Terneuzense
jongen werd
Engels
marine-officier
UITSLAGEN
DE STEM
ZEELAND
Verloofde
herkende
hem bij
terugkeer
in 1944
niet meer
DONDERDAG 17 NOVEMBER 1994
„Vrijdagmiddag: een
jong paar zal in den echt
worden verbonden. Met
spanning wordt de komst
van het paar verbeid.
Eindelijk - paardenge
trappel, de vigilante rijdt
voor, halzen rekken zich
en de gelukkigen stappen
uit: een in het wit gekle
de bruid, geleid door den
bruidegom, gekleed in
het uniform van luite
nant der Engelsche Mari
ne. En toch - hij die zijn
aanstaande vrouw voor
den ambtenaar van den
Burgerlijken Stand ge
leidt, is geen Engelsch-
man; neen, hij is een ra
sechte Nederlander, hij is
een Terneuzenaar."
Door Rein van der Helm
De verslaggever van De Vrije
Zeeuw, het Terneuzense dagblad
dat op dinsdag 21 november
1944 voor het eerst zou verschij
nen, schreef zich letterlijk de
vingers blauw.
„Het was stinkend slecht weer.
Enorm koud en het regende pij-
pestelen. Verwarming was er
niet, je stierf van de kou in het
gemeentehuis. Maar toch was ik
enorm gelukkig." Mevrouw Ag
nes Luteijn-de Bruijn (75 jaar)
herinnert zich haar trouwcere
monie, op die bewuste vrijdag 17
november 1944, nog als de dag
van gisteren. Er was dan ook een
turbulent weekje aan voorafge
gaan. De zondag daarvoor zag
haar zus, waarbij ze inwoonde in
een huis aan de Leliestraat, een
Engelse officier naderen. Twee
koffers in de hand. Hij stopte
voor het huis, klopte aan. „Toen
zag ik het plotseling. Het was
Toon. Ik had hem niet herkend.
Had hem ruim vier jaar niet
gezien. Hij was gekleed als offi
cier en droeg geen bril", zegt
mevrouw Luteijn.
Stoker
Toon was de toen 28-jarige Ter
neuzenaar Anthonie Luteijn. Als
dienstplichtig stoker bij de Ko
ninklijke Marine was Luteijn na
de mei-dagen van 1940 uitgewe
ken naar Engeland. Daar mon
sterde hij aan op de Koningin
Emma van de Maatschappij Zee
land en werd -toen de Engelse
marine de schepen vorderde-
vervolgens ingelijfd bij de Royal
Navy. De Koningin Emma was
met het zusterschip de Prinses
Beatrix, toen gloednieuwe mo
torschepen van de Maatschappij
Zeeland, uitgeweken vanuit
Vlissingen naar Engeland.
Twee van de modernste schepen
die op dat moment het Kanaal
bevoeren en garant stonden voor
een comfortabele overtocht van
Vlissingen naar Harwich. Gevor
derd door de Engelsen deden
beide schepen tot bijna een jaar
na na de Tweede Wereldoorlog
dienst als troepen-transport
schip. Ze waren betrokken bij de
belangrijkste slagen uit de
Tweede Wereldoorlog.
HMS Princess Beatrix en HMS
Queen Emma, zoals de Engelsen
de schepen hadden omgedoopt,
verschenen voor de kusten van
Noord-Afrika, Sicilië, Anzio en
Normandië. Na het einde van de
oorlog in Europa gingen zij rich
ting Verre Oosten. In november
1944 meerde de Queen Emma af
in Ostende. Via het geteisterde
Vlaamse land vond Luteijn zijn
weg naar Terneuzen, naar zijn
familie en zijn verloofde.
Kermis
Agnes de Bruijn, schippersdoch-
ter uit Ossenisse, was nog maar
15 jaar toen zij Luteijn leerde
kennen. Hij was toen machine
bankwerker bij De Hoop, zij
werkte als dienstbode bij een
Terneuzense familie. De vonk
sloeg over tijdens een kermis.
„Hij vroeg mij ten dans en ik
was gelijk verkocht. Hij was
mijn eerste en enige liefde. Zo
gaat dat soms."
