Koning van een onwaarschijnlijk land
Irak is trots op wederopbouw na Golfoorlog
J
li
Vrede Israël-Jordanië bevestigt Hoesseins reputatie van 'vredestichter van het Midden-Oosten'
v.d. Veen
■653770.
Kleintje
Onroerend Goed
Te huur gevraagdj
jzaken
DB STEM
BUITENLAND
A7
Het Hebreeuwse
taalprobleem
gedaan/bieden
ex dividend
gedaan/laten
laten en dividend
1250
3,20
3,00 b
149
1,60
1,40
165
2,00
2,10
169
6,20
6,00
210
1,00
1,00
152
3,70
3,70
773
1,50
1,90
267
2,60
3,20
229
0,90
1,20
273
1.70
1,30
200
0,70 a
0,60
200
0,90 a
0,40
2580
0,40
0,40
300
0,60 a
0.60
170
8,50
5,90 b
795
5,30
3,10
1001
2,90
1,50
445
1,50
0,70
208
7.00 a
5,20
204
16,00
14,00
174
0,50
0,70
341
1,00
1,40
558
2,10
2,80
215
3,60
4,50
215
9,70
13,00
235
1.70
1,90
512
0,70
0,80
500
2,00 a
2,10
714
1,20
2,00
183
5,00
6,10 b
222
8,50 a
5,40
428
4,50 a
2,40
165
3,90 a
6,00
175
1,80
2,80
259
6.00
7,30
290
8.50 a
9,40 a
459
1,50
0,60
200
11,60 a
10,00 a
240
3,30
2,50
609
0,70
1,30
319
1,90
2,70
263
2,90 b
3,80
200
1,30 a
1,10
188
10,00 a
5,00
161
2,40
4,70
253
4,70
8,20
912
3,20
2,00
305
50,00
48,00
160
3,70
5,10 a
205
2,50 a
3,00
Van partikulier te huur of te
koop gevraagd goed on
derhouden woning met mo
gelijkheid tot kantoor aan
huis in Sluis/St.Anna ter
Muiden. Tel.reacties:
01189-2057/01189-1580.
Indien perfectie
uw woonobjekt kenmerkt,
zijn wij de organisatie
voor verhuur.
Huurgaranties voorhanden.
Europe Investments
Tel. 076-717133.
s alle hyp. en verzekeringen,
ar. Valkenierslaan 55, Breda.
Als u wilt reageren
op advertenties met
brieven onder num
mer, gelieve u links
boven op de enve
loppe duidelijk het
briefnummer uit de
advertentie te ver
melden en uw brief
te adresseren aan:
De Stem, postbus
3229 4800MB Breda
Indien U Foto's e.d.
terug wenst te ont
vangen van de ad
verteerder, is het
verstandig een aan
Uzelf gerichte en
gefrankeerde enve
loppe bij uw reactie
bij te voegen.
Goed, beter:
VEMBER 1994 A6
USX Marathon S 18,80 J8 go
US West 37,60 37^60
Westinghouse 13,90 J3gg
Woolworth 15,60 is'gQ
Xerox Corp. 102,50 loo^O
Wall Street
04/11 07/11
allied signal 33% 33%
amerbrands 34 33%
amer.tel.tel 533/« 53
amco corp 62% 61%
asarco ine. 29% 29%
bethl. steel 18% 18%
boeing co 43% 43
can.pacific 15% 15%
chevron 43% 43%
chiquita 13% 13%
Chrysler 47% 46%
Citicorp 45% 45%
cons.edison 25% 25%
digit equipm 30% 30
dupont nemours 55% 55%
eastman kodak 47 46%
exxon corp 61% 61%
ford motor 28 29%
gen. electric 48 48%
gen motors 39% 38%
goodyear 35% 35%
hewlett-pack. 94% 96%
int. bus.mach. 71% 71%
int. tel tel. 85% 85%
kim airlines 27 27%
mcdonnell 136% 135
merek co. 35% 35%
mobil oil 83 82%
omega financ. 26% 24%
Philips 32% 32
royal dutch 111% my4
sears roebuck 49% 48%
sfe-south.pac. 15 14
texaco inc. 62% 62%
travelers 33% 34
united techn. 61% 60
westinghouse 13 13
whitman corp 16% 16%
woolworth 15% 15%
Goud
Goud onbewerkt 20,610-21,210
bewerkt 22,810
Zilver
zilver onbewerkt 245-315
bewerkt 360
DINSDAG 8 NOVEMBER 1994
\mman (ips) - Koning Hoessein van Jordanië is een wel
zeer onwaarschijnlijke koning van een nog onwaar
schijnlijker koninkrijk. Een stuk bijeengeharkte woes
tijn. dat door koloniale machten werd ingepalmd en
afgedankt, ingeklemd tussen machtige buren als Israël,
Irak en Saudi-Arabië.
