De lange
adem va
Zuid-Chem
C3
DE STEM
ZEELAND
C4
itroles
JWS
Ictie voor
it Bosnië
en fusie
t in stijl
l «-< A.,"
994
ZATERDAG 3 DECEMBER 1994
lw uit St.-
It winkelen
pt beroofd
nee. Daarin
In honderd
l9-jarige ei-
foom aan de
Terneuzen
Itie in zijn
Ofte van het
fs bankbiljet
frank.
drie donder-
Inelheidscon-
leuws-Vlaan-
I automobilis-
feens te hard
toles vonden
feerstraat in
veg N60 te
veg N61 bij
hoogstgeme-
liten een be-
ledroeg 118-,
silometer per
Iwerden 1468
ntroleerd.
- De groep
houdt zater-
|r in het Neder-
Kerkcentrum
17.00 uur een
worden onder
nsen verkocht,
lotjes jam, guir-
lerk. Ook kun-
spelletjes ge-
De opbrengst is
Roemenië.
Iw langszij: 4-4.
j er met een wed-
Igespeeld relatief
1 voor in poule C.
Jertig P lus-Vogel-
hxel United-Door-
LVogelvlucht 2 6-2,
Lwse Meppers-Doe-
Acciivity-Club'86
frent 2-16, Dream
en Vogelvlucht 1
lited 3-10, Doorzet-
Tjshots 2-6, Veertig
1-4.
2-14, Abeel 3-13,
12, De Lelies 2-11,
Kenhof 2-9, De Poo-
ylucht 2 2-2, Axel 1
luwse Meppers 3-15,
T De Vlasbloem 2-12,
Club'86 3-10, Doe-
Acclivity 2-7, La-
k, die in de kerstva-
fcn voor de 12-jarige
Igen ligt momenteel
pats waar Besselink
een been. Afgelopen
Ibeeld.
list. Hij kwam meteen
(Centrum Revalidatie
lij een dokter hoe die
let advies mee iets te
Ituatie daar ter plekke
1 wel bereid om mee te
verwerven. Bij haar
I koningin Beatrix om
:ert volgende week
ijezen, voortgetrok-
luderwetse boeren-
Cornelia de Poorte
ar.
details is gedacht om
ïlijkspaar een geluk-
comst te garanderen,
enaar van de burger
tand fungeert C.
van het Regionaal
isch Centrum Zeeland
Bij de fusieproces was.
p begeleider.
Is zijn de uitnodigin-
ir de hutvelijksplech-
verzonden. Precies
de etiquette. Deftig op
t papier en in oud-
Is schrift: 'De heer en
w De Poorte hebben de
:ennis te geven van het
ïomen huwelijk van
achter...'. En: gepaste
(stijl: boerenbruiloft)
Kunstmestfabrikant Zuid-Chemie in Sas
van Gent overleefde twee wereldoorlogen.
Bleef overeind in een moordende concur
rentiestrijd op de wereldmarkt, die op veel
plekken in West-Europa tot de sluiting van
fabrieken leidde. Zag het personeelsbestand
teruglopen van 330 naar 140 werknemers.
En bleef ook buiten schot bij ingrijpende
saneringsprogramma's van het Franse moe
derbedrijf Elf Atochem. Zuid-Chemie fa
briceert 75 jaar kunstmest en neemt uitge
rekend in het jubileumjaar afscheid van de
rode cijfers.
t:
■yp'-
i XX iZ - XX
Van onze verslaggever
Frank Deij
In zijn sober kantoor aan
de Westkade in Sas van
Gent doet directeur ir.
K. Horstra (60) beschei
den over de jongste re
sultaten. Vorig jaar nog dik in de
rode cijfers, nu quitte. Horstra:
„We praten over de nul-lijn, om
dat we niet al te enthousiast
willen doen, maar eerlijk gezegd
hoop ik dat we boven de nul
uitkomen."