Gedurende de lange oorlogsjaren
was er tussen het verloofde stel
sporadisch contact. „Tweemaal
kreeg ik een briefje via het Rode
Kruis. Ik heb er veel en veel
meer geschreven. Die zijn niet
allemaal aangekomen. Wel een
tje met een foto van mij, dat
vertelde hij mij toen hij terug
kwam."
„Die trouwdag hè, nooit, nooit
zal ik die vergeten. Ik had Toon
gevraagd een mantelpakje voor
mij op te scharrelen, want be
hoorlijke kleding had ik niet.
Een vriendin vroeg mij waarin ik
ging trouwen. Ik zei: een mantel
pakje. Ze zegt: dat kan niet. Hij
in zo'n mooi uniform en jij in dat
pakje. Gebruik mijn trouwjurk
maar. En alles paste precies, tot
en met de schoenen toe."
Boeket
Een bruid zonder boeket is on
denkbaar. De keus was in die
tijd echter nagenoeg nul. „Het
werden herfstchrysanten, meer
was er niet. En uitbundig gefeest
kon er ook niet worden. De men
sen moesten toen van het Mili
tair Gezag allemaal om acht uur
's avonds binnen zijn, de bruiloft
was om half vier, dan nog foto's
maken dus voor we weer bij
elkaar waren was het rond vijf
uur."
Schraalhans was in die tijd keu
kenmeester. Er waren geen ge
bak, bruidssuikers, koekjes of
snoepjes. Wat er wel was: echte
Engelse thee. „Die had Toon
meegenomen, gelukkig maar,
want anders hadden wij die vie
ze surrogaatblokjes moeten ge
bruiken."
Het nieuwbakken bruidspaar
kon maar kort van eikaars nabij
heid genieten. Luteijn had een
week verlof gekregen om te
trouwen. „Die voorbereidingen
gingen in ijltempo. Dank zij een
hoge mieter in Axel (de Commis
saris voor het Militair Gezag,
RvdH) waren de papieren in een
mum van tijd geregeld. En Piet
de Zeeuw, die toen op het ge
meentehuis in Terneuzen werkte,
zei: jullie trouwen voor Toon
terug moet. Al is het midden in
de nacht."
De zondag na de bruiloft meldde
Luteijn zich weer bij de Navy.
Tot half 1946 bleef hij daar in
dienst, troepen, vluchtelingen en
evacués in het Verre Oosten ver
voerend.
Engels
De gouden bruiloft zal vandaag
niet gevierd kunnen worden.
De toen 28-jarige Anthonie Luteijn treedt in het huwelijk met Agnes de Bruijn.
Toon Luteijn overleed in 1991.
Maar zijn talrijke tastbare her
inneringen houden hem voor zijn
vrouw nog steeds dichtbij. „Hij
praatte weinig over zijn oorlogs
tijd, maar hij heeft genoeg mee
gemaakt", zegt zij. Peinzend
wrijft ze over een glazen paneel
tje waarin talrijke militaire on
derscheidingen van de inzet van
haar man getuigen. Hij die als
dienstplichtig stoker van de Ko
ninklijke Marine uitweek naar
Engeland, keerde als officier van
de Royal Navy terug. „Een
mooie prestatie. Voor hij weg
ging sprak hij geen woord over
de grens, na de oorlog sprak hij
als een echte Engelsman", zegt
zijn vrouw nog steeds vol trots.
Onder de onderscheidingen ook
een zilveren ere-medaille in de
Orde van Oranje-Nassau met de
zwaarden. „Hem eigenhandig
door de koningin opgespeld. Hij
heeft haar nog een hand mogen
geven", zegt mevrouw. „Die me
dailles geven we nooit meer af.
Ze hangen hier altijd in de huis
kamer.
In een mapje stapels foto's,
waaronder een met de hand in
gekleurd exemplaar van Luteijn
als dienstplichtig matroos, de
militaire zakboekjes, verlofbrief
jes, de schriftelijke bevestigin
gen van zijn bevorderingen, uit
nodigingen voor reünies, die na
de oorlog regelmatig werden ge
houden.