Jordanië heeft daarom altijd
steun gezocht bij Groot-Brittan-
nië en de Verenigde Staten.
Maar van geen van deze 'bond
genoten' heeft koning Hoessein
ooit veel sympathie ontvangen.
Jordanië bleek het patent te heb
ben op de term bufferstaat: van
iedereen afhankelijk en zonder
echte vrienden.
Misschien is in dat laatste enigs
zins verandering gekomen, nu
pas geleden het vredesakkoord
met Israël is gesloten. De Israëli
sche premier Rabin heeft bij die
gelegenheid zijn bewondering en
sympathie voor de Jordaanse
vorst niet onder stoelen of ban
ken gestoken en uit de inhoud
van het vredesakkoord valt ook
op te maken dat beide partners
elkaar met groot wederzijds res
pect tegemoet zijn getreden.
Koning Hoessein is de bindende
factor van een monarchie die
Bedoeïnen, Syriërs, Circassiërs,
Armeniërs, Palestijnen en woes
tijnvolken uit de Hijaz verenigt.
Het grotendeels uit zand be
staande land, dat tijdens de Zes
daagse Oorlog van 1967 met Is
rael werd gehalveerd en waarbij
het tevens Jeruzalem verloor, is
steeds een toevluchtsoord van
allerlei vluchtelingen uit de
Koning Hoessein...verdeelde
Arabische wereld verenigen...
foto's archief de stem
buurlanden geweest, zodat het
een zeer heterogene bevolking
heeft.
Leiderschap
Hoessein stamt in directe lijn af
van de profeet Mohammed.
Daarvan is hij althans zelf over
tuigd. Als 37e in de erfelijke lijn
werd Hoessein geboren als de
bewaarder van de heilige plaat
sen van de Hijaz in westelijk
Arabië, een taak die sindsdien is
overgenomen door de Saudische
dynastie.
Hoesseins overgrootvader Hoes
sein bin All, koning van de Hij
az, leidde de Arabische opstand
tegen het Turks-Ottomaanse rijk
tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Zijn grootvader Abdoellah was
in de daaropvolgende periode
een van de invloedrijkste Arabi
sche politici.
Abdoellah werd door de Britten
op de troon gezet toen de Arabi
sche Revolutie de Ottomanen uit
Arabië had verdreven. Maar na
de Tweede Wereldoorlog had
Groot-Brittannië niet langer de
wil en de middelen om mensen
als Abdoellah te steunen. Ab
doellah deed toen een beroep op
zijn kleinzoon Hoessein, en niet
diens vader Kalal, om zijn nala
tenschap door turbulente tijden
te loodsen.
Hoessein werd inderdaad op de
proef gesteld. Het Arabische na
tionalisme had onder de nieuwe
onderdanen van Hoessein veel
aan kracht gewonnen. Tiendui
zenden verslagen en gefrusteerde
Palestijnen die na de oorlog van
1948 met het onafhankelijk ge
worden Israël naar Jordanië wa
ren gevlucht, vormden een waar
kruitvat.
Abdoellah werd in 1951 door een
Palestijn vermoord. De moorde
naar richtte vervolgens het wa
pen op de zestienjarige Hoessein,
die zijn grootvader begeleidde,
maar de kogel ketste af op een
medaille die Hoessein op de
borst had. Het zou niet de laatste
Hoessein (links) is 1967 op bezoek bi] de toenmalige Egyptische president Nasser.
keer zijn dat Hoessein op mira
culeuze wijze aan de dood ont
snapte. Een andere keer nam hij
de besturing van zijn eigen
vliegtuig over, toen de piloot
door twee gevechtsvliegtuigen
was doodgeschoten.
