Week end
DE STEM
J PESTEM
Een nieuwe Arbo-wet
bedrijven vanaf vand.
maatregelen te treffer
seksuele intimidatie
werkvloer. Maar wat i
dat in de praktijk? Is
voortaan afgelopen i
tikken, vette knipogei
ranzige opmerkingen'
sommige bedrijven w
vrouwen niet bij hun
genoemd, maar word<
aangesproken met 'gl
'kutje'. De mannen vi
dan heel normaal," zt
deskundige Alie Kui{
Jomanda, het 'genezend
medium' van Tiel, gaat
reorganiseren. Uiterlijk
blijft alles bij het oude:
de 'schakel tussen hemel
en aarde' zal met haar
voorstellingen de zaal
van de Tielse
Evenementenhal blijven
vullen, en dit telkens
weer met verbluffend
gemak. Maar achter de
schermen van haar
'Healing Service
Bijeenkomsten' zijn de
veranderingen
ingrijpend. Er komt een
scherpe scheiding tussen
de 'diensten' en de goede
doelen die met de
opbrensten ervan worden
bedacht. Jomanda moet
wel, van de fiscus.
Wat begon als
eenvrouws-'bedrijf
je', is nu een
multimediale
'onderneming'
'Jomanda is nu nog
geen tien procent
van wat het straks
gaat worden'
Op het moment dat d
legers in 1940 over dt
Nederlandse grens tr
speelde Jan Rouwen!
in het eerste elftal va
die tijd een landelijke
Tegelijk was de 21-ja
Zundertse jongeman
voorbereidingen vooi
jam- en conservenfaf
Beide feiten zouden
zijn voor de manier v
in de vijf jaar durenc
meewerkte om de ge
bezetter dwars te zit
ZATERDAG 1 OKTOBER 1994
4Jomanda doet goed, geen zaken
Een man in ee
tuum wordt
lastig gevalle
hond, die drif|
op staat te rijen,
beert de man de hi|
zich af te duwen. Tev
Met dit Postbus-5l|
overheid deze week
begonnen tegen seks!
tie op de werkplek
moet mannen duideb
een vrouw zich voel|
lastiggevallen.
Door Riet Pijnappels
Jomanda staande met microfoon) in actie tijdens een healing-bijeenkomst. De eerste zes maanden van dit jaar trok ze 158.771 mensen naar Tiel.
fotocorviveenI
Jomanda ligt al geruime tijd
overhoop met de belasting
dienst. Er is verschil van
mening over de vraag of
Jomanda vennootschapsbe
lasting moet betalen over
het vermogensoverschot dat ze met
haar optredens realiseert. Dus in
feite gaat het om de vraag wat ze
is: een bedrijf of niet.
De strijd verkeert nog in het sta
dium van het bezwaarschrift, maar
omdat beide partijen zich princi
pieel opstellen, lijkt de gang naar
de belastingrechter in Arnhem on
vermijdelijk.
Dat besluit de strijd eventueel tot
in hoogste instantie uit te vechten
heeft het Jomanda-kamp wel in
gewetensnood gebracht. „Kijk, je
bent een organisatie die is opge
richt om goed te doen," zegt Dirk
de Vaal, de boekhouder achter Jo
manda, in Zijderveld bij Leerdam.
„En dan is het moeilijk te verteren
dat er zoveel geld moet worden
uitgegeven aan een ruzie met de
fiscus. Dat geld kan toch beter
besteed worden aan mensen die in
de problemen zijn, aan goede doe
len? Maar we dachten: ach, we zijn
■nu al zó ver en het heeft al zó veel
gekost, laten we nu maar doorgaan
tot het eind."
Het probleem met Jomanda is dat
'ze' de laatste jaren volledig uit
haar jasje is gegroeid. Wat 15 jaar
geleden begon als een eenvrouws-
'bedrijfje', met bijeenkomsten in
cafézaaltjes diep in de provincie, is
nu een multimediale 'onderneming'
die op het punt staat in Tiel het
enorme complex van de vroegere
veiling (Septer), Jomanda's thuis
basis, in eigendom te verwerven
voor een bedrag van 2,5 miljoen.
In Tiel doet niemand dat haar na.
Jomanda's 'manager' en sinds twee
jaren echtgenoot Jacques Onder
water (40): „Als ze tegen me zeggen
- en dat hoor ik nogal eens de
laatste tijd -: 'de zaken gaan zeker
goed, bij Jomanda', ga ik door de
grond. Want het zijn geen zaken,
die hier gebeuren. Jomanda doet
goed, geen zaken.
Hoe goed Jomanda het doet, blijkt
uit de boeken, die zij (of liever hij,
want zij bemoeit zich niet met deze
laag-bij-de-grondse zaken) zonder
enige terughoudendheid toont.
