Opel Frontera trendy terreinauto
PlotS'
ik samei
die in<
waren
Toerisme in voormalige Joegoslavische deelstaat komt maar langzaam op gang
DE STEM
SURPLUS
Onbekendheid
De beminde
Paramount-berg
Smoel
Belangstelling
Overwaaien
U RUBRIEK
U ^-0
P)
O d
LU W-.
2 d
Acteurs
Nieuwe titels in Dominicus-reeks
V(
VRIJDAG 14 OKTOBER 1994
IpESTEM
De strijd van Slovenië
Door Lout Donders
Slovenië worstelt. Na 'de tiendaagse oorlog' in de zomer van
1990 kelderden de inkomsten uit toerisme. De stroom buiten
landse bezoekers komt weer op gang, maar dat gaat langzaam.
Want velen denken - ten onrechte - dat het mini-land nog
steeds betrokken is bij de oorlog in ex-Joegoslavië.
Miro Mulej heeft gelijk. Terwijl
hij uitkijkt over het meer van
Bied zegt hij: „Er staan geen
tanks in onze huiskamers. Er is
geen scherpschutter te zien. Ra
diojournaliste Cveta Potocnik
uit Ljubljana zei het eerder ook,
op een terrasje in Ljubljana: „Er
is in Slovenië geen oorlog."
Zarko Mlekuz, de marketing ma
nager van twee hotels in Bovec,
een paar dagen later tijdens een
rit hoog in de bergen: „In juni
1990 is er gevochten en gescho
ten, maar na tien dagen was de
show van het federale leger
voorbij. En was de tot ex-Joego
slavië behorende deelstaat Slo
venië de onafhankelijke demo
cratie Slovenië. Rondtoerend
door het mini-land (de helft van
Nederland, 2 miljoen inwoners),
blijkt dat ze allemaal gelijk heb
ben. Geen krijgsgeweld en ook
geen sporen daarvan. De rust
zelve, helaas voor de Slovenen
zelf, ook op toeristisch gebied.
„Vooral de mensen in de Bene
lux denken nog steeds dat het
hier ook oorlog is, dat overal
scherpschutters rondsluipen.
Maar het oorlogsgeweld speelt
zich.ver van hier af." Miro Mu
lej, Cveta Potocnik, Zarko Mle
kuz worden er, samen met vele
andere Slovenen ontzettend moe
van, dat ze buitenlanders elke
keer moeten antwoorden op
vraag: „What is going on in your
country?"
De oorlog die er niet is, is één
probleem van Slovenië. Maar is
nog een ander probleem. Zeg
tien mensen dat je naar Slovenië
bent geweest en acht geven als
reactie: „Aja, Slovenië....".
Daarna is het meestal stil. Asso
ciaties niet Slowakije worden
veelal gemaakt. Velen weten dat
het 'ergens in het voormalige
Oostblok moet liggen' en daar
mee houdt het veelal op. Dat
Slovenië juist dét stuk van ex-
Joegoslavië is waar in de topja
ren miljoenen vakantiegangers
neerstreken, is bij velen niet be
kend. Maar, die mensen gingen
destijds dan ook naar Joegosla
vië op vakantie, niet naar Slove
nië.
In Slovenië danken ze - in hun
vele Rooms Katholieke kerken -
God op hun blote knieën dat ze
er in de zomer van 1990 zo goed
vanaf zijn gekomen. Tien dode
lijke slachtoffers destijds zijn er
tien te veel, maar de ellende die
zich op dit moment nog steeds in
andere delen van ex-Joegoslavië
afspeelt is hun bespaard geble
ven. „Maar," zegt Miro Mulej,
„na die tien dagen was 1990
toeristisch gezien helemaal dood.
Alle, hotels waren van de ene dag
op de andere leeg. We zagen
geen mens meer."
De kille cijfers maken het duide
lijk: in 1990 zelf kwamen er nog
bijna 4 miljoen toeristen. Dit
jaar waren dat er tot nu 1,78
miljoen. Langzaam krabbelt het
land toeristisch gezien weer op.
Nederlanders weten weer een
beetje de weg, maar dat gaat
langzaam. In 1990 kwamen er
nog 300.000 Nederlanders. Dit
jaar tot nu toe 75.300. „We stij
gen nu jaarlijks met zo'n 30
procent, maar het wordt nooit
meer zoals het was. Dat moet
ook niet. We houden de rem er
een beetje op, onder andere door
de prijzen op niveau te houden.