Hoesseins vader Kalal, die we
gens schizofrenie in een Zwitsers
sanatorium werd verpleegd,
kwam naar Jordanië terug om
Abdoellah op te volgen, terwijl
Hoessein naar Engeland vertrok
om onderwezen te worden op
Harrow's, de school van Winston
Churchill. Daar verbleef hij twee
jaar temidden van de Britse eli
te, totdat zijn vader ongeschikt
werd verklaard om te regeren.
Hoessein besteeg op 2 mei 1953
(hij was 18 jaar) de Jordaanse
troon.
Vrijheid
Hoesseins regering heeft zich al
tijd gekenmerkt door haar libe
rale karakter. In tegenstelling
tot de Arabische buurlanden als
Syrië, Irak en Saudi-Arabië be
staat in Jordanië persvrijheid en
kunnen politieke groepen vrij
opereren.
Het was één van de eerste maat
regelen die de jonge koning nam.
In die tijd vond hij het belang
rijk om te weten hoe de bevol
king over zijn bewind dacht.
Omdat hij zich voor een oordeel
niet afhankelijk wilde maken
van adviseurs, werkte hij twee
nachten incognito als taxichauf
feur.
Zijn privé-leven zit al even ge
compliceerd in elkaar als zijn
politieke loopbaan. Hij trouwde
vier keer: met een Arabische,
met een Britse, met een Pales
tijnse en ten slotte met een Ame
rikaanse. Van de eerste twee
scheidde hij, de derde kwam bij
een vliegtuigongeluk om het le
ven, en met zijn huidige vrouw
Lisa Halaby (bijgenaamd konin
gin Noor) heeft hij vier kinderen.
Zijn bewind kwam echter onder
zware druk te staan toen hij in
1957 een coup moest neerslaan
die door zijn eigen leger tegen
hem werd uitgevoerd. Hij vroeg
om westerse steun toen zijn neef
m Irak werd vermoord, uit vrees
dat de nationalistische revolutie
ook aan zijn rijk een einde zou
maken.
In feite stond hij onder voortdu
rende bedreiging. Cairo riep het
Jordaanse volk herhaaldelijk op
tegen Hoessein in opstand te
komen; Israël terroriseerde
grensdorpen en moordenaars
vergiftigden zijn voedsel.
Kenmerkend voor zijn bewind is
ook dat het nooit door wraak is
gekenmerkt. De Palestijnse poli
tieke analyst Rahman vroeg zich
ooit in een artikel openlijk af:
„Kan iemand regimes die mis
schien wel duizenden mensen
vermoorden, vergelijken met een
bewind dat altijd zijn best heeft
gedaan om niemand te doden?"
Zo spaarde Hoessein het leven
van de leider van de coup van
1957, zijn voormalige vriend Ali
Abu Nuwar.
In 1967 verklaarde hij Israël de
oorlog. Het was vooral een po
ging om weer goede betrekkin
gen aan te knopen met het Egyp
te van Nasser. Maar zes dagen
later bleek Hoessein de helft van
zijn koninkrijk verloren te heb
ben.
De 'Bezette Westoever' moest hij
overlaten aan Israëlische contro
le. In de nasleep van de Zesdaag
se Oorlog begonnen de Pales
tijnen onder leiding van Yasser
Arafat in Jordanië te ijveren
voor een zelfstandige Palestijnse
staat. Maar in 1970 gaf Hoessein
opdracht aan zijn Bedoeïense
troepen om het bolwerk van de
Palestijnse 'fedayin' (zij die zich
zelf opoffferen) te ontmantelen.
De operatie die de geschiedenis
is ingegaan als 'Zwarte Septem
ber' duurde ongeveer een maand
en kostte aan twintigduizend
Palestijnen het leven.
Deze actie verstoorde de relaties
tussen de Palestijnen en koning
Hoessein aanzienlijk. Toen Pa
lestijnse terreurgroepen vliegtui
gen begonnen te kapen en zelf
moordcommando's oprichtten,
kozen ze het Arabische Jordanië
als eerste doel en niet de Joodse
'erfvijand' Israël. Tijdens de
Zwarte September vluchtten tal
loze Palestijnen liever naar Is
raël dan in handen te vallen van
de meedogenloze Bedoeïenen.