In de mei-dagen van 1940 was
hij als stoker geplaatst aan
boord van het batterijschip IJ-
muiden. Nadat het schip, op be
vel van de Admiraliteit tot zin
ken was gebracht, kon Luteijn
aan boord van een vissersschip
Engeland bereiken. Daar mon
sterde hij op 26 mei 1940 aan op
de Koningin Emma, een van de
twee schepen van de maatschap
pij Zeeland die waren uitgewe
ken naar Engeland. De schepen
kregen een Engelse bemanning,
maar een Nederlandse machinis-
tenploeg, beter op de hoogte met
de ultra-moderne dieselmotoren
van beide schepen. Onderworpen
aan de Engelse marine-krijgs-
tucht.
Sollicitatie
„Hij liep er nooit mee te koop,
met wat hij had meegemaakt.
Tweemaal voer hij op een ander
schip, en tweemaal werd hij ge
torpedeerd. Hij overleefde het
allemaal. Het was een gewone,
rustige en bescheiden jongen.
Daarom ben ik wel blij dat nu,
vijftig jaar na de oorlog, nog
eens aandacht aan hem wordt
besteed. Dat heeft hij echt ver
diend."
Luteijn werkte ook na de oorlog
bij de Maatschappij Zeeland.
Voor de rederij, zo bleek uit een
jubileumviering in 1980, was hij
op 26 mei 1940 in dienst getre
den. Bij die gelegenheid werd
hem nog de gouden eremedaille
in de Orde van Oranje-Nassau
toegekend.
De voortzetting van militaire
loopbaan naar burgerbetrekking
ging niet zonder de nodige pijn.
„Mijn man was machinist in de
oorlog. Toen hij in 1946 naar
dezelfde functie op hetzelfde
schip solliciteerde, toen de sche
pen weer op Engeland gingen
varen, werd hij afgekeurd van
wege zijn ogen. Ik zei altijd: als
kanonnenvoer was je goed ge
noeg, nu niet meer."
De ex-luitenant van de Engelse
Navy voer nog een aantal jaren
als elektricien bij de Maatschap
pij Zeeland en werd uiteindelijk
chef-werkplaats, aan de buiten
haven in Vlissingen. Daar bege
leidde hij onder meer de Konin
gin Emma naar de schroothoop.
Wat daarvan rest zijn enkel nog
foto's. En die worden in die
knusse Oost-Souburgse woning
zorgvuldig gekoesterd.
ij
mm*.
- *-
-
De Koningin Emma waarop
Luteijn in de mei-dagen van
1940 aanmonsterde.
KAARTINGEN
Terneuzen - 't Schelpenhoekje,
101 personen. Bieden: 1. W.
Riemens, Terneuzen; 2. H.
Prins, Sluiskil; 3. L. Wagemans,
Terneuzen. Jokeren: 1. me
vrouw Wouters, 2. mevrouw
Meerman, beiden Terneuzen, 3.
F. Esseling, Hulst.
Nieuw-Namen - Chris en Nico:
1. G. Bogaert-A. van de Berghe,
2. L. Timmermans-G. Meers
man, 3. J. Vermeersen-G. Style-
man.
Nieuw-Namen - Moed en Ge
duld: 1. G. Beletter-R. Sturm, 2.
R. Smet-H. van den Eede, 3. F.
Abbeel-L. Timmermans.
Nieuw-Namen - Zaal De Nach
tegaal: 1. R. Sturm-E. de Ko
ning, 2. R. Thilleman-M. de
Berge, 3. W. de Maayer-K. van
Waterschoot.
Hulst - Zaal De Lieve, 35 per
sonen. Jokeren: 1. F. Esseling,
2. mevrouw Van de Wiele, 3.
mevrouw Jansens, allen Hulst.
Hulst - Bridgeclub Hulst, tien
de wedstrijd competitie. Groep
A: 1. Herman-Van de Dries, 2.
De Jonge-Koopman, 3. Baggen-
Mast. Groep B: 1. Bogaert-Mel-
chers, 2. Soonieus-Boddaert, 3.
Van Belle-Kint. Groep C: 1.
