Breuk oud-katholieken
'Kerk zonder
en dogma'
Priesterwijding vrouwen leidt tot schorsing Duitse lidkerk
Remonstrantse vrijheid
heeft ook schaduwkanten
Anglicaanse tegenstanders
van vrouwenwijding
willen eigen bisschoppen
Prijspakket
DE STEM
GEESTELIJK LEVEN
Door Ben van der Kruk, anp Nieuwe-stijl-kerkdiensteii luiden „spirituele revolutie" in
DE STEM
Katholieken hebben nog
veel vooroordelen over joden
ZATERDAG 29 OKTOBER 1994 D
Amersfoort (anp) - De wijding
van vrouwelijke priesters, al ge
ruime tijd een heet hangijzer
binnen de Oud-Katholieke Ker
ken, heeft binnen dat kerkge
nootschap nu tot een openlijke
scheuring geleid. De Internatio
nale Bisschopsconferentie (IBC)
van de Oud-Katholieke Kerken
heeft tijdens een recente verga
dering in Den Haag de Duitse
lidkerk geschorst.
Daarmee reageert de EBC op het eenzij
dige besluit van de Duitse Oud-Katho
lieke Kerk eerder dit jaar om vrouwen
tot het priesterambt toe te laten. „Een
zeer ongelukkige situatie", noemt E.
Verhey, secretaris van de Oud-Katho
lieke Kerk van Nederland, de ontstane
scheuring.
Verhey bevestigt dat de IBC eind au
gustus besloten heeft de Duitse lidkerk
„het actieve lidmaatschap te ontzeg
gen". De Duitse bisschop heeft sinds
dien geen stemrecht meer binnen de
IBC.
Volgens Verhey hebben de Duitse oud
katholieken zich niet aan de afspraken
binnen de IBC gehouden. In 1991 be
sloot de bisschopsconferentie dat over
de priesterwijding van vrouwen eerst
een discussie binnen de landskerken op
gang moest komen. De IBC wilde de
lidkerken daarvoor enkele jaren geven
en op grond van de uitkomsten een
uitspraak over het controversiële thema
doen.
Eenzijdig
Met hun eenzijdige keuze voor vrouwe
lijke priesters doorkruisen de Duitse
oud-katholieken die besluitvorming,
menen de bisschopen van de Unie van
Utrecht, het internationale samenwer
kingsverband van het kerkgenootschap.
De Nederlandse bisschoppen hebben
met het besluit van de IBC ingestemd,
aldus Verhey. „Inhoudelijk heeft de
Oud-Katholieke Kerk van Nederland
geen probleem met het Duitse stand
punt", benadrukt hij, „maar we vinden
dat je zo "niet met de IBC kunt omgaan.
Als je afspraken maakt, moet je je er
ook aan houden."
Volgens Verhey ontkomt de Unie van
Utrecht na de eenzijdige actie van. de
Protesten tegen vrouwelijke priester in Anglicaanse kerk
Duitse oud-katholieken niet meer aan
een discussie over het samenwerkings
verband zelf. De Unie is nu een te strak
keurslijf, vindt hij. Door de Unie een'
federatieve structuur te geven, zou er
meer ruimte komen voor lidkerken om
afwijkende standpunten in te nemen.
Vorig jaar stuitte de mogelijkheid van
een lossere structuur tijdens de bis
schopsconferentie in het Amerikaanse
Scranton nog op tegenstand van behou
dende lidkerken, met name die van
Polen, Tsjechië en de Verenigde Staten.
Deze kerken verzetten zich ook fel
tegen de toelating van vrouwen tot het
priesterambt. „Ik denk dat we nu niet
meer ontkomen aan een lossere band",
meent Verhey.
Breuk
De Oud-Katholieke Kerk ontstond in
Nederland als reactie op de concentra
tie van de macht binnen de Rooms-
Katholieke Kerk bij de paus. Met de
verkiezing van een eigen bisschop door
het kapittel van Utrecht in 1723 werd
de breuk met Rome definitief. Nog
steeds kiezen de oud-katholieken hun
eigen bisschoppen.