De resultaten over de laatste vijf
jaar spreken een eigen taal. In
1989 min vier miljoen, in 1991
min zes miljoen, in 1992 min 2,5
miljoen en in 1993 min drie
miljoen gulden. „1990 sprong
daar met een positief resultaat
van 1,9 miljoen gulden uit, maar
die winst is toe te schrijven aan
de Golfcrisis, de inval van Sa-
dam Hussein in Koeweit," zegt
M. Moeys, hoofd personeels- en
juridische zaken van Zuid-Che
mie. „De prijzen schoten om
hoog en wij hebben daar de
laatste maanden van het jaar ons
voordeel mee kunnen doen."
'Siamese tweeling'
Zuid-Chemie kwam in het begin
van deze eeuw als buitenpost
van de Franse St. Gobain Groep
naar Sas van Gent. De bouw van
Directeur ir. K. Horstra:
FOTO WIM KOOYMAN
wat toen heette 'De Nieuwe Ne
derlandse Maatschappij tot ver
vaardiging van spiegelglas, gla
zen voorwerpen en chemische
produkten' was in 1914 voltooid.
Buurman Sas Glas hoorde er
toen ook nog bij. De 'Siamese
tweeling' werd in 1962 geschei
den.
Eerst werd er niet veel gewerkt.
„Toen de laatste steen was ge
legd, brak de Eerste Wereldoor
log uit. De fabriek heeft toen
vier jaar als opvangcentrum
voor Belgische vluchtelingen ge
diend."
Er stond een superfosfaatfabriek
en een zwavelzuurfabriek met
opslagloodsen. En de kade, zoals
die er nu nog ligt, dateert ook
van die tijd. Later kwamen daar
de fosforzuurfabriek, mengmest-
stoffenfabrieken en een alumi-
niumsulfaatfabriek bij.
Zuid-Chemie maakt, na ver
schillende fusiegolven in de
Franse chemische industrie, nu
deel uit van de kunstmestdivisie
Grande Paroisse, onderdeel van
Elf Atochem. Zuid-Chemie
maakt enkelvoudige kunstmest
stoffen en mengmeststoffen en
heeft daarvoor grondstoffen en
halffabrikaten nodig zoals zwa
velzuur, fosforzuur, ruw fosfaat
en ammoniak.
Op het fabrieksterrein is nog een
andere Franse dochter actief,
Rhone Poulenc Chemische Fa
briek (RPCF), dochter van Rhöne
Poulenc. Hier wordt aluminium
sulfaat en aquaienc gemaakt.
Beide produkten vinden hun toe
passing bij de waterzuivering en
papierfabricage.
Strategisch belang
De keus voor Sas van Gent des
tijds, aan diep vaarwater en
dicht bij het afzetgebied, is anno
1994 een van de belangrijkste
redenen waarom Zuid-Chemie
bij allerlei Franse saneringspro
gramma's buiten schot is geble
ven.
„We zijn van strategisch belang.
Onze markten zijn de Benelux,
de Scandinavische landen. We
zijn logistiek naar buiten ge
keerd, terwijl onze Franse part
ners op de binnenmarkt zijn ge
richt en veelal op het spoor zijn
aangewezen," zegt Moeys.
Het hoofdstuk Horstra begint
precies 25 jaar geleden. Ir. K.
Horstra, afgestudeerd aan de
Landbouw Hogeschool in Wage-
ningen, komt bij Zuid-Chemie
binnen als verkoper. Hij was
voorbestemd om de toenmalige
directeur-generaal Neeteson op
te volgen. Het waren de gouden
jaren van de kunstmestindustrie.
„Je leefde In een sfeer van: het
gaat steeds beter. Er was we
reldwijd een groot tekort aan
voedsel en de kunstmest moest
daarvoor een oplossing bieden."
Zuid-Chemie groeide snel, maar
eind jaren zeventig was de rek
eruit. Het was het begin van een
omschakelingsproces. „Van half
fabrikaten en bulk naar meer
specialiteiten." De fosforzuur-
en zwavelzuurfabriek gingen
dicht omdat de inkoop van deze
grondstoffen op de wereldmarkt
uiteindelijk goedkoper bleek.
Het personeel halveerde.
Een pijnlijk proces?. „Ja," be
aamt Horstra, maar diepe sporen
heeft het in zijn persoonlijk le
ven niet getrokken. „Op een ge
geven moment komt de verplich
ting om kosten terug te dringen.