„Want we hebben helemaal niks te
verbergen".
In amper vier jaar is 'Jomanda'
gegroeid van een omzet van 1
miljoen naar 5 miljoen, van een
negatief 'netto resultaat' nog in
1992 naar plus 3,6 miljoen of
meer in 'dit krankzinnige 1994',
zonder al te veel zichtbare inspan
ningen.
Het aantal bezoekers/afnemers van
Jomanda's healingbijeenkomsten is
Door Cees Manders
In amper vier jaar is 'Jomanda'
gegroeid van een omzet van 1
miljoen naar 5 miljoen, foto kippa
van enkele honderden gestegen tot
40.000 per maand. Daarbij komen
nog de ruim 100.000 luisteraars die
nu elke zondagavond naar haar
uitzending op Radio Noordzee he
ten te luisteren. Welk normale on
derneming zou voor zo'n groei van
haar marktaandeel niet subiet wil
len tekenen
Maar deze uitzonderlijk sterke ex
pansie van 'Jomanda' is tegelijk
ook haar zwakte. De organisatie-
Jomanda is zoals ze nu is geworden
nauwelijks nog in staat het me-
dium-Jomanda overeind te houden.
Vandaar ook dat conflict met de
belastingdienst, en vandaar ook de
opdracht aan mr J. Berndsen van
het belastingadviesbureau Loyens
Volkmaars in Oosterbeek om een
nieuwe opzet van de organisatie uit
te denken, een opzet die doorzich
tiger en beter te beredderen is en
zich mag verheugen in een grotere
welwillendheid van de belastingin
specteur van Gorinchem.
De Jomanda-organisatie be
staat sinds 6 december
1990 uit de stichting 'Le
ven in nieuwe energie' (in
de wandeling: Line), met als enige
doel: 'hulpverlening aan de mens
heid in de breedste zin van het
woord door middel van onder meer
spirituele genezingen, geestelijke
en financiële bijstand.'
Oprichters en geldschieters waren
F. Ohm, ex-medewerker van de
KLM en ex-echtgenoot van Joman
da, en Jacques Onderwater, toen
nog niet getrouwd met Jomanda.
Ohm werd voorzitter en Onderwa
ter secretaris/penningmeester.
Maar al per 1 juni 1991 laat Onder
water zich vervangen door Helena
Versteegh uit Beesd, een vriendin
van Jomanda.
Ohm noch Versteegh heeft zich
sindsdien veel met Line bemoeid.
Al vanaf het begin heeft Onderwa
ter alles geregeld, of hij volgens het
Stichtingenregister bij de Tielse
Kamer van Koophandel (KvK) nou
bestuurslid was of niet. De leve
ranciers, de afnemers, de bank, de
gemeente, de verhuurder, kortom
ieder die met Jomanda in de min
der spirituele sfeer te maken heeft
weet dat slechts met Jacques On
derwater zaken is te doen. Ook al
heeft hij volgens de registers van
de KvK geen enkele formele be
voegdheid.
Onderwater bestelt telefonisch een
halve vrachtwagen vol kleren,
speelgoed, Spa-water, regelt druk
orders voor brochures en geeft een
bedrijf opdracht lekkende daken te
repareren: een half uurtje bij hem
aan zijn bureau in het rommelige
kantoortje boven op de Evenemen
tenhal, is genoeg om te beseffen dat
hij de man is om wie alles draait.
Jomanda doet het spirituele, On
derwater het zakelijke, zonder dat
de ex-journalist van De Telegraaf
daar voor heeft doorgeleerd.
Onderwater: „Jij zegt dat dat niet
gaat, ik zeg dat het wel gaat. Het is
nu wel iets ingewikkelder dan toen
we net begonnen, maar waarom
zou je bij elke nul die je aan je
omzet kunt toevoegen je organisa
tie moeten aanpassen?" En ook
boekhouder De Vaal die één keer in
de maand de boeken komt bijhou
den, zegt dat 'het gaat', 'perfect'
zelfs. Maar hij geeft ook toe dat
'Jomanda' voor haar organisatie
eigenlijk veel te groot is geworden.
Op advies van fiscaal jurist
Berndsen wordt Jomanda
de komende maanden gron
dig gereorganiseerd. Al de
activiteiten van de Stichting Line
worden verdeeld over twee stich
tingen. Het werk van Jomanda, de
organisatie van de healing-bijeen-
komsten, de verdien-kant dus,
blijft Line doen, onder het manage
ment van Onderwater. Het vermo
gensoverschot ('winst' blijft de fis
cus zeggen) dat Line maakt, wordt
zoveel mogelijk als salaris uitge
keerd aan Jomanda en Onderwater.
En zij schenken hun salaris dan in
de vorm van een lijfrente aan een
nieuw op te richten stichting, de
Stichting Jomanda Steunfonds.