Stallaert-Hageman, 2. Adriaan-
sen-Töth, 3. Terburg-Bastiaan-
sen. Groep D: 1. Scholte-Hetz-
ner, 2. Direchs-Swagenkant, 3.
Kint-Praet. Groep E: 1. De Rid-
der-Heijens, 2. Bral-Bral, 3. Re-
mortel-De Winter.
Oostburg - Oostburgse Bridge
club, zal l'Ambasadeur, vrije
wedstrijd, twintig paren. Groep
A: 1. Van der Hooft-Wagenaar,
2. echtpaar Brugge, 3. Hendrik-
sen-Plaschaert. Groep B: 1. Go-
nye-Luteyn, 2. Legrand-
Steyaert, 3. Hellebosch-Ta ten-
hoven.
St.-Jansteen - Zaal De Kroon,
27 personen. Bieden: 1. me
vrouw Stampers, 2. G. de
Bruyn, 3. R. de Cock. Jokeren:
1. F. Esseling, 2. mevrouw Fer-
ket, 3. mevrouw Rietjes.
Terhole - Zaal Staminee, 21
personen. Bieden: 1. A. Ly-
baart, 2. P. Jonkers, 3. L. van
Geertruy. Jokeren: 1. L. Mein-
ders, 2. mevrouw Lybaart, 3.
mevrouw De Kort.
Lamswaarde - Zaal De Lamso
ren, 32 personen. Bieden: 1. L.
den Breejen, 2. A. van Gink, 3.
E. Zwartelee. Jokeren: 1. me
vrouw Claessen, 2. L. van Cads-
and, 3. M. van Gink.
Clinge - Zaal De Landbouw, 32
personen. Bieden: 1. M. Block,
2. P. Pauwels, 3. R. Tilleman.
Jokeren: 1. mevrouw Van de
Kelen, 2. mevrouw Verbrugge,
3. C. van Hooye.
Kloosterzande - Zaal De Rei
zende Man, achttien personen.
Jokeren: 1. mevrouw Verschu
ren, 2. mevrouw Schalje, 3. P.
Visser. Bieden: 1. J. Tieleman,
2. mevrouw Hoop, 3. C. van
Spaandonk.
Terhole - Zaal Staminee, 61
personen. Jokeren: 1. T. van
Delft, 2. mevrouw Patijn, 3. F.
Buys. Bieden: 1. H. Coalone, 2.
W. Rietjes, 3. J. Patijn.
Clinge - Zaal De Gouden
Kroon, twintig personen. Bie
den: 1. R. van de Branden, 2. J.
Janssens, 3. G. de Witte. Joke
ren: 1. mevrouw Warrens, 2. R.
de Vos, 3. mevrouw Lam-
brechts.
Koewacht - Zaal De Lange Ak
kers, 31 personen. Bieden: 1. E.
Sturm, 2. A. de Vlieger, 3. me
vrouw Sturm.
Hulst - Zaal De Kroon, veertig
personen. Bieden: 1. A. Nijs, 2.
G. de Bruyn, 3. E. Rietjes. Joke
ren: 1. M. Ferket, 2. F. Pieters,
3. R. Rodrigo.
Westdorpe - Zaal Concordia,
twintig personen: 1. mevrouw
Heyman-de Kever, 2. R. Bae-
cke, 3. P. Dierickx.
Graauw - Gemeenschapshuis,
26 personen. Bieden: 1. me
vrouw Boone, 2. P. van de
Klooster, 3. A. de Bruyn.
Axel - Gregoriuscentrum, 36
personen. Bieden: 1. J. Sponse-
lee, 2. W. Herman, 3. P. Schee-
Ie.
Kloosterzande - Zaal De Kas
tanje, 25 personen. Bieden: 1. L.
van Goethem, 2. Th. Neve, 3. T.
Kegels. Jokeren: 1. A. de Waal,
2. mevrouw Verbruggen, 3. me
vrouw Crombeen.
St.-Janseen - Zaal De Kroon,
27 personen. Bieden: 1. G. Her
man, 2. E. de Smet, 3. Th. de
Vet. Jokeren: 1. mevrouw Do-
mines, 2. mevrouw Ferket, 3.
mevrouw Haulez.
