Fokker lonkt naar
het Verre Oosten
Wigant actief op interactieve markt
Lage-lonenlanden bedreigen FAS
Simpele rekenmachine
verslaat trots van Intel
DE STEM
ECONOMIE
A7
Topman Van Schaik: 'Besprekingen met China'
ONDERNEMEN
Gelijk hebben
en gelijk krijgen
OVEMBER 1994 A6
ZATERDAG 26 NOVEMBER 1994
Wall Street
23/11
25/11
allied signal
30
32%
amer.brands
33
33%
amertel.tel
50
49%
amoco corp
6014
60%
asarco ine.
26
25
bethl. steel
16
17
boeing co
44%
44%
can.pacific
m
15%
chevron
42V,
43%
chiquita
12%
12%
Chrysler
47
48%
citicorp
41%
42
cons.edison
25V4
25%
digit.equipm.
33
34
dupont nemours
52%
52%
eastman kodak
46%
46%
exxon corp
60%
60%
ford motor
27%
27%
gen. electric
46
46%
gen motors
37V4
38
goodyear
32%
32%
hewlett-pack.
95%
97%
int. bus.mach,
69%
70
int. tel.tel.
80%
81%
kim airlines
25%
25
mcdonnell
137%
138%
merckco.
35%
36%
mobil oil
83%
83%
omega financ.
25
25%
philips
29
30%
royal dutch
107
106%
sears roebuck
46%
48
sfe-south.pac.
16%
16%
texaco inc.
61%
61%
travelers
31%
32
united techn
55%
56%
westinghouse
12%
12%
wflitman corp
15
15
woolworth
14%
14%
Goud
Goud onbewerkt 21,250-21,850
bewerkt 23,450 laten
Zilver
zilver onbewerkt 250-320
bewerkt 360 laten
vk vorige koers
sk slotkoers gisteren
a laten
b bieden
c ex claim
e gedaan/bieden
d ex dividend
f gedaan/laten
g bieden en ex dividend
h (aten en dividend
k gedaan en laten ex dividend
gedaan en bieden ex dividend
,00 150
7,50 110
,00 119
,00 135
,00 1033
,00 125
2,50 150
7,50 160
2,50 180
,50 127
,50 210
5,00 418
",00 200
,00 200
,00 203
,00 122
8,00 195
8,00 167
,00 221
.00 173
0,00 961
5,00 733
"0,00 769
0,00 216
0,00 112
,00 216
,00 240
,00 564
,00 800
0,00 168
",00 270
",00 112
0,00 240
,00 671
,00 678
5,00 166
,00 597
7,50 220
,00 172
,00 707
,00 112
52,50 153
55,00 131
5,00 165
",00 300
"2,50 228
,00 214
10,00 117
,00 116
227
1,10
0,40
4,20
1,80
2,00
3,30
1,60
6,50 a
2,70
1,20
6,80 a
2,10 a
11,00 a
8,00 a
11,30
4,90
0,90
3,00
10,20
7,30
4,60
2,70
1,40 b
9,20
17,20
0,90
1,70
2,60
4,30
6,60
18,00 a
2,50
3,50 a
1,40
2,60
2,40
1,80
1,30
1,00
3,20
2,80
1,30
0.50
1,30
2,80
1,80 a
2,20
4,30
2,90
2,06
1,20
0,50
4,00
1,70
2,20
3,10
1,40
6,00
2,70
1,50
5,90
1,90
10,60
7,70
11,40
5,20
0,80
3,10
10,00
6,90
4,30
2,30
1,20
9,00
17,30
0,90
1,40
2,50
4,10
6,50
18,00 a
2,40
2,80
1,60
2,70
2,60
1,60
1,10
1,30
4,80
3,00 b
1,50 a
0,50
"1,40
3,00
1,20
1,80
4,00
2,60 b
1,84
t adviseren en bemiddelen terzake van al
t vorenstaande, alsmede het verrichten
n alle handelingen die met het voren-
aande verband houden.
32937 ,Gege Creative Lighting, A, van
olmsstraat 12, 5151 VK Drunen. Het ge-
eel en compleet ontwerpen en verzorgen
an theater, concert en elke andere vorm
an showverlichting alsmede de advisering
mtrent bovengemelde werkzaamheden en
erder alle voorkomende werkzaamheden
oortvloeiende uit het bovenstaande.
