'We moeten de
lat niet
te hoog leggen'
Bisschop Wiertz passen geen 'grote schoenen, van welke kerkvader dan ook
DE STEMGEESTELIJK LEVEN DINSDAG 20 DECEMBER 1994 A 7
DoorTwan Mientjes
en René Poels
Roermond - Verrassing.
Dit keer belde niet de
krant het eerst, maar de
bisschop. Althans, zijn
woordvoerder.
Was het, nu mgr. Wiertz een jaar
in functie -was, niet weer eens
tijd voor een vraaggesprek? Ze
ker. Konden we alvast de vragen
naar de bisschop opsturen? Nou,
liever niet, eigenlijk. Enige spon
taniteit zou wel zo aardig zijn.
Ruggespraak. Telefoontje terug:
akkoord, een vrij gesprek.
Het tekent de bisschop van
Roermond. De verkramptheid,
onzekerheid eigenlijk misschien
van het bisdom onder mgr. Gij-
sen, is verleden tijd. Geen hak
ken meer in het zand. Geen
argwaan, maar openheid.
En toch, helemaal zeker van
zichzelf is mgr. Frans Wiertz
aanvankelijk niet. Lichte nervo
siteit aan het begin van het ge
sprek, dat, zo meent hij, 'toch
iets van een examen, een verhoor
heeft, nietwaar'. Hij lacht een
beetje schaapachtig, ontwape-
ijpnd. „Hoe kun je tegen een jaar
van heil zijn?" zal hij later zeg
gen. Hoe kun je tegen een bis
schop zijn die zich zo kwetsbaar
opstelt?
Indruk
Mgr. Wiertz heeft in zijn eerste
jaar een goede indruk achterge
laten. Alom wordt hij geprezen
om zijn openheid, warme uit
straling en gevoel voor humor.
Slechts één keer was hij middel
punt van een incident: toen de
milieubeweging zich verzette te
gen de zegening van jagers in de
Sint Hubertuskerk te Blerick.
Waarom sprak mgr. Wiertz toen
niet met de actievoerders? Om
dat, zegt hij, niemand hem om
een gesprek heeft gevraagd.
Noch voor, noch tijdens of na de
actie, die hij overigens 'keurig'
vond verlopen.
Waardering dus, in brede kring,
voor de persoonlijkheid van de
bisschop. Toch begint er hier en
daar iets te knagen. Waar staat
de bisschop nu precies? Waar
blijven zijn vernieuwingen? Bij
sommigen groeit het ongeduld.
Niet bij mgr. Wiertz zelf. Op zijn
eerste persconferentie, daags na
zijn benoeming, zei hij het al.
„Er zal grote continuïteit zijn,
alleen met een andere man, een
ander gezicht."
- U kondigde in uw eerste inter
views een 'jaar van heil' af, be
doeld om de verschillende par
tijen in de kerk tot rust en
bezinning te laten komen. Bent u
tevreden over dat jaar?
„Een jaar van heil afkondigen,
zo plechtig had ik dat niet be
doeld. Mensen hebben mij ook
verbaasd gevraagd: wanneer
heeft u dat jaar dan afgekon
digd? Toch is dat een teken dat
men daar kennelijk behoefte aan
had. Het heeft mij zeer verrast
hoeveel mensen die boodschap
hebben opgepikt. Ik ben er zeer
vaak op aangesproken. Het was
trouwens niet bedoeld als een
oproep tot passiviteit. Ik heb
gevraagd om na te denken, over
de karikaturen die men tot dan
toe van elkaar had gemaakt.
Mensen hebben elkaar voor rotte
vis uitgescholden, en dan zeg ik
het nog heel vriendelijk."
- Ubent tevreden
„Och, een echte evaluatie heb ik
niet gehouden. Maar met een
natte vinger gezegd: het is opge
pikt, en in die zin geslaagd ja.
Hoe kun je daar ook tegen zijn,
tegen een jaar van heil? Ik denk
dat we nu, in de vervolgfase, de
lat ook niet te hoog moeten leg
gen. Het natuurlijk vervolg, dat
ligt in vergeving. Als je je reali
seert dat je van een ander een
karikatuur hebt gemaakt, dan
kun je daar niet mee blijven
zitten. Dan moet je in zekere
mate schuld bekennen en om
vergeving vragen. Want ik kan
pas vergeving geven als ik zelf
om vergeving vraag. Dat laatste
is heel belangrijk, en ik wil dat
nadrukkelijk aan de orde stellen.
Klimaatsverandering in de kerk,
dat is niet iets oppervlakkigs,
dat zit dieper. Voordat we het
over grootsere perspectieven
kunnen hebben, zullen we elkaar
eerst moeten vergeven. Dat past
trouwens ook in onze geloofstra
ditie."