En dan is de vraag: of je neemt
afscheid van tien procent of de
tent gaat dicht voor honderd
procent. Dat vereenvoudigt de
keuze al. Als het dan lukt om
mensen te laten vertrekken die
zich het gemakkelijkst kunnen
aanpassen (57 jaar en ouder),
dan is dat proces minder pijn
lijk. Zoals het bij ons ging, is het
niet iets waarbij ik schuldgevoe
lens heb. Punt is om ze te bege
leiden. Horen dat je niet meer
welkom bent, is een nare erva
ring. We hebben altijd getracht
ze duidelijk te maken dat zij een
offer brengen voor jongeren die
door kunnen gaan."
Horstra denkt dat hij daar rede
lijk in is geslaagd. „Op de jaar
lijkse bijeenkomst van perso
neelsleden komen veel oud-me
dewerkers. Daar heersen geen
onlustgevoelens."
Hijzelf is al die tijd gebleven.
Binnen het concern was er jaren
terug geen politiek om mensen
snel over te plaatsen. „Nu wel,
maar ik zit niet meer in een
leeftijdsgroep dat me dat zou
interesseren." Er waren andere
factoren. „Ik ben van huis uit
landbouwkundige. Dan ligt je
belangstelling heel sterk bij het
aan landbouw gebonden be
drijfsleven. Je kunt overstappen,
maar dan doet de vraag zich
gewoon voor: wat heb ik hier,
wat krijg je daar? Die kans deed
zich enkele keren voor, de ver
bondenheid met het metier naar
toelevering van de landbouw
heeft me hier gehouden. En
ach," lacht hij mild, „de eindver
antwoordelijkheid dragen over
een niet zo groot bedrijf heeft
zijn charmes. In een regio als
Zeeuws-Vlaanderen kun je -je in
vertegenwoordigende functies
uitleven. En dat vind ik leuk."
Vertrouwen
Zijn voorzitterschap van de Ka
mer van Koophandel en andere
nevenfuncties zag hij niet als
afleiding voor de struggle for life
die hij in eigen huis dagelijks
moest leveren. „Die combinatie
mag je zo niet leggen," zegt hij.
„Ik heb altijd met mensen mo
gen werken die heel goed in
staat waren hun werk te doen.
Mensen die je kunt vertrouwen.
Als er wederzijds vertrouwen is,
heb je de tijd om je met dat soort
dingen bezig te houden."
De verbondenheid van Zuid-
Chemie met Sas van Gent is niet
te vergelijken met de relatie die
bijvoorbeeld Dow Chemical met
Terneuzen heeft. Burgemeester
Barbé, maar ook zijn voorganger
Ockeloen had er een handje van,
laat weinig gelegenheden voor
bijgaan om Dow de hemel in te
prijzen. Bestuurders in Sas van
Gent zijn minder uitbundig over
Zuid-Chemie.
Horstra: „Ik vind dat niet jam
mer. Wij hebben goede relaties
met het gemeentebestuur, maar
zij hoeven geen propaganda voor
ons te maken. Wij zijn een klei
nere vestiging en zitten hier sa
men met anderen. Dus het is niet
de naam van één industrie die je
hier hoort."
Maar een band is er wel. „Wij
sponsoren een paar projecten. Ik
vind het goed dat men weet in
het dorp, dat ze ook profijt en
niet alleen sikkeneur hebben van
het bedrijf. Maar ik zit er niet op
Anno 1994 laden er nog steeds schepen aan de kaai van Zuid-Chemie.
te wachten dat mensen zeggen:
wij houden van Zuid-Chemie."
Stank
Zuid-Chemie is onlangs een on
derzoek gestart naar de moge
lijkheden om de stank terug te
dringen. Heeft Zuid-Chemie wel
geld om in het milieu te investe
ren? Zo'n vetpot is het de afgelo
pen tien jaar niet geweest.
Horstra: „Je kunt altijd wat. Het
hoeft ook niet altijd geld te kos
ten. Als de werknemers zich rea
liseren waarmee ze bezig zijn en
ze werken milieubewust bij de
controle op de processen, dan is
er al veel bereikt. Daarnaast
blijven investeringen, ook voor
het milieu, nodig. Anders stort
de boel in elkaar. Je kunt niet
blijven doorgaan met stinken.