Mr Berndsen: „Jomanda en haar
echtgenoot hebben nooit een belo
ning voor hun werkzaamheden
ontvangen. Zij zou - zo heeft ze
verklaard - haar bijzondere gaven
verliezen als ze healingbijeenkom
sten zou leiden en daar zelf finan
cieel voordeel bij zou halen. De
vermogensopverschotten werden
tot nog toe ook gerealiseerd door
dat geen salarissen en dergelijke
werden uitbetaald."
Straks gaan die vermogensovers
chotten/salarissen/lijfrentes dus
naar de nieuwe stichting Steun
fonds dat voor al dat geld projecten
en goede doelen zoekt. Wat Line
dus heeft verdiend, gaat het Steun
fonds uitgeven. Om de bestedingen
van het Steunfonds fiscaal uit de
wind te houden heeft Berndsen
daarvoor de status van 'algemeen
nut-instelling' aangevraagd. Hij
verwacht dat hij die ook zal krij
gen.
Het doel van de Stichting Jomanda
Steunfonds is zo ruim dat, als zij
daarvoor de middelen zou krijgen,
zij praktisch alle leed in deze we
reld zou kunnen wegnemen. Be
stuursvoorzitter wordt de Tielse
zakenman H. Janssen, directeur
van drie BV's, waaronder De Hori
zon BV, de (onder-)verhuurster van
de Evenementenhal. Hij wordt bij
gestaan door een management-ad-
viseur, een architect, RTL-coryfee
Tineke de Nooy en de presentator
van het Jomanda-programma op
Radio Noordzee, Willem Jan van de
Wetering. Jomanda zelf wordt ad
viseur van het steunfonds, zonder
enige zeggenschap.
Deze heldere scheiding tussen Jo
manda-werk en Jomanda-liefda-
digheid, het maatschappelijk aan
zien van de nieuwe bestuursleden
én de volstrekte openheid die men
zich heeft voorgenomen, al deze
factoren zullen die 'wild-west ver
halen' over de 'hopen' geld (aldus
boekhouder De Vaal) die er bij
Jomanda binnenkomen, moeten
ontkrachten.
Er komt inderdaad geweldig veel
geld binnen, daar in de rijdende
kassa's voor de voormalige veiling
hal in Tiel, op dinsdag, donderdag
en zondag. Maar er gaat volgens De
Vaal ook geweldig veel uit. „En dat
zien de mensen niet, natuurlijk."
De eerste zes maanden van dit jaar
telden de healing-bijeenkomsten
158.771 deelnemers/bezoekers, te
gen 10 per hoofd (kinderen gra
tis). Zij kochten voor 803.842,-
aan medaillons, sleutelhangers, vi
deo- en cassettebanden, boeken,
kaarsen en 'piramides tegen aard-
stralen'. Voor 'ingestraald' spa-wa
ter werd 193.038,- betaald. Met
nog wat giften erbij kwam er van 1
januari tot 1 juli bij Jomanda bijna
2,9 miljoen binnen. Na aftrek van
de kosten (waarbij die voor zaal-
huur van 126.000 nog niet eens de
hoogste zijn) bleef er 1,1 miljoen
als batig saldo over. 'Slechts'
77.000, is besteed aan goede doe
len.
De Vaal: „Je kunt je afvragen
waarom Jomanda niet meer aan
goede doelen heeft besteed dan die
77.000. Maar we moeten nu een
maal een grote reserve aanhouden,
vanwege eventuele belastingver
plichtingen en nu ook omdat we
waarschijnlijk de Evenementenhal
gaan kopen. Het is absurd dat van
elke gulden die Jomanda nu aan
een goed doel besteedt, bijna de
helft naar de fiscus gaat, alleen
omdat de Stichting Line als een
gewoon bedrijf wordt beschouwd
en de goede doelen waaraan Jo
manda het geld geeft niet door de
fiscus als goede doelen worden er
kend."
Volgens De Vaal gaat er van Jo
manda geen cent naar de grote
erkende liefdadigheidsorganisaties,
omdat zij vindt dat die te veel geld
opmaken aan hun eigen apparaat.
„Ze geeft liever aan een individueel
geval dat haar echt iets doet, waar
bij ze iets voelt en waarbij ze weet
dat alles terecht komt waar het ook
terecht moet komen." Als 'Jo
manda' straks in twee stichtingen
wordt opgesplitst, is het vinden
van goede en fiscaal geaccepteerde
doelen ook geen probleem meer.
De Stichting Line doet ook
in onroerend goed. Onlangs
heeft zij in Tiel drie huizen
gekocht, met een gezamen
lijke waarde van ongeveer
750.000, 'Jomanda-huizen', die
dienen als tijdelijk (gratis) onder
dak voor sociale probleemgevallen.