32939 Van Schijndel Opslag en Transport,
ndustrieweg 24, 5145 PV Waalwijk. Corr.:
illaertpark 56, 5144 VM Waalwijk. Op
lag-overslag-distributie van normale han-
elsgoederen.
32941 C.B. Hooge Zwaluwe B.V. i.o., Bur-
emeester Vlaklaan 12, 4927 AB Hooge
waluwe. 1. De advisering, bemiddeling en
itvoering van aangelegenheden op het
ebied van psychologie, personeel en or-
anisatie en al hetgeen dat met het voren-
taande verband houdt. 2. De advisering,
emiddeling en uitvoering van aangelegen
eden op het gebied van de luchtvaart en
uchthavens, waaronder uitdrukkelijk be-
repen het uitvoeren van verkeersvluch-
en, commerciële vluchten, oefen- en de-
onstratievluchten, sleep- en parachutis-
envluchten, zweefvlieg- en motor zweef-
liegvluchten, het geven van instructie en
pleiding, alsmede examineren en selectie,
owel militair als civiel, en al hetgeen met
et vorenstaande verband houdt.
32942 Bimakon V.O.F., Duinweg 51, 5151
K Drunen. Groothandel semi-orthope-
isch schoeisel en aanverwante artikelen.
32943 Oke meubel, Rivierkade 4B, 4931 AA
eertruidenberg. Detailhandel in meube-
en, woninginrichting.
132946 "Window Care Development B.V.",
"rotestraat 74. 5141 HB Waalwijk. Het ont-
ikkelen van know-how en produkten op
het gebied van onderhoud van woningen
en im- en export en de produktie van en de
nandel, zowel nat. als intern, in onder-
houdsprodukten voor woningen en gebou
wen.
132950 DeJcom V.O.F., Dussendijk 14, 4271
XL Dussen. Exploitatie van speelautomaten
tevens reparatie en onderhoud van compu
tergestuurde apparatuur; het schrijven van
software; verkoop van computer toebeho
ren, ontwerpen van systemen. t.
132952 Bakker Kros, Stationsstraat 50,5141
GG Waalwijk. Corr.: Elzenstraat 2, 5331 GJ
Kerkdriel. Detailhandel in brood, banket.
132953 V.Q.F. Procare, Albert EinsteinvveQ
25, 5151 DK Drunen. Levering en montag®
auto-alarminstallaties, autotelefoons, mo
bilofoons en andere electronische produc
ten. Aanpassen en uitrusten van politie
voertuigen.
132954 GC.P.M. Ribbers, Heren van
Brechtlaan 18, 4271 AK Dussen. Opruim*
werkzaamheden, upperen e.d.
132958 Dapur Asli, Hoogeinde 23, 5142 GA
Waalwijk. Ambulante handel in indischo
snacks en maaltijden.
Van onze verslaggever Willem Reijn
Amsterdam - Fokker praat over samenwer
king met China in de produktie van het
nieuwe toestel FA-X 120. Gesteund door het
Duitse moederbedrijf Dasa voert het bedrijf
besprekingen met de Chinese regering. Die
kunnen leiden tot de vestiging van een assem
blagelijn in China.
Dat zegt Ben van Schaik, sinds mei de nieuwe
topman van de Nederlandse vliegtuigbouwer Fok
ker in een exclusief vraaggesprek met deze krant.
Van Schaik heeft de tijd genomen voor het ge
sprek. Een voorlichter waarschuwde dat drie
kwartier vaak als maximum geldt. Het gesprek
loopt uit tot een uur en drie kwartier. Terwijl de
herfstavond vroeg invalt, zit de voorzitter van de
Raad van Bestuur van Fokker ontspannen op zijn
kamer op de zevende verdieping van het open
gebleven Fokker-gebouw in Amsterdam-Zuidoost.
Het naastgelegen gebouw is al eerder afgestoten
als gevolg van de aanhoudende reorganisaties bij
de vliegtuigbouwer.
Maar in elk geval: Fokker bestaat nog steeds en
dat is ai een klein wonder na een verlies van 460
miljoen gulden in 1993 en een negatief bedrijfsre
sultaat van 390 miljoen over de eerste helft van dit
jaar.
