Per 'taxi' door Tunesië
De chaos in het zuiden van land is overrompelend
4A
Alfa 145:
auto met
erkertje
Daewoo wil
vijftig
dealers in
Nederland
Open Opel
Corsa
u
2
E2
DE STEM
SURPLUS
E3
ONDER DE KURK
Gafsa!
Wrakken
RUBRIEK
Transavia: zeven nieuwe bestemmingen
O DECEMBER 1994
VRIJDAG 30 DECEMBER 1994
Door Hein Sluijter
ijze te werk gaat bij het
tukje voor stukje ontrafelen
an het raadsel, houd je
teeds kansen over om de
ijn eventueel dan maar ge-
eeltelijk te achterhalen.
over
arel Koolhoven heeft eens
eschreven hoe hij een be
nende wijnhandelaar per-
lex heeft laten staan. Kool
oven zal wel gedacht hebben
het is weer zover', want hij
reeg een glas aangeboden
et de mededeling: "Je raadt
ooit wat dit is". Koolhoven
ook er even aan en zei toen
eteen: "Dit is een Krim-
ijn'kToevallig was hij even
evoren naar een proeverij ge-
eest, waar hij voor het eerst
an zijn leven kennis had ge-
aakt met de aparte geur en
maak van Krimwijnen. "Hoe
s het mogelijk", had de wijn-
andelaar uitgeroepen. Kool
oven vertrok en zei niets
over die proeverij. Dit soort
geluk moet je als proever
kunnen hebben.
Wat makkelijker wordt het
wanneer er blind geproefd
wordt met behulp van multi
ple choice. Bijvoorbeeld drie
wijnen raden, waarvan de ge
gevens bekend zijn zonder dat
je weet wat nu in glas een,
twee of drie zit. Kost ook
hoofdbrekens maar dan kun
je pas wat aardigs doen met je
ervaring en kennis.
Je kunt ook nog proberen te
proeven met een blinddoek
om. Een leuk spelletje. Want
dan is de moeilijkheidsgraad
ten top gevoerd. Ik heb ooit
eens overmoedig ja geant
woord op de vraag of ik het
verschil wel kende tussen ro
de en witte wijn. Zonder dat
je wat ziet, is dat onverwacht
zo buitengewoon lastig, dat je
je zowat begint te schamen.
Probeer het maar.
tsehotel' een in de oven bereide
ptueel zure appelen en puree,
otel' heet, weet ik niet. Ik houd
ht gegeten werd - iedereen moe
een stevige hap. Een maaltijd
n worden, zodat de jagers snel
ij eerder laat dan vroeg thuis-
b ik een drukke dag en daarna
iet zelden de avond tevoren of
id mijn schotel, die op ieder
korstje voorzien kan worden in
rstvakantie ook 'wandelschotel'
wandeling.
;len
ap
■meel en enkele snippers boter
ze gaar. Maak ook de wortelen
gante vingerlange stukken; kook
Verhit de olie en bruin hierin het
ippers en de knoflook in kleme
t wanneer dit licht gebruind is.
dat de uien glazig zijn. Maak dan
rkruimelde halve bouillonblokje,
im een hoge vuurvaste schotel en
:1. Leg bovenop de in plakken
esneden peterselie. Dan komen
wortelen.
elen gaar zijn. Giet ze af, laat ze
jn. Maak de puree op smaak met
t en boter. Dek de schotel af met;
irdt voorzien van paneermeel en
van een op 175 graden voorver
wanneer de schotel begint te
ruin korstje op zit. Eventueel
met sla-uitjes en komkommer.
Een oase in Tunesië.
Door Arnold Mandemaker
Hij hangt in de winkel, aan
de marktkraam en bij de
kapper. In taxi, bank, hotel,
gemeentehuis, politiebureau
en willekeurig welke muur.
Als statige staatsman, bui-
ten-proportionele reus die uit
de massa oprijst, vriendelijke
oom of strenge vader. Zine El
Abidine Ben Ali heet hij en
hij is president van Tunesië.
Maar ook al staart hij zijn on
derdanen honderdduizendvoudig
aan, het gezicht van Tunesië is
hij niet. Daarvoor is hij te glad,
te ver verheven boven de massa.