De Vaal: „Bedrijfseconomisch is
die aankoop natuurlijk onverstan
dig, want die huizen leveren niets
op, ze kosten alleen maar geld.
Maar zo moet je het niet bekijken.
Voordat Line die huizen kocht, is
Jomanda er binnen geweest. Ze
wilde voelen dat dat het huis was
waarmee zij goed zou kunnen doen.
Pas toen ze zei 'ja, dit is het' is er
gekocht. Die ingeving van Jomanda
kun je natuurlijk niet toetsen aan
normen die gelden in het bedrijfs
leven. Je kunt wat dat betreft ook
geen advies vragen aan een raad
van bestuur of zo. Nee, Jomanda
zegt dat het iets is, dat ze er iets bij
voelt, en dan doet Onderwater het,
dan wordt er gekocht. Is Jomanda
zodoende een gewoon bedrijf Nee,
natuurlijk niet, en dat proberen wij
nu al anderhalf jaar aan de bel;
tingdienst duidelijk te maken."
Vorig jaar heeft de belastingdienst
alles bij Jomanda overhoop ge-I
haald. „Zoals dat toen gebeurde!
heb ik dat nog niet meegemaakt f
zegt De Vaal, zelf ex-belastin-1
gambtenaar. Jacques Onderwater 1
„Ze hebben alles bekeken en zelfs!
healingbijeenkomsten bijgewoond!
om te kijken wat dat nou inhield I
Maar ze hebben niets gevonden. Er!
is ook niets te vinden, alles isl
verantwoord, tot op de laatste I
cent."_-
Verhalen over privé-rekeninger,|
van Jomanda en Onderwater I
buitenlandse banken doet Onder-I
water af als nonsens en als ver-|
dachtmakingen afkomstig
mensen die Jomanda proberenl
zwart te maken. Maar de scheiding!
tussen Line en Johanna Wilhelm:-
na Petronella Damman, zoals Jo-|
manda voor de fiscus heet, is
zijn minst onduidelijk te noemen. I
Het echtpaar Onderwater leeft vanl
de giften die de mensen aan Jo-I
manda-privé doen. Dat gebeurt I
dan via haar eigen girorekening I
waarvan het nummer op de 'inge-l
straalde' kaartjes (van Line) staat I
vermeld, en via de collectebussen I
in de door Line gehuurde hal waar|
Jomanda optreedt.
De Vaal toont de belastingaangif-l
ten van Jomanda van de laatste I
drie jaar. In 1991 heeft ze aar. I
giften ontvangen: 45.100, in 1992:1
ƒ41.000 en in 1993: 43.000. „Dat 1
is heel hun inkomen, meer was er I
niet. En daar blijft dan ongeveer I
20.000 gulden aan besteedbaar I
inkomen van over. Die mensen le-1
ven ontzettend bescheiden, ze wil-
len ook niet anders."
Jacques Onderwater, het organisa
torisch brein van Jomanda, beseft I
dat als Jomanda er om wat voor I
reden dan ook niet meer in zou I
slagen 'Liefde en Positiviteit' vanl
de hemel aan de aarde door tel
geven, ze allebei naar de bijstand I
in Tiel moeten. Het vermogen van I
de stichting Line (dat op 1 juli 19911
1,8 miljoen bedroeg) zal dan f"
heel aan goede doelen moeten wor-1
den besteed. Geen cent dus voor
oprichters, bestuursleden, Joman
da's en andere 'betrokkenen'. On-1
derwater kan er niet wakker van I
liggen: „Ach die zekerheden, daar I
hou ik niet van. Ik ben hier zomaar I
ingerold, en als het ineens ophoudt r
nou en Volgens hem is het voor
lopig nog niet zo ver. „Ik zeg f
Jomanda is nu nog geen tien pr°' I
cent van wat het straks gaat wor-1
den."
De eerste gedachte
waarschijnlijk in
is om de hond (de
lijk) een flinke trap
terste te geven,
dacht. In driekwart!
werkt dit averecht
onderzoek. De last]
chefs of directeurerj
niet graag op hun
door een ondergel
beste geval wordt
'die kittige reactie'!
geval volgen er repJ
Afkeer van di
Kouwenberg
aan: „Bijnal
Duitse mvaf
met het verzet,"
deed het zoveel
dueel, want het ve'
de hoek. Het had
betekenen, maar je
Tijdens het gespre;
lijk dat hij in de er
wat joden heeft g'
grens te komen. I
weggetjes en andt
met de vaste smol
nachtelijke route."
Door Frans Oudejans
Pas na de oorlog
familie Kouwenb
geweest, zijn out
broers, ieder op
„Maar je wist he
had hoogstens ee
jaren later bleek
mijn moeder alle
Die was bijvoorb
de koeriersdiens
moeder zijn na c
onderscheiden."