Crisis
Fokker heeft de zwaarste crisis uit de luchtvaart
overleefd dankzij massieve steun van het Duitse
moederbedrijf (de laatste zeshonderd miljoen gul
dens zijn net overgemaakt) en de technolease-con-
structie met Rabo-bank, waardoor met goedkeu
ring van het kabinet vierhonderd miljoen naar
Fokker is gevloeid. Met de eerste tekenen van
herstel in de luchtvaart, is het weer tijd om naar
voren te kijken.
Het idee om de huidige Fokker 70/100 naar boven
af te ronden met een toestel met 130 stoelen (de
Fokker 130) is van tafel. Fokker bespreekt met
verschillende partners de ontwikkeling van een
nieuw toestel met 120 tot 140 stoelen. De mogelij
ke risicodragende partners zijn het Franse Ae
rospatiale, Dasa-dochter Deutsche Airbus en Bri
tish Aerospace.
De besprekingen met de laatsten vlotten nog niet
zo. „We willen voor 1 januari duidelijkheid over de
route die ze willen begaan," zegt Van Schaik. „Het
zou betekenen dat de Britten straks hun eigen
regio-jets moeten opgeven. Ik kan me voorstellen
dat ze het daar moeilijk mee hebben, zowel
bedrijfseconomisch als emotioneel. Maar het in
zicht dat er geen plaats is voor twee Europese
producenten zal doorbreken, verwacht ik."
China
Maar ook elders wordt gesproken. De belangstel
ling gaat uit naar het Verre Oosten: China en
Korea. Bij de Chinezen staan de fabrikanten in een
rijtje op de stoep: Boeing, McDonnell Douglas en
Airbus willen graag met de Chinezen samenwer
ken. Daarbij azen zij vooral op de explosieve
Chinese markt.
„We worden in de besprekingen met de Chinese
regering gesteund door Dasa," zegt Van Schaik. Er
wordt bekeken welk werkpakket de Chinezen in
het nieuwe toestel zouden kunnen krijgen. „Alle
opties liggen open, zo bestaat de mogelijkheid van
het opzetten van een locale assemblagelijn. Dat
gaat niet ten koste van Amsterdam. Alleen de
Chinese markt is al groot genoeg voor een eigen
produktielijn, want als men zelf bouwt zal men
ook zelf afnemen."
Het nieuwe toestel zal technieken gebruiken van
Airbus, de Europese fabrikant van vliegtuigen van
120 tot 400 stoelen, waarin Dasa, Aerospatiale,
British Aerospace en het Spaanse Casa deelnemen.
„Dat is een noodzaak, alleen vanwege de kosten
al," zegt Van Schaik. „Je moet niet alleen denken
aan de cockpit-layout, maar ook bijvoorbeeld aan
de produktieprocessen die bij zo'n toestel horen."
Het nieuwe toestel zal overigens weinig compleet
nieuwe technologieën kennen. Maar wel zal het
ontwerp belangrijke kostenreducties in de produk
tie mogelijk moeten maken. „De klanten vragen
niet om nieuwe snufjes in de cockpit. Werd de
luchtvaart tot voor kort hoofdzakelijk gedreven
door techniek, nu richt men zich helemaal op
kosten. Alleen als iets bijdraagt in een lager
kostenniveau of in een beter comfort voor de
passagier, heeft men belangstelling."
De studie naar het nieuwe vliegtuig, de zogeheten
business opportunity study moet eind januari klaar
zijn. „Uitgangspunt is dat we ook met dat toestel
40 tot 50 procent van de markt moeten kunnen
pakken."
Maar wordt de markt niet te vol met nieuwe
vliegtuigen? In het segment waar Fokker de 120
wil neerzetten, zijn alle grote jongens actief. „Dat
is een belangrijke vraag. Er komen steeds nieuwe
vliegtuigprogramma's. Elke keer zijn er weer nieu
we dreigingen. Maar voorlopig gaat het overal
steeds weer om alleen maar studies."
De kosten van een nieuw toestel raamt Van Schaik
op vier miljard gulden. Dat is ook een reden om
zoveel mogelijk risico-dragende partners te vin
den. Die worden immers verantwoordelijk voor het
ontwikkelen van hun eigen toelevering. „Neder
land is te klein om alleen een nieuw toestel te
bouwen," bevestigt Van Schaik. „Maar niet alleen
de Nederlandse overheid heeft subsidiepotjes. De
Duitsers kennen bijvoorbeeld ook van die regelin
gen."
