4Ik ga verder dan dat hele egale' Symbool van een verdwaald land TERUG SERGIO Justitie wil verbod van tv-beelden over politie DESTEM GROTE GIDS D4 ;tie as, bij aankoop iterjas VERDV' Ronald Brautigam speelt alle pianosonates van Mozart op fortepiano Nobelprijs literatuur voor Japanner Kenzaburo Oë Marmer Voorlopig alleen bij De Slegte Opera Rosa van Andriessen en Greenaway in première Veelzijdige expositie over Surinamers en Nederlanders [994 53 VRIJDAG 14 OKTOBER 1994 RTABEL, 'ROEFDE «1 ALLES i LEASE. t/m 23/ia-'94 st 01140-12937 3TAURANT adres voor avondjes i familiediners. langebroken onze htm om mee te nemen ria - Rist orante at 6 - 4561 BC Hulst rliners - cxfncsslunchcs inlichlinden Tel. 140-1 1 Door Henk van Weert Ronald Brautigam is een van de toonaangevende Neder landse pianisten. De Amsterdammer speelt begin vol gend jaar, uitgesmeerd over drie avonden, alle pianoso nates van Mozart in Muziekcentrum Frits Philips in Eindhoven. Hij gebruikt daarvoor niet een moderne concertvleugel, maar een fortepiano. Brautigam bespeelt een nieuwe kopie van een fortepiano uit de tijd van Mozart. „Op een moderne vleugel klinkt Mozart te zoet en lieflijk. Daarmee is die muziek niet gediend. Op fortepiano kun je lekker fel spelen. Daar zit de winst De fortepiano is die dag niet thuis. Het instrument is bij zijn schepper, de Schotse Amster dammer Paul McNulty. „Die aan heeft zo'n ongelooflijke drang naar perfectie hij blijft aan dat instrument sleutelen. Ik speel nu op mijn derde fortepia no, die door hem is gemaakt. Die klikt anders dan de eerste. Er zit nu heel wat meer power in, dan in het instrument dat ik twee jaar geleden had", vertelt Honald Brautigam. Op de zolder van zijn huis -overgenomen van hoboïst Han de Vries - staat nu alleen zijn I vleugel, de moderne grote broer van de fortepiano. Brautigam kan er, met uitzicht op het Von delpark, vrijuit op spelen, zon der last met de buren te riskeren. I De dakplaten dempen het geluid. „Het klinkt absoluut niet goed hier, maar niemand die het hoort", lacht hij. Fortepiano versus Steinway- vleugel: alsof een Formule 1-coureur rondjes gaat rijden in een skelter, zullen sommige luis teraars nog altijd denken. Ro nald Brautigam voelt er zich lekker bij, al krijgt hij er geen I 'historische sensatie' van, zoals Huizinga het ooit formuleerde. „In het Kunsthistorisch Museum in Wenen heb ik een keer op een echte oude gespeeld. Die staat daar te pronken, helemaal orgi- neel. Toén voelde ik wel een band met het verleden. Maar de mijne is gewoon een nieuwe. De klank is wat zachter dan het geluid van een moderne vleugel. Alles klinkt duidelijker. De bas sen hoor je duidelijker, het ver schil tussen de twee handen komt er duidelijker en boeiender uit, zodanig dat je van twee karakters kunt spreken. Ieder register heeft zijn eigen klank. De balans is anders, het toon beeld is anders. Je hoeft er ook niet zo bangelijk op te spelen. Flink fel tekeer gaan, dat kan. Je hoeft niet op eieren te lopen met een fortepia no. Ik heb er ook profijt van als ik op een vleugel speel. Ik durf meer, ik ga verder dan dat hele egale, gladde pianospel. Van de andere kant: een fortepiano is geen instrument om op te treden met een orkest. Dan krijg je een ongelijke balans. Het orkest blaast je van het podium af." Minnetjes Op drie donderdagavonden speelt Ronald Brautigam in de VSB-zaal van het Muziekcen trum alle Mozartsonates, plus een enkele Fantasie en een Ron do. Alles bij elkaar zijn dat 19 werken van de meester uit Salz burg. „Een heel ambitieus pro ject", zegt hij zelf. „Ik houd van die werken. Weet