DE STEM
6In de schouwburg trek ik
toch een andere broek aan'
IrritatieEr komt nog veel meer tv-reclame aan!
r
Leo de Ruiters jacht op
moordenaar gaat verder
Twintig kunstenaars in
woord en beeld te boek
Barry Hay met Golden Earring op weg naar diverse records
Zelfmoord van
Tommy Boyce
I Geen vervanging
I 'Brazilian Women'
AA Praten over verdriet
blijkt op te luchten
ZIE RAGAZZI OP ACHTERPAGINA-D4
Rinus Gerritsen, Cesar Zuiderwijk, Barry Hay en George Kooymans: ook happy in de intimiteit van de schouwburg. foto sony
ZATERDAG 26 NOVEMBER 1994 DEEL D
Zaak Andrea Luten nog niet opgelost
Door Maarten van de Rakt
Ruinen - De moordenaar van Andrea Luten uit Ruinen
heeft zich nog niet gemeld, zoals de makers van 'Het
Zwarte Gat' verwachtten. Eindredacteur Leo de Ruiter is
niettemin vol hoop: „Ik denk dat de zaak binnen drie
weken rond is. Er is zoveel losgemaakt."
Twee maanden geleden opende Veronica met het radioprogram
ma 'Het Zwarte Gat' een klopjacht op de moordenaar. De Ruiter
en de zijnen, die vermoedden wie de dader is, zetten in acht
afleveringen allerlei occulte en paranormale middelen in. Zo
werd tijdens een seance in het Gijsselterbos de geest van het
vermoorde meisje opgeroepen. De in Ruinen woonachtige eind
redacteur schuwde niet de verdachte te laten schaduwen. „We
weten wie je bent en laten je niet los", klonk het dreigend uit De
Ruiters mond. De serie deze week af.
„Er is van alles in gang gezet, ondergrondse dingen zijn bezig",
verklaart De Ruiter vaag. „Die zal ik straks specificeren. Nu
durf ik dat niet. Anders zit ik de hele gang van zaken in de
weg."
„De dader heeft zich niet gemeld uit zichzelf, zoals eigenlijk de
bedoeling was. Dat was ook hoog gemikt. Wat de politie niet
kan met 25.000 manuren, lost zo'n radioprogramma ook niet
even op. Hij heeft in elk geval geluisterd, dat hebben we
gecontroleerd. Ik manoeuvreer de man in zo'n situatie dat hij
wel naar de politie moet. Binnen drie weken weten we of ik het
bij het rechte eind heb. Ik kan me natuurlijk vergissen zoals de
politie ook een paar verkeerde verdachten op heeft gepakt. En
anders is er niks aan de hand, want we hebben niemand
gedupeerd."
Andrea Luten laat De Ruiter niet los. „Aan den lijve heb ik iets
dergelijks meegemaakt", licht hij zijn drijfveren toe. „Mijn
dochter is door twee man verkracht, die haar het mes op de keel
zetten. Daarom kan ik me de emoties van de ouders van Andrea
zo goed voor de geest halen. Ik ben er zwaar betrokken bij
geraakt. Die dader moet gewoon gepakt worden."
Van onze kunstredactie
VBBKZN staat voor Vereniging van Beroeps Beeldende Kun
stenaars Zuid Nederland. Het is een vereniging met een lange
afkorting maar weinig leden: twintig. Twintig leden is niet
veel voor een belangenverening. Hoe dat komt wordt uitge
legd in een fraai boek waarin die twintig zich als groep
presenteren.
door Peter Borgers
Het is half twee in de mid
dag; tijd voor een stevig ont
bijt.-Barry Hay bestelt bestelt
een uitsmijter met sambal,
heel veel sambal. Tussen de
hete happen door staat hij
een journalist te woord.
De Golden Earring is hard op
weg om een nieuwe trofee
boven de haard te hangen.
Was de groep al sinds tijden
de meest succesvolle rockfor
matie van ons land, nu gaat
ze ook nog op weg naar de
veteranentitel van oudste
groep.
Drieëndertig jaar schuimen de
Hagenaars al de podia af. En
Golden Earring bevind zich be
paald niet in de nadagen van
haar carrière. De vorige cd Na
ked Truth ging in ongehoorde
aantallen over de toonbank, een
succes dat ook de makers ervan
verraste, want de cd was een
tussendoortje, waarmee de groep
aanhaakte bij een muzikaal mo
deverschijnsel: de unplugged-ra-
ge.