De Palestijnse Bevrijdingsorga
nisatie (PLO) richtte daarna
haar aandacht op Libanon om
daar haar vijanden te bestrijden.
Maar in deze strijd werd de
Palestijnse beweging in feite
verscheurd door het gelegen
heidsduo Israël en Syrië. Voor
Hoessein was dat het moment
om de PLO te erkennen als de
'enige wettige vertegenwoordi
ger van het Palestijnse volk'.
Tegelijkertijd zag hij in feite af
van zijn claims op de Bezette
Westoever.
Zijn streven om vrede te stich
ten, voert Hoessein terug op de
taak die de Hasjemitische dynas
tie volgens hem heeft. Zij moet
de verdeelde Arabische wereld
proberen te verenigen door over
al waar het kan te bemiddelen in
onderlinge conflicten. Bij afwe
zigheid van een democratisch
gekozen 'president van de Vere
nigde Arabische Staten', of een
dergelijke droom, meent hij als
de leider van de oudste Arabi
sche stam in het Midden-Oosten
dat het zijn taak is om de Arabi
sche natie bij te staan.
Golfoorlog
Vanuit die gedachte meende hij
ook een neutrale opstelling te
moeten kiezen in de diepste cri
sis die de Arabische wereld tot
nu toe heeft getroffen: de Iraak-
se invasie in augustus 1990 in
Koeweit, die de inleiding vormde
tot de tweede Golfoorlog. Zijn
filosofie werd hem echter bijna
noodlottig.
Saudi-Arabië draaide de hulp
kraan dicht en zijn oproep aan
Washington om een diplomatie
ke oplossing voor het conflict te
zoeken, bleek aan dovemansoren
gericht. Hoessein raakte geïso
leerd zoals hij nog nooit eerder
geweest was.
Daarom profiteerde hij ook van
de internatinale doorbraak toen
Israël en de Palestijnen een ak
koord wisten te bereiken. Het
akkoord dat hijzelf met Israël
sloot, is in feite de vrucht van
het jarenlang geduldig treffen
van tijdelijke regelingen met de
Israëli's.
Sommige waarnemers menen
dat zijn wens om in de voetspo
ren van zijn grootvader te tre
den, hem ertoe heeft verleid in te
gaan op het snode plan van
Israël om de PLO en Jordanië
tegen elkaar uit te spelen. Hij
accepteerde de uitnodiging van
Israël om op te treden als be
waarder van de Islamitische hei
ligdommen in Jeruzalem, een
uitnodiging waartoe Tel Aviv
niet het recht heeft. Jordanië zal
de heiligdommen alleen tech
nisch beheren, want Hoessein
staat er op dat de soevereiniteit
van Jeruzalem alleen aan God is.
De Palestijnen hebben moeite
met het religieuze uitgangspunt
van Hoessein. Sommige Pales
tijnen kunnen Zwarte Septem
ber niet vergeten. Cynici bewe
ren dat het akkoord met Israël
het resultaat is van het feit dat
hij twintig jaar op de loonlijst
van de Amerikaanse inlichtin
gendienst CIA heeft gestaan, zo
als de Amerikaanse journalist
Woodward schreef. Andere criti
ci sommen de geheime akkoor
den op die Hoessein in de loop
van zijn bewind met de Israëliërs
heeft gesloten.
Maar toch kan niemand om het
feit heen dat zijn staat van
dienst als vredestichter door
slechts weinigen geëvenaard in
het Midden-Oosten geëvenaard
wordt. Het akkoord met Israël
heeft zijn reputatie op dit punt
nog eens verstrkt. Een faam die
óók berust op zijn uitgangspunt,
dat nooit aflatend plichtsbesef
en nauwgezette taakvervulling
uiteindelijk worden beloond met
de loyaliteit van zijn onderda
nen.