je wat het is? Er wordt altijd zo minnetjes ge daan over Mozarts sonates. Eerst heb je zijn opera's, dan de grote symfonieën en pianoconcerten en helemaal onderaan komen nog eens de sonates. Da's niks, wordt dan vaak gedacht. Pianis ten gebruiken ze om hun vingers los te spelen. Ik wil wel eens laten horen dat ze prachtig zijn. Het zijn fantastische stukken, ook gemiddeld genomen. Ze ver schillen onderüng in stijl niet zo veel. In harmonisch opzicht is i Ronald Brautigam: „Er wordt altijd zo minnetjes gedaan over Mozarts sonates. Mozart gedurende zijn leven niet veel veranderd. Het is gebruiks- muziek, njuziek om te behagen. Daar ligt het verschil met de sonates van Beethoven. Daar zit wel een bepaalde ontwikkeling in." Vroeger dacht hij er anders over. „Op de opleiding bij Jan Wijn speelde ik af en toe Mozart-so- nates. Energieverspilling, dacht ik toen, al die toonladders op en af. Ik zag er de waarde niet van in. Later, nadat ik die fortepiano aangeschaft had, veranderde ik van mening. Ik kwam er achter dat je deze sonates niet op een moderne vleugel moet spelen. Als je niet van hele goede huize komt, wordt het op zo'n vleugel poppenhuismuziek. Dan gaat de ze muziek irriteren. Op fortepia no klinkt het allemaal veel inte ressanter." Brautigam (39) concentreert zich steeds meer op Mozart en Beet hoven. In het begin van zijn carrière speelde hij werk van allerlei componisten en experi menteerde hij nogal eens met materiaal van onbekende toon kunstenaars. „Beethoven, Schubert, Mozart. Ik denk dat het met leeftijd te maken heeft. Je ontwikkelt je van heel veel noten naar steeds minder noten. Ik was destijds bezeten van Busoni, Liszt en andere laat-19e-eeuwse compo nisten. Nu niet meer. Als iemand hun werk heel overtuigend weet te brengen, geef ik me gewonnen, maar voor mij hoeft het niet meer. Ik hobbelde van het ene naar het andere techni sche probleem, ik vond het mu ziek waar je in muzikaal opzicht niet zo veel mee kunt. Als je er een laagje afkrabt, blijkt er niet veel onder te zitten." „Beethoven en Mozart vormen de rode draad. Op hen zal ik altijd blijven terugvallen. Ik heb nooit het idee gehad dat ik die muziek helemaal ken. Maar met alleen die twee kan ik absoluut niet uit de voeten. Ik moet altijd toch ook iets avontuurlijks kun nen doen. Ik speel nog altijd minstens twee keer per jaar een première. Over een tijdje een nieuw werk van Loevendie bij- Smaak is niet van marmer. De verantwoorde stijl-yup die slechts rijdt in een auto van Zweedse komaf, in meubels woont van Italiaanse origine en ;i/n ontwerpen schetst met Bruynzeels van voorgeschreven dikte, prijkt desondanks met een zilverpleet vaasje anjers op het onder architectuur verkoch te buffet. De operazangeres die zich in interviews vierkantig opstelt achter de gewaagde interpretaties van studieuze dramaturgen en grensover schrijdende regisseurs, sleept in haar koffers twee grote Jordaanpop- pen mee. In het hotel gaan die meteen op het lits jumeaux, een antimakassar onder de celluloid-billen, om zo de indruk van een thuis te wekken. De secretaresse die haar werk uitsluitend lijkt te kunnen verrichten in een op haar inkomen afgestemde imitatie-Molenaar, heeft in haar onderste la twee afleveringen liggen van de Bouquetreeks. Voor stille momenten, maar even goed om de spanning van het eeuwige op haar tenen lopen te doorbreken. Wie naar een avond gaat van het Berlijnse fenomeen Lotti Huber, verwacht als hij op het publiek afgaat, een voorstelling van dertiger laren diepgang, verzet en esthetiek. De zaal zit vol met Beethoven- straat-intelligentsia, Amstelveense