Een jaar en twee maanden nu is mgr. Frans
Wiertz bisschop van Roermond. Alom wordt zijn
open en hartelijke manier van optreden geprezen.
Maar waar staat hij als kerkleider? Welke rich
ting wil hij op?
- Vergeving vragen, betekent
ook dat je toegeeft fouten te
hebben gemaakt. Toen u aantrad
als bisschop, heeft u twee ex-
priesters van de vroeger rebelle
rende parochie 't Eikse gerehabi
liteerd en heeft u kanunnik Van
der Valk, die kritiek op mgr.
Gijsen had, tot deken van Weert
benoemd. De vernieuwersin de
kerk hebben dat gewaardeerd.
Echte veranderingen in de bis
domstaf zelf zijn echter uitgeble
ven. De complete staf is, op
vicaris Moonen na, herbenoemd.
Was het niet verstandiger ge
weest om in uw staf tenminste
ook één nieuw gezicht op te
nemen
„Ik ben een groot voorstander
van continuïteit. Ik sta op de
schouders van mijn voorganger.
Toen mgr. Gijsen in 1972 een
compleet nieuwe staf benoemde,
was er enorm kabaal en werd
gezegd: kan er geen continuïteit
zijn? De argumenten verschuiven
nu dus kennelijk. Ik vind het
juist een grote uitdaging om sa
men te vechten met de mensen
die er al zitten, niet alleen in de
staf, maar ook in kerkbesturen.
Zelf heb ik in mijn hele leven
maar één kerkmeester zien ver
trekken, en daar heb ik nu nog
altijd verdriet van."
- De Vereniging van Pastorale
Werkers heeft bij monde van K.
-Dekkers in het blad De Bazuin
kritiek op u uitgeoefend. In te
genstelling tot in andere bisdom
men, is er in 'Roermond' nog
steeds geen officiële erkenning
voor pastoraal werkers.
„Hierover is heel breed overleg
geweest, in allerlei gremia van
het bisdom, van priesterraad tot
kapittel. Voor iedereen is het
overduidelijk dat de leken een
grotere rol in de pastoraal moe
ten krijgen, vrouwen zowel als
mannen. Maar wel in relatie tot
de eucharistie natuurlijk, tot het
priesterambt. Dat de leken een
grotere rol moeten krijgen, is dus
duidelijk, de vraag is alleen: hoe?
We hebben in elk geval besloten
in september te starten met een
opleiding voor leken, een soort
katechistenopleiding. Vicaris
Punt kan daar meer over zeggen,
die heeft zich daar sterk mee
bezig gehouden."
Vicaris Punt: „Het gaat om een
opleiding die sterk is geïnspi
reerd op wat er met de evangeli
satie in de Derde Wereld ge
beurt. Natuurlijk kun je dat niet
helemaal naar hier over planten,
daar is sprake van een andere
situatie. We gaan echter mensen
opleiden, die een deel van de
taken van de priesters kunnen
overnemen op het gebied van
katechese, evangelisatie en dia-
konie.
Ook het gemeenschapskarakter
van de kerk is in het westen door
de secularisatie sterk verwaterd.
We hopen met de opleiding hier
aan een nieuwe impuls te geven,
door mensen te vormen die klei
nere gebedsgroepen kunnen bij
eenbrengen en leiden. Een soort
cellen van geloof en leven die
samen de parochie weer opbou
wen. Daartoe starten we in
Roermond aan de Swalmerstraat
een vierjarige opleiding, op za
terdagen. Als docenten worden
mensen van Rolduc aangezocht
en enkele mensen van buiten.
Hoofd van de opleiding wordt
prof. Van der Vloet, die op Rol
duc en in Leuven theologie do
ceert."
Mgr. Wiertz: „We willen mannen
en vrouwen opleiden die daar al
van nature geschikt voor zijn,
die al sterk in de gemeenschap
wortelen. We gaan die mensen
voor de genoemde functie oplei
den, dus niet andersom: eerst de
functie vaststellen, en dan pas de
mensen erbij zoeken."
- Docenten komen niet alleen
van Rolduc, maar ook van 'bui
ten'. Van de UTP in Heerlen
bijvoorbeeld?
Mgr. Wiertz: „We moeten de do
centen zelf nog benaderen, dus
1 'Ik ben een groot voorstander van continuïteit'
king. Want die mensen zullen
toch, aan de basis, moeten sa
menwerken. Gelukkig hebben
we in dit bisdom enige speling
om dit probleem op te lossen.
Niet dat priesters hier niet
zwaar belast zijn, maar het te
kort aan jonge priesters is hier
toch minder nijpend dan elders."