Het gezicht van Tunesië, dat is
die oude man die op zijn ezelwa-
gentje voorbij boldert. De ge
sluierde vrouw die haar blik af
wendt. De jongeman in zwart
leren jasje. De honderden kinde
ren die om een balpen bedelen.
De chaos is overrompelend. Op
een binnenplaatsje in de zuide
lijke oase-stad Tozeur staan
ruim twintig stationwagens
schots en scheef opeengepakt.
Het zijn vooral stokoude Peu-
geots van het type 404 Familiale
met vele honderdduizenden kilo
meters op de teller. Auto's die
met ijzerdraadjes, plakbandjes
en rubbertjes bijeen worden ge
houden. Het zijn louage's, taxi's
voor groepsvervoer die de ver
bindingen tussen de verschillen
de Tunesische steden onderhou
den.
Een smalle gang, nét één auto
breed, voert van het binnen
plaatsje naar de hoofdstraat.
Toeterend, gebarend en roepend
banen in- en uitgaande chauf
feurs zich een weg door het
gangetje.
Op de binnenplaats, waar bij
gebrek aan wind de temperatuur
om 10.00 uur al naar de dertig
graden klimt, schuifelt een bonte
mensenmassa rond. Een jongen
voert een oude, blinde man aan
de hand mee. Een gesluierde
vrouw draagt een mand met kip
pen. Een man trekt aan een
touwtje zijn geit mee, een vrouw
sjouwt met een onwaarschijnlij
ke hoeveelheid tassen.
Een dikke, hevig zwetende man
roept vrijwel zonder onderbre
king zijn bestemming: 'Gafsa
Gafsa We gaan hem voorbij,
want Gafsa is wellicht een mooie
stad, maar niet ons reisdoel. Wij
zijn op zoek naar een louage die
ons van Tazeur naar de volgende
oase, Kebili, kan vervoeren.
Een vriendelijke chauffeur
werpt zich op als leidsman. „Je
moet een taxi hebben met een
blauwe streep, want die gaan
naar Kebili", zo legt hij het
systeem uit. Hij wijst ons een
plaatsje tegen een muur in de
schaduw. „Ik waarschuw wel."
Na een half uurtje rolt een be-
Een armbandenmaker in een
Tunesische bazar.
FOTO'S ARCHIEF DE STEM
stofte stationcar binnen: de
louage voor Kebili. Er is plaats
voor zes passagiers en er zijn
zeker twaalf gegadigden. Dank
zij de leidsman, die aan de dis
cussie enkele welgekozen
krachttermen bijdraagt, gaat het
aanmonsteren soepel. De taxi
oogt als de nachtmerrie van een
monteur, maar het rijdt.
Eenmaal onderweg blijkt dat het
oude beestje nog over voldoende
pit beschikt: de snelheid die het
ding ontwikkelt is adembene
mend. Remmen doet de chauf
feur zo weinig mogelijk, toeteren
des te meer. Van enig veerver-
mogen is allang geen sprake
meer, de wegligging is met de
term 'dweilen' overdreven floris
sant omschreven.
De chauffeur vertrouwt meer op
de leidende hand van Allah dan
op verkeersregels. De passagiers
luiken in alle rust de ogen, onbe
wogen onder de angstaanjagen
de capriolen van de chauffeur.
Hij haalt met een rotvaart een
vrachtwagentje in vlak voor de
top van een heuveltje, passeert
een ezelwagentje in een scherpe
bocht en gebruikt de volle
breedte van de weg. Er zijn
inderdaad niet veel tegenliggers,
maar toch....
De passage van Chott el Jarid,
het zoutmeer waarvan het reis
gidsje uitdrukkelijk meldt dat je
daar vooral géén autopech moet
krijgen, gaat gelukkig probleem
loos. Links en rechts van de weg
liggen restanten van auto's, bus
sen en vrachtwagens die de over
tocht niet hebben gehaald. Eens
zal ook deze louage hier een
eeuwige rustplaats vinden, maar
dat moment is nog niet aange
broken.
