R. Heijster schreef boek over slag rond Verdun Eindhovense Schiphol-Service maakt explosieve groei door 2 dY ANWB: wintervakanties naar de zon lOpct hoger Grote BMW ingetogen maar compleet SURPLUS BUITENDIJK npioenskippen \t tijdschrift Leegbloeden Tijdmachine Geen sleutelgat AUTONIEUWS Elegantie Dikst RUBRIEK 5 dr Prostaatkanker OVEMBER 1994 pggTEM VRIJDAG 11 NOVEMBER 1994 E3 Door Mariëtte Mulkens kvereniging). Om in de el van het jaar met een ioenskip op de tentoon- g te kunnen pronken, je in januari kuikens n. Als je gewoon wacht t een kip broeds wordt, c je dus geen schijn van op de tentoonstelling en we toch drie kippen, werd al meteen afge- omdat de ring van zijn afkon. Fraudegevoelig! ndere twee scoorden ma- t voldoende. Het groot- obleem was, stond in het pportje, dat ze nog niet oeid waren. Letterlijk er: „Moet foller en vor- Ik zal daar als journalist en krant vol taalfouten rappig over doen. weekeinde was het op- v tentoonstelling. Na- ijk zijn we, met de kinde wezen kijken. Zelf had- e dit jaar geen deelne- ingestuurd. Te veel ge en onze kippen raakten n de leg. Een bestuurslid en paar balorige tieners gaten hield, vertelde me ndien dat het evenement de kippen niet geheel er gevaar is. „Als die en zo hard tussen de n doorrennen kunnen esten zo erg schrikken, e met hun kop tussen de s klem komen te zitten, niek trekken ze dan hun kop eraf." euw mocht ik dit jaar de meest rare fokcrea- ewonderen. Enorme pas ssen en geföhnde hanen, nronde duiven die te r zijn om te kunnen vlie- n zogenaamde 'Brunner- pers': duiven op spichtige 'es met afzichtelijke pen. Bij een van de stak- had het jurylid geschre- 'Toont weinig actie.' Hij elf eens met zo'n ballon r zijn kin moeten lopen, besloten ter plekke dat kippen geen kampioen en te worden. Het voor ste is dat de eieren (en nge hanen) smaken. is? Ik wel, maar ook weer kost uit Hollandse keuken, der wat meer aan te kleden je zonder scheut wijn, geen oflook, geen gehaktballen ssaus zonder majoraan en "e gang is, eet ik regelmatig van dochter Eva die het 1 die kleine kooltjes. Veel ik raad iedereen aan om en. Verder zijn er nog een altijd allure geven. e dobbelsteentjes ppelen eden peterselie ringen gesneden •in de spekjes en laat die ipperde teen knoflook erin nt te geuren. Dan is het de om de pan in te gaan. Ze end doorroeren, gebakken, ater in de pan. zo'n 15 minuten beetgaar ipelen opgezet. Daar wordt met melk, een klontje boter, grove mosterd en kaas. u van het alledaagse getild je kerrie en knoflookpoeder, heen alvorens ze goudbruin lartjes worden tenslotte de rnn WordPerfect langs offi- en het blad Perfect User •egelmatig in de brievenbus. ;1 uitgebreide programma's, at in het gedrang dreigen te :n nieuw blad op de markt aar met grafische afbeeldin- ïoemd O-nummer van WP Van onze verslaggeefster Eindhoven - 'Uw vliegvakantie be gint bij de voordeur'. Onder dat motto begon het Eindhovense taxi bedrijf Veta in 1986 met speciaal groepsvervoer van en naar Schip hol. Vooral de laatste jaren heeft het bedrijf met deze service een enorme groei doorgemaakt. In '92 werden 20.000 passagiers ver voerd, vorig jaar 32.000 en maandag werd een nieuwe mijlpaal bereikt: Veta haalde de 40.000e passagier van dit jaar feestelijk in op Schiphol. Ook het gebied dat Veta bestrijkt is de afgelopen jaren uitgebreid; intussen valt heel Limburg eronder. Verder pikt Schiphol-Service klanten op in bijna heel Noord-Brabant (de westgrens ligt bij Etten-Leur) en delen van Gelder land (Tiel, Nijmegen). Ook mensen die vlak over de Belgische grens wonen, kunnen mee. Daarmee is volgens directeur B. van Tuijn geografisch gezien de grens wel bereikt. „Groeien