Bosnië: 'Navo-aanval op Serviërs'
President Clinton baadt in glorie na invasie
Carlsson Zweedse formateur
Onderzoek Bende van Nijvel zonder resultaat
Arbeid-partij bereid Golan te ruilen voor vrede
DB STEM
BUITENLAND
premier Silajdzic ontkent met aanvallen Bosnische Serviërs te hebben geprovoceerd
Succes van Haïti-politiek is echter nog een triomf vol risico's
n r
BUITENLAND KORT
DINSDAG 20 SEPTEMBER 1994 A4
Brussel (rtr/afp/dpa/ap) - De pre
ker van Bosnië-Herzegowina Haris
Silajdzic heeft gisteren de Navo
opgeroepen Servische doelen bij Sa
rajevo aan te vallen.
Bij ontkent dat het Bosnische leger
aanvallen heeft uitgevoerd om de
Bosnische Serviërs te provoceren. Dit
Bad commandant Rose van de VN-troe-
pen m Bosnië eerder gezegd. Silajdzic
bezoekt vandaag het Navo-hoofdkwar-
üer in Brussel.
Commandant Rose dreigde gisteren met
Uavo-aanvallen op de Bosnisch-Kroati-
sche troepen, in plaats van op de Bosni
sche Serviërs die opnieuw Sarajevo be
schieten. Rose zei dat de aanvallen op
de Serviërs gericht zouden zijn op het
provoceren van Servische tegenaanval
len. Zo zouden Navo-acties tegen de
Bosnische Serviërs worden uitgelokt.
Rose vroeg de Bosnische president Izet-
begovic de aanvallen onmiddellijk te
staken. Izetbegovic heeft dit daarna
toegezegd.
In een door Serviërs beheerst deel van
Kroatië zijn gisterochtend de artillerie-
duels hervat tussen het Bosnische leger
en Serviërs uit de streek Krajina. Deze
Serviërs blokkeren sinds vrijdag de weg
voor Franse VN-soldaten, die naar
Kroatië willen gaan.
VN-konvooien in tegenovergestelde
richting (naar Bosnië) worden evenmin
doorgelaten. Volgens VN-kringen in Bi-
hac zijn de Serviërs van Krajina verbol
gen over de aflossing van de Fransen
door een contingent uit Bangladesh. De
eerste Bengaalse soldaten worden 27
september in het uiterste noordwesten
■van Bosnië verwacht.
In het noordoosten van Bosnië gaan
volgens het Rode Kruis de 'etnische
zuiveringen' op grote schaal door.
Bosnische Serviërs hebben sinds zon
dagmorgen 3000 moslims van huis en
haard verdreven, aldus het Rode Kruis
maandag. De verdrevenen moeten alles
achterlaten en worden bovendien ge
dwongen te betalen voor hun verban
ning naar gebieden onder gezag van de
regering in Sarajevo.
De isolatie van de Bosnische Serviërs
wordt met nieuwe waarnemers aan de
grens met de Federale Republiek Joego
slavië (FRJ) verscherpt. De FRJ, de
voormalige bondgenoot en bevoorrader
van de Servische broeders in Bosnië,
sloot begin augustus de grenzen met de
Servische gebieden in Bosnië.
Inmiddels zijn twintig internationale
waarnemers gearriveerd om op de slui
ting van de grens toe te zien. De leider
van deze missie, de Zweed Bo Pellnas,
zei dat de samenwerking met de FRJ
'op de goede weg' is en uitte zijn
tevredenheid over 'de goede samenwer
king', die inmiddels tot stand is geko
men. De grens tussen Servië en Bosnië
zou volgens de waarnemers 'potdicht'
zitten.
Van onze correspondent
Mare de Koninck
Washington - Een stralende
Amerikaanse president Bill
Clinton baadde gisteren in
Washington in de voorlopige
triomf van zijn Haïti-poli
tiek.
Terwijl de wereld via de televi
sie de glorievolle beelden tot
zich nam van de vreedzame in
tocht van de Amerikaanse
strijdkrachten in Haïti, kon
Clinton de hele dag door de
complimenten in ontvangst van
zijn medewerkers, van zijn De
mocratische partijgenoten en
zelfs van de Republikeinse 'vij
anden' die niet anders konden
dan erkennen dat dit voor de
geplaagde president een dag
van verdiende zegepraal was.
Was Clinton tevoren steeds
zwaarder gebukt gegaan onder
niet aflatende kritiek van poli
tici, media en publiek op zijn
binnen- en buitenlandse beleid
en op zijn 'karakterloosheid', nu
dankten mensen als ex-presi-
dent Jimmy Carter en ex-gene
raal (en mogelijk toekomstig
Republikeins presidentskandi
daat) Colin Powell hem voor
zijn 'sterke leiderschap, moed
en vastberadenheid'.
Het 48-jarige Amerikaanse
staatshoofd moest al zijn poli
tieke routine aanwenden om
niet té veel te glunderen en
triomfantelijk te lijken. Hij gaf
de meeste eer voor de afwen
ding van bloedvergieten in Haï
ti aan Carter en Powell, die in
Port-au-Prince letterlijk op het
nippertje het akkoord hadden
bereikt met de dictators daar
over hun spoedige aftreden. En
de president waarschuwde dat
de weg naar de democratie in
Haïti nog bezaaid is met risico's
voor de 15.000 Amerikaanse mi
litairen die nu ter begeleiding
van dat proces dat land binnen
gaan.
Maar het was in Clintons eigen
woorden toch vooral de 'su
blieme combinatie' van zijn ei
gen bereidheid geweld te ge
bruiken en van het diplomatie
ke meesterschap van Carter en
de zijnen die voor de gelukkige
uitkomst hadden gezorgd. Een
uitkomst die nog meer glans
kreeg dankzij het spannende,
door Clinton, Carter en Powell
gisteren zelf in nauw verholen
opgewondenheid .vertelde, ver
haal van de laatste ogenblikken
vóór de bezegeling van het ak
koord zondagnacht in Haïti.
Pas toen de Haïtiaanse macht
hebbers het bericht hadden ge
kregen dat de Amerikaanse
vliegtuigen met honderden pa
ratroepen reeds voor de eerste
aanvalsgolf vanuit een basis in
de VS waren opgestegen, zeg
den de generaals Cédras en Bi-
amby hun aftreden toe en zette
president Jonassaint snel zijn
handtekening.
Tevoren had Clinton, bezorgd
om de persoonlijke veiligheid
van zijn delegatie in Port-au-
Prince, telefonisch aan Carter
gezegd dat bij 'binnen dertig
minuten' het land uit moest zijn
omdat de gewelddadigheden op
het punt stonden te beginnen.
Na de uitwisselingen van de
handtekeningen gaf Clinton
Prompt het bevel aan de Ameri
kaanse luchtvloot om de actie af
Clