DE STEM
OUDJAAR '94
Vreemdelingenhaat
sluimert
nog steeds in
Terneuzen
De daders van
aanslagen en
bekladding zijn
nooit gepakt
ZATERDAG 31 DECEMBER 1994
■■H
Een
worsteling
met racisme
biedt de politie in 1995 een informa
tiepakket aan, om racisme en discri
minatie te kunnen herkennen en er
beter mee om te gaan.
Daarnaast verzamelt de politie in
lichtingen over personen en organi
saties. „Wees er van verzekerd dat
een heleboel dingen niet zo onopge
merkt aan ons voorbijgaan als wel
lijkt. We houden anti-democratische
bewegingen nauwlettend in de ga
ten."
„Het is nu schijnbaar rustig," meent
Snelders. „Daar mogen we et.'
niet de conclusie aan verbim'u dat
het zomaar een oprisping was. Net
zo goed als het zich ineens voordeed,
is het ineens stil. Maar nog steeds
zijn alle elementen aanwezig om be
zorgd te zijn. Als je luistert naar ge
sprekken over buitenlanders is dat
heel duidelijk. Je hoort mensen zeg
gen: 'de maat is vol', 'de grens is be
reikt'. Dat is niet altijd verwijtend
bedoeld, maar je ziet dat er constant
een koppeling wordt gelegd: 'Wij
moeten meer betalen omdat er zo
veel buitenlanders zijn'."
Het begint allemaal 'onschul
dig'. Onbekenden kladden
in januari racistische leu
zen en hakenkruisen op het
Roosevelthotel, na de bekendma
king dat er tijdelijk asielzoekers ko
men wonen. Soortgelijke kladschrif
ten ontsieren in de dagen die volgen
ook andere panden, waaronder de
woning van burgemeester Barbé.
Scholieren trekken vijftienhonderd
man sterk door de straten van Ter-
neuzen in een demonstratie van hun
afschuw. Leerlingen van een aantal
scholengemeenschappen zamelen
handtekeningen in onder mede
scholieren en bezorgen zo hun
school de status 'School zonder Ra
cisme'.
Daarna is het kalm, tot de uitingen
van vreemdelingenhaat in juni esca
leren. Anonieme daders stichten
binnen enkele dagen brand in de is
lamitische moskee en het ontmoe
tingscentrum van de Turkse ge
meenschap aan de Haarmanweg. Ze
besmeuren het ontmoetingscentrum
met racistische leuzen als 'Turken
Dood'.
Daarna zijn de woningen van Snel
ders, Van der Haar en Kerckhaert
doelwit van vermoedelijk dezelfde
brandstichters. Verschillende instel
lingen en de eerdere slachtoffers van
racistische aanslagen worden in de
dagen die volgen telefonisch of
schriftelijk bedreigd.
Snelders en de andere twee sla
fers mobiliseren de bevolking met de
tegenactie Terneuzenaar Tegen Ter
reur. Burgemeester Barbé neemt op
1 juli 4612 handtekeningen van ver
ontruste inwoners in ontvangst. Ook
maakt Snelders zich sterk om het
slapende platform Kleurrijk Ter-
neuzen nieuw leven in te blazen, de
groep die meer begrip wil kweken
voor de buitenlandse vluchtelingen
in ons land.
Barbé juicht die initiatieven toe.
„Doordat het racisme de kop opstak,
moest ik toch gelukkig constateren
dat de overgrote meerderheid van
onze gemeenschap dit niet pikt. 'Het
gaat te ver en dat is een schande'.
Dat is op zich goed. Maar'je moet
waakzaam blijven. Om racisme te
gen te gaan moet je iets doen aan de
beeldvorming. Blijven communice
ren op basis van feitelijke informa
tie. Wat gerichte acties betreft, moe
ten de initiatieven vanuit de bevol
king komen. Wij proberen die als ge
meente te ondersteunen."