De behouden aankomst in Kebili
vraagt om een beloning. In dit
geval is dat een bezoek aan de
lokale barbier. De kapper brengt
een indrukwekkende hoeveel
heid kammen, scharen, messen
en tondeuzes in stelling, maar
begint met een stevige hoofd
massage. Twee jonge assistenten
geven, als betrof het een opera
tie, de gewenste werktuigen aan.
In de spiegel trekt, terwijl de
barbier zijn werk doet, een bonte
stoet dromedarissen, muilezels
en terreinauto's voorbij.
De kapper is niet snel tevreden:
alle haren krijgen afzonderlijk
zijn volle aandacht. Dan volgt
een uitgebreide wasbeurt, op
nieuw een hoofdmassage, nog
eens bijpunten en uitdunnen en
als slotakkoord een wolkje in
tens ruikend hoofdwater. De
schade bedraagt iets meer dan 2
dinar, omgerekend drie gulden
vijftig.
De buurman van de kapper
drijft een eethuisje. De eigenaar
beveelt de specialiteit van het
huis aan. „En dan eet ik gezellig
een hapje mee", zegt de man als
hij met een brede glimlach een
soepterrine op tafel zet. In een
bruin soepje drijven stukjes aor
ta en brokjes lillend wit vlees
met pukkeltjes rond. „Schape
maag," glundert de kok. „Heel
gezond." Gul schept hij op.
Tijd om door te reizen naar
Douz, het laatste stukje min of
meer structureel bewoonde we
reld voordat de Sahara écht be
gint. Een verse louage overbrugt
de afstand van circa 40 kilome
ter. Hier begint de Sahara en die
ziet er direct uit zoals de Sahara
eruit hoort te zien: een onafzien
bare vlakte van gele, geribbelde
zandduintjes. Tanige geiten zoe
ken op eigen houtje naar eetbare
Middelandse Zee
Tunis
ynr Vi/v
As
f CbottEIJerid f
Tunesië
Algerije
Libië
100 km
vegetatie. Zelfs de gebleekte
botten ontbreken niet. Dromeda
ris, aan het formaat te zien.
Achter een bosje dadelpalmen
valt de bloedrode zon met grote
snelheid over de rand van de
einder. Ver weg klinkt de oproep
tot het avondgebed.
Een herder nadert. Sissend, flui
tend en steentjes gooiend houdt
hij een kudde van zestig schapen
en geiten bijeen. Een magere
hond bekommert zich om de
achterblijvers. Ibrahim is de
naam, de kudde beheert hij sa
men met zijn broer.
Als in de reeks uit te wisselen
beleefdheden wordt geïnfor
meerd naar het welzijn van
vrouw en kinderen, betrekt zijn
gezicht. Hier wordt een gevoeli
ge snaar geraakt. „Ik ben niet
getrouwd," bekent Ibrahim. „Ik
verdien te weinig om een familie
te onderhouden." Voor de derti
ger begint de tijd te dringen: „Ik
wil toch wel graag zonen."
Ibrahim klopt het stof van zijn
jas en poseert trots in ruil voor
een bijdrage aan zijn bruids
schat. Dat hij maar veel zonen
mag krijgen. Inshallah.
Vanuit Schiphol en Zaventem
(Brussel) gaan diverse lijndiensten
naar Tunis en Monastir. De vlucht
vergt circa 2'/z uur. In het seizoen
gaan ook diverse charters. De
meeste toeristen blijven aan de
kust hangen. Wie naar het binnen
land wil, kan reizen per vliegtuig (er
gaat een binnenlandse vlucht van
Monastir naar Tozeur), auto of
trein. Louage-taxi's kosten circa 4
dinar (7 gulden) per 100 kilometer.
Een terreinauto met chauffeur hu
ren is aanzienlijk duurder. In deze
sector zijn diverse lokale aanbie
ders actief.
Tunesië is 's zomers zeer warm: in
het zuiden is 50° Celsius geen uit
zondering. In herfst en lente zijn de
temperaturen dragelijker; het kan
in de woestijn 's nachts pittig koud
worden.
Er geldt geen visumplicht, wel
moet het paspoort bij entree nog
drie maanden geldig zijn. Frans is
een gangbare taal, ook verkeers
borden en aanduidingen zijn vrij
wel altijd voorzien van Franse tek
sten.