kan alleen nog in het aantal klanten. En die markt is onein dig groot. Ik krijg zelfs koude rillingen bij het idee dat we tien procent van alle Schiphol-reizigers zouden binnenhalen. Zulke aantallen kun je niet verwerkt krijgen." De grootste klus is een goede organisa tie van de ritten, vertelt mevrouw Milly Koningen-Claes, hoofd Schipholvervoer van Veta. „Je kunt ritten uit verschil lende plaatsen natuurlijk niet oneindig combineren. We hanteren een maximale reistijd. Voor de regio Eindhoven is dat 3'/2 uur." En dan wil de praktijk nog wel eens roet in het eten gooien: vliegtuigen die met grote vertraging landen en onver wachte files op de weg. Dat vraagt elke dag weer het nodige improvisatietalent om klanten toch binnen de gestelde tijd af te leveren. Mevrouw Koningen: „In noodgevallen kunnen wij onze klanten vanuit Eindhoven zelfs telefonisch in checken op Schiphol, zodat daar weer tijdwinst ontstaat." Schiphol-Service is aangesloten bij cir ca vierhonderd reisbureaus in het ge bied dat Veta bestrijkt. „Zij kunnen de boeking verzorgen. Maar rechtstreeks boeken bij ons kan ook," aldus me vrouw Koningen. Gids voor op het slagveld De paden op de slagvelden zijn veilig. Daarbuiten liggen echter enorme hoeveelheden onontplofte munitie, zoals deze 125 mm- granaat. foto j. v. eijk Richard Heijster, schrijver van 'Een bezoek aan Verdun, breuklijn der beschaving'. „Ik hoop dat de lezers anders aan gaan kijken tegen oorlog en geweld. „Je loopt rond over het slag veld bij Verdun, komt je zoontje ipeens. aanlopen met een stuk va»-een menselijke ruggegraato dat hij daar ge vonden heeft. Dan wordt je de waanzin van wat er in de Eerste Wereldoorlog is ge beurd, echt duidelijk." Trein machinist Richard Heijster uit Ridderkerk schreef een geschiedenisboek annex reis gids over de slag en de omge ving van Verdun. De plek die door de Duitse opperbevel hebber von Falkenhayn des tijds treffend werd omschre ven als een 'vleesmolen'. Door Samir Suudi ""Voor Duitsers, Fransen en En gelsen zijn de slagvelden uit de 'La Grande Guerre' ('14-T8) al tientallen jaren lang ware bede vaartsplaatsen. In Nederland be gint de belangstelling voor die oorlog eigenlijk pas de laatste paar jaren te groeien, zo consta teert Heijster (36), de schrijver van Een bezoek aan Verdun, breuklijn der beschaving (uitg. Elmar). „Er heeft ook heel lang een soort taboe gelegen op dit conflict. Ons land was destijds neutraal, maar heeft wel vreselijk veel geld aan deze oorlog, verdiend. Het ..hrüto nationaal, prpdukj vgrdubbeldp bijna in die jaren, jsieiieriand^heeft .bovendien asiel verleend aan de Duitse keizer, wat zeer slecht viel bij de rest van Europa. Er was dan ook vrij 1 weinig over deze oorlog te lezen in Nederlandse geschiedenis boekjes." Op de Havo had de jonge Ri chard Heijster een geschiedenis leraar die 'schitterend kon ver tellen over Verdun'. Deze verha len brachten Heijster ertoe meer boeken te gaan lezen over 'De Hel aan de Maas'. „Ik las een cijfer van 700.000 doden die er m tien maanden gevallen zijn op een klein gebiedje van een paar vierkante kilometer. Dat is zo absurd en ongeloofwaardig; ik dacht in eerste instantie dat het een type-fout was..." Aan het eind van 1915 was de Eerste Wereldoorlog vastgelopen in een starre en bloedige stellin- genstrijd. Machinegeweren en prikkeldraad maakten een op mars praktisch onmogelijk. Te gelijkertijd zorgde de geallieerde land- en zeeblokkade voor steeds nijpender tekorten in de Duitse maatschappij. De Duitse opperbevelhebber Von Falkenhayn wist dat de tijd in het nadeel van^zjjn land werkte. Hij zocht daarom naar een plek waar hij het Franse leger kon laten 