nouveau chic en mondaine gay pnde. Met pakt anders uit. Huber, intussen 82, komt groot en massaal op, waggelend in paarse pyjama en op zilverkleurige, gebarsten laklaars- jes. Aan de oren. op het gemoed, onder de kinnen en aan de spekvingertjes centimeters grote toneelsieraden. Schitterend van kun- tttg geslepen glas en glimmend in de namaakzettingen. De nichtenkring joelt enthousiast als ze verschijnt, biedt haar voor ze "og een woord gezegd heeft al een dankbare roos aan en wacht met °pen mond van stomme bewondering op wat er komt. Lotti Huber J'ediaa/f en zingt uit haar leven. Haar ervaringen als 62 jarige behoeftig achtergebleven weduwe die overleefde als Berlijnse kamer- verhuurster. De zaal herkent de eigen geschiedenis. De intussen maat geworden advocaat denkt terug aan zijn studentenjaren, 'damesbe zoek verboden' en toch tot melkrijderstijd gepractiseerd dankzij een egrijpende moederlijke hospita, e succes-ontwerper herinnert zich zijn Rietveldtijd, eeuwig te laat met de huur, omdat de ouderlijke bijdrage aan Albert Heijn-pinot ^uitgegeven. Mevrouw De Vries had er begrip voor, hoe hard ze I ziljde vijf en zestig maandelijkse guldens ook behoefde. En de nu al laren uit de kast gekomen kunstboekenverkoper speelt met de veemoedige herinnering aan de periode dat het vanwege zijn suele twijfel met zijn studie niet vlotte. Thuis begreep men er niets an, mevrouw Jaarsma wel. Naast haar salamander torende ze als fi Italiaanse mama, alles vergevend. Of ze precies begreep wat er in e'l°n8ensbedje gebeurde, was niet duidelijk, maar ze kneep, n anks het nachtelijke lawaai, oog na oog dicht. muber is ontdekt door Rosa von Praunheim, de Berlijnse egisseur van nichtenfilms. Hij haalde haar voor zijn 'Unsere m n kben noch' tussen de leunstoelen vandaan. Vanaf dat 'rie'pt'i" maa^' raHuber een zegetocht latigs clubs, theaters en -jngt een coïtus lied en roept teder op dagelijks dat genoegen te en'verdedigt afwijkende voorkeuren en verwijt het feminisme te enaat orgasme gratis meegeleverd wordt met bankstel, leasewa- «h <n re^en'n8- Maar biedt ook troost voor teleurgestelde \laf.e'\otes: e1 bankconto blijft, het orgasme verdwijnt. Toon 5armee [s Ttaar verzet en diepgang opgebruikt. De rest is van vindt ns fijmkwaliteit, sentimentaliteit en filosofie. De zaal «i tr 'e'Dat haar Duitse leven rijmt op sneven, vrij op blij omv op jou of vondsten van gelijke aard, deert niemand. Lotti ZanJ 'S camp' een Zwischenstufe tussen Marjan Berk en de lo0fjes :-"n(icr Naam. En bij zulke artistieke kitsch tellen de leer 'Wee^se norn'en van niveau, kwaliteit en esprit ineens niet Of !oc^ van "'armer? Een kostbare steen dooraderd van Vermijden primitieve vulgariteit. Stockholm (afp/anp) - De Ja panse romanschrijver Kenza buro Oë heeft gisteren de No belprijs voor de literatuur ge kregen, omdat hij volgens de Zweedse Akademie van Let teren in Stockholm met 'zijn poëtische kracht een fanta siewereld heeft gecreëerd, waarin het leven en de mythe tot een ontzagwekkend beeld van de situatie van de mens in de huidige tijd worden gecondenseerd'. De roman De Stomme schreeuw (1967) wordt beschouwd als zijn meesterwerk. Hij heeft verder nog een tiental romans en een groot aantal novellen, essays, reisverhalen en artikelen op zijn naam staan. Het is voor de twee de maal dat een Japanner de meest prestigieuze literatuur prijs ontvangt, na Yasunari Ka- wabata in 1968. Het werk van Oë, die behoort tot de origineelste en minst confor mistische schrijvers van Japan, wordt gekenmerkt door een sterk moralisme. Oë is een sym bool geworden van