Als Nederland het huidige werkpakket van Fokker
wil handhaven, zal Fokker met steun van de
overheid 35 procent van de ontwikkelingskosten
ofwel 1400 miljoen gulden voor zijn rekening
moeten nemen. De vraag is in hoeverre de Neder
landse staat zal willen bijdragen in de financiering
van dat bedrag.
In het strategisch plan blijft het turboprop-toestel
F-50 als een compleet eigen Fokker-vliegtuig ge
handhaafd. „We hebben serieus gekeken of we niet
met anderen konden gaan samenwerken in het
turboprop-segment. Maar we zien geen mogelijk
heden om met een nieuwe alliantie-partner te gaan
werken." Wel gaat Fokker intensiever werken met
het Duitse Dornier, dat kleinere propellervliegtui-
gen bouwt, op gebieden als marketing en produkt-
ondersteuning.
Of er op termijn een opvolger komt voor de Fokker
50 ligt nog helemaal open. Een aanvaard scenario
is dat in Europa op langere termijn slechts plaats
is voor een producent van turboprop-vliegtuigen.
Fokker zou in zo'n scenario een belangrijke deel
nemer kunen worden in een Europese turboprop
bouwer rond het Frans-Italiaanse ATR. Van
Schaik houdt zich op de vlakte. Het zal er van
afhangen of de vijf Europese vliegtuig-industrieën
wel tot zo'n samenwerking kunnen komen. Fokker
wil vanzelfsprekend niet op voorhand zijn positie
prijsgeven.
Terug naar het heden. Van Schaik heeft eerder
aangekondigd dat ook in 1995 nog een verlies zal
worden geleden en dat het bedrijf in 1996 weer
zwarte cijfers schrijft. Hij bevestigt die belofte nog
eens. Maar eenvoudig zal het niet worden. De
prijsdruk houdt aan en de dollar noteert laag.
De luchtvaartmaatschappijen herstellen zich ech
ter nu van de harde klappen na de Golfoorlog. En
willen daarom weer investeren. Ben van Schaik
verwacht in de komende maanden tientallen nieu
we orders. Door de aanhoudend zware druk op de
prijzen zal Fokker verlies moeten accepteren op
Fokker-topman Ben van Schaik: „De prijzen
herstelt.
die opdrachten, 'maar ze leveren wel een positieve
cash-flow op.'
„Toen ik in mei begon, zag ik zelden een klant hier
over de vloer. Nu kan ik elke dag met klanten
praten. We verwachten dat in de komende twee tot
vier maanden vijf of zes Europese maatschappijen
in onze klasse orders zullen plaatsen voor vijftig
tot zestig toestellen. Wij willen daarbij ons markt
aandeel van veertig procent overeind houden. Dat
betekent dat we zeker 20 tot 25 orders moeten
binnenhalen."
Daarnaast weet Fokker zich in de race voor een
grote order voor American Eagle (een slordige
vijftig toestellen). Maar vooral ook wil Ben van
Schaik dat Fokker zich weer sterker richt op de
kleine maatschappijtjes, die orders van een of twee
toestellen plaatsen. Van Schalk ziet die bedrijven
als de natuurlijke markt van de kleine Nederland
se vliegtuigbouwer. Het motto: vele kleintjes ma
ken ook één grote en deze benadering betekent een
spreiding van risico's.
Van onze verslaggever
Amsterdam - Fokker Air
craft Services op Woensd-
recht gaat gebukt onder een
toenemende druk van con
currenten in landen met la
ge lonen.
FAS zal daarom flexibeler
moeten werken om kostencon-
currerend de markt op te kun
nen, zegt Fokker-topman B.
van Schaik. Bovendien zal het
bedrijf, waar negenhonderd
mensen werken, zich moeten
richten op hoogwaardig werk,
want voor het eenvoudig on
derhoudswerk aan vliegtuigen
zijn de lage-lonenlanden aan
trekkelijker.
„FAS heeft mooie orders bin
nengehaald. Maar ik denk dat
het aantal werknemers naar
beneden moet. Bij aanbod van
meer werk moet je mensen dan
inlenen." De topman wil zich
niet vastleggen op aantallen.
Het gaat hem allereerst om de
wijze van werken.
In de zeer moeilijke markt
heeft FAS dit jaar twee succes
sen geboekt, naast Suissair
heeft het bedrijf in Woensd-
recht ook een belangrijke op
dracht binnen gesleept bij US
Air- voor het groot onderhoud
van vier Fokkers 100. Het con
tract wordt gezien als een eer
ste stap voor de complete veer
tig toestellen tellende Fokker
100 vloot van de Amerikaanse
maatschappij.
Van Schaik zegt dat er geen
nieuwe partner wordt gezocht
voor Fokker Elmo, het produk-
tiebedrijf op Woensdrecht
waar de bekabeling voor vlieg
tuigen wordt gemaakt. Eerder
was er sprake van dat gezocht
werd naar deelnemers in de
verzelfstandigde werkmaat
schappij. „Elmo blijft een hon
derd procent-deelneming van
Fokker," aldus Van Schaik.
zullen zich niet herstellen als de markt zich
FOTO DIJKSTRA
De concurrentie blijft ongemeen fel, zegt Van
Schaik. „De prijzen zullen zich niet herstellen als
de markt zich herstelt," voorspelt hij. „De maat
schappijen zijn dan gewend aan dat lage prijsni
veau." Fokker wil niet ten koste van alles orders
binnenslepen. „Dat hebben we laten zien bij
Lufthansa Cityline," zegt Van Schaik. Daar ging
concurrent British Aerospace dankzij prijsdum-
ping met een order strijken.
Van Schaik sluit zich aan bij de stelling van zijn
voorganger Erik-Jan Nederkoórn die vond dat
Fokker net als Boeing de produktiekosten met 25
tot 30 procent moet terugbrengen.
De maatregelen die daarvoor zijn genomen, zijn
nog onvoldoende geweest, constateert de Fokker
topman. Iedere afdeling wordt nu op de eigen
prestaties beoordeeld. Ze moeten zich kunnen
meten met zowel het kwaliteits- als kostenniveau
dat voor de wereldmarkt geldt. Haalt men dat niet,
dan dient de afdeling zelf met voorstellen te komen
om de kosten te reduceren.
Dat betekent feitelijk verdere afslanking, beaamt
Van Schaik. Hij verwacht dat het totaal aantal
werknemers zal kunnen afnemen van 8500 naar
circa 8000. „Maar de precieze ontwikkeling hangt
ook af van het aantal orders dat we weten te
boeken." De teruggang is inclusief de deze week
aangekondigde sanering bij Fokker Special Pro
ducts, waar 160 banen vervallen.
Maar hij houdt een lichte slag om de arm. Als er
een lawine van nieuwe orders Fokker overspoelt,
kan de teruggang minder zijn, „We gaan nu terug
van een fabriek van honderd vliegtuigen, naar een
capaciteit voor vijftig toestellen per jaar. Maar we
behouden de flexibiliteit voor zestig tot zeventig
stuks."
Met de toeleveranciers zijn stevige onderhandelin
gen gevoerd over hun bijdrage in de kostenreduc
tie. Fokker produceert 35 procent van de waarde
van een toestel zelf. „We hebben nu tachtig
procent van de ronde achter de rug. Maar ook daar
worden de targets aangescherpt." Procenten wil
hij niet noemen. „Maar dan praat ik natuurlijk
niet over vijf procent."
Van onze verslaggever
Paul Verlinden
Zoef. Het zilveren schijfje
glijdt bijna geruisloos de cd-
speler in. Sorry, cd-i-speler.
Het apparaat, dat aangeslo
ten is op een televisie, is iets
forser dan zijn audio-broertje
maar oogt nagenoeg hetzelf
de. Het schijfje is al helemaal
niet te onderscheiden van een
gewone muziek-cd. Wel staat
er meer op: behalve geluid
ook (bewegende) beelden.
Ellen Saarloos van Wigant Inter
active Media in Willemstad de
monstreert de mogelijkheden
van cd-i. De schijf die door de
speler is opgeslokt, bevat een
gids met musea in Washington.
Na een introductie verschijnt
een plattegrond met musea in
beeld.
We kunnen interactief aan de
slag. De muis kruipt naar het het
museum voor Afrikaanse kunst
en na een kort klikje staan we in
de hal van het gebouw. Wat
willen we zien? We kunnen kie
zen uit een heel scala aan kunst
voorwerpen. Wij gaan naar de
'Muziekinstrumenten', waar we
vervolgens besluiten de 'Chokwe
Thumb Piano' eens nader te be
kijken. Het instrument komt in
beeld en een stem vertelt er iets
over. We kunnen nu ook de klan
ken die de piano voortbrengt,
beluisteren én we kunnen iets
doen wat in het echt niet mag:
het instrument zelf bespelen
door de snaren aan te klikken.