Vroeger was alles hier de helft
goedkoper dan in Italië en Oos
tenrijk. Dat hebben we een beet
je opgetrokken."
In de oksel van de rivier Ljubla-
nica ligt Ljubljana gevleid. In
het Sloveens staat 'Ljubljana'
voor 'de beminde'. De bewoners
praten ook over hun stad alsof
het een teerbeminde is. „De ro
mantiek houdt nooit op in onze
stad," zegt een gids. Wandelend
door de Stari Trg, een straat vol
winkeltjes en cafés wijst hij op
twee horecatenten die tegenover
elkaar liggen: 'Bistro Romeo' en
'Bar Julia'. „De romantiek houdt
nooit op."
Ljubljana heeft de uitstraling
van een kleine westerse stad. In
de grootste winkelstraat klinkt
de muziek van zo'n Colombiaan
se groep die op zaterdag ook het
winkelend publiek in Neder
landse steden muzikaal begleidt.
Hun decor is McDonald's, waar
de friet krompircek heet, waar
de Big Mac gewoon als Big Mac
wordt aangeprezen. En waar iri
tegenstelling tot de vestigingen
in het Westen bier uit de kraan
vloeit. Benneton heeft twee win
kels in diezelfde straat, een van
de twee stukken groter dan wij
in Nederland kennen.
In de etalages veel Westers de
sign: de felgekleurde produkten
van Keith Haring liggen broe
derlijk naast bestek van Paloma
Picasso. Schooljeugd - in Levi's
en Pepsi drinkend - klit rond het
standbeeld van de nationale
dichter France Preseren wiens
sterfdag voor de Slovenen een
nationale feestdag is. Paartjes
knuffelen op de stenen bankjes
aan de oever van de Ljublanica
die het oude barokke en het
nieuwe overwegend Jugendstil
en Art Nouveau deel van elkaar
scheidt. Volle terrasjes. Boetieks
en op een hoek een tentje met
T-shirts waarop de tekst: 'Slove
nia on the sunny side of the
Alpes'.
Bruggen verbinden beide stads
delen, bruggen waarop vroeger
middenstanders hun handeltje
hadden, want dan zaten ze nét
buiten de stad en hoefden geen
belasting te betalen. De Schoen-
makersbrug bij voorbeeld, waar
vroeger zestien schoenmakers
Hartje Ljubljanamet de bruggen over de Ljublanica.
zij-aan-zij schoeisel verkochten
en repareerden.
Op de markt is het een drukte
van belang: de mooiste padde
stoelen en de kleurigste kruiden
worden er in massa's verbocht.
Het gehalte Oosteuropese auto's
is laag, er rijden opvallend veel
Alfa Romeo's door de smalle
straten. Alfa Romeo's met een
trotse 'SLO'-sticker en de letters
LJ op het nummerbord, maar
ook veel Italiaanse kentekens.
Italië ligt immers om de hoek.
Radiojournaliste Cveta Potocnik
schudt haar hoofd bij de opmer
king dat 'men' toch iets anders
verwacht in een deel van een
voormalig Oostblokland dat als
zelfstandig land pas een peuter
is. „Joegoslavië was in de com
munistische tijd al open. Voor
Slovenië gold dat nog meer. We
hadden paspoorten, konden de
grens over en hadden daardoor
anders dan de mensen in de
andere communistische landen,
contact met de Westerse wereld.
We voelden ons nooit zo afgeslo
ten door wat jullie het IJzeren
Gordijn noemen."
De winst van de oorlog en de
zelfstandigheid is volgens haar
duidelijk: „We hebben niets
meer te maken met de Serven
die ons als melkkoe hebben ge
bruikt. En we zijn vrij. Vroeger
zat de politiek in elke porie,
maar we wisten niet wat er ge
beurde. Normaal leven was niet
mogelijk. Nu beïnvloedt politiek
ook het leven van iedereen, maar
we kunnen er positief over pra
ten. Over het opbouwen van on
ze jonge democratie. We kunnen
hardop zeggen dat we dingen
nonsens vinden." Het verlies:
„We hebben ons achterland ver
loren voor onze industriële pro
dukten. We zoeken naar nieuwe
afzetmarkten. En natuurlijk de
krater die alle gebeurtenissen in
onze toeristische industrie heeft
geslagen."