een land dat rouwt om zijn verleden, een Ja pan dat verdwaald is geraakt in de impasse van de vooruitgang. Duivels Oë heeft altijd de tragische kant van het menszijn in een onbarm hartige en onderdrukkende we reld geschilderd. „De capitulatie van Japan na het afwerpen van de atoombommen in 1945 bete kende een grote schok voor de jonge Oë. Deze vernedering heeft een diepe indruk op hem ge maakt, en kenmerkt vele van zijn werken", aldus de Akademie in Stockholm. „Hij praat zelf over zijn werk als auteur als een manier om de duivels uit te drij ven." Oë wijdde onder meer een essay aan Hiroshima. Kenzaburo Oë werd op 31 janua ri 1935 geboren in Ose, een klein dorp op het eiland Shikoku in het zuidwesten van Japan, als nakomeling van een bekende sa moerai-familie. Na een studie Franse letterkunde aan de uni versiteit van Tokyo, van 1954 tot 1958, schreef hij zijn dissertatie over Jean-Paul Sartre, die hem twee jaar later naar Parijs uitno digde. Kenzaburo Oë In 1958 maakte Oë op spectacu laire wijze zijn debuut met het boek Een dier houdenwaarmee hij de Akutagawa-prijs won. Het Franse existentialisme en de 'nouveau roman' hebben aan vankelijk grote invloed op zijn werk, evenals andere Westerse schrijvers als Dante, Rabelais, Balzac, Poe, Yeats en Auden. De geboorte in 1964 van een geestelijk gehandicapte zoon drukte een stempel op zijn hele verdere literaire produktie. Na deze gebeurtenis bleef hij 'de mensheid in het algemeen be schrijven, waarbij hij het bijzon dere geval uitdiept', aldus de Akademie. In het boek Het eigen lot zijn deze zoon en zijn vader de hoofdpersonen. Ook in andere romans en gedichten maakt Oë zijn zoon tot held. „Ik hou hele maal niet van normale mensen, hoewel ik mezelf dwing normaal FOTO ANP te doen. Ik denk dat ik aan de kant sta van de misvormde we zens, zoals de gehandicapten, de idioten", luidt een uitspraak van Oë. Wonder Zijn zoon ziet hij als een wonder. Met name diens musicale be gaafdheid. Hij was als klein kind niet in staat betekenisvolle men selijke woorden te vormen, maar kon wel 'de zangstemmen van tientallen vogels herkennen'. La ter ontwikkelde hij een passie voor Bach en Mozart. „In mijn literaire werk probeer ik een ander kijk te krijgen op de per soonlijke muziek die uit de on schuldige ziel van mijn zoon op welt, en die in een universele context te plaatsen", zei hij in ,1989, nadat hij in België de Europalia-prijs voor zijn com plete oeuvre had gekregen. Oë zal de Nobelprijs, die ge- Amsterdam (anp) - Van de romanschrijver Ken zaburo Oë is momenteel geen werk in het Neder lands beschikbaar. Uit geverij Meulenhoff zal na de toekenning van de No belprijs met werk van de Japanner op de markt te komen. De knoppen breken, Hoog moedige doden, Voetballen in 1860 en Het eigen lot zijn titels van Oë's boeken die Meulenhoff heeft uitgege ven. „Er zijn geen voorra den meer", verklaarde een medewerkster van de uitge verij donderdagmiddag. Uitgever L. van Krevelen: „Binnen zeer korte termijn, twee weken, komen wij met dat bekende werk in een nieuwe uitvoering. Boven dien wordt gewerkt aan nieuwe vertalingen. Ont waak, herborenel verschijnt volgend jaar. Net als Voet ballen in 1860." Norika de Vroomen-Kondo en Pim de Vroomen vertalen net als in het verleden de boeken van Oë in het Nederlands. „De belangstelling voor Ja panse literatuur is zeer ge ring", bevestigt een boek handelaar. „De Nobelprijs geeft ongetwijfeld een im puls. Waarschijnlijk zag de uitgever er eigenlijk niet veel meer in. Wil je per se nu een Nederlandse Oe, dan moet je naar De Slegte." paard gaat met een bedrag