Nadat in 1870 het Eerste Vaticaans
Concilie het dogma van de pauselijke
onfeilbaarheid had afgekondigd, zoch
ten afscheidingsbewegingen binnen de
Rooms-Katholieke Kerk in andere lan
den contact met de Nederlandse oud
katholieken. Hieruit ontstond in 1889
de Unie van Utrecht.
De Unie is een samenwerkingsverband
van de Oud-Katholieke Kerken in Ne
derland, Zwitserland, Duitsland, Oos
tenrijk, Polen, de Verenigde Staten en
Canada. Ook enkele kleinere groeperin
gen zonder bisschoppen in Frankrijk,
Tsjechië, Scandinavië en Kroatië beho
ren ertoe. Wereldwijd zijn er ongeveer
500.000 oud-katholieken. De Oud-
Katholieke Kerk van Nederland telt
8000 leden.
Priesterschap
hangijzer
vrouw heet
FOTO ANP
Vianen - De voormalige
pinkstervoorganger Dick
Voordewind heeft het bij zijn
oude Amsterdamse gemeente
verknald. Met de-organisatie
van nieuwe-stijl-kerkdien-
sten, die al snel New-Age-
kerkdiensten zijn gedoopt, is
hij in het kamp van de duivel
terecht gekomen. En dus zul
len de gelovigen bidden dat
de kerkdiensten niet door
gaan.
De 57-jarige Voordewind, in
middels „kerkloos" en „freelan
ce-voorganger", kan er wel om
lachen. Met gevoel voor public
relations weet hij dat een beetje
protest prima reclame is voor de
drie bijzondere kerkdiensten die
hij vanaf 25 september in de
Amsterdamse Amstelkerk heeft
belegd. De diensten zijn bedoeld
voor kerkelijke en niet-kerkelij-
ke gelovigen, voor EO-christe-
nen en New-Age-aanhangers.
Doel van het project De Nieuwe
Kerk is mensen van verschillen
de levenbeschouwelijke achter
grond samen te brengen en erva
ringen uit te laten wisselen. Vol
gens de projectleider bestaat
daaraan op dit moment enorme
behoefte. Na een tijdperk waarin
ook op religieus terrein het indi
vidualisme welig tierde, is nu het
moment aangebroken om in vie
ringen „alles met elkaar te de-
i len".
Behalve voor deze vorm van
„sharing" bieden de diensten
ruimte voor een dienst der gene
zing, ofwel „healing en aanra
king". Christelijke en algemene
liederen wisselen elkaar af, er is
een gesprek met een min of meer
bekende Nederlander en behalve
het korte preekje veel aandacht
voor positief nieuws uit de sa
menleving. Bijzonder is volgens
Voordewind ook dat luisteraars
te allen tijde kunnen inbreken in
de „open liturgie" en hun me
ning kunnen geven.
Formule
Hoewel er sinds de jaren zestig
heel wat geëxperimenteerd is
met kerkdiensten - van beatmis
tot dialoogdienst - gaat er dit
keer echt iets veranderen. „Ex
perimenten in de kerk hebben
altijd een zeer beperkte actiera
dius. Zij zijn vooral een binnen
kerkelijk gebeuren." Voorde
wind meent met zijn formule ook
de niet-kerkelijken te kunnen
bereiken.
„Ik voer een pleidooi voor een
drempelloze kerk. Een kerk zon
der dogma's, ambten, sacramen
ten en leden." Daar tegenover
staat een open aanbod aan spiri
tualiteit: „Kom bij elkaar en deel
met elkaar". In de kerkdiensten
moet vooral ruimte gecrëerd
worden voor verdrongen spiri
tuele ervaringen: voor bijna-
dood-ervaringen, paranormale
verschijnselen en alternatieve
geneeswijzen.
Maar dat betekent nog niet dat
hij New-Age-kerkdiensten orga
niseert, hoewel zijn critici an
ders beweren. „Ik ben geen New
Ager. Maar ik heb wel respect
voor mijn medemens." Uit de
mond van de voormalige pink
stervoorganger zal dus geen ver
oordeling klinken van gebedsge
nezeres Yomanda die wekelijks
haar duizenden bezoekers trekt.