„De platenmaatschappij wilde
destijds een nieuwe plaat, maar
wij vonden dat we geen sterke
nieuwe songs hadden. Dus stel
den we dat Naked Truth-concept
voor, terwijl we achter onze rug
duimden dat ze er in zouden
trappen. Dat het zo'n succes zou
worden, had niemand voorzien.
Soms voel je de hitpotentie van
iets: toen George voor het eerst
Twilight Zone voorspeelde, wist
ik dat we een hit in handen
hadden. Maar dat Naked Truth
in zulke aantallen zou verko
pen...."
Haagse bluf
Naked Truth is in Barry's ogen
niet alleen een commercieel suc
ces. Het concept achter de plaat
heeft grote gevolgen gehad voor
de muzikale wandel van de
groep.
„Wij zijn altijd de jongens ge
weest die met twee vrachtwa
gens en twintig man personeel
aan kwamen zetten. Grote ge
luidsinstallaties en honderden
spots vormden een niet weg te
denken onderdeel van een Ear-
ring-optreden, ook in mindere
tijden.'Noem het maar Haagse
bluf. Die extra's voegen iets toe
aan je show, maar ontnemen iets
aan je muziek. Toen we in de
sixties begonnen, hadden we
geen versterkers, we gebruikten
radio's. Rinus Gerritsen maakte
zelf een basgitaar, omdat hij
geen geld had er een te kopen.
Dat soort kleine dingen geeft je
muziek iets eigens, dat je met
elektronica niet kunt compense
ren."
„Toen we voor het eerst repe
teerden voor Naked Truth kwa-
Nashville (rtr) - Liedjeschrijver
Tommy Boyce, die in de jaren
zestig veel songs voor bekende
I popgroepen schreef, heeft zelf-
i moord gepleegd. Boyce (55)
schreef, in samenwerking met
Bobby Hart, onder meer de eer
ste grote hit voor de Monkees,
'Last Train to Clarksville' en
voor Jay and the Americans
schreef hij 'Come a Little Bit
Closer'.
Tommy Boyce werd woensdag
dood aangetroffen door zijn
I vrouw in hun huis in Nashville.
I De politie zei dat hij zich met
I een revolver door het hoofd had
I geschoten.
I Boyce begon op jeugdige leeftijd
I liedjes te componeren, nadat zijn
I vader, die predikant was, hem
I had geleerd gitaar te spelen.
I Van onze kunstredactie
I Breda - Er komt toch geen ver-
I vanging van de Cosmic-produk-
I tie, 'Brazilian Women', in Thea-
I ter Achterom in Breda en De
I Kring in Roosendaal. De voor-
I stelling was wegens artistieke
I onenigheid door het gezelschap
I van het repertoire genomen.
I De multi-culturele theater- en
I filmvoorziemng Cosmic had een
I alternatief programma willen
I aanbieden, met cabaret door He-
I len Kamperveen en Paulette
I Smit. Dit duurde echter slechts
I twintig minuten. Aansluitend
I zou de film 'Ava en Gabriël' van
I Felix de Rooij worden vertoond.
I Artistiek en technisch werd deze
I oplossing toch niet haalbaar ge-
I acht. 'Brazilian Women' zou op 8
I, december in Breda en op 13
december in Roosendaal worden
gespeeld.
men we erachter wat we gemist
hadden. We speelden in mijn
atelier, de terrasdeuren stonden
open. Voor het eerst in jaren
speelden we echt samen. En niet
allen wij vieren maakten de mu
ziek: de tjilpende vogeltjes in de
tuin werden er deel van en een
paar deuren verderop stond een
schilder mee te fluiten. Het leek
een scene uit een film van Jaques
Tati. Alles viel samen, alles werd
onderdeel van een geheel! Toen'
beseften we dat we niets nodig
hadden voor onze muziek. We
zouden rond kunnen reizen en
muziek kunnen maken op de
hoek van de straat, met een petje
op de grond om de kwartjes van
voorbijgangers op te vangen.