Hoessein is volledig in het voet
spoor getreden van zijn illustere
grootvader Abdoellah, die ze
ventig jaar geleden de eerste was
die droomde van een eervolle en
vreedzame manier van samenle
ven tussen Hasjemieten en zio
nisten. In Amman is die droom
na het vredesakkoord tussen Is
raël en Jordanië een stuk dichter
bij de werkelijkheid gekomen.
Hoesseins grootste fout: zijn neutraliteit in de Golfoorlog, die
werd uitgelegd als verkapte steun aan Saddam.
Door Kalinga Seneviratne (ips)
Bagdad - Aan de oever van
de rivier de Tigris, in het
centrum van Bagdad, staat
een monument ter nagedach
tenis aan de bombardemen
ten tijdens de Golfoorlog en
de herstelwerkzaamheden die
daarop volgden.
Het is een verplichte attractie
voor buitenlandse journalisten
die Irak met een bezoek vereren.
In het Museum van de Wederop
bouw staan pijnlijk gedetailleer
de maquettes van alle gebouwen
zoals die eruit zagen na de bom
bardementen: kapotte televisie
stations, bruggen, elektriciteits
centrales, drinkwaterbedrijven,
scholen en moskeeën. Aan de
muur hangen foto's van dezelfde
objecten zoals ze er nu, na de
wederopbouw, bijstaan.
„De omvang van de vernietiging
ws massaal," zegt Ai-Zubaidi,
een vooraanstaand architect.
.Het ging elk voorstellingsver
mogen te boven."
De trots van de Iraakse functio
narissen over de herstelwerk
zaamheden gaat hand in hand
met de bitterheid over de herin
neringen aan de oorlog: de on
dervoeding en de economische
ellende die het gevolg is van het
embargo van de Verenigde Na
ties.
Modern
.Het economische embargo gaf
een extra dimensie aan de moei
lijkheden bij de wederopbouw,"
zegt Ai-Zubaidi. „Daarbij kwam
dat veel van de beschadigde ge
bouwen door buitenlandse be
drijven waren ontworpen en ge
bouwd. Het was daarom niet
makkelijk om die gebouwen met
de plaatselijke kennis te repare
ren. We waren geïsoleerd van
buitenlandse financiering, ken-
tiis en reserve-onderdelen."
Buitenstaanders die voor de eer
ste keer Bagdad bezoeken, kun
nen zich moeilijk voorstellen dat
deze moderne metropool met
zijn hoge kantoorgebouwen en
bet indrukwekkende wegennet,
de hoofdstad is van een land dat
met zo lang geleden een vernieti
gende militaire nederlaag leed
'egen de geallieerde strijdkrach
ten.
Kort na de oorlog in 1991 be
schreef de toenmalige onder-se-
De wederopbouw van Irak gaat snel. Ondanks primitieve middelen worden er in snel tempo
kantoor-complexen, bruggen en wegen uit de grond gestampt. foto van eijndhoven
cretaris-generaal van de VN,
Ahtisaari, de bommenregen op
Irak en de gevolgen hiervan voor
de infrastructuur als 'bijna apo
calyptisch'. Volgens hem was
Irak teruggeworpen naar een
'pre-industrieel tijdperk'.
Nu beschouwen de Iraakse func
tionarissen de wederopbouw van
Bagdad ais een uitzonderlijke
bouwkundige prestatie, al zijn ze
een stuk terughoudender als de
kosten van deze
sprake komen.
operatie ter
Vernedering
Hoe graag de Iraakse functiona
rissen ook vertellen over het suc
cesverhaal van de wederopbouw,
de vernedering van de Golfoor
log blijft kakelvers door het na
tionale geheugen paraderen.
De herinneringen spelen vooral
nu op, na de nieuwe troepenbe
wegingen in de richting van
Koeweit en het ondubbelzinnige
antwoord van de Verenigde Sta
ten. Een bouwkundig ingenieur,
die zijn naam niet genoemd wil
hebben, vertelt dat de kosten
van het herstel er helemaal niet
toe doen. Het werkelijke doel
was volgens hem om de intelli
gentie en de ontwikkeling van
het Iraakse volk aan te tonen en
hun technologische kennis te
etaleren.
In het Museum van de Wederop
bouw is het contrast tussen de
maquettes van de verwoestingen
en de foto's van het herstel dra
matisch groot.