„Deze vrouw heeft aandacht
voor veel noden in deze wereld",
zegt hij. Niet voor niets zoeken
ook veel christenen hun toe
vlucht bij het medium uit Tiel.
Revolutie
Met allerlei „astrologische en
kosmische begrippen die duide
lijk maken dat wij in de Nieuwe
Tijd leven", kan de voorganger
echter moeilijk uit de voeten. „Ik
geloof wel dat er een Nieuwe
Tijd aankomt, maar die moeten
zelf door ons geloof creëren. We
mogen nooit onze eigen verant
woordelijkheid afschuiven op
kosmische sferen of zo."
„Ik pleit voor een spirituele re
volutie!" Maar namens wie
spreekt Voordewind? „Namens
mijzelf." De theoloog was van
1977 tot 1987 in Utrecht leger-
predikant namens de Broeder
schap van Pinkstergemeenten.
Sindsdien is hij officieel „buiten
dienst" en kan hij op kosten van
de overheid zijn projecten uit
voeren. Hij preekt geregeld in
gereformeerde kerken en leidt de
zogenoemde Logos Akademie,
die door middel van cursussen
„een bijdrage wil leveren aan de
geestelijke ontwikkeling van on
ze samenleving".
„Waarom zou ik mijzelf niet als
een steen in de vijver werpen?"
vraagt hij. Vele anderen hebben
dat voor hem gedaan, evenmin
gesteund door kerk of club.
„Waar zou de kerk geweest zijn
zonder particulier initiatief? Wat
was er van het christendom ge
worden zonder Franciscus van
Assisi, Dom Helder Camara,
Martin Luther King, Moeder Te
resa en Frère Roger?" Net als
deze groten der aarde wil Voor
dewind een „brug" tussen ver
schillende mensen zijn.
Thuis voelen
Hij hoopt dat zijn particulier
initiatief kerken uitdaagt hun
kerkdiensten te vernieuwen. Te
gelijk hoopt hij niet-kerkelijken
„een soort gemeenschap aan te
bieden waarin zij zich thuis kun
nen voelen, zonder direct lid te
moeten worden". Veel mensen
hebben de kerk gefrustreerd of
Dick Voordewind
gekwetst verlaten, maar willen
op zondag best naar een alterna
tieve viering.
„Er bestaat een heleboel spiri
tualiteit, een heleboel geloof,
hoop en liefde buiten de kerk.
Dat is voor sommige kerkvorsten
moeilijk te verteren, mgar het is
wel zo." De kerken moeten niet
langer hun „oude bolwerken"
verdedigen, maar zich aansluiten
bij de spirituele zoektocht van
velen. Als ze de „gezapigheid"
achter zich laten, gaan ze een
goede toekomst tegemoet.
De landelijke diensten in de Am
stelkerk in Amsterdam zijn nog
op 30 oktober en 11 december.
De eerste had plaats in septem
ber. Er was toen voor elk wat
wils. De gereformeerde kon zich
vinden in een lied uit het Lied
boek der Kerken, het lid van de
Pinkstergemeente kreeg zijn go
spels, de „New-Ager" kon weg
dromen op „engelenmuziek" en
voor de vrijzinnige „basisgelo
vige" was er het „Onze Vader,
Onze Moeder".
Nieuwsgierig
Nieuwsgierigheid was de be
langrijkste drijfveer van de
FOTO ANP
meeste van de circa tweehonderd
mensen die ervoor naar de Am
stelkerk waren gekomen. De le
den van de projectgroep de
Nieuwe Kerk hadden de kerk
opgesierd met spandoeken als
„God houdt van u en wij ook!"
en „Let the earth be green and
peaceful" (Laat de aarde groen
en vredig zijn). „Liefde overwint
alles" was het thema van de
dienst, waarin zowel solo- als
samenzang een belangrijke
plaats had.