Zo raakte Golden Earrmg in de
ban van akoestische muziek. Nu
werkt de groep twee soorten op
tredens af, elektrisch in de feest
tenten en sporthallen, akoestisch
in theaters en schouwburgen. De
eerste soort is heerlijk vanwege
de power, de tweede vanwege de
intimiteit. „Schizofreen? Nee,
hoor! In het begin moest ik wel
onschakelen, maar nu hoef ik
alleen nog maar te letten op mijn
kleren: in de schouwburg trek ik
toch een andere broek aan."
Akoestisch
Nu is er een nieuwe mijlpaal: de
vijfentwintigste Earringplaat
Face It. De cd is een logisch
gevolg van de nieuwe muzikale
koers van de Hagenaars. Er
staan wat vlotrockende elektri
sche songs op, van het soort
waarop Golden Earring patent
lijkt te hebben. Maar het groot
ste deel van de cd is akoestisch,
en live opgenomen. De opnames
vonden plaats in de garage van
George Kooymans, George heeft
een complete studio in zijn huis
gebouwd, dus dat kwam goed
uit.
Op Face It serveert men muziek
uit een ander blikje. Voor Ear-
ring-diehards is akoestische mu
ziek al moeilijk te slikken, maar
wat te denken van Barry die een
country westernsong «doet, of
een echte tango, compleet met
bandoneon, het Zuidamerikaan-
se broertje van de accordeon?
„Voor we Face It opnamen hab-
ben we afgesproken dat alles zou
mogen en kunnen op de plaat.
Vroeger zeiden we weieens iets
van: 'leuk nummer, maar het is
geen Earring-song'. Na Naked
Truth lagen echter zoveel nieuwe
wegen voor ons open, dat we
geen beperkingen wilden. Ie
mand als George schrijft immers
ook liedjes voor 'Kinderen Voor
Kinderen', bijvoorbeeld. Dus
hebben we gewoon het sterkste
materiaal opgenomen. Zo'n
country westernsong als I
can't do without your kiss was
voor ons fantastisch om te doen.
In de tekst heb ik alle cowboy
clichés uit de holster getrokken,
Ton Masseurs (de Waalwijkse
ex-Tumbleweed-er) speelde er
een goddelijke steelgitaar-partij
bij. En het leukst is dat we het
allemaal live opgenomen heb
ben, want dat is toch de manier
waarop muziek het meest leeft."
Foutloos
Ook Barry Hay is een overtuigd
aanhanger van live-opnames.
Vroeger werd elke musicus ge
acht zijn muziek foutloos op de
band te zetten. In dure studio's
werd gepoetst en gedubd, tot
ieder vlekje verdwenen was. Ook
Golden Earring maakte zo haar
platen. Tegenwoordig heeft nie
mand zin om maandenlang in de
studio perfectie na te streven. Is
dat een - tijdelijke - trend, of een
-onomkeerbare- ontwikkeling?
„Wat mij betreft, hoeven we
nooit meer terug naar de dagen
van de dure opnames. Sommige
partijen op Face It zijn inge-
dubd, of hebben we geprobeerd
in te dubben. Bijna iedere keer
bleek dan dat de originele partij
het sterkst was - ongeacht de
slippertjes die erin zaten. Wij
hebben Face It ingespeeld voor
een klein publiek van genodig
den. En geloof mij nou: je speelt
het best als er een paar mooie
.meiden staan te kijken. Dat
geeft muziek haar magie."
Golden Earring speelt op 1 de
cember in De Nobelaer in Etten-
Leur, op 28 dec. in De Kring in
Roosendaal en op 3 januari in De
Maagd in Bergen op Zoom.
Elk van deze kunstenaars is met
vier kleur-illustraties in het
boek vertegenwoordigd, begeleid
door een korte typering van de
hand van de kunstpublicist en
oud-De Stern-redacteur Henk
Egbers.
Die twintig zijn Mariëtte van
Berkel, Trudie Broos, Pam Deke-
ma, Han Dey, Karine Dijkstra,
Cor van den Eynde, Cilia Gré-
goire, Gonnie Groenen, Michael
Jepkes, Will Landman, Tonny
Lansdaal, Joop Liesker, Jan van
Lisdonk, Ad Louwinger, Jan
Peter van Opheusden, Joop van
Rijsbergen, Ricky Schellart-Van
Deursen, Piet Hein Stulemeijer,
Will Vaes-Gubbels, Mia Zaat.