Axel - Gregoriuscentrum, ze
ventig personen, Thalia. Bie
den: 1. A. van Gink, 2. L. van
Cadsand, 3. Th. Theunissen. Jo
keren: 1. mevrouw Thompson,
2. E. de Rijke, 3. mevrouw Tie-
chem.
Kloosterzande - Zaal De Rei
zende Man, twintig personen.
Bieden: 1. mevrouw De Waal-
Baart, 2. A. Kegels, 3. mevrouw
De Waal-Bun.
Zandstraat - De Straete, tach
tig personen. Bieden: 1. M. van
Leeuwen, 2. Th. Steenkiste, 3.
mevrouw Baart. Jokeren: 1. me
vrouw Tiggelen, 2. mevrouw
Ambrosini, 3. mevrouw Schee-
Ie.
Kloosterzande - Zaal De Réi
zende Man, 72 personen. Bie
den: 1. P. Valent, 2. Th. Neve, 3.
A. van Eerdenburg. Jokeren: 1.
A. de Koning, 2. mevrouw
Rombout, 3. mevrouw Vermeu
len.
ren, vijftien schutters. Hoge vo.
gel: C. Pieters, beide zijvogels
en grootste aantal (6): j
Cocqneyt.
Koewacht - Zaal 't Hoekske, 30
schutters. Hoge vogel: R. Schal,
kens, eerste zijvogel: J. de Rijj^
tweede zij vogel: A. van de
Branden, grootste aantal (3): E
Baart.
Lamswaarde - Zaal De Vier
Jaargetijden, 28 schutters. Ho
ge en tweede zij vogel: J. vam;
Meelen, eerste zij vogel: F.
Meyer, grootste aantal (4): J. fa
•Boey.
Zuiddorpe - Zaal Gemeente-
huis, 35 schutters. Eerste 1
vogel: R. D'Hondt, tweede 1 o>
en eerste zij vogel: F. Rottier*
tweede zij vogel: P. Gouwe|
grootste aantal (5): G. Herwegf
Lamswaarde - Zaal De Lamso.
ren, 26 schutters. Hoge en eer-
ste zijvogel: P. Freyser, tweede
zijvogel: J. vam Jole, derde zij.
vogel: B. Bisschop, grootste
aantal (5): E. Hulshout.
Zuiddorpe - St.-Sebastiaan,
115 schutters. Wip 1: eerste
hoge vogel: J. de Clerck, tweede
hoge vogel: B. van Winhoute,
eerste zijvogel: M. Suy, tweede
zij vogel: E. Ingels, derde zijvo-
gel: A. de Munck, vierde zijvo-
gel: L. Persoon. Wip 2: eerste
hoge vogel: J. Verkruysen
tweede hoge vogel: B. de
Ruelle, eerste zijvogel: G. Sa-
mijn, tweede zijvogel: L. de
Waele, derde zijvogel: R. van
Hoeke, vierde zij vogel: G. Pop.
pe.
Oudelande - Zorgvlied,
schutters. Wip 1: eerste 1
vogel: C. Jeremiasse, Zorgvlied;'
tweede hoge vogel: J. Rent
meester, Willem Teil; eerste zij-
vogel: P. Platschorre, Zorgv
lied; tweede zijvogel: H. Franse,
Willem Teil; derde zijvogel: W.
Remijnse, vierde zijvogel: J,
Vermeule, beiden Edele Hand
boog; grootste aantal (6): N.
Schouwenaar, vliegende vogels:
R. Breemer, beiden Juliana en
A. Clarijs, ADLM. Wip 2: eerste
hoge vogel: F. Koens, Spes Nos
tra; tweede hoge vogel: J.
de Guchte, eerste en derde zij
vogel: P. de Visser, tweede zij- i
vogel: P. Platschorre, allen
Zorgvlied; grootste aantal (6): J.
Goetheer, Juliana.