Het museum-schijfje is een con-
sumentenprodukt, dat door
Wigant Interactive Media ge-
IN HET MIDDEN- EN KLEINBEDRIJF
maakt is. Het Willemstadse be
drijfje maakt software voor in
teractieve media, voornamelijk
voor cd-i.
Behalve op de consument, richt
Wigant zich ook op bedrijven en
instellingen. Een handleiding
voor een machine is op cd-i
bijvoorbeeld duidelijker dan in
een boek. Met enkele klikjes
wordt een onderdeel geanaly
seerd en als de apparatuur via
een modem op het telefoonnet is
aangesloten, kan het onderdeel
direct besteld worden bij de fa
brikant. Maar we kunnen ook
bloed door de aderen zien stro
men op een schijfje met een
medische encyclopedie. Of we
spelen een videoclip van The
Doors af op cd-i en lichten gelijk
de doopceel van de bandleden.
De mogelijkheden van cd-i zijn
onbegrensd en dat had Chris
Wigant goed in de gaten toen hij
het bedrijf in 1989 oprichtte.
Interactief is de toekomst, dacht
hij toen hij via zijn werk als
productmanager bij een pharma-
ceutisch bedrijf in aanraking
i Chris Wigant: 'tijd om te gaan cashen'.
kwam met nieuwe media.
Wigant begon voor zichzelf en
de eenmans-zaak is inmiddels
uitgegroeid naar een bedrijf met
15 vaste medewerkers en diverse
free-lancers. Dat zijn werk ook
door anderen gewaardeerd
wordt, bleek onlangs toen hij een
regionale prijs voor het Beste
Produkt/Beste Dienst in ont
vangst mocht nemen.
„Het wordt tijd om strategische
beslissingen te nemen," zegt
Wigant over de ontwikkelingen
die zijn onderneming door
maakt, „Wij houden ons nu be
zig met produktie, distributie en
FOTO BEN STEFFEN
zijn vaak ook nog uitgever. De
vraag is of we ons op de produk
tie moeten concentreren of dat
we Alles in eigen hand moeten
blijven houden. Daar studeren
we nu op."
Wigant heeft zijn bedrijf pro
ject-matig opgezet. In drie teams
Het chemieconcern
Akzo Nobel maak
te deze week be
kend de produktie van po-
lyestertextielvezels op het fa
briekscomplex in Emmen te
willen sluiten. Voor ruim een
derde van de 155 werknemers
is een andere baan in zicht.
Het bericht veroorzaakte bui
ten Emmen nauwelijks op
winding en in Drente zelf zijn
ze inmiddels het een en ander
gewend. Het was al lang dui
delijk dat de produktie van
deze textielvezels in de huidi
ge opzet geen toekomst meer
had. Akzo heeft er de afgelo
pen jaren - een enkel jaar
uitgezonderd - vele tientallen
miljoenen guldens aan verlo
ren.
De fabricage van textielvezels
in het algemeen is al heel lang
een zorgenkindje voor Akzo.
Ingrijpende saneringen wer
den telkens weer ingehaald
door marktontwikkelingen.
Twintig jaar worstelen heeft
niet kunnen voorkomen dat
de textielvezelfabricage in
Europa grotendeels het verval
van de textielindustrie heeft
gevolgd.
Wat Akzo Nobel betreft,
werd dat omschakelingspro
ces gemarkeerd in 1972, om
precies te zijn op 6 april van
dat jaar. Toen presenteerde
de directie van de vezeldivisie
Enka het plan om de 1700
werknemers tellende fabriek
in Breda te sluiten. Het was
de mislukte start van een lan
ge mars, waarin de deze week
aangekondigde bedrijfsslui
ting in Emmen een van de
vele stapjes is.
Mislukt, omdat de directie
haar voornemen onder onge
kend grote maatschappelijke
en politieke druk moest in
trekken. In september van dat
jaar ging het personeel over
tot bezetting van het fabrieks
complex. Een actie die nog
niet eerder was vertoond en
die daardoor enorme aan
dacht trok. Sympathisanten
van de bezetters hielden
straatcollectes, de vrouwen
van de Enka-werknemers
trokken in een protestoptocht
door Den Haag.