De VBBKZN dateert uit de jaren
'70, toen de vereniging zich los
maakte uit de toenmalige Bra
bantse Kunst Stichting. Vooraf
gaand aan de summiere beschrij
ving van die oprichting schildert
Henk Egbers in het kort de ge
schiedenis van het georgani
seerde kunstleven in Noord-Bra
bant, dat vlak voor de oorlog
aarzelend op gang kwam.
Beleid
Tijdens de presentatie van het
boek donderdag in het Provin
ciehuis te Den Bosch schilderde
C. Siegers, directeur van de
Raad Welzijn, Onderwijs en Cul
tuur, het verschil tussen vroeger
eeuwen en nu. „Eeuwenlang
moest de kunst het zonder beleid
stellen. Er bestond slechts een
competitief mecenaat, dat ga
rant stond voor diversiteit in de
kunst. Een echt kunstbeleid ont
staat pas na de Tweede Wereld
oorlog. Eerst is er alleen lande
lijk beleid, de z.g. contrapresta
tie, later BKR geheten. Sinds die
laatste is afgeschaft, is het
kunstbeleid in handen van de
provincie, die de rijksgeldstroom
kanaliseert richting steden, mu
sea, kunstuitlenen en opdrach
ten".
In 1933, zo schetst Egbers in de
inleiding van het boek, werd in
Breda de Bredase Kunstkring
opgericht door Paul Windhau-
sen, Dio Rovers, Gerrit de Morée
en Jan Strube. Na de oorlog, in
1947, werd die Kring omge
bouwd tot 'Jeroen Bosch, Noord-
Brabantse Vereniging van Beel
dende Kunstenaars', geleid door
Niel Steenbergen.
Daaruit splitste zich in 1953 de
Zuiderkring af. Er is verder
sprake van verenigingen als de
Tilburgse Kunstkring, Sint Lu
cas, Edelambacht, Brabantse
Kunst Stichting, Kunst Centrum
Brabant, Cultureel Contact,
Kring Eindhovense Beeldende
Kunstenaars, Reflex (Domien
van Gent). In de jaren '70 ont
stonden, geheel in overenstem-
ming met de tijdgeest kunste-
naars-kollektieven.
Waarna auteur Egbers komt tot
de perikelen die geleid hebben
tot de oprichting van VBBKZN.
De vereniging telde aanvankelijk
160 leden. De huidige twintig
kunstenaars vormen een groep
met een hechte onderlinge band.
Ze komen steevast om de twee
maanden op een ander atelier bij
elkaar, vertellen over hun recen
te werk en wisselen ideeën uit.
De kunstenaars vertegenwoordi
gen zeer verschillende discipli
nes. Zo kunnen ze elkaar aanbe
velen bij eventuele opdrachten.
De inleiding van Henk Egbers
doet een interessant stuk ge
schiedenis van het Noordbra
bantse kunstleven vermoeden,
maar blijft hier te veel een op
somming. Dat zal wel liggen aan
het feit dat de VBBKZN alleen
een subsidie voor dit boek kon
krijgen indien het voorzien was
van een historisch overzicht.
'Beeldende Kunstenaars van de
VBBKZN in Beeld'. Tekst: Henk Eg
bers. Verkrijgbaar bij de boekhan
del, de NBKS en De Beyerd. Prijs
59,50.
Hilversum (anp) - Inleg-
kruisjes op Nederland 1,
PTT Telecom op Nederland 2
en kattevoer op Nederland 3.
Het is even mikken, maar op
sommige momenten bieden'
de Nederlandse publieke te
levisienetten uitsluitend re
clame.
Er zijn kijkers die dat te veel
vinden. Signalen van irritatie
hebben geleid tot de toezegging
van de overkoepelende organi
satie van reclame-adviseurs
(VEA) te gaan praten met om
roepen (publiek en commer
cieel) en hun reclamebureau's.
Toch zeggen de STER (publiek)
en IP (RTL) zich keurig te hou
den aan de normen. De Stich
ting Ether Reclame mag 6,5
procent van de totaal toegewe
zen zendtijd vullen, de blokken
mogen niet langer duren dan
vijf minuten. IP mag vijftien
procent van het totale aantal
uren per dag uitzenden, met een
maximum van twaalf minuten
per uur. Die normen worden
niet gehaald. De STER komt
naar eigen zeggen niet hoger
dan 4,8; IP zit op twaalf pro
cent. Er is nog ruimte voor meer
reclame.