Zoals dat gebeurt bij de herdenking
van vijftig jaar bevrijding. „We
moeten consequent blijven waar
schuwen. Ook op scholen. Het is een
goede zaak dat al veel scholen de
tentoonstelling van de Anne Frank
Stichting in de hal van het gemeen
tehuis hebben bezocht."
Racisme vloeit volgens AZC-
directeur Berentsen deels
voort uit onbegrip en onwe
tendheid. „Mensen weten
vaak niet wie asielzoekers zijn en
waarom ze hier komen. Velen nemen
niet hun verantwoording als Neder
lands staatsburger. Ons land heeft
het verdrag van Geneve onderte
kend. Daarin staat dat vluchtelin
gen opgenomen moeten worden. Wel
wisselt de ontvangst van asielzoe
kers enorm per gemeente. In de ene
plaats (Zuiddorpe) worden de bewo
De nacht van zondag 12
op maandag 13 juni. J.
Snelders, directeur van
de stichting Welzijn in
Terneuzen, schrikt zich
lam. Hij ruikt een
brandlucht en snelt naar beneden.
Tot zijn ontsteltenis ziet hij zijn
voordeur in brand staan. Onbeken
den hebben brandend materiaal
door de brievenbus naar binnen ge
gooid.
Het is een triest en grimmig diepte
punt in een reeks racistische ter
reurdaden die de Scheldestad al
maanden in haar greep houdt. Ook
H. van der Haar, voorzitter van
Vluchtelingenwerk, en het PvdA-
raadslid E. Kerckhaert komen aan
de beurt.
Het wordt weer rustig in Terneuzen.
Maar schijn bedriegt en waakzaam
heid blijft geboden, zegt Snelders.
Ook burgemeester R. Barbé en di-
Vandaag is het op de kop af een jaar
geleden. Minister d'Ancona (WVC)
bereikt een akkoord met de gemeente
Terneuzen over de opvang van asiel
zoekers. 'Er is sprake van een nood
situatie. Het zou echt inhumaan zijn
geen gehoor te geven aan het verzoek
van de minister', verklaart burge
meester Barbé na afloop van het on
derhoud. Wat in de maanden erna
volgt, is onmenselijk. Terneuzen
krijgt af te rekenen met terroristen
die er extreem-rechtse sympathieën
op na houden en zich steeds agressie
ver manifesteren. De bevolking is ge
schokt. Uit verschillende hoeken ko
men tegenacties op gang, de politie
houdt een klopjacht, maar de daders
zijn nooit gepakt. Vier mensen die
nauw betrokken waren bij de ge
beurtenissen blikken terug.
Door Frank van Cooten
en Harold de Puysseleijr
recteur N. Berentsen van het Asiel
zoekerscentrum (AZC) Roosevelt
denken er zo over.
Berentsen verwacht dat racisme de
kop weer opsteekt als de gemeente
raad in september besluit de termijn
van het AZC met and.erhalf jaar te
verlengen. „Ik ben zeer alert ge
weest", aldus Berentsen. „Gelukkig
zijn excessen uitgebleven." In ieder
geval is voorlichting volgens haar
heel belangrijk. Daarom wil zij in
februari een voorlichtingsbijeen
komst houden voor iedereen die
geïnteresseerd is.
Ook Barbé houdt na die raadsverga
dering ernstig rekening met nieuwe
racistische aanslagen, „We zijn bij
zonder alert geweest toen de ge
meenteraad het besluit nam de ter
mijn van het asielzoekerscentrum
met anderhalf jaar te verlengen. En
kele plaatsen werden nauwlettend
in de gaten gehouden. Gelukkig is er
niets voorgevallen. Maar racisme
blijft wel sluimeren. Zo is het monu
mentje bij het gemeentehuis enige
tijd geleden nog beklad. Daarom
blijft de politie in ieder geval oplet
tend."