- Als er problemen zijn, dan
kunt u toch een beetje sturing
geven?
„Nee, niet zolang er geen brede
overeenstemming is. Niet zolang
foto fer traugott
er priesters, groepen of bewegin
gen zijn die als ideaal stellen:
grenzen overschrijden."
- En dan bedoelt u de grens van
het priesterambt?
„Ja."
- Wat is uw eigen mening? Komt
er wat u betreft ooit een tijd dat
ook anderen dan priesters sacra
menten mogen toedienen?
„Nou, eh. Het zal steeds het
ambt zijn dat dat doet. Ik be
doel: veel hangt met de mystiek
van het sacrament samen. Men
kan niet zomaar gratuite het
recht claimen om sacramenten
toe te dienen, als een puur teeh-
nisch-functionele handeling. Het
sacrament is iets wat van De
Overkant komt. Het gaat dan
niet alleen om het gekissebis
tussen de priester en de pasto
raal werker, maar ook om dege
nen die de sacramenten ontvan
gen, de geloofsgemeenschap
zelf."
- Een andere slepende kwestie:
de reglementen voor katholieke
scholen.
U gaat een identiteitscommissie
instellen. Hoe gaat dat verder?
Vicaris Punt: „Die commissie,
die begin volgend jaar van start
gaat, zal in het bisdom breed
overleg voeren met het onderwijs'
over de vraag hoe katholieke
identiteit goed vorm te geven is.
Die discussie is veel belangrijker
dan de vraag hoe de reglementen
eruit moeten zien. We hebben
dan ook gezegd: voor ons staat
in juridische vraag open, als we
eerst de inhoudelijke discussie
maar voeren."
- Maar toch wil het bisdom een
eigen Limburgse aanvulling op
het landelijk reglement voor
katholieke scholen.
Mgr. Wiertz: „Ja. Dat heeft weer
te maken met de continuïteit.
Bisschop Gijsen is niet boosaar
dig geweest, hij heeft er heel
terecht op gewezen dat de
katholieke identiteit van scholen
was verdampt. Bisschop Gijsen
heeft een schot voor de boeg
willen lossen, en dat heeft ook
effect gehad. Juist dank zij het
optreden van mgr. Gijsen is men
weer gaan nadenken over die
katholieke identiteit. Maar we
kunnen natuurlijk niet verder
hobbelen in de huidige situatie
dat alle katholieke scholen
buiten die identiteit dreigen te
vallen. Een vetorecht, dat mgr.
Gijsen wilde, kun je niet afdwin
gen. Dan ga je tegen de tijds
geest in. Maar een zeker toet
singsmoment moet het bisdom
toch inbouwen."
- U wilt tóch een Limburgse
invulling. Maar is een Limburgse
katholieke school dan anders
dan een Brabantse katholieke
school?
„Een Brabantse krant is toch
ook anders dan een Limburgse
krant?"
Nog een probleem: er zijn nog
altijd twee vastenacties. Eén lan
delijke, en één van het bisdom
Roermond. Tussen beide zijn ge
sprekken gaande. Komt er vol-
foto anp gend jaar één vastenactie?
„De landelijke actie legt sterk at
nadruk op sociaal-economisch
hulp, die van het bisdom Roer-
mond op de opbouw van paro.
chies, de missie. Je kunt beide
elementen in harmonie aanbie-
den, en de parochies de keuze
laten. Het is ook niet reëel paro.
chies terug te fluiten die in hei
verleden een keuze hebben moe
ten maken."
- Dat betekent: niet echt een
samensmelting, maar een geza
menlijke presentatie van beide
afzonderlijke acties?
„Ja. Met behoud van ieders ei
gen identiteit."
Niet alleen in het bisdom Roer
mond, maar ook landelijk is
sprake van een nieuwe dialoog
tussen bisschoppen en geloofsge
meenschap. Pas reageerde ie
Bisschoppenconferentie op het
rapport van de door haar inge
stelde Commissie voor de Dia
loog. Een opvallende zinsnede
uit de reactie van de bisschop
pen: „Alle dialoogpartners staan
steeds onder het Woord en de
Traditie.Dat laatste, de nadruk
op traditie, zullen voorstanders
van vernieuwing u niet in dank
afnemen.
„Volgens het Tweede Vaticaanse
Concilie zijn er twee bronnen
van openbaring: de bijbel en de
traditie, dat wil zeggen, hoe de
leer der kerk de afgelopen eeu
wen onder leiding van Petrus
steeds gestalte heeft gekregen.
Welnu, de bisschoppen zullen
dat altijd als standpunt inbren
gen."
- Maar bent u niet bang dat dit
onder de 'vernieuwers' tot pro
testen zal leiden?