Wolphaartsdijk - Zaal Royal,
Doel naar Hoger, 33 schutters
Wip 1: hoge vogel: C. Stoutha-!
mer, Edele Handboog; beide"
zijvogels: W. van Iersel, Willem
Teil; eerste klep: A. Pikkaart,
Zorgvlied; tweede klep: H,
Hoogstrate, St.-Sebastiaan;
derde klep: C. Jeremiasse,
Zorgvlied; vliegende vogels: W,
van Iersel, Willem Tell en S,
Dekker, Doel naar Hoger;
grootste aantal (8): J. Rijk, AD
LM. Wip 2: eerste hoge vogel:
W. van Iersel, tweede hoge vo
gel: C. Jeremiasse, eerste zijvo
gel: A. Pikkaart, tweede zijvo
gel: H. Hoogstrate, derde zijvo
gel: W. van Iersel, vierde zijvo-
gel: L. van Dijke, St.-Sebasti
aan; grootste aantal (7): P. Na-
gelkerke, Doel naar Hoger.
's-Heerenhoek - Zaal De Ko
renbeurs, 27 schutters. Eerste
hoge vogel: R. Verdonk, tweede
"hoge vogel: P. Vette, beiden
Concordia; eerste zijvogel: C. de
Jonge, Soranus; tweede zij vo
gel: R. Verdonk, Concordia;
derde zijvogel: F. van Steenber
gen, vierde zijvogel: A. Rent-1
meester, beiden Willem Teil;
grootste aantal (6): H. de Jonge,
vliegende vogel: A. de Jonge,
beiden Soranus. De volgende
schieting is dinsdag 22 novem
ber.'
Het zusterschip van de Em
ma, de Koningin Beatrix.
SCHIETINGEN
Lamswaarde - Zaal De Lamso-
KOERSBAL
Kloosterzande - Clubgebouw
Rozenhof, 25 personen: 1. H. d
Gucht/A. Rombout, 2. R. vand
Velde/L. Kint, 3. L. Neve/A. de
Gucht.
Sas van Gent - Zaal De Rose-1
laer, veertien personen: 1. A.
Vale/L. Coone, 2. B. Rammeloo
A. de Maarschalk, 3. A. de
Kort/J„ de Pan.
Osssenisse - Zaal Hof ter Nesse, j
twaalf personen: 1. J. Schrau-
wen/E. de Maat, 2. A. Mannae-
rt/B. de Maat-de Waal, 3. J.
Schenkels/R. de Waal-Cam-
been.
Axel - Gregoriuscentrum, veer
tien personen: 1. G. Antheunis,
2. P. Durinck, 3. E. Snoek.
Stoppeldijk - Zaal 't Gelaag,
twaalf personen: 1. mevrouw
Dankaert/R. Durink, 2. me
vrouw Durink/J. Lauwers, 3.
mevrouw Everaert/J. Everaert.
Clinge - Zaal Malpertuus, vijf
tien personen. Mat 1: 1. M. van
Vlierbergen, 2. L. Boonman.
Mat 2: 1. C. van Gijsel, 2. L.
Kegels.
Axel - Gregoriuscentrum, tien
personen: 1. G. Braun, 2. G.
Antheunis, 3. P. Maerman.
Koewacht - Zaal De
Vlaschaard, dertig personen: 1.
J. Verbraeken/A. de Mey, 2. A.
van Damme/A. Leys-Coone, 3.
L. Roelands/E. van Damme-
Bracke.
Westdorpe - Zaal Concordia,
negentien personen. Mat 1:1. E.
de Smet/I. Goethals, 2. E. Kint
E. Dhaene. Mat 2: 1. A. Jan-
sens/E. de Kever, 2. W. Kalle/A.
Dobbelaar.
Hulst - Zaal De Lieve. Mat 1:1
E. Burm/J. de Koek, 2. J. de I
Smet/L. Kegels. Mat 2: 1. E.
Burm/L. Kegels, 2. M. Baeyens/
M. van Vlierbergen.
Terhole - Dorpshuis, KBO: 1. E.
van Driesche/E. Volleman-Ca-
luwé, 2. A. Lauwers/M. Freij-
zer-Sponselee, 3. J. de Maat.
Lamswaarde - Zaal De Luifel,
KBO: 1. E. van Waterschoot/L.
Sala, 2. F. Janssen/A. Lauwers,
3. J. de Schrijver/E. van Dries-
sche.
