegen in zijn artistieke aspi raties. „Mijn vader had de eerste radio in Kaatsheuvel, het eerste fototoestel en de eerste platen speler. Ik mocht naar het conser vatorium van de Leergangen in Tilburg, dat toen net was opge richt. En later naar Rotterdam." Nu pas, nu de componist halver wege de 80' is, begint de erken ning te komen. „Ik kreeg een brief uit Amerika, waar tijdens een congres van hoboïsten mijn trio's voor hobo werden uitge voerd. Ik werd gecomplimen teerd dat mijn muziek een ziel heeft. En onlangs heeft het mu ziekarchief van het Haags Ge meentemuseum mijn werk opge nomen. De conservator was ver rast en verheugd over mijn mu ziek." Brabants Orkest Het Brabants Orkest speelt vol gende maand tijdens concerten in Eindhoven, Den Bosch, Tilburg en Oss de tweede Prélude van Jos van Amelsvoort. Verbitterd is de componist niet. „Maar ik heb het orkest Concertino voor hobo (of klarinet) met begeleiding van 12 blaasinstrumenten (1930) Sinfonietta Tema con variazioni Schizzo Spagnuolo I, II en III (met Engelse hoorn) Ouverture alla francese Ouverture in F Concerto Grosso Préludes piano 16 pianostukjes naar sprookjes van Andersen polyfone etudes 2 Toccata's orgel koralen en koraalvoorspe len, Toccata, Fantasia symp- honica, fantasieën, Ouvertu re alla francese koor 10 missen 50 'Cantus Vesperales' (1948-1990) 30 gregoriaanse motetten (1989) Reien uit Vondels Lucifer Reien uit Philoctetes van Sophocles Volksliedbewerkingen 7 Poemes de Paul Verlaine (1993) harmonieorkest 2 Sinfonia's Larghetto e presto Larghetto e scherzo Hommage a Peter Iljitsj Prelude Partita 4 Suites Lento e alla marcia Tre Notturni Ballade Pavane e cappriccio Cantilene blazersensemble Deux Elégies a 14 instru ments Musiehetta per 14 stru- menti Ouverture alla Francese (met piano 4-mains) 4 Trio's voor 2 hobo's en Engelse hoorn 40 duo-etudes voor 2 clari- netten of hobo/engeise hoorn Quintet voor 5 hobo's (1994) bewerkingen eontrapuntische bewer kingen van composities van Telemann, Vivaldi, Corelli,, Marcello, Nardini, Tartini, Grazioli, Marcello, Loeillet, Locatelli, Graun, Varia Muziek voor hobo en piano, harp en piano, blaassextet, hobo en harmonieorkest, etc. lange tijd heel erg gevonden dat ik niet werd uitgevoerd. Dat ge voel heb ik nu niet meer, maar het is een gevecht geweest, ook met mezelf." Waar is Jos van Amelsvoort nu mee bezig? Hij is weliswaar 85, maar gezond en vitaal. „In 1929, toen ik 19 jaar was, voltooide ik een pianoconcert, dat sterk geïnspireerd was op het beroem de eerste pianoconcert van Tchaikovski. Ik overweeg om dat pianoconcert nog eens onder handen te nemen." Jos van Amelsvoorts zelfvertrou wen en zelfbewustzijn is tijdens zijn lange leven nooit geknakt. „Er is niet één Nederlandse com ponist met wie ik een werk van mij zou willen ruilen. Ook met Diepenbrock of Pijper niet. En ook niet met Sweelinck. Ach, die was nog niet rijp! Die schreef geen muziek, die schreef een soort lintwormen." De 'Prelude II' van Jos van Amelsvoort wordt uitgevoerd door Het Brabants Orkest o.l.v. Jacques Mercier op 14 februari in De Lievenkamp te Oss, op 16 fe bruari in Theater aan de Parade te Den Bosch, op 17 februari in Mu ziekcentrum Frits Philips te Eind hoven, op 18 februari in de Til- burgse Schouwburg en op 19 fe bruari opnieuw in Eindhoven. Aanvang 20.15 uur, op 19 februa ri 14.15 uur. De cd met koor- en orgelwerken van Jos van Amels voort is uitgebracht door muziek handel Spronk in Breda en ver krijgbaar in de platenzaken. ■mi MÊÊÊÊÊÊÊÊË

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1995 | | pagina 13