'leegbloeden'. Het moest een plek zijn die de Franse leger leiding ten koste van alles zou willen behouden. Von Falken hayn meende dat Verdun om historische redenen zo'n 'presti- geplaats' voor de Fransen was. De vestingstad kon in 450 niet worden ingenomen door Atilla de Hun en had ook in de oorlog van 1870 stand gehouden tegen de Duitse troepen. Von Falkenhayn was niet plan Verdun daadwerkelijk in te ne men. In plaats daarvan liet hij zo'n veertienhonderd kannonen opstellen in een halve cirkel rond de stad. Deze geconcen treerde vuurkracht op een ge bied van slechts enkele tiental len vierkante kilometers moest de aanvoer van Franse soldaten stelselmatig vernietigen. Deze aanvoer zou volgens de Duitsers extra kwetsbaar zijn, omdat hij plaats moest vinden over één weg, van Bar-le-Duc naar Ver dun. Uiteindelijk verliep de in fe bruari 1916 begonnen slag om Verdun geheel anders dan de Duitsers zich hadden voorge steld. De Franse troepen boden de Duitsers al verrassend felle tegenstand voordat, Verdun in zicht kwam. Ook slaagden zij er in om, veel sneller dan verwacht, grote hoeveelheden geschut over te brengen naar het slagveld. De gefrustreerde Duitse legerlei ding besloot daarom in maart het front te verbreden en ook aan te gaan vallen over de Wes telijke Maasoever. Daarmee on dergroef Von Falkenhayn zijn eigen uitgangspunt van gecon centreerde vuurkracht op een klein oppervlak. In de daarop volgende maanden konden de Duitsers nog beperkte terreinwinst te boeken, maar vanaf oktober 1916 wisten de moreel gesterkte Fransen de aanvallers terug te drijven. Aan het eind van het jaar was het gevaar voor Verdun definitief geweken. Van de 700.000 doden die sinds februari gevallen wa ren, bestond ruim de helft uit Duitse soldaten. In het eerste deel van Heijsters vlot geschreven boek wordt een helder overzicht gegeven van de geschiedenis van Verdun, de Duitse tactiek, de slag rond de vestingstad en het verdere ver loop van de oorlog. Gedetailleer de kaartjes geven een goed over zicht van de heen en weer gol vende strijd. De tweede helft van het boek beschrijft de voor bezoekers in teressante plekken in en rond Verdun: musea, loopgraven, for ten, begraafplaatsen en slagvel den. Bovendien zijn er verschil lende verkenningsritten voor au tomobilisten en wandeltochten opgenomen in het boek. Deze worden begeleid door duidelijke plattegrondjes. De auteur geeft zijn lezers wel uitdrukkelijk het advies om tij dens een bezoek aan de slagvel den op de paden te blijven. Deze zijn veilig, maar op de terreinen daarbuiten zijn nog grote hoe veelheden onontplofte munitie te vinden. „Mensen denken vaak dat die granaten vanwege de ouderdom niet meer gevaarlijk zijn. Maar door de lange tijd dat ze daar hebben gelegen zijn de explosie ven juist veel instabieler en ge vaarlijker geworden." Ook de boete die de Franse overheid kan uitdelen voor het betreden van een 'Terrain Interdit' is niet mis: 15.000 francs. „Verdun is een tijdmachine. Dit boek is voor de lezers een sleutel foto j. de prater voor die tijdmachine," legt He ijster uit. „Als mensen het histo rische verhaal achter de slag hebben begrepen, dan geeft dat veel meer waarde aan een be zoek. Daarom heb ik het ook zo willen schrijven dat het net zo vlot leest als een spannend jon gensboek." „Ik wil gewoon dat zoveel moge lijk mensen het verhaal van Ver dun kennen. Desnoods lezen ze het maar in de bibliotheek, dat kan me niet schelen. Maar ze moeten weten hoe gruwelijk en nutteloos die oorlog was. De jon gens die er lagen waren kans loos, werden meestal al in de loopgraaf aan flarden gescheurd door granaten. Aan de puntgave gebitten van de