Potocnik ziet ook wel dat haar
land in rap tempo verwesterd:
„Soms ben ik bang dat het te
hard gaat. We moeten niet alles
van toen afschaffen. We willen
bij Europa horen, maar dat mag
niet radicaal gaan. Sommige
dingen, zoals de gezondheids
zorg en het onderwijs, zijn hier
prima geregeld."
In het Union-hotel, hartje Ljubl
jana, zo'n kolossaal overblijfsel
uit vroeger tijden, is het duide
lijk zichtbaar: er zijn weinig toe
risten. Net als een dag later in
Bovec. De weg er naar toe leidt
door een prachtig landschap:
uitgestrekte bossen, glooiende
heuvels, maar ook adembene
mende bergpassen. Bovec is een
mekka voor de sportievere va
kantieganger die er kan raften,
vissen, paragliden, hiken, moun
tainbike en (van december tot
mei) skiën in de zuidelijke uitlo
pers van de Alpen.
De berg Svinjak, het evenbeeld
van de Paramount-berg waar
mee talloze Amerikaanse films
beginnen, steekt streng boven
het dorp uit. In het weekeinde is
het er druk: Slovenen die nu niet
FOTO LOUT DONDERS
meer naar andere delen van ex-
Joegoslavië willen of kunnen en
in Bovec ontspanning zoeken.
Maar op maandagmorgen han
gen de spandoeken voor al die
flitsende sportieve attracties er
doelloos bij: het volk is weer
gevlogen. Dat is een algemeen
beeld in het Slovenië van nu. Het
heeft voordelen: er is volop
plaats in hotels, op campings en
restaurants, maar het neigt toch
ook naar öde, zoals de Duitsers
dat noemen. Ode: leeg, stil, ver
laten. Maar dat betekent impli
ciet dat het er rustig is en dat
hoeft niet altijd verkeerd te zijn.
„Dat wordt onze grote op
dracht," zegt Zarko Mlekuz die
is ingehuurd om toeristen naar
de twee hotels van Bovec te
lokken, „De bedden die we heb
ben moeten vol, maar we willen
er niet meer bij bouwen. De
natuur is nu ongeschonden. We
tenschappers zeggen dat de So-
ca-rivier die hier stroomt, de
schoonste van de wereld is. Dat
moeten we zo houden. Meer bed
den betekent meer mensen. Meer
mensen betekent meer vervuiling
en kans op minder kwaliteit van
de dienstverlening. We hebben
geleerd van andere toeristische
centra in Europa dat dat op den
duur de dood in de pot is."
Informatie: Verkeersbureau Slo
venië, Postbus 7105 4330 GC Mid
delburg Telefoon: 01180-35790.
Verschillende Nederlandse reisor
ganisaties hebben Slovenië weer in
nun pakket. Er is nog geen directe
vliegverbinding vanuit Nederland.
De Nederlandse Spoorwegen rijdt
van begin mei tot half september
wekelijks met een autoslaapterrein
- de Karawanken Express - naar
Ljubljana (via Salzburg en Villach).
Prijzen van de goedkope hotel
kamers liggen rond de veertig gul
den per nacht inclusief ontbijt en
diner. Bed Breakfast van 25 tot
30 gulden.
Door Rien van der Steen
De samenwerking met Isuzu,
dat General Motors jarenlang
de Trooper leverde, is aller
minst beëindigd. Opel heeft nog
steeds nauwe banden met de
Japanse onderneming. In feite is
de Opel Frontera, die enkele
jaren geleden de Trooper op
volgde, afkomstig van Isuzu, die
de auto in Japan en de VS onder
de naam Amigo verkoopt. Ove
rigens is dezelfde auto in Japan
ook te koop als Honda Jazz...
Voor Europa wordt de Frontera
in de Engelse fabriek van IBC
in elkaar gezet. De wagen heeft
andere uitvoeringen en andere
motoren dan de Japanse versies
en wordt in Nederland aange
prezen als vierwielaangedreven
'recreatievoertuig'. De eerste
auto van Opel in deze categorie.
Leverbaar als 'korte' tweedeurs
hardtop met tweeliter motor of
'lange', vierdeurs Wagon-uit
voering met 2.4 benzine- of 2.3
liter turbodieselmotor, beide
bekend uit de oude Omega-se
rie. De versnellingsbak komt
van Isuzu, evenals het mecha
niek om de auto op vierwie-
laandrijving te zetten.