Uit cijfers blijkt dat tijdens de
Golfoorlog 91 procent van Iraks
elektriciteitscentrales schade
heeft opgelopen. In totaal wer
den 134 bruggen, meer dan twin
tig radio- en televisiestations, de
belangrijke telefooncentrale in
Bagdad en tussen de dertig en de
zeventig procent van de indus
triële capaciteit in meer of min
dere mate beschadigd.
„Er is een moment geweest dat
we wekenlang in een schuilkel
der hebben doorgebracht, met
onvoldoende voedsel, en zonder
te weten wat er buiten allemaal
gaande was," zegt een inwoner
van Bagdad. „Omdat er geen
elektriciteit, geen radio en geen
TV was, leek het alsof ook de
overheid niet meer bestond."
Vicieus
De bombardementen verlamden
de Iraakse maatschappij tot in
alle geledingen. De wederop
bouw van de ene sector kon niet
beginnen zonder samenspraak
met een andere. „We moesten
met alle sectoren tegelijk begin
nen," zegt Ai-Zubaidi. „Om een
elektriciteitscentrale te herstel
len, moesten we ook de brug
herstellen die daar naartoe leid
de."
Voor het herstel van een brug
was materiaal nodig, en dat was
niet leverbaar zonder dat de ce
mentfabriek weer werd opge
start, die het op haar beurt weer
niet zonder de terugkeer van de
elektriciteitsvoorziening kon
stellen. „Het was een vicieuze
cirkel." zegt Ai-Zubaidi.
Vier maanden na het staakt-het-
vuren was de elektriciteitsvoor
ziening weer opgeschroefd tot
een niveau van vijftig procent.
Tweederde van de 134 bescha
digde bruggen was binnen negen
maanden hersteld.
„De Iraakse kennis op dit gebied
begon destijds echt niet op nul,"
vertelt Ai-Zubaidi. „We hebben
veel ervaring opgedaan met de
wederopbouw in het zuiden, bij
Basra, na het staakt-het-vuren
met Iran in 1989. Die ervaring
hebben we in 1991 goed kunnen
gebruiken."
Tijdens de late jaren zeventig en
de vroege jaren tachtig werden
strategische bouwprojecten veel
al aan buitenlandse bedrijven
uitbesteed. De ontwerpen hier
voor werden geïmporteerd zon
der al te veel plaatselijke kennis
over de te gebruiken technolo
gieën.
Ai-Zubaidi noemt dat het 'zwar-
te-doos-principe'. Na de vernie
tiging van deze 'zwarte dozen'
moesten de Irakezen ze verande
ren in 'glazen dozen', legt Al-Zu-
baidi uit. „We moesten die 'do
zen' openbreken, kijken wat erin
zat, en dan alternatieve oplos
singen zoeken met alternatieve
materialen. Daarom zijn de
Iraakse wetenschappers, inge
nieurs en technici zo deskundig
geworden in de omkeer-bouw."
Springplank
Het gevolg van deze expertise is
dat de Iraakse bouwsector een
leidende rol kan vervuilen in de
regio, als de economische sanc
ties eenmaal worden opgeheven,
voegt Ai-Zubaidi er fijntjes aan
toe. Hij wijst erop dat Irak ach
ter de schermen al bezig is met
het zoeken naar joint ventures
met Aziatische partners.
Ai-Zubaidi noemt vervolgens Ja
pan, Duitsland en Zuid-Korea
als voorbeelden van naties die de
oorlogscatastrofe hebben aange
grepen als springplank voor een
betere toekomst.
Trots als een pauw is Irak op de
wederopbouw, maar de inwoners
springen er vooralsnog voorzich
tig mee om. Als een toerist pro
beert foto's te maken van de
gerestaureerde gebouwen, wordt
die poging snel gedwarsboomd
door de taxi-chauffeur. „Het le
ger zal je camera in beslag ne
men en dan ben ik de pineut. En
als je ze publiceert, zullen de
Amerikanen de foto's gebruiken
om raketten op ons af te sturen."
Heel sirrjpel: voor
'televisie' zeg je in
het Hebreeuws 'te
levisie'. Als je het woord 'te
lefoon' wilt vertalen, kom je
op 'telefon', en met 'radio' is
het nog eenvoudiger: 'radio'.