Toch leidt wekenlang intensief
speurwerk door vijf rechercheurs
afgelopen zomer niet tot aanhou
ding van verdachten en Barbé be
schouwt dat als een 'persoonlijke
nederlaag'. Hij trekt er de voorzich
tige conclusie uit dat het om een en
keling ging of een heel klein groepje.
„Want een grote groep zou opvallen
in een stad als Terneuzen."
De districtschef van de politie in
Zeeuws-Vlaanderen, F. Gouds
waard, houdt als zovelen een onte
vreden gevoel over aan het resultaat
van het onderzoek. „Er was ons veel
aan gelegen de daders te pakken te
krijgen. Maar het probleem is dat zij
niet in openbaarheid te werk gaan.
Omdat ze weten dat de samenleving
hun gedrag niet pikt. Dat maakt het
gecompliceerd er een vinger achter
te krijgen. Het opsporingsteam is
opgeheven, wat niet wil zeggen dat
het onze aandacht niet meer heeft."
Die aandacht richt zich nu op het
nemen van maatregelen vooraf. Dat
staat in het beleidsplan: 'In 1995
stelt de politie zich actief op bij de
bestrijding van discriminatie en ge
weld tegen allochtonen, reageert
niet uitsluitend op meldingen, maar
pakt ook eigen waarnemingen on
middellijk aan'.
Dezelfde doelstelling staat
overigens ook dit jaar al in
het politiebeleidsplan, maar
het komende jaar belooft
Goudswaard er serieus werk van te
maken. Om-uitingen van vreemde
lingenhaat beter te signaleren, is in
overleg met het Anti Discriminatie
Bureau Zeeland gezocht naar een
trainingsprogramma. Het bureau
Een krachtig protest tijdens de scholierendemonstratie tegen racisme. foto's camile schelstraete
De in brand gestoken voordeur van Joost Snelders, directeur van de
Stichting Welzijn.
ners met open armen ontvangen,
terwijl andere gemeenten daar veel
meer moeite mee hebben."
Barbé denkt dat de komst van het
AZC voor de terroristen het ultieme
moment was om hun racistische ge
voelens te uiten. „De mensen wer
den getroffen die een rol hebben ge
speeld in de begeleiding van asiel
zoekers en in de besluitvorming zo
als vluchtelingenwerk, stichting
welzijn, raadslid Kerckhaert en mij
zelf."
Buitenlanders zijn de zondebok zo
als enkele jaren geleden werklozen
mikpunt waren om gevoelens van
onvrede over de (economische) si
tuatie op af te reageren, zegt Snel
ders. „Het gedrag van een paar
wordt altijd dankbaar gebruikt om
over de hele groep te leggen. Er ver
blijven driehonderd asielzoekers in
het Roosevelt. En daar zitten na
tuurlijk ook wel een paar goede tus
sen. Zoals we toen allemaal wel één
haanloze kenden die zijn uiterste
best deed. Maar de meerderheid is
profiteur. Dat is hoe veel mensen er
volkomen ten onrechte over den
ken."
Berentsen sluit daarbij aan. „Velen
zeggen: Kijk, driehonderd asielzoe
kers die allemaal ons geld opmaken.
Die mensen hebben ook vaak niet de
bereidheid het echte verhaal aan de
weet te komen. Dat de asielzoekers
uit verschrikkelijke omstandighe
den komen. Natuurlijk, onder die
driehonderd zijn er altijd die pro
blemen veroorzaken. Op zo'n aantal
heb je altijd rotte appels. Maar dat
heb je ook als je driehonderd Neder
landers bij elkaar zet."
Het klinkt tegenstrijdig, geeft hij
zelf aan, maar misschien moeten we
de plegers van de racistische aansla
gen wel dankbaar zijn. „Het sudder
de natuurlijk al lang. Nu zijn we met
de neus op de feiten gedrukt en is
het vraagstuk scherp in beeld geko
men."