Ook bij Opel zoeken ze nauwge
zet uit wat mensen bezighoudt.
De Trooper was kwalitatief ze
ker niet slecht, maar zag er lang
niet spannend genoeg uit. En
mensen die dit soort auto's ko
pen tellen ook geld neer voor
het 'smoel'. Opel moet het voor
al hebben van de Astra's, de
Vectra's en ook wel de Omega's.
Enkele jaren geleden verscheen
de sportcoupé Calibra, die de
uitstraling van het merk danig
opvijzelde. Begin volgend jaar
volgt een nieuwe, kleine coupé,
de Tigra. Tussen dat complete
aanbod ontbeerde het Duitse
volumemerk nog een 'recreatie
voertuig'. Zo'n terreinauto, die
dermate luxueus is dat je je
bijna schaamt de modder op te
zoeken. Overigens volgt, om de
boel compleet te maken, binne-
kort ook een Opel ruimte-auto:
de Pontiac TransSport, toch van
GM, wordt eenvoudig omge
doopt tot Opel.
De Frontera is ontworpen om te
beantwoorden aan de verande
rende lifestyle van autokopers
in de negentiger jaren, waarin
toenemende vrije tijd en de be
hoefte aan sportieve besteding
daarvan sleutelbegrippen zijn.
Alleen de naam al: die heeft te
maken met het Spaanse woord
voor grens en in deze tijd van
open grenzen moet de Frontera
dus het beeld oproepen van bui
ten leven, van veel en lange
reizen. Het is niet zozeer de
techniek, die daaraan appel
leert. Wel de uitdossing en de
hippe kleurtjes, waarin deze au
to te krijgen is.
De Frontera ziet er stoer uit,
stoerder dan hij in feite is. Want
de Wagon 2.4i staat op enorme
banden met prachtige dikke
velgen, zodat hij geboren lijkt
voor het terrein. En dat is on
zin. Dit soort auto's wordt voor
paardetrailers gespannen of
voor zware aanhangers. Of voor
caravans. Zijn daar ook uitne
mend geschikt voor, want het
hoge eigen gewicht, het motor
koppel en de juiste overbren
gingsverhoudingen maken zo'n
auto een prima trekker. Al heeft
zo'n 2.4i dan wel een litertje
loodvrij voor elke zeven kilome
ter nodig.
De markt voor voertuigen, die
voor recreatief gebruik geschikt
zijn, breidt zich snel uit. In
Europa is de afgelopen tien jaar
de belangstelling voor Multi
Purpose Vehicles met meer dan
700 gegroeid. En dan gaat
het over ruimteauto's en vier
wielaangedreven, jeep-achtige
wagens. En Opel heeft daar een
graantje van mee willen pikken.
Geen al te indrukwekkend ge
motoriseerde auto, zo'n Fron
tera. Maar wel tamelijk comfor
tabel. Bij de korte 'Sport' is het
kunststof dak simpel te verwij
deren, zodat het idee van een
half open auto ontstaat. Behal
ve het dakje zijn ook de zijrui
ten en de complete achterruit
redelijk gemakkelijk weg te ha-
De Frontera van Opel: een kloeke, terreinachtige auto die
meer over lifestyle moet zeggen dan over de voorkeur ruw
terrein te verkennen.
len.
Wie van Opel een terreinauto
met meer vermogen wil komt
terecht bij de luxueus aangekle
de Monterey, een auto die zelfs
maximaal plaats biedt aan ze
ven personen en voortbewogen
wordt door een V6-benzinemo-
tor of een zware 3.1 turbodiesel.
Automakers en -verkopers mik
ken steeds nadrukkelijker op
een speciale kopersgroep. Ni
che-marketing heet dat. Met an
dere en vooral efficiënter pro-
duktiemethoden maken autofa
brikanten tegenwoordig kleine
series auto's die ze vergezeld
van intensieve reclamecampag
nes de markt in sturen. Opel
doet dat met speciaal aangekle
de Astra's, VW doet hetzelfde
met de Golf. Want in een zwaar
bevochten markt is elke ver
kochte auto er één.
Het is nog steeds opmerkelijk
om te constateren, dat de mees
te trends rechtstreeks over
waaien uit de Verenigde Staten.
Twintig jaar geleden dacht nie
mand eraan om een pick-up aan
te schaffen. Terreinauto's waren
er slechts om loodzware groen
tekarren mee voort te zeulen.