schedels in het Ossuaire van Douamont (waar de stoffelijke resten van zo'n 130.000 niet-geïdentificeerde slachtoffers liggen, fied.Jkun je zien hoe jong ze nog waren." „Ik denk dat een bezoek aan Verdun, dat maar op vier uur rijden van Breda ligt, ertoe bij draagt dat mensen anders gaan aankijken tegen oorlog en ge weld. Al verwacht ik niet dat mijn boek een doorslaggevende bijdrage aan de vrede zal leve ren. Daar ben ik nuchter genoeg voor..." Door Rien van der Steen Je ziet het er aan de buiten kant niet aan af, maar de BMW 740i is zo'n auto waar praktisch alles in zit: een stuurwiel met knopjes om radio en cruise control te bedienen. Natuurlijk een boordcomputer, maar ook een volstrekt unieke rugleuning waarvan het boven ste deel naar individuele be hoefte in te stellen is. Voor de bediening van ramen, stoelen, hoofdsteunen en onder andere de achterbank heeft deze auto liefst 65 elektromotoren aan boord. Piepende parkeersensors in de bumpers die aangeven wanneer deze luxe limousine een obsta kel nadert en veiligheidsprofie len in de portieren die nu eens niet dwars, maar diagonaal lo pen. Het rechterportier heeft geen sleutelgat meer, want hoe min der sloten hoe minder inbrekers kunnen morrelen denken ze bij BMW. Wie gebruikt er trouwens nog het slot in het rechterpor tier? En de auto wordt immers toch met afstandsbediening ge opend en op alarm gezet. Twee airbags zijn er ook en die aan de passagierszijde gaat al leen 'af' als er ook werkelijk iemand op de stoel zit als er onverhoopt een Aufprall plaats heeft. Er is ook een crashsensor: bij een ongeval worden de por- tieren automatisch ontgrendeld en de knipperlichtinstallatie in geschakeld. Verder high tech ruitewissers: het rechtse exemplaar gaat knikkend op en neer om zoveel mogelijk ruit schoon te vegen. Net als bij Mercedes, maar bij BMW werkt het systeem wel veel beter dan de ene 'knikker' die de Stuttgarters gebruiken. BMW heeft ook de handrem van Mercedes afgekeken: een pedaal dus, zodat er tussen de stoelen ruim plek is voor telefoon en andere elektronika. Een dure auto moet tegenwoor dig niet al te veel uitstraling meer hebben. Omstanders moe ten niet het idee hebben dat de bestuurder een 'patser' is. De nieuwe 7-serie van BMW is net geen vijf meter lang, iets langer dan het vorige model, maar in getogener van buiten. Teutoon se, ingetogen elegantie. Alleen de motoren zijn hetzelf de gebleven. Dus acht- en twaalfcilinders voor grootver dieners. Raad van Bestuur- voorzitters, Opec-ministers en andere artiesten die meer ver dienen dan ze wellicht zelf we ten. De motoren hebben min stens 218 en hoogstens 326 pk in huis. En het lekkerst rijdt de automaat. Met vijf automatisch werkende versnellingen. Jawel. Een reisauto in de eredivisie van de automobiel al kost dat wel afgrijselijk veel belasting, verzekeringspremie en brand stof. Zittingen in zandbeige leder en een uitstekend audiosysteem met veertien speakers. Vreemd genoeg zonder cd-installatie. Een auto die in deze uitvoering De BMW 740i biedt de ultieme luxe en comfort. Meer dan het voorgaande model, al zag dat er aan de buitenkant indrukwekkender uit. foto wout van assendelft meer dan 208.000 kost zou om de drommel toch wel de laatste verworvenheden van de ge luidsindustrie mogen herbergen nietwaar? Grappig dat deze auto geen zichtbare uitlaat heeft. Hoe an ders was dat tot voor kort toen met name de Duitse autocon structeurs dik, dikker, dikste uitlaatpijpen verzonnen om op de weg macho over te komen. Bij de grote BMW is de pijp weggewerkt achter de bumper. Interessant om in de gaten te houden welke concurrenten vol gen. Het zal de milieulobby wel zijn die tot