Een van de leden van de voorbe
reidingsgroep las een ingrijpen
de bewerking van de bekende
bijbeltekst 1 Corintiërs 13 voor:
„Ook al zou ik alle talen spre
ken, zoals Russisch, Chinees en
Fries, dus echt een talenwonder
zijn, maar dit niet doen met
gevoel voor liefde en respect
voor deze volkeren, dan lijk ik
net een fietsbel of een holklin
kende deurgong". Zo begon de
lezing. Ze eindigde met:
„LIEFDE slaat echt alles."
Ds. Piet Schelling hield de
„preek" die geen preek mocht
heten. Hij is gereformeerd mis
sionair predikant in de regio
Den Haag en voorzitter van het
Landelijk Centrum voor Gere
formeerd Jeugdwerk (LCGJ). Na
afloop van de bijeenkomst sprak
hij zijn waardering uit voor het
initiatief van Voordewind. „Veel
mensen kunnen onvoldoende uit
de voeten met oude woorden.
Daar moeten niet te snel nieuwe
vastomlijnde credo's voor in de
plaats komen. De leegte heeft
ook een functie", aldus Schel
ling.
Vlucht
Na de „preek" nodigde Voorde
wind de aanwezigen uit te bid
den, te mediteren of gewoon te
luisteren naar de „engelenmu
ziek" van Joop Hogendoorn.
Voor sommigen is hij bekend uit
de IKON-serie De Zwevende He
mel over de raakvlakken tussen
kerk en New Age. Een enkeling
verdroeg de dromerige synthesi
zerklanken niet en ontvluchtte
de kerk.
De spontaniteit en eigen inbreng
van mensen, die een belangrijke
plaats moeten gaan innemen in
De Nieuwe Kerk, kwamen tij
dens de eerste dienst nog niet
goed van de grond. De aanwezi
gen (vooral dertigers en veerti
gers) applaudiseerden na de
„preek" en na elk muzikaal in
termezzo. Maar vragen als „Gaat
het goed met iedereen?" en
„Hebt u vragen over de preek"
waren (nog) niet aan hen be
steed.
Nadat Ada Voordewind drie
kaarsen had ontstoken, voor ge
loof, hoop en liefde, verzocht ze
een ieder op zijn gemak te gaan
zitten en „uw hart te openen,
zodat God ook tot u kan spre
ken". Ze nodigde iedereen uit de
hand van degene naast hem te
pakken en liefde uit te stralen
naar elkaar, „want als wij onze
harten openen naar elkaar, ont
staat er al een mooiere wereld."
,,'t Is mij te veel hopsasa heisa-
sa", oordeelde een oudere doops
gezinde dame na afloop van de
bijeenkomst. Het „Glory Glory
Halleluja" en „Amen" tot slot
gingen haar kennis te boven. Een
humanist, die een cursus intuï
tieve therapie bij Voordewind
volgt, hield aan de dienst een
„onbestemd gevoel" over. Hij
kon nog niet beloven dat hij op
30 oktober en 11 december op
nieuw van de partij zal zijn.
Utrecht (anp) - De alom geroemde vrijheid binnen de
Remonstrantse Broederschap heeft ook schaduwkanten.
„Voor de liberale, vrijzinnige christenen is de vrijblij
vendheid een reëel probleem", zei de remonstrantse
theologe A. in 't Veld onlangs tijdens de jubileumbijeen
komst ter gelegenheid van het 375-jarig bestaan van de
Broederschap.
Remonstranten gunnen elkaar
de vrijheid, weet In 't Veld.
Haar kerk (10.000 leden) liet
als een van de eerste vrouwen
toe tot het ambt en zegent met
alle liefde homo-huwëlijken
in. Maar dat is volgens de
theologe niet genoeg. „Vrij
heid betekent bij ons vaak: je
mag zijn zoals je bent, als we
er maar niet door gestoord
worden."
Het is de vraag of remonstran
ten wel werkelijk in elkaar
geïnteresseerd zijn. Nog te
vaak wordt er ook in de Broe
derschap generaliserend ge
sproken over vrouwen en ho
moseksuelen. „Het gaat erom
dat mensen gezien worden en
aangesproken op hun situatie.