Informatie bij het Tunesisch Natio
naal Verkeersbureau, Muntplein
2III, 1012 WR Amsterdam, telefoon
020-6224971, of bij de reisbureaus.
Door Rien van der Steen
Het uitzicht in de nieuwe Alfa
Romeo 145 is fantastisch. Je
hebt het gevoel alsof je in een
koepel zit. Ruim overzicht, dus
veilig, al gooien die dikke mid
denstijlen roet in het eten.
De auto zit ook lekker royaal.
Zeker voorin. Voor een gezin
met kinderen is deze Alfa min
der geschikt. Wie een vierdeurs
gewend is moet tot mei wach
ten: dan komt de échte opvolger
van de 33, de 146. Met vijf
deuren en dus een 'gezinsvrien
delijker' uitstraling.
De draaicirkel van een 33 was
absurd groot. De 145 is met
gemak in één keer andersom in
de straat te krijgen. De 1.6
motor is lekker pittig, als er
tenminste op toeren gereden
wordt. De boxermotor is geluk
kig gehandhaafd. Net als die
diepe roffel die gepaard gaat
met het optrekken. Lekker.
De versnellingsbak gedraagt
zich stroef. De bediening met
kabels heeft niet dat gebracht
wat de mgenieri in Arese ervan
wilden maken. Het kleine stuur
ligt prettig in de hand met een
fijne grip. Het 'bolle' binnen
werk - met airbag - oogt spor
tief. De digitale km-teller is ten
opzichte van de 33 een noviteit.
De snelheidsmeter is ook al
elektronisch. De stoelen zijn
uitstekend voor mensen met een
De Alfa Romeo 145 valt op door zijn bijzondere vormgeving.
lengte van ca. 1.80 meter. Ver
velend zijn de duidelijk van
Lancia geleende ruitewissers:
de bediening is lastig en de
interval doet zijn werk irritant.
Achter de achterbank is niet
bijster veel plek voor de bagage,
maar als de gedeelde achter
bank plat gaat ontstaat er toch
een flinke bergruimte. Het re
servewiel is een 'thuiskomertje'.
De wegligging is prima, maar
daar was bij de 33 al niet veel
op aan te merken.
De fraaie neus lijkt op een uil
tje, maar imponeert. Het kontje
had best wat meer pretenties
mogen hebben. Verder een
prachtige vorm. Heeft iets van
de Honda Aerodeck of de Civic,
maar de lijnen zijn geraffineer
der. De achterklep scharniert
diep in het dak, het front zit
dicht bij de grond en de vorm
van ruiten.en carrosserie geeft
de indruk dat de auto achter
omlaag loopt.
Opvallend is de enorme ruimte
voor de benen van de voorste
passagier. Die zit in feite in een
privé-erkertje. Mensen die er
niet aan gewend zijn vinden
zichzelf wel erg ver van het
dashboard weg zitten. En dat
geeft sommigen een onveilig ge
voel. Verder is de 145 eenvoudig
van binnen. Geen frutsels, da's
goed. Maar ook wat plastic
achtig. Het handschoenenkastje
is belachelijk klein. De ge
bruiksaanwijzing kan er net in.
Gelukkig zitten er vakken in de
portieren en kan er ook nog wat
klein spul in de middenconsole.
De verwarming/ventilatie func
tioneerde in de testa uto maar
matig.
Alfa Romeo is in rap tempo
bezig zijn modellen te vernieu
wen. Na de 145 en de 146 in mei
volgen nog de sportieve GTV en
de Spider. Aangezien de 155 de
75 al vervangen heeft komt dan
de beurt aan een opvolger van
de 164.
Deze 145 was typisch een auto
voor rokers, want de asbak in
de testauto vertikte het om weer
te sluiten. Alfa noemt dit een
nieuwe utilitycar. Voor de Itali
anen moet hij de concurrentie
met VW Golf en Opel Astra
aankunnen. Dat zou niet ver
keerd zijn, aangezien juist de
Golf in Italië veel kopers heeft.