Met het vraagstuk bedoelt hij de
sluimerende normverharding in de
maatschappij. „Eerst voor mezelf
zorgen, dan komt pas de ander. Je
ziet. dat op allerlei terreinen. Op
schoolpleinen geldt het recht van de
sterkste weer. Daarom is een struc
turele aanpak in het onderwijs no
dig. We moeten voortvarend verder
met allerlei activiteiten. Millimeter
voor millimeter proberen het sociale
beter in beeld te krijgen. In een so
ciale maatschappij heeft racisme
geen kans." Snelders is overigens de
eerste die grif toegeeft dat het een
werk van lange adem is om dat te
bereiken.
Voor Barbé is het belangrijk dat in
tegratie en verdraagzaamheid van
twee kanten komt. „De liefde kan
niet van een kant komen. Ook de al
lochtonen moeten een beetje in
schikken. Het probleem, ook in Ter
neuzen, is dat de Marokkaanse be
volkingsgroep heel moeilijk te berei-
kerl is. Met de Turkse gemeenschap
boeken we vooruitgang, maar met
de Marokkaanse groep nauwelijks.
En daar heerst grote werkloosheid.
Dat de drughandel voor een groot
deel in handen is van de Marokka
nen werkt ook racisme in de hand.
Ze hebben weinig scholing en dus
een kleine kans op werk. Maar ook
onder de blanke bevolkingsgroep
heb je criminelen."
Tot eind vorig jaar gaan openlijke
uitingen van vreemdelingenhaat
volledig langs Terneuzen heen. „Je
ziet televisiebeelden," aldus Barbé.
„Maar omdat het zover weg is gaat
het min of meer aan je voorbij. Dat
het nu in je eigen omgeving gebeur
de, betekende een schok. Het was
een zeer schokkende ervaring."
Snelders kan daar als direct slacht
offer van de terreuracties over mee
praten. „Wekenlang denk ik er niet
aan, maar van tijd tot tijd piept het
even naar boven. Het is iets dat je
niet meer kwijtraakt. Hoewel het
niet zo ver gaat dat het mij en mijn
gezin volledig bepaalt. Wel check je
een keer extra of de deur goed op
slot zit. Of er bij de brievenbus geen
dingen hangen die snel in de fik
kunnen vliegen."
De bewoners hebben zich niet
echt druk gemaakt over de
racistische aanslagen. Ze
hebben immers heel andere
normen omdat ze uit verschrikkelij
ke gebieden komen. Toch heeft eeri
aantal het gevoel hier niet welkom
te zijn. Dat heeft bijvoorbeeld te
maken met de moeilijke manier
waarop de kinderen op de scholen
voor het volgen van onderwijs te
recht zijn gekomen. Dat heeft veel
voeten in de aarde gehad."
Berentsen heeft weinig goede woor
den over voor mensen die ongenuan
ceerd en anoniem kritiek uiten. „Ik
respecteer mensen die mij bellen om
er persoonlijk over te praten. Dat
moet niet anoniem gebeuren. Men
sen die ongenuanceerde kritiek leve
ren, zie ik nooit."
In de ogen van Snelders heeft dat al
les te maken met de verschuiving
van de tolerantiegrens. „Het wordt
steeds haalbaarder om steeds harde
re maatregelen te nemen en steeds
zwaardere eisen te stellen aan men
sen die hier naartoe komen. Mensen
die echt racist zijn, voelen zich daar
door gesterkt en proberen besluiten
te forceren die stoelen op racistische
opvattingen."
„Het is absoluut noodzakelijk er
voor te zorgen dat die lieden geen
breed draagvlak vinden in de maat
schappij. We moeten er met zijn al
len voor zorgen dat ze hun argumen
ten niet kunnen hanteren, waardoor
ze eenlingen blijven. Zorgen dat ze
geen macht kunnen ontlenen aan de
maatschappelijke opvattingen."
Protestkaarten in het Terneuzense gemeentehuis.