„De bisschoppen zullen het eer
der genoemd standpunt altijd
blijven huldigen. Anders verlie
zen ze als bisschop het recht van
spreken. Maar als mensen kun
nen we altijd rond de tafel zitten
en frustraties proberen af te
bouwen. Vaak blijkt wat als
principe wordt ingebracht, toch
te berusten op frustratie, pijn en
verdriet. En daarvoor mag je,
moet je zelfs vergeving vragen."
- We leven in een sterk gesecula
riseerde wereld. Individuele ver
antwoordelijkheid en democra
tie, daar vragen de vernieuwen
om, niet om traditie. Wilt u de
kerk dan toch zuiver in de leer
houden, of vindt u dat de kerk
zich wat rekkelijker moet opstel
len zodat een veel bredere ge
meenschap bij de kerk betrokken
blijft?
„Een klok die je terugdraait,
draai je kapot. De kerk en de
wereld maken steeds verande
ringen door. De Reformatie, de
Verlichting en in deze tijd de
Secularisatie. Dat zijn grote be
wegingen, waar je niet meteen
een antwoord op hebt. Dat moet
doorstaan, doorleefd worden. Je
moet er niet voor vluchten, maar
ook niet meteen maar de hele
kerk aanpassen. We staan met
zijn allen voor de problemen van
deze tijd."
- Toch vragen de mensen mm,
kerkelijke leiders dat ze kleur
bekennen. Het afgelopen jaar
heeft u zich, begrijpelijkerwijs
een beetje op de achtergrond
gehouden. Sommigen zeggen nu:
als de bisschop niet laat weten
waar hij staat, loopt hij het
gevaar dat men onverschillig
wordt. Wat op zichzelf gevaarlij
ker kan zijn dan polarisatie.
„Iedere mis begint met een
schuldbelijdenis, dat geldt dus
ook voor mijzelf. Ik zeg niet dat
ik zonder fouten of tekorten ben.
Ik kan niet anders dan de kerk
leiden zoals ik dat met mijn
karakter doe."
- U bent niet zo'n grote 'wegwij
zer'.
„Ik ben zoals ik in elkaar steek.
De schoenen van welke kerkva
der dan ook zijn mij te groot. De
kerk is door al de jaren heen
trouwens niet zo zeer geleid door
bisschoppen, maar door heiligen-
Dhar bestaat in de kerk van nu
grote behoefte aan: aan heili
gen."
daar kunnen we nu beleefd
heidshalve niets over zeggen."
- In elk geval dus niet alleen
docenten van Rolduc, maar ook
van buiten. Dat laatste kan niet
anders dan een bewuste keuze
zijn.
„Ja, ook in praktische zin, want
de docenten van Rolduc kunnen
niet alles doen. Maar uit het
oogpunt van, opnieuw, continuï
teit, zou het gek zijn als we niet
gebruik maakten van de docen
ten van ons eigen opleidingsin
stituut. Dat wil niet zeggen dat
het alleen maar docenten van
Rolduc moeten zijn."
voorleggen van mensen die u
goed kennen. Die luidt als volgt:
mgr. Wiertz wil geen officiële
erkenning van pastoraal werkers
zolang het onderliggende con
flict - wel of geen sacramenten
toedienen - niet is opgelost. Bo
vendien kosten pastoraal wer
kers veel geld.
'Ik zeg niet dat ik zonder fouten of tekorten ben'
- Het gaat hier om een opleiding
voor mensen die dienstbaar zijn
in de parochies. Dat is iets an
ders dan pastoraal werkers die
ook sacramenten mogen toedie
nen. Wij willen u een analyse
„Dat is een redelijke analyse.
Het probleem is dat niet alle
pastoraal werkers onder pasto
raal werk hetzelfde verstaan. Ik
verwijt andere bisdommen niets,
die hebben de problemen die
daar gerezen zijn ook niet kun
nen voorzien - en ook bij ons zal
er wel eens iets fout gaan. Maar
we zouden gek zijn als we hier in
Roermond nu met open ogen in
de problemen gaan trappen. Je
kunt over pastoraal werkers wel
in allerlei gremia afspraken ma
ken, maar dan verplaats je het
probleem naar de basis, en dat
moeten we niet hebben. Ik zeg
dus: geen principiële afwijzing
van pastoraal werkers, maar niet
nu. De tijd is er nog niet rijp
voor. Zolang de ene groep zegt:
pastoraal werkers nü, daar
hangt de hele toekomst van de
kerk van af, en de andere groep
zegt: pastoraal werkers, dat
nóóit, dan gaat de kerk ten on
der -, zolang is er geen vrucht
baar klimaat voor samenwer-