Een geloofsgemeenschap bete
kent niet alleen elkaar vrijla
ten, maar vooral ook elkaar
aannemen."
Toonbeeld
„Hoe verdragen wij de vrij
heid?", was het thema van de
jubileumviering in Utrecht.
Het antwoord was volgens de
gereformeerde hoogleraar dr.
F. de Lange kort en simpel: de
remonstranten verdragen de
vrijheid bijzonder goed. „De
Remonstrantse Broederschap
is een toonbeeld van religieuze
tolerantie, wars van missie-
drang en geloofsdwang; een
open geloofsgemeenschap
waar gewetens worden ont
wikkeld, maar niet gekne
veld."
Dat is geenszins vanzelfspre
kend, betoogde De Lange.
„Religie is minstens zo vaak
middel tot terreur als weg
naar bevrijding. In veel ker
ken worden mensen niet ver
lost van hun frustraties, maar
lopen ze er alleen maar nieu
we op. En in sommige kerken
wordt aan hele groepen nog de
vrijheid ontzegd, die hen in de
samenleving al lang is ge
gund", aldus de hoogleraar,
die nog eens wees op het lot
van vrouwen en homo's.
De kerken mogen wat dat be
treft blij zijn met de opmars
van de liberale vrijheid en de
individualisering, ook binnen
de eigen gelederen. De Lange
voelde er niks voor om „vanuit
theologische betweterij" te
constateren „dat de vrijheid
van het vrije westen zo vrij
niet is en dat wij, vrije men
sen, in werkelijkheid slaaf zijn
van bij voorbeeld onze con
sumptiedrift."
Bakens
In't Veld wees er in een reactie
op dat het individualisme van
de vrijzinnige christenen niet
te vergelijken is met het indi
vidualisme van de (post-) mo
derne mens. Het ontstond im
mers binnen „de veilige maat
schappelijke kaders" van hu
welijk, gezin, jeugdbeweging,
vaste baan en een goede toe
komst. Om de nieuwe genera
ties, die al deze zekerheden
moeten missen, te kunnen be
reiken, is het ook voor de
vergrijzende Remonstrantse
Broederschap noodzakelijk de
bakens te verzetten.
Haarlem (anp) - Rooms-katholieken in Nederland hebben nog
veel vooroordelen over joden. Dit geldt zowel voor gewone
gelovigen als voor professionele werkers. De onwetendheid
over de joodse levenswijze en godsdienst en over de geschiede
nis van het joodse volk is „verontrustend".
Dit zegt de Katholieke Raad
NöüT Israël (KRI) in zijn beleidr-
plan 1994 - 1999, getiteld 'Om
zien naar de toekomst'. Het plan
werd onlangs in Haarlem gepre
senteerd bij het afscheid van
oud-deken J. Kwaaitaal als
voorzitter. Hij wordt opgevolgd
door H. van Ogtrop, plebaan van
de St. Bavokathedraal te Haar
lem.
Er is behoefte aan de verbrei
ding van de nieuwe theologische
visie van het Vaticaan op de
verhouding van de RK-Kerk tot
het joodse volk en de joodse
godsdienst. „We weten intussen
wat we niet moeten zeggen,
maar we weten nog niet wat we
wel moeten zeggen", zei een pas
tor op een symposium van de
KRI.
Zowel pastores als katecheten
willen dat de KRI behulpzaam is
bij de ontwikkeling van concreet
materiaal, waarmee zij kunnen
werken. Het gaat hierbij om het
uitwerken van nieuwe stof maar
ook om het corrigeren van be
staand materiaal. Verwezen
wordt naar de inleidingen bij de
weekendliturgie, waarin de te
genstelling tussen „de wettische
Farizeeën en de liefdevolle bood
schap van Jezus" nog steeds
voorkomt.
Sleutelrol
Verder valt het de KRI op, dat
aan de zogenaamde leerhuizen
verhoudingsgewijs weinig
rooms-katholieken deelnemen.
Bij de vorming en toerusting
inzake de relatie van de R.K.
Kerk met het joodse volk is een
sleutelrol weggelegd voor de
theologische opleidingen en de
dekenale pastorale scholen.