Tien jaar later, in september
1982, ging de poort toch dicht.
Dat de Akzo-top het bedrijf
seconomisch in 1972 al goed
had gezien, was onder experts
ook niet omstreden. Maar het
maatschappelijke en politieke
klimasat was er eenvoudig
niet naar. Of, zoals de toen
malige topman Baron G.
Krayenhoff het dezer dagen
in een terugblik uitdrukte,
'gelijk hebben is iets anders
dan gelijk krijgen'.
Krayenhoff kan er eigenlijk
nog niet over uit dat de poli
tiek in die dagen onderne
mers zo de voet dwars kon
zetten. „In eerste instantie
wilden we 7000 mensen laten
afvloeien, dat zijn er - omdat
we niet konden en niet moch
ten ingrijpen - 40.000 gewor
den," zei hij naar aanleiding
van het 25-jarig bestaan van
Akzo in een gesprek met het
brancheblad NCI. En het con
cern verloor intussen miljar
den in dat taaie proces.
Het duurde dus, naar de zin
van het management, veel te
lang voordat Akzo in de jaren
zeventig en tachtig de koers
kon verleggen. Uiteindelijk is
dat toch gelukt, maar het had
niet veel gescheeld of het lek
van de textielvezels had tot de
ondergang van het hele con
cern geleid. Begin jaren ze
ventig bedroeg de omzet van
de vezeldivisie nog ruim de
helft van de totale opbreng
sten. Intussen is dat belang
gedaald tot 17 procent. Met
pharma, coatings en chemie
beschikt Akzo Nobel nu over
zo veel drijfvermogen dat op
eenvolgende crises in de ve
zelsector wat kalmer kunnen
worden bekeken.
Daardoor kan in veel gevallen
een meer subtiele oplossing
worden gevonden dan slui
ting. Op veel terreinen heb
ben de grote chemie-onderne-
mingen elkaar al gevonden in
bundeling van activiteiten en
of het uitruilen daarvan. Soms
gebeurt dat om overcapaciteit
uit de markt te halen, soms
ook om de risico's van de
introductie van nieuwe pro
dukten op wereldschaal te
kunnen delen.
'Emmen' is een van de groot
ste complexen van de Neder
lands-Zweedse groep en wie
op dat terrein zijn ogen de
kost geeft, ziet er de verwe
venheid in de chemie aan af.
De Akzo-portier laat ook dui
zend werknemers van DSM
en van het Amerikaanse Al-
lied Signal passeren.
Van maatschappelijke weer
stand hebben de ondernemers
inmiddels weinig last meer.
Krayenhoffs opvolger, de in
middels ook weer afgetreden
jhr Loudon, kon onlangs nog
voor een internationale confe
rentie van chemie-onderne
mers tevreden de balans op
maken van de strategische
keuzes die Akzo onder zijn
leiding heeft gemaakt. „Mis
schien hebben we ook een
beetje geluk gehad", wilde hij
nog wel relativeren. Het geluk
van gelijk krijgen.
Door Jan van de Ven
Amsterdam - De Pentium microprocessor, de trots van de
Amerikaanse chipsproducent Intel, heeft een gevoelige knauw
gekregen. Het hart van miljoenen personal computers is bi;
berekeningen met veel cijfers achter de komma nog mindei
secuur dan een eenvoudig rekenmachientje van een paai
tientjes.
wordt aan de produktie van cd-
i-schijfjes gewerkt. Een team be
staat uit een scenarist (voor de
inhoud), een programmeur (voor
het schrijven van het computer
programma) en een grafisch ont
werper (voor de vorm). De teams
worden bijgesprongen door een
audio-man die voor het geluid
zorgt.
Wigant werkt nauw samen met
Philips. De producent van de
cd-i-speler is er bij gebaat dat er
veel programma's op de markt
komen. Hoe meer schijfjes, hoe
interessanter het is voor de con
sument. Wereldwijd zijn nu on
geveer een miljoen cd-i-spelers
verkocht, waarvan er 60.000 in
de Nederlandse huiskamers
staan. De verwachting is dat het
aantal snel toeneemt, de cd-i-
speler is namelijk ook te gebrui
ken voor gewone muziek-cd's.
„Philips is een van de mede-fi
nanciers van de programma's die
we op eigen initiatief maken.