En nu en dan stond er eentje
voor de paardentrailer. Het
aanbod van dit soort stoere
voertuigen is enorm. Vooral de
Japanse fabrikanten zijn daar
verantwoordelijk voor.
Want na de LandRover kwam
de Toyota LandCruiser, de Nis
san Patrol, de benepen Suzuki
Vitara en de comfortabele Mits
ubishi Pajero. Zo'n 4WD-voer-
tuig stond voor avontuur, dus
de berijder zou toch wel een
spannend iemand mpeten zijn.
Alles wat je ermee kon kon
nooit in Nederland. Dus werden
de auto's wat individualisti-
scher aangekleed en comforta
beler uitgevoerd. De Ford Ex
plorer bijvoorbeeld, de Chevro
let Blazer of de Chrysler Chero
kee. En Opel dus met de Fron
tera of Monterey. Geschikt voor
het nette pak en recreatie op
maat. Een auto voor het golfter
rein, de manege of de jachtha
ven. Hoewel Opel er een cursus
terreinrijden tegenaan gooit
voor mensen die zo'n auto aan
schaffen.
De Frontera is in wezen een
semi-terreinauto. De wielbasis
van de Wagon is nogal lang en
al lukt heuveltjes beklimmen
wel, over de top gaan is hache
lijk. Want de auto zal vrij snel
op zijn buik komen te hangen.
Gelukkig geen bladveren ach
ter, dus de auto hobbelt ook
niet. De Wagon 2.4i is bijna 4,5
meter lang, weegt 1770 kilo en
mag tweeëneenhalve ton trek
ken. De 125 pk die de motor
oplepelt zijn niet indrukwek
kend, maar door de goede ver
snellingsbakverhoudingen is het
ook geen auto die bij de traag
ste trekkers hoort.
De korte 'Sport' kost bijna
56.000 gulden. De Wagon is 4,5
mille duurder, met dieselmotor
komt de auto op 66.190,-..
Stuurbekrachtiging hebben ze
gelukkig allemaal en wie indruk
wil maken met een bumperrek,
dorpelbeschermers en een stel
letje mistlampen moet tweedui
zend gulden extra uittrekken.
In februari 1778 kwam de
Zwisterse arts Franz An
ton Mesmer in Parijs aan
en verkondigde ontdekt te
hebben dat een uiterst ijl fluï
dum alle lichamen doordrong
en omgaf.
Blokkeringen van dit 'dierlijk
magnetisme' zou, aldus nog
steeds Mesmer, ziekte veroor
zaken, maar het versterken
van de 'polen' van het
lichaam kan de harmonie ge
neeskrachtig herstellen. Hij
opende een kliniek aan de
Place Vendöme waar de pa
tiënten verbonden met was
tobbes vol 'gemesmeriseerd'
ijzervijlsel versterkte golven
fluïdum toegediend kregen
tot diep in hun ziel.
Hielp dat? Jawel, dat hielp, en
hoe. Lammen konden weer
lopen, blinden konden weer
zien, gekken werden weer
normaal. De Franse Acade
mie van Wetenschappen was
zo onder de indruk van Me-
smers persoonlijkheid, zijn
'indrukwekkende optreden'
en wonderbaarlijke genezin
gen dat ze hem uitnodigde om
zijn theorieën uit een te zet
ten. En nog steeds is 'mesme-
riseren' een ander woord voor
hypnotiseren.
De moderne geneeskunde is
stukken minder onder de in
druk. Ze is ook niet onder de
indruk van de verrichtingen
van Jomanda, de nieuwe Me
smer, die ook al lammen laat
lopen en blinden laat zien, net
zo min als van de resultaten
van de alternatieve genees
kunde. De reden is dat alles
helpt. Tamme kastanjes in de
rechter broekzak, bij volle
maan geplukte dovenetel, ho
meopathische Nux vomica
D5, Ted Troosts befaamde
'greep in het kruis', dat alles
werkt probaat als de klachten
maar vaag genoeg zijn.
Slapeloosheid, moeheid, con
centratiestoornissen, pijn, im
potentie enzovoort, verdwij
nen door om het even welk
middel in een derde van de
gevallen, een derde heeft er
baat bij en een derde niet. Die
werking is te wijten aan wat
men het placebo-effect
noemt, suggestie. Pas als een
middel beter werkt dan een
willekeurig nepmiddel, dan
pas is de medische gemeente
van de heilzame werking
overtuigd.