van 1,6 miljoen gulden, tijdens een plechtigheid in Stockholm ont vangen op 10 december, de dag waarop Alfred Nobel in 1896 overleed. Vorig jaar ging de on derscheiding naar de zwarte Amerikaanse romanschrijfster Toni Morrison. Zij werd daar mee de achtste vrouw die de prijs kreeg sinds 1901, toen de Nobelprijs werd ingesteld. Van Oë zijn onder meer in het Nederlands' vertaald: De knop pen breken, De hoogmoedige do den, Het eigen lot en De dag dat de keizer hoffelijk mijn tranen droogt. Amsterdam (anp) - Justitie wil dat delen van het tv-pro- gramma 'Eerst zien!' van Veronica over de werkwijze van de Amsterdamse politie, niet worden uitgezonden. Vol gens justitie zijn daarin illegale opnamen van gesprekken tussen justitiefunctionarissen te horen; de zogenoemde IRT-tapes. Maandag dient er een kort geding over bij de Amsterdamse rechtbank. Het gaat om de aflevering van 'Eerst zien!' die op 20 oktober zal worden uitgezonden. Het is gemaakt door produktie- maatschappij Track Televi sion. Het bedrijf is gedagvaard samen met Veronica en maker van 'Eerst Zien!', Feike Sal- verda. De aflevering van 'Eerst Zien!' handelt onder meer over op- sporings- en verhoormethoden van de Amsterdamse officier van justitie Valente en een rechercheteam. Er worden on der andere de IRT-tapes in afgedraaid. De inhoud daar van is deze zomer gepubli ceerd in De Telegraaf en in Vrij Nederland. Er wordt on der meer gezegd dat Valente 'het niet fair speelt'. Verder zou het gaan om processen verbaal en vergaderstukken. Volgens justitie mogen de tapes niet worden uitgezonden omdat het om illegaal verkre gen materiaal gaat. Het Am sterdamse gerechtshof besloot vorige maand dat negen cas settebandjes waarop de ge ruchtmakende gesprekken zijn vastgelegd in het dossier te voegen van de zaak Z. (Zwols- man), die wordt verdacht van internationale hasjhandel. Amsterdam (anp) - 'Rosa, a horse drama', de nieuwe opera van Louis Andriessen, beleeft 2 november zijn wereldpremière bij De Nederlandse Opera in het Muziektheater in Amster dam. Het is dit jaar na Schats Symposion en Janssens Noach de derde Nederlandse wereldpremière bij De Nederlandse Opera. FOTO KLAAS KOPPE voorbeeld. Ik ben nu bezig met Schotse pianomuziek. Muziek opduiken in bibliotheken in Schotland, heerlijk is dat. Echt schatgraverij, ik heb al genoeg gevonden om drie cd's te kunnen vullen. Pianosonates van Schot se componisten, dat wordt het volgende project. Daarna ga ik me met Scandinavische piano muziek bezig houden, gecompo neerd door mensen, van wie je hier nooit iets hoort. Mijn inte resses zijn breed en ik blijf aan alle kanten bezig." Serie 'Mozart en de Fortepiano'. Ronald Brautigam speelt de complete pianosonates van Wolfgang Amadeus Mozart in de VSB-zaal van Muziekcentrum Frits Philips in Eindhoven, 2 fe bruari, 9 maart en 30 maart. Andriessen heeft samen met de Britse cineast Peter Greenaway het scenario geschreven. Het verhaal, dat bizarre trekken ver toont en Greenaway daarmee al le ruimte biedt voor een theatra le enscenering, gaat over de moord op de componist Juan Manuel de Rosa en de recon structie daarvan. Rosa is behalve componist liefhebber van paar den, westerns en van zijn eigen luiheid. Plaats van handeling is een verlaten abattoir in Uruguay in 1957, in de periode dat de Westemcultuur een hoogtepunt bereikte. De opera biedt twaalf taferelen in een tachtig minuten durende voorstelling. Greenaway gaat bij zijn ensce nering het medium film op eigen wijze met het muziektheater ver binden. Andriessen sluit met zijn muziek aan bij de jaren vijftig. Hij heeft zich laten