Niettemin wil de Vereniging
van Erkende Reclame-advies-
bureaus (VEA) haar oor te luis
teren leggen. Zij gaat dat ge
sprek aan met wel begrepen
eigenbelang. Het is zaak dat de
boodschap van de adverteerder
overkomt. Dat is niet het geval
als de kijkers massaal schake
len. „Het gaat ons om onze
klanten", zei VEA-directeur H.
Nieman onlangs. „Natuurlijk is
de consument ons zeer lief,
maar we zijn geen consumente
norganisatie."
Deskundigen van de VEA me
nen dat de ergenis over-de re
clame wel mee valt. Vijftien
procent van de kijkers neemt de
afstandsbediening ter hand bij
het zien van reclame. Dat cijfer
is gebaseerd op metingen van de
dienst kijk- en luisteronderzoek
van de NOS. Het percentage is
al enige jaren stabiel.
De VEA houdt er rekening mee
dat dat wel kan veranderen.
Nieuwe commerciële zenders,
meer reclame, meer irritatie.
Een mens kan zich ook overe
ten. Een aantal grote tv-adver-
teerders heeft zich begin deze
maand voorzichtig achter het
nieuwe Veronica geschaard.
Voorwaarde was wel dat de
commerciële omroep zijn vroe
gere doelgroep, de generatie tot
veertig, in het oog houdt.
Reclamemakers menen dat er
nog wel ruimte is voor meer
omroepen. Er hangen nog vele
miljoenen reclameguldens bo
ven de markt. Dit jaar wordt er
900 miljoen gulden besteed aan
tv-reclame. Commerciële sta
tions mikken op een groei van
de markt. De publieke omroep
ging er in zijn verdediging van
uit dat de reclamebedding op
jaarbasis zeven procent breder
wordt. Zo tegen de eeuwwisse
ling zal er in Nederland onge
veer anderhalf miljard gulden
aan tv-reclame worden besteed.
De 900 miljoen van nu verte
genwoordigt niet meer dan ze
ventien procent van wat de re
clamemakers uit te geven heb-
Loekie de Leeuw houdt zich keurig aan de regels.
ben Dat is zeer bescheiden.
Gedrukte reclame is in Neder
land heel gewild, de positie van
de advertentie in de krant is
veel sterker dan in een aantal
andere Europese landen. De
laatste vier jaar wint de tv-re-
clame wel terrein op krant (45,6
procent) en tijdschrift (21,2 pro
cent). Recentelijk is tv als me
dium de buitenreclame wel ge
passeerd. Aan uithangborden
foto archief de stem
spendeert de reclamemaker 12,8
procent van zijn budget. Radio
reclame scoort 3,5 procent.
Uit cijfers van de in Brussel
gevestigde European Associa
tion of Advertising Agencies
blijkt dat de situatie in andere
Europese landen totaal anders
is. Zeer extreem is de situatie in
Griekenland waar televisie te
kent voor 61 procent van alle
reclamegelden. In Spanje en
Italië is het marktaandeel tv-re
clame omstreeks de vijftig pro
cent. Daarna volgen Groot-
Brittannië met veertig en
Frankrijk en België met om
streeks de dertig procent. Met
Denemarken (18 procent) en
Duitsland (19 procent) bevindt
Nederland zich achterin het Eu
ropese peloton. In Spanje heeft
de komst van commerciële zen
ders een run op tv-reclame ver
oorzaakt. In drie jaar zijn de
bestedingen verdrievoudigd.
Zuid-Europa moet een oase zijn
voor reclamemakers, geen won
der dat Veronica's partner En-
demol in Portugal een bijkan
toor heeft.
De irritatiegrens is ruimschoots
gepasseerd, houden sommige
kijkers vol. Volgens een onder
zoek van de Consumentenbond
ergert 84 procent van de Neder
landers zich aan de reclame
voor maandverband. In een tv-
programma was het zelfs de
grootste hinder uit het dagelijks
leven. Nee, zeggen de reclame
makers, het is vooral de herha
ling van die reclame.
NCRV-voorzitter A. Herstel
suggereerde de omroepbijdrage
met een tientje teverhogen om
meer reclame te voorkomen.
Want ook in dat opzicht wijkt
Nederland sterk af van de rest
van Europa. Het kijk- en luis
tergeld is met nog geen twee
honderd gulden per jaar het
laagste.