Zo langzamerhand begint het
bij reguliere dokters door te
dringen dat een aanzienlijk
deel van hun genezende ver
mogens op dit zelfde placebo
effect berust.
Intuïtief hebben ze dat altijd
al geweten. Elke dokter weet
dat een slaappil niet helpt als
die wordt voorgeschreven met
de mededeling dat je van
slaapmiddelen weinig kunt
verwachten, maar je weet
maar nooit. Gebeurt dat met
enige medische hocus pocus
dan helpt het spul ineens
stukken beter, zelfs als er he
lemaal niets slaapverwekkend
inzit. Hoe indrukwekkender
het middel, hoe meer bliep
bliep apparatuur, hoe geheim
zinniger en gewaagder de the
rapie, des te beter het werkt.
In feite begint de magie al bij
de persoon van de dokter, zijn
witte jas met priesterboord,
het onbegrijpelijke potjesla
tijn waarmee hij de medische
mis opdraagt, zijn vaste over
tuiging in eigen kunnen. Kort
om, zijn hele menselijk en
medisch gedrag. Maar als dat
zo is, dan is het omgekeerde
ook waar. Dan kan de hou
ding van de dokter ook een
ongunstig placebo-effect be
werkstelligen.
'Zijn dokters zelf een belang
rijke oorzaak van het Chroni
sche Moeheids Syndroom?,'
zo begon een commentaar in
het befaamde Engelse artsen-
blad 'The Lancet' van 24 juli
1994.
Onderzoekers hadden 618 pa
tiënten gevolgd bij wie de
huisdokter een virusziekte
had gediagnostiseerd. Een
half jaar later klaagden 65
patiënten over chronische
moeheid. Die klachten bleken
heel nauw samen te hangen
met de neiging van de pa-
ti"ent om psychische proble
men te vertalen in lichamelij
ke klachten.
Maar ook de houding van de
dokter bleek van doorslagge
Door Jan Paalman
vende invloed: hoe onzeker
der de dokter en hoe vaker hij
ziekenbriefjes uitschreef, hoe
groter de kans dat de patiënt
last zou krijgen van chroni-
sche moeheid. 'Dokters heb.
ben de mens verdeeld in i
lichaam en geest,' zei de psy.
chosomaticus prof. dr. j
Groen ooit, 'en ze behandelen
meestal het verkeerde deel;
Het lichamelijke deel. In hun
onzekerheid schreef liefst een
kwart van alle huisartsen in
dat onderzoek een antibioti-
cum voor, terwijl elke eerste
jaars medisch student weet
dat antibiotica tegen virussen
niets uitrichten. En de zieken
briefjes bevestigden de pa-
tiënten nog verder in hun I
ziekterol.
De houding en het optreden
van de dokter kan al genezen
en ziek maken. Als dat zo is
- en het is zo - dan heeft hel
zin om dokters tijdens hun
opleiding heel bewust een 'ge
nezend optreden' aan te le
ren; dat scheelt een hoop leed
en het kost niets. Maar helaas,
alleen de huisartsen krijgen
zo'n training. Die leren om
authentiek te zijn, echt, en
empathisch, wat weer een
sjiek woord is voor invoelend
en meelevend begrijpen. Dal
klinkt heel warm menselijk
- en het is ook heel warm
menselijk - maar, zo schreven
twee dokters in een andere
aflevering van de roemruchte
Lancet, dat is precies de ma
nier waarop je het niet moet
aanpakken: 'Wij denken dat
dokters acteurs moeten zijn -
betere acteurs dan ze nu al
zijn.'
Een bemoedigende en opti
mistische benadering bevor
dert het welzijn van de patiënt
en versnelt zijn genezing
Maar, zo schrijven ze, dat lukl
niet iedere dag: je kunt dom
weg te moe zijn, te geïrriteerd
of te boos om dat te kunnen
opbrengen. In dat geval is het
beter om die gevoelens ge
woon te acteren.
'Voor veel mensen is het idee
dat dokters voor hun patiën
ten toneel zouden spelen
ronduit weerzinwekkend,' zo
geven ze toe. Een toneelspe
ler veinst zijn gevoelens, en
niet voor niets is een sjiek
woord voor huichelachtig, hy
pocriet, afgeleid van het
Griekse woord voor toneel
speler. Als je van iemand zegt
dat hij goed toneel kan spe
len, dan is dat geen aanbeve
ling, en dat geldt al helemaal
voor een dokter.