deze grap geleid heeft. Das Bessere ist des Guten Feind oreerden ze bij BMW eer der dit jaar bij de introductie van de nieuwe Sieb'ner. Aange vend dat de nieuwe 7-serie weer beter is dan het voorgaande model. Kanker aan de pro staat is, na longkan ker, bij mannen de meest voorkomende kanker. Van alle kankers neemt het de tweede plaats in als doodsoorzaak bij mannen. Nu zou je denken dat dokters het roerend met elkaar eens zijn om prostaatkanker zo snel mogelijk op te sporen en te behandelen, want hoe eer der je er bij bent hoe beter de vooruitzichten. Niets is min der waar. Over het nut van het vroegtij dig opsporen en snel behan delen van prostaatkanker be staat een tot op de dag van vandaag voortdurende 'me dische controverse', een felle discussie tussen voor- en te genstanders. Dokters hebben een paar jaar geleden afgesproken dat een bevolkingsonderzoek naar een bepaalde ziekte aan een aantal voorwaarden moet vol doen. Op de eerste plaats moet het om een belangrijk probleem gaan. Zo is long kanker een belangrijk ge zondheidsprobleem net als ziekten van hart- en vaat, pro staatkanker, borstkanker en ga zo maar door, maar zweet voeten niet. Voorwaarde twee is een een voudige en vooral betrouwba re test om de betreffende ziekte op te sporen. Een be volkingsonderzoek naar long kanker bijvoorbeeld valt dan onmiddellijk af want die tu mor groeit zo snel dat ieder een zich bij wijze van spreken tienmaal per jaar zou moeten laten onderzoeken. Een beruchte moeilijkheid is dat geen enkele test honderd procent betrouwbaar is: altijd zal een aantal mensen ten onrechte worden gerustge steld en anderen ten onrechte niet. Dit probleem speelt met name bij het bevolkingson derzoek naar relatief zeldza me ziekten zoals baarmoeder halskanker. Gerda Feijen, huisarts en on derzoeker in het Academi sche Ziekenhuis van Maas tricht, rekende in 1990 de le zers van de Volkskrant voor dat als alle vrouwen boven de vijfentwintig elk jaar een uit- strijkje zouden laten maken, twintig- tot veertigduizend vrouwen ten onrechte te ho ren krijgen dat ze mogelijk een voorstadium van deze weinig voorkomende kanker hebben. De ten onrechte ver oorzaakte angst voor kanker moet men ook bij de discussie over het nut van het onder zoek betrekken en kan men niet simpelweg afboeken als 'maatschappelijke kosten'. Tenslotte moet er - de lak moesproef van elk bevol kingsonderzoek - een effectie ve therapie bestaan. Want het zou aan geestelijke wreedheid grenzen om eerst een ziekte actief op te sporen en dan tegen de patiënt te zeggen: meneer/mevrouw, u heeft de ziekte maar we kunnen er helaas niets tegen doen. Prostaatkanker voldoet zon der meer aan de eerste voor waarde. Per jaar wordt de ziekte (cijfers 1990) bij 4000 mannen vastgesteld en 2000 mannen gaan er per jaar aan dood. Een belangrijk gezond heidsprobleem dus. Maar met de volgende voorwaarde, een betrouwbare test, gaat het al gelijk mis. De prostaat is een klier ter grootte van een kas tanje die de urineleider als een manchet omgeeft daar waar die de blaas verlaat op weg naar buiten. Bij voldoen de zwelling van de prostaat wordt de urineweg afgekne pen met blijvend moeizaam plassen en nadruppelen tot gevolg. Bijna altijd is dat goedaardig, soms kwaadaar dig. Er zijn drie manieren om rou tinematig prostaatkanker op te sporen: het rectaal toucher, het meten van prostaat speci fiek antigeen (PSA-test) in het bloed en een Echo van de prostaat. Welnu. Het rectaal betasten van prostaat kan tus sen die goedaardige en kwaadaardige vorm niet altijd een goed onderscheid maken, en bovendien worden nogal wat kwaadaardige tumoren gemist. Ook het meten van het PSA is geen waterdichte test net zo min als de Echo. „Het gebruik van iedere test op zich zou leiden tot veel 1/1 UI NOt Door Jan Paalman onterechte ongerustheid en nodeloze prostaatbiopsieën" schreef de Rotterdamse uro loog prof. Fritz Schroder vo rig jaar in het vermaarde art senblad de British Medical Journal, en „ongelukkig ge noeg kennen we ook niet de betrouwbaarheid als de drie testen tegelijkertijd worden uitgevoerd." Dat wordt (zie verderop) nu uitgezocht. Vooral in Amerika heeft men al een flink voorschot geno men op de uitslag van dat onderzoek. De meeste urolo gen doen daar bij elke man boven de vijftig die hun spreekkamer binnenstapt een PSA-test, en wie zoekt zal vinden. De laatste tien jaar is in Amerika het aantal geval len van prostaatkanker enorm gestegen maar het aantal ope raties waarbij de prostaat wordt verwijderd zoveel te meer. Door Jan Paal man In Wisconsin bijvoorbeeld nam het aantal gevallen van prostaatkanker tussen 1989 en 1991 toe met 33 procent, en •het aantal operaties met liefst 228 procent! Zo'n operatie van een niet uitgezaaide tu mor is niet niks: het sterftecij fer is 1 procent, 4 procent van de patiënten tussen de 65 en 69 jaar krijgt problemen met zijn hart, bij 34 procent volgt impotentie en 4 procent wordt incontinent. En nu het merkwaardige. „Deze toena me aan operaties ging niet gepaard met een daling aan sterfte", aldus het vermaarde Engelse medische vakblad The Lancet van 10 september 1994. Hoe kan dat nou? Als de verschijnselen van pro staatkanker duidelijk worden dan is de ziekte in de helft van de gevallen uitgezaaid en niet meer met een operatie te stoppen. Dus, zou je zeggen, moet je er eerder bij zijn. Maar dat is nu de moeilijk heid. Er heerst grote onenig heid onder de dokters over wat te dóen bij een vroeg opgespoorde en nog te opere ren prostaatkanker. Opereren of afwachten?, dat is de vraag waar het om gaat. Uit al het nu voorhanden zijn de onderzoek is nog steeds niet overduidelijk gebleken dat opereren inderdaad beter is. Dat komt omdat de tumor meestal zeer traag groeit en vooral voorkomt op gevorder de leeftijd. Dat heeft tot ge volg dat meer mensen dood gaan mét een prostaatkanker dan aan prostaatkanker. „Als alle kankers die bij sectie wor den ontdekt bij leven waren behandeld, dan zouden 26 van de 27 patiënten onnodig zijn behandeld," schreef prof. Schroder vorig jaar, en „de kunst is nu om de poesjes van de tijgers te onderscheiden en de agressieve tumoren te identificeren." Dit, en de bruikbaarheid van de drie testen, wordt nu in Rotterdam uitgezocht in sa menwerking met medische centra in Antwerpen, New port, Milaan, Madrid en Lis sabon. Het zal minstens tien jaar duren voordat dit onder zoek een Salomonsoordeel zal kunnen vellen, en tot zolang zit de medische wereld met een medisch probleem. En wij ook. Den Haag (anp) - Deze winter zoeken 330.000 Nederlanders de zon op. Een stijging van 10 procent vergeleken met de vorige winter. Dit maakte de ANWB dinsdag bekend. Sinds enkele jaren is er een sterke stijging van het aantal winterzon vakanties. Tot de winter van '91/'92 schommelde dat aantal rond de 100.000, maar vorige winter was dat al opgelopen tot 300.000. Ongeveer de helft van de Nederlandse zonzoekers kiest voor een vakantie in Spanje. Het buurland Portugal heeft een marktaandeel van circa 10 procent. Ook Mexico, de Nederlandse Antillen en andere bestemmingen in het Caraïbisch gebied krijgen in de winter meer Nederlandse vakantiegangers. Opvallend is dat de belangstelling voor de Amerikaanse 'sunshine states' Florida en Californië tanende

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1994 | | pagina 25