Dat is voor niemand acceptabel.
De vraag is wat wijs is, ook op
dit gebied. Er moeten keuzes
worden gemaakt. Je kunt niet
zeggen: er is geen geld, we doen
niets. Maar je kunt ook niet
steeds verder gaan. Het is met
eisen stellen telkens een afwe
ging maken tussen kosten en
resultaten."
Er zijn twee klachten over Zuid-
Chemie. Stankoverlast en, bij
tijden, een dampprobleem, als
het weer zodanig is dat de uit
stoot van de fabriek neerslaat.
Voor zover Horstra weet, is er
geen bedreiging voor de gezond
heid. „Anders dan dat je je er
geweldig aan kunt ergeren. Je
kunt van chagrijn een maag
zweer krijgen."
De herkomst van die stankover
last in Sas, dat letterlijk onder
de rook van de Gentse industrie
ligt, is niet altijd te duiden. Hor
stra: „Ik denk dat wij nu ook
klachten krijgen die niet aan ons
te wijten zijn. Maar ja, je kunt
het een beetje beoordelen aan de
windrichting. Voor ons is van
belang dat de bevolking niet het
idee heeft: daar zitten mensen
die zich van ons niets aantrek
ken. Ik heb tien jaar dicht bij de
fabriek gewoond. Ik weet wat
voor stank het Is. Ik weet dat het
ook maar een deel van de tijd is,
We hebben daar ook vrolijk in
de tuin kunnen zitten en romme
len. Het wordt je ook wel aange
praat, dat het in Sas zo stinkt.
Maar bij mij is de ergernisfactor
lager dan bij iemand die niet aan
Zuid-Chemie verbonden is.
Daarom is het voor ons ook
De kademuur van Zuid-Che
mie tijdens de bouw in de jaren
1914 tot 1916. FOTO ALEX BRATSCH
belangrijk dat we duidelijk kun
nen maken waar we mee bezig
zijn. Vandaar ook de contacten
met het verenigingsleven en de
sponsoring van bijvoorbeeld
THOR (Tot Heil Onzer Ribbe
kast). Dat is geen omkopen,
maar trachten begrip te kweken
voor wat ons werk is. Dan is het
psychologisch makkelijker te
aanvaarden voor de mensen als
er eens wat langswaait."
Over water
De toekomst ziet er voor Zuid-
Chemie gunstig uit en daarbij
speelt de WOV, door bestuurlijk
Zeeland van levensbelang ge
acht, geen enkele rol. Tachtig
procent van het vervoer gaat
over water. De rest over de weg,
maar die route gaat naar het
zuiden.
„Er is een tijd geweest, dat de
ontsluiting voor Zeeuws-Vlaan-
deren met een grotere mate van
betrouwbaarheid dan de boten
gewenst was. Maar met de ver
binding via Antwerpen en de
Liefkenshoektunnel is dat een
stuk minder geworden. De Lief
kenshoektunnel, daar schiet je
toch naar en van Zeeuws-Vlaan-
deren als een speer doorheen."
Althans, personenauto's. Het
Nederlandse vrachtverkeer mijdt
de tunnel, omdat vrachtwagens
in België minder vracht mogen
vervoeren. Dat probleem moet
volgens Horstra met een beetje
goed wil van beide regeringen
opgelost kunnen worden.
Het is zo simpel. „Maak van het
stuk van het kanaal Gent-Ter-
neuzen (een stuk Tractaatweg en
een stuk van de Expressweg,
red.) tot de aansluiting met de
Zoomweg-Zuid voor vrachtwa
gens een uitzondering op het
Belgische verkeersreglement, zo
dat de Nederlandse vrachtwa
gens door de tunnel kunnen. Dat
is leuk voor Zeeuws-Vlaanderen,
dat zo een goede ontsluiting via
het zuiden heeft. En leuk voor de
Liefkenshoektunnel, die in fi
nanciële problemen zit. Maar
goed, binnenkort valt de beslis
sing over de WOV. Als het Rijk
de financiering kan garanderen,
dan is een WOV nooit weg. Het
blijft veruit de beste verbin
ding."
FOTO WIM KOOYMAN