Verder bestaat er een „latente"
behoefte aan kennis over de ge
schiedenis van de jodenvervol
ging en de rol van de R.K. Kerk.
De KRI wil in deze behoefter
voorzien door verbreding van d(
dialoog, door het voorbereider
van materiaal voor liturgie, pas
toraat en katechese en dooi
maatschappelijke actie.
Londen (anp/epd) - De meerderheid van de traditionalistische
priesters binnen de Anglicaanse kerk, die zich tegen de
wijding van vrouwelijke priesters verzetten, wil eigen bis
schoppen. 96 Procent van deze priesters is voor een aparte
kerkelijke structuur, zo blijkt uit een enquête van hut
koepelorganisatie Forward in Faith.
Daarmee lijkt een scheuring bin
nen de Anglicaanse Kerk een
stap dichterbij gekomen. Offici
eel is Forward in Faith tegen de
wijding van eigen bisschoppen,
omdat die de eenheid van de
Anglicaanse Kerk in gevaar zou
brengen. Een woordvoerder van
de traditionalisten zei echter te
verwachten dat het binnen twee
jaar zover zal komen.
De enquête werd onlangs gehou
den onder de 500 deelnemers
aan een bijeenkomst van For
ward in Faith. Aanleiding was
de benoeming door George Ca
rey, aartsbisschop van Canter
bury en hoofd van de Anglicaan
se Kerk, van twee „vliegende
bisschoppen" die zich speciaal
met de tegenstanders van vrou
welijke priesters bezighouden.
Van de ondervraagde traditiona
listen wijst 98 procent de benoe
ming van deze twee bisschoppen
af. Ook vindt een meerderheid
het problematisch om met bis
schoppen die vrouwen tot pries
ter hebben gewijd, in één kerk te
verkeren. Van de ondervraagden
•- <-•«£-
beschouwt 39 procent de relatie
met deze bisschoppen als aange
tast, en 46 procent als verbro
ken.
Drie groepen
Binnen de beweging van tradi
tionalisten tekenen zich drie
groepen af. Ongeveer duizend
Anglicaanse priesters zijn in
middels uit afschuw over de wij
ding van vrouwelijke priesters
naar de Rooms-Katholieke Kerk
overgegaan, of zijn van plan da'
te doen. Een andere groep zon
dat ook willen, maar schrikt te
rug voor de voorwaarden die de
Rooms-Katholieke Kerk aan ben
stelt. De derde groep wil on
danks zijn grieven binnen de
Anglicaanse Kerk blijven.
Onlangs traden twee gepensio
neerde Anglicaanse bisschoppen
toe tot de Rooms-Katholieke
Kerk. In april werd Graham
Leonard, voormalig Anglicaans
bisschop van Londen, door de
Rooms-Katholieke Kerk onder
voorwaarden tot priester gewijd-
NEDERLAND 1
07.00 Tekst-tv
10.30 Eucharistieviering
11.25 Tekst-tv
11.59 NMO-special, reportage
12.29 Divali, reportage over h
doe-lichtfeest
13.00 Fryslan is te lyts
13.30 Nieuws voor dove
slechthorenden (ook 15.52)
16.00 (TT) Dienst voor dov
horenden vanuit de Eben H
kerk te Nijkerkerveen
16.58 Wilde Ganzen
17.02 Nacht van de rom
Deel 2
17.57 Hap, culinair spelletje
18.10 Kookgek
18.25 'Stel, het is je eigen
korte film van de Nederlandse
wonden Stichting
18.35 (TT) Studio Sport
20.00 (TT) Journaal
20.13 Ook dat nog, satirisch
mentenmagazine
21.02 Brandpunt, actualitei
briek
21.40 Nationale actie Rwan
maanden later, reportage
22.46 The Chief, detective-seri