De Alfa 145 herbergt originele
techniek in een heel originele
jas. En voor het eerst is er in
deze klasse bij Alfa ook een
diesel te krijgen. En natuurlijk
de fraaiste accessoires: van hou
ten stuurwielen tot audio-in-
stallaties, speciale ski- en fiets-
dragers, een vakantiebox, cara
vanspiegels, leuningtassen en
veilige kinderzitjes.
Meer dan 600 ondernemers in
Nederland hebben zich de afge
lopen maand laten informeren
over de plannen van het Kore
aanse autoconcern Daewoo, dat
tijdens de AutoRai in februari
zijn eerste schreden zet op de
Nederlandse markt.
Daewoo start zijn export naar
de Europese markt met een ta
melijk indrukwekkend offen
sief. Kosten noch moeite wor
den gespaard om een dealernet
op te zetten. In Nederland zijn
daar 300 gegadigden voor. Dae
woo wil nog voor de Rai-ten-
toonstelling 50 dealers aanstel
len. De verkopen beginnen eind
februari en dat is in heel Euro
pa het geval.
Daewoo gaat beginnen met de
modellen Nexia en Espero. Het
merk heeft in Zuid-Korea naam
gemaakt met in licentie ge
bouwde Opeis. De Nexia en Es
pero zijn twee van de vijf Kore
aanse modellen. De Espero is
een vierdeurs sedan en de
Nexia, een drie-, vier- of vijf-
deurs auto, die gebouwd is op
basis van de Opel Kadett. De
zelfde auto draagt in de VS de
naam Pontiac LeMans.
De Kadett-liefhebber, en Ne
derland had er daar veel van,
moet wel wat in die Nexia zien.
De auto komt met een ander
halve liter motor, al dan niet
voorzien van zestien kleppen.
Standaard zijn een airbag en
bovendien stuurbekrachtiging
aanwezig. De goedkoopste ver
sie zal rond 26.000 gulden kos
ten. De Espero wordt leverbaar
met drie verschillende viercilin-
der motoren met een inhoud
van 1,5, 1.8 of 2.0 liter. Stuur
bekrachtiging en een airbag zijn
wederom standaard. De prijs
bedraagt 32.000 gulden.
De Dordrechtse Opeldealer Van
Twist is de exclusieve impor
teur van de dakloze versie van
de kleinste Opel, de Corsa. De
auto wordt op de markt ge
bracht onder de naam Cabrio
Twister en wordt op de AutoRai
in februari voor het eerst gepre
senteerd.
In Duitsland zijn er al 300 van
deze open Corsa's verkocht en
na Zwitserland is Nederland
het derde land waar de auto te
krijgen is. De topless Corsa is
gebaseerd op het driedeurs se
riemodel, weaarbij alle motor
varianten leverbaar zijn. Zo is
een tamelijk unieke combinatie
mogelijk: een cabrio met diesel
motor. De totale ombouwkosten
bedragen 8.950,-. Zodat de
•goedkoopste Corsa Cabriolet op
ruim 33.000 gulden komt. De
auto heeft plek voor vier inzit
tenden, de kofferruimte blijft
voor het grootste deel intact en
de kap kan bij deze cabrio ook
voor de helft geopend worden,
zodat er een soort groot schuif-
dak ontstaat.
Eten is magisch. De
mens is wat hij eet,
zei de Duitse filo
soof Ludwig Feuerbach hon
derd jaar geleden en daar zit
wat in. Alle bouwstenen
waarmee we ons lichaam heb
ben opgebouwd zijn ooit via
de mond ons lichaam binnen
gekomen. Daaruit volgt al
gauw de redenering dat ver
keerd eten ziek maakt en
goed en verstandig eten ge
zond.
Dat geloof is van alle tijden.
Vroeger raadde de dokter bij
ziekten versterkende dieten
aan met bestanddelen die hij
tegenwoordig juist zou verbie
den, dit jaar propageerde de
Nederlandse Kankerbestrij
ding een ruim gebruik van
fruit en groente ter voorko
ming van kanker.