Was het maar met aiies zo!
Want het Hebreeuws, beho
rend tot de groep Semitische
talen, is voor westerlingen,
heel moeilijk. Bijna net zo
moeilijk als bijvoorbeeld het
Arabisch. En wie als nieuw
komer in Israël de plaatselijke
kranten wil lezen, moet daar
toch wel een paar jaar voor
uit trekken.
Dat komt onder meer, omdat
er geen klinkers in het He
breeuws bestaan en je alleen
via een systeem van puntjes
boven of onder de medeklin
kers kunt weten of je a, e, i, o
of u moet zeggen. Alleen: in
de kranten worden die punt
jes voor het gemak weggela
ten, en de lezer zal dus maar
moeten raden. Galam, gilom,
gulim, gelem, of - zoals het
hoort - golem.
Nou dat went allemaal wel,
maar toch... Zeker omdat het
Hebreeuws intussen een voca
bulaire heeft van zo'n 150.000
woorden! Een flinke uitbrei
ding van de woordenschat van
vierduizend woorden, die de
taal rijk was in de Bijbelse
tijd.
Sindsdien zijn er een heleboel
nieuwe begrippen bijgeko
men. Zoals de 'televisie', de
'telefon' en de 'radio'. Nou is
er een officiële Akademie
voor de Hebreeuwse taal,
waar taaldeskundigen zich be
zighouden met het bedenken
van nieuwe, echt Hebreeuwse
woorden voor al die elektro
nische uitvindingen, maar wie
luistert naar die mensen? Je
gaat toch niet 'sachrachok'
zeggen, als iedereen het appa
raat een 'telefon' noemt?
Engelse invloed natuurlijk,
net zoals de invloed van de
Arabische buurtaal. en zelfs
die van het Russisch, dat im
migranten van achter het
voormalig IJzeren Gordijn in
de loop der jaren hebben
meegebracht.
Vroeger waren er zelfs Yiddi-
sche woorden in het He
breeuws. Een bijdrage van de
joden uit Europa, die voor en
tijdens het begin van de staat
Israël hier kwamen wonen.
Op dit moment is er van dat
Yiddisch. een combinatie van
Duits en oud-Hebreeuws, in
de Israëlische omgangstaal
weinig méér over dan de
kreet 'Alte Zachen'. Daarmee
rijden Israëlische Palestijnen
door de straten van Tel Aviv
rond, op zoek naar een afge
dankt bankstel of een wegge
gooide koelkast.
De Israëlische taaldeskundi
gen hadden trouwens kort ge
leden wel - gedeeltelijk - suc
ces. Bij de feministen, die in
opstand waren gekomen te
gen het woord 'mazkira elek
troniet', elektronische secre
taresse, dat de Israëli's zelf al
bedacht hadden als vertaling
voor het elektronische ant
woordapparaat.
Waarom een 'secretaresse' en
niet 'secretaris'? riepen de fe
ministen. Discriminatie! Dat
antwoordapparaat moet dus
nu 'meshivon' heten, een neu
traal woord. Alleen, iedereen
die vindt dat feministen ge
woon hun mond moeten hou
den - en dat zijn er nogal wat
in Israël - weigeren natuurlijk
'meshivon' te zeggen...
En zo zijn er nog veel meer
gevoeligheden. Hoe vertalen
we bijvoorbeeld het woord
'Jezus'? Geen probleem: 'Jes-
joe'. Alleen, het woord Jezus
associeert aan het christen
dom. En het joodse volk, dat
Jezus tenslotte niet als mes-
sias erkent, heeft daar moeite
mee.
Als iemand dus in een buiten
landse film 'Jezus!' of
'Christ!' roept, zien we op het
tv-scherm het woord 'Elo-
hiem'. God, verschijnen. Op
dat iedereen zich maar prettig
voelt.
Kortgeleden besprak ik met
een Israëli deze boeiende
taalproblemen. En wat was
zijn antwoord? „Wat ken we
doe?" Tja, wat kunnen we
doen? Gewoon 'telefon', 'te
levisie' en 'radio' blijven zeg
gen, bedacht ik toen maar. De
rest is al moeilijk genoeg.