Maar is empathie, 'het delen
van eikaars emoties,' altijd
wel zo veel beter en ethi
scher? Hillel Finestone en
David Con ter denken van
niet. Stel nou dat je een hekel
hebt aan de patiënt of dat je
bij een patiënt helemaal-niets
voelt, wat dan?
„Stel dat een dokter abortus
gelijk stelt aan moord en dat
die een patiënte moet behan
delen voor de complicaties
van abortus. Van artsen mag
je dan verwachten dat ze in
dergelijke gevallen hun ware
gevoelens juist niet overdui
delijk aan de patiënt laten
blijken. Hoe? Door positieve
gevoelens voor te wenden,
door te acteren! Toneelspelen
is, of je wilt of niet, een we
zenlijk onderdeel van het me
dische handelen, dus als je
acteert als dokter, dan moet
je dat ook goed doen. Daar
om hebben dokters speciale
lessen in toneelspelen nodig.
Dus als uw altijd wat norse
huisarts na een cursusje in
eens veranderd is in een stra
lende warmvoeldende en zelf
verzekerde geneesheer, g'
hem dan een staand applaus
en roep 'bis, bis, bis.'
In de Dominicus Reeks, de grootste serie reisgidsen in het
Nederlandse taalgebied, verschenen onlangs enkele nieuwe
titels: Berlijn/Potsdam, Polen (beide 29,90 gulden), Neder
landse Antillen/Aruba en Noordwest Spanje (beide 32,90
gulden). Het zijn degelijke reisgidsen met een goede mix van
achtergrondinformatie en praktische tips.
Van dezelfde uitgever verscheen de uitgave New York en Washington
D.C. (29,90 gulden), een titel uit de Van Zuilen Reeks. Naamgever'i
dr. A. van Zuilen, sociaal wetenschapper en Amerika-kenner. Dt
reeks beperkt zich echter niet meer tot uitgaven over de Verenig® I
Staten. Er zijn ook reisgidsen verschenen over Canada en Australië/ I
Nieuw Zeeland, terwijl een uitgave over Hong Kong in voorbereidt!
is.
Van Zuilen, inmiddels vutter, woonde en werkte twintig jaar u
Amerika. Daarnaast behaalde hij enkele graden aan de Universita
van New York. Hij schrijft zeker geen elitaire gidsen over AnienM-
De uitgaven worden juist gekenmerkt door een grote hoeveelheid aa-
(gedetailleerde) praktische informatie.
De roerige jare
dam. Wouter vl
Eindhoven nad
huisd om daarl
gaan studeren.1
in de boter: onl
Provo schieten!
paddestoelen
Eindhovenaar I
ziel in de nog jl
Door Martijn Hoveil
In 1968 maakt Val
eerste tv-programj
milieu-activisme.
zendingen en publl
de oud-Eindhoven!
tuut voor Milieu-
en lid van de Cl
adviseert bedrijfsll
lieukwesties; de Clf
kleine kwart eeuv
stellen.
Het IMSA is gevej
reerd pand aan
gracht. Eertijds vd
ling' plaats van aj
hoofdstad. In een
dezelfde plek de ei
burg gevestigd, d:
werd geopend me
Gijsbrecht van Aer
Voorwaar een plek
recteur Wouter ve
goed bewust. Trots
het dan ook ver
ging. In de jaren ze
der die zich verzett
plannen van het ti
Amsterdam en teg
lende industrieën
stem tegenwoordij
als gezaghebbend
schermers.
Ogen geopend
Van Dierens ogen
opdracht van de t
zestiger jaren een i
ontluikende milie
vertelt hij. „In die
visme zich vooral
om individuen die
clubs als de Wadde
instandhouding va
Centraal Actiecomi
een soortgelijke rei:
kwam ik in cont
Environmental Dej
de term 'milieudefe
Maar zijn belangsti
heeft ook een mee
gaat Van Dieren ve
bioloog, die net
heette en die zich
ecologische kwestie
in de jaren dertig
ecologie van duing
schouwde hem als
get. Helaas is hij i
overleden. Je kunt
voetsporen ben getr
Stormachtig
In de jaren zeven tij
een stormachtige
onder invloed van 1
groei' van de Clul