23.41 Leven voor de dood,
over mensen die ooit een zelfmo
ging deden: Het verhaal van Sjoe
00.02 Nachtgedachten: 'Ov
stad', schilderij van Marc Chagall
00.09 Journaal
NEDERLAND 2
11.00 (TT) Dromen
11.30 TV Sport (met om 12.0"
naai)
13.40 Konkombe, docurrr
over zwarte muziek in Nigeria
14.30 Isaac Steiner: From Ba
until today (2), muziekdocumen
15.00 Jazz: The Lounge L
Quintet, concert
16.00 (TT) Journaal
16.08 Schrijven van gedicht
verhalen
16.40 The World of Surviv
tuurfilmserie
17.05 Eric Clapton, videoclips
17.20 NJOY, 45:000 Cl
Frames, 2-delige documentaire
het Nationaal Jeugd Orkest (slot)
17.40 (TT) Knoop in je zakdoe
18.00 Journaal
18.10 Aquarelleren. Informati
18.15 12 en verderKinde
de basisvorming
18.45 In de ban van de roos
19.15 (TT) Houden van huisdi
19.45 In de wetenschap
20.00 Eric Clapton plays the
From the Cradle - The
Preview, portret
21.00 (TT). De geld maakt gel
show, amusement
22.15 (TT) Studio Sport met
aanse en Spaanse voetbalco
tie
23.05 De geheimen van het D
PRIJSPUZZEL
HORIZONTAAL:
1. handlager; 6. vis; 11. projectiel: 12
bonden; 14. liefkozing; 15. antwoord
(Franse afk.); 17. pluis; 19. hoofdbed
20. verbrandingsrest; 21. omslag; 23. t
25. roofdier; 26. verpakkingsmiddel; 2
in amerika; 29. voorzetsel; 31. rivier
land; 32. ijverig; 34. voorzetsel; 35.
leidster; 36. insekt; 37. gomhars; 4
middel van; 41. onderricht; 42. dier
45. leefregel; 47. huidopening; 49.
mast; 51. communicatiemiddel; 52. v
turkse titel; 55. schel; 56. boom; 5"
stier; 59. politieke groepering; 60. str
zangspel; 62. bijb. vrouw; 63. paus'
65. boom; 67. gebogen been; 68. pe
70. edel; 72. pers. vnw.; 73. rijt
heester; 78. vlaktemaat; 80. kraan; E
ruimte; 84. sabelkwast; 87. insekt; 89
sing; 91. groot water; 92. ravijn; 94.
Duitsland; 95. seintaal; 97. mand; 98.
europese rivier; 100. klopje; 102. her
103. titel; 104. ontvangstbewijs; 106.
opgave; 108. telegraaf restant; 109.
rei; 110. graafwerktuig; 112. voord
terdege; 115. godsdienst.
VERTIKAAL
1. kwelling; 2. waLerstand; 3. drank; z
5. Leievisie; 6. pers. vnw.; 7. zuivelproi
snel; 9. vogelprodukl; 10. Engels-I
matroos; 13. matroos; 13. muzieknc
wachtwoord; 18. voor; 19. sleepnet;
lent; 22. worm; 24. hoekpilaster; 25.
bied26. wasmiddel; 28. boom; 30
plaats; 31. maanstand; 33. telwoo
putemmer; 38. rivier in Frankrijk; 3
griekse pasmunt; 41. baanbreker; 48.
nis; 50. plant; 52. sober; 54. papeg
werktuig; 57. grap; 58. op lange afsti
éénjarig dier; 66. uitgelezen gedee
halsbont; 71. bedrog; 74. delfstof;
hout; 77. geste; 79. vrucht; 81. vecht
82. vakantieverblijf; 83. insekt; 85. m
tie van zuurstof; 86. proef; 87. voorze
aanbieding; 90. voorzetsel; 93. ma;
95. bezittelijk vnw.; 96. vordering; 9!
gen; 101. fris; 104. vloek; 105. vo<
107. maand; 109. riv. in Italië; 110. si
gewicht; 111voertuig; 113. rijksgrens
De letters uit de vakjes:
5-39-87-28-75-45-67-89-17-73
92-103-32-30-96-13-69-105-62-97
twee sleutelwoorden.
R. Soethaert uit Westdorpe is de wi
week. Net als vele andere inzenders
te vinden.