Dat je van voedsel ziek kunt
worden is natuurlijk een tri
viale waarheid. Het kan be
dorven zijn of vergiftigd of
stoffen bevatten die de cel
aanzetten tot kanker. Neem
'geweckte' groenten. Voor de
komst van de koelkast maak
te praktisch iedere huisvrouw
groenten in voor de winter en
dat blijkt achteraf een bron
geweest te zijn van kanker
verwekkende nitrosamines.
De komst van de koelkast, zo
gaat de theorie tenminste,
heeft het aantal gevallen van
maagkanker sinds de jaren
vijftig drastisch doen dalen.
Gezond voedsel kan dus bete
kenen niet vergiftigd, niet be
dorven, niet kankerverwek
kend.
Gezond voedsel is dan voed
sel dat geen schade toebrengt.
Maar tegenwoordig durft men
veel verder te gaan en dat is
nieuw: gezond voedsel zou op
actieve wijze het ontstaan van
ziekte voorkomen. Voedsel
als medicijn.
Het idee is natuurlijk zo oud
als de mensheid maar dat wil
nog niet zeggen dat het waar
is.
Pas in 1981 durfden de be
roemde Engelse epidemiolo
gen Richard Doll en Richard
Peto die opvatting weten
schappelijk voor hun rekening
te nemen. Van alle dodelijke
kankers zou 30 procent wor
den veroorzaakt door roken,
10 procent door infectieziek
ten, 7 procent door hormo
nen, 3 procent door alcohol
en liefst 35 procent door
voedsel.
Dit onderzoek werd toen
zwaar aangevochten, want
hoe weet je zoiets precies?
Epidemiologen, medische re
kenmeesters die nooit een pa
tiënt te zien krijgen maar hun
conclusies trekken uit getal
len, hebben daar verschillen
de methoden voor. Zo'n on
derzoek komt er bijna altijd
op neer dat men grote groe
pen mensen bestudeerd en
dan nagaat wat die groepen
eten. Het verschil in gezond
heid móet dan wel aan het
dieet liggen.
Simple comme bonjour, zeg
gen de Fransen, maar zo sim
pel gaat het niet, want uit
epidemiologisch onderzoek
kun je heel gauw verkeerde
conclusies trekken. Zo kwam
men in Amerika tot een anti-
kankerdieet via de volgende
redenering. Mormonen en
Zevende Dags Adventisten
blijken minder kanker te krij
gen dan de rest van de bevol
king.
Wat blijkt? Ze eten meer
graanprodukten en minder
vet, en hun dieet werd dus de
basis van een anti-kanker-
dieet. Klinkt redelijk. Maar
op dezelfde wijze zou ook je
kunnen redeneren dat bidden
helpt tegen kanker, want lid
maten van beide geloven bid
den heel wat meer af dan de
gemiddelde Amerikaan.
Dit lijkt een flauw voorbeeld
maar is het niet. De grote
moeilijkheid bij epidemiolo
gisch onderzoek is dat je nooit
twee verschillende groepen
kunt vinden die alleen maar
verschillen in hun dieet. Zui
deuropeanen, een door epide
miologen veel bestudeerde
bevolkingsgroep, eten anders
- meer groente, fruit en gra
nen, minder dierlijke vetten
en zout - en hebben minder
last van sommige kankers.
Maar is dat het enige oorza
kelijke verschil? Zou hun an
dere levensstijl ook geen in
vloed kunnen hebben? Je zou
ook kunnen redeneren dat
meer wijn, meer zon en vro-
V/1
O
ui
Door Jan Paalman
lijkheid ook een gunstige uit
werking op kanker heeft. Dat
is de reden waarom de stapels
onderzoek elkaar danig kun
nen tegenspreken. De kanke
rexpert prof. Kroes wijt 35
procent van alle kankers aan
de voeding en de epidemio
loog prof. dr. ir. D. Kromhout
noemt een getal van 25 pro
cent en daar zit ook nog het
aandeel van het roken bij.
Weer iemand anders schat het
aandeel van voeding bij het
onstaat van kanker op een
percentage dat ligt tussen, de
Voedsel als
geneesmiddel
10 en 70 procent. Tja.
Dat neemt niet weg dat bijna
alle deskundigen er van over
tuigd zijn dat een dieet van
groenten en fruit gunstig is
,voor de preventie van kanker.