Ongeveer 60 procent van onze
produktie maken we in op
dracht. De rest ontwikkelen we
zelf omdat we denken dat daar
een markt voor is," aldus Chris
Wigant. Het bedrijf heeft mede-
financiers nodig omdat met de
ontwikkeling van de program
ma's grote bedragen gemoeid
zijn, uiteenlopend van 50.000 tot
één miljoen gulden.
Wigant heeft in de beginjaren
veel geld in de onderneming ge
stoken. Al het geld dat het be
drijf verdiende, werd weer aan
gewend voor nieuwe investerin
gen. „Nu is het tijd om te gaan
cashen," aldus een optimistische
Wigant, die voor volgend jaar
rekent op een omzet van 3 mil
joen gulden.
De fout zit in de zogeheten 'floa
ting point unit' van de Pentium:
het processorgedeelte dat com
plexe berekeningen met drijven
de komma uitvoert. Zodra de
chip dubbele-precisiegetallen
(meer dan acht cijfers achter de
komma) op elkaar gaat delen,
ontstaan onzuiverheden. In hoe
verre zich het probleem ook bij
andere Tekenfuncties voordoet,
is niet met zekerheid te zeggen.
Het euvel is al sinds juni bekend
en inmiddels is de fout in nieuw
gefabriceerde Pentium-processo-
ren hersteld. Maar naar schat
ting zijn er ruim 5 miljoen (het
gaat om alle types van de Pen
tium) met de programmeerfout
op de markt gekomen.
Volgens woordvoerder W. Ket
van Intel Benelux in Amsterdam
is er onder normale omstandig
heden niets aan de hand. Pas bij
„zeer gespecialiseerde applica
ties" en „zeer nauwkeurige bere
keningen" kunnen afwijkingen
optreden.
De publiciteit over het manke
ment heeft al tot een regen van
telefoontjes bij Intel geleid. Het
bedrijf heeft in Engeland een
'hotline' opengesteld waar men
sen met hun vragen terecht kun
nen. Intel belooft mensen die
met problemen kampen als ge
volg van de onnauwkejrrigheid
in de Pentium op passende wijze
te zullen helpen.
De fout in de processor geeft het
imago van Intel een gevoelige
knauw. Het bedrijf ondervindt -
in toenemende mate - sterke
concurrentie van chipsfabrikant
Motorola, die samen met Apple
en IBM de PowerPC chip heeft
ontwikkeld. De PowerPC's sco
ren inmiddels qua snelheid veel
hoger dan het de paradepaardjes
van Intel. De reacties op het
bekend worden van de reken-
foutjes van de Pentium bij Intel
vrij laconiek: „Statistisch ge
sproken, kan een gemiddeld per
soon dit probleem eens in de
27.000 jaar tegenkomen".
Minder laconiek zijn de reacties
van computergebruikers op het
wereldwijde computernetwerk
Internet. De Amerikaanse pro
ducent van het wiskundige com
puterprogramma Matlab waar
schuwt er gebruikers van de
Pentium. Het bedrijf maakt de
gebruikers van zijn software ook
op de fout attent in een briefje
dat bij de programma's wordt
verpakt. Matlab wordt veel ge
bruikt door wetenschappers en
ingenieurs.
De fout in de Pentium werd
ontdekt door Thomas Nicely,
hoogleraar wiskunde aan het
Lynchburg College in Virginia
(VS) met de berekening van
824633702441,0 maal
1/824633702441,0. De uitkomst
daarvan moet 1 zijn, maar de
Pentium leverde als resultaat
0,999999996274709702.
Voor huis-tuin-en-keuken re
kenwerk lijkt dat alles geen pro
bleem. Maar anders wordt het
als computers met de Pentium-
chip bij voorbeeld worden inge
zet voor het ontwerpen van grote
bouwwerken. Ook in de ruimte
vaart kunnen foutieve bereke
ningen als die met de Pentium
verstrekkende gevolgen hebben.
En ook al kan het euvel zich
theoretisch maar eens in de
27.000 jaar voordoen: de centra
le rekeneenheid die in sommige
berekeningen een niet geheel
correcte uitkomst geeft, is net zo
nuttig als een auto waarvan de
remmen het in sommige gevallen
laten afweten, zo liet een boze
Pentium-gebruiker gisteren zijn
lotgenoten via het Internet we
ten.