beïnvloeden door jazz en big bands. De muzikale leiding is in handen van Reinbert de Leeuw. Hij diri geert het ASKO-ensemble en zijn eigen Schönberg-Ensemble, die voor deze gelegenheid een combinatie vormen. Beide orkes ten zijn specialist op het gebied van nieuwe muziek. De Australische bariton Lyndon Terracini, die gespecialiseerd is in hedendaags opera-repertoire, vertolkt de titelrol. De sopraan Marie Angel zingt de rol van Rosa's verloofde Esmeralda. Verder zijn jazz-zangeres Phillys Blanford, de sopraan Miranda van Kralingen, tenor Christop her Gillett en bariton Roger Smeets van de partij. Acht leden van het Koor van de Nederland se Opera vormen een vocaal en semble. Herman van der Horst, maker van de legendarische film 'Faja Lobbi'. FOTO ANP Door Archie Sumter 'Weten hoe het gegaan is' is de titel van een veelzijdige tentoonstelling over Surina me die dezer dagen in het Museon in Den Haag door ambassadeur drs. E. Azimul- lah is geopend. De expositie besteedt veel aandacht aan de verschillende bevolkings groepen in de voormalige Ne derlandse kolonie. De promi nente rol die de Nederlanders door de eeuwen heen in Suri name hebben vervuld, wordt goed belicht. Op de expositie zijn nog nooit eerder getoonde historische fo to's, video's en filmfragmenten van belangrijke gebeurtenissen te zien. Zij vertellen hoe het allemaal is gegaan. Er zijn frag menten te zien uit de film 'Faja Lobbi', een documentaire van cineast Herman van der Horst, en opnamen van feestelijkheden en gebeurtenissen rond de onaf hankelijkheid van Suriname in 1975. Een trekpleister op deze exposi tie is een zeldzame Tafra met kwakwabangi (een creoolse ri tueeltafel met bankje). Dit ri tueelstuk zou dateren uit de 19e eeuw. Er zouden maar twee exemplaren bestaan. Het andere bevindt zich in de Verenigde Staten. De tentoonstelling bestaat uit drie delen: Nederlanders in Suri name, Surinamers in Nederland en de geschiedenis en bevolking van Suriname. Bij het betreden van de expositieruimte worden de bezoekers eerst geconfron teerd met de vele sporen van de Nederlandse aanwezigheid in Suriname vanaf 1667 tot Abra ham Crijnssen het land binnen viel. Daarna volgt een uitgebrei de kennismaking met de geschie denis van het land. Het verhuizen van mensen, vrij willig of onvrijwillig, blijkt een constante factor te zijn. Het be gon met het verdrijven van de indianen, aan de oever van de Surinamerivier, in wat nu Para maribo heet. De Europeanen, onder wie de Nederlanders, ves tigden zich in Paramaribo. De Nederlanders brachten sla ven uit Afrika en contractarbei ders uit China, Indonesië en In dia naar Suriname. Na de af-, schaffing van de slavernij in 1873 heeft de koloniale overheid, gesteund door 'missie en zen ding', geprobeerd Suriname te ver-Nederlandsen. Prachtige fo to's illustreren hoezeer in Suri name Nederland de maat van alle dingen werd. Op de exposi tie komen ook de moeizame weg naar zelfstandigheid en demo cratie en de dictatuur van het militaire bewind aan de orde. Het laatste gedeelte, de hoofd moot van de expositie, 'Geschie denis en bevolking van Surina me', kan als reizende tentoon stelling Nederland aandoen. Dit deel laat zien hoe de Surinamers in Nederland leven. Hun ge woontes en gebruiken worden met foto's en video-opnames be licht. Na afloop van de tentoonstelling in het Museon zal dit mobiele deel ter beschikking worden ge steld van musea en andere cultu rele instellingen in Nederland. 'Weten hoe het gegaan is' is tot en met maart 1995 in Museon te zien.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1994 | | pagina 19