Die werking zou niet alleen
berusten op het feit dat je dan
minder schadelijke stoffen eet
(dierlijke vetten bijvoorbeeld)
maar dit dieet zou ook een
positief beschermend effect
hebben en wellicht een een
maal ontstane tumor kunnen
onderdrukken.
Hoe groot dat effect is weet
men dus niet precies, en men
weet ook niet waarop de pre
ventieve en zelfs genezende
werking berust. De reden is
simpel. In groenten en fruit
zitten tienduizenden stoffen
- alleen al van de groep der
beschermende polyfenolen
zijn al 4000 stoffen geïdentifi
ceerd - zodat het opsporen
van de effectieve bestandde
len is als het zoeken naar de'
bekende naald in de hooiberg.
Een nu lopend groot Euro
pees onderzoek (de EPIC stu
die) moet daar uitsluitsel over
geven. Maar zoveel is zeker,
de meeste epidemiologen en
voedingsdeskundigen zijn er
van overtuigd dat die gunstige
werking niet alleen berust op
de aanwezigheid van yitami-
nes in groenten en fruit. Vita
mines al dan niet in zeer hoge
doses in de vorm van voe
dingsupplementen, zoals vita
mine A en E, bleken uit een
geruchtmakend recent Fins
onderzoek geen beschermen
de werking tegen kanker te
hebben. Er zijn veel meer bio
logische stoffen actief, alleen
weet men niet precies welke.
Wat mag je verwachten als je,
zoals de Voedingsraad nu
aanbeveelt, elke dag drie op-
'scheplepels groenten en drie
stuks fruit consumeert en bo
vendien niet rookt, minder
zout eet en meer granen?
Voor West Europa zou dat
betekenen: 67.000 gevallen
van darmkanker minder,
48.000 gevallen van maagkan
ker minder, 31.000 mensen
minder met borstkanker en
zelfs 30.000 minder gevallen
van longkanker.
Die winst zou vooral te beha
len zijn in de latere levensfa
se, want als men kanker ge
heel zou uitbannen, zo heeft
men uitgerekend, dan zou de
winst in gemiddelde levens
duur in de leeftijdsgroep van
15 tot 65 jaar slechts zeven
maanden zijn.
De echte klappen vallen pas
boven het 65e levensjaar
maar de winst van een goed
dieet en verstandig leven gaat
dan weer verloren aan wat
epidemiologen vervangende
sterfte noemen. Want boven
de 65 dalen de levenskansen
zodat de winst van minder
kanker te niet gedaan kan
worden door het toeslaan van
een andere ziekte. Dat is de
reden waarom men tegen
woordig de winst niet zozeer
uitdrukt in meer levensjaren,
maar in meer gezonde levens
jaren. Dat zou wel eens het
belangrijkste effect kunnen
zijn van een goed dieet: een'
verhoging van de kwaliteit
van leven. Want het is belang
rijker om leven toe te voegen
aan de jaren, dan jaren aan
het leven.
Luchtvaartmaatschappij Transavia gaat volgend jaar vliegen op
zeven nieuwe bestemmingen. Voor deze chartervluchten heeft het
bedrijf contracten afgesloten met diverse reisorganisaties.
De nieuwe bestemmingen zijn: Prestwick in Schotland (in samen
werking met De Jong Intra Vakanties), Oporto in Portugal (met
Holland International, NBBS en RentaCasa), Boedapest in Hongarije
(De Jong), Djerba en Tabarka in Tunesië (met Azur Reizen), Jerez de
la Frontera in Spanje (met Neckermann) en Catania in Sicilië (in
samenwerking met De Jong, Holland International en Arke). De
laatste bestemming is niet echt nieuw, maar 'terug van weggeweest'
in het aanbod van Transavia.
De maatschappij breidt in 1995 het aantal lijndiensten niet uit. Wel
worden er enkele frequenties gewijzigd. Zo wordt het aantal
vluchten op het Spaanse Allicante uitgebreid. Transavia verwacht
dat de Nederlandse vakantiemarkt volgend jaar drie a vier procent
groeit.
Daar bovenop ziet de maatschappij haar eigen marktaandeel groeien
nog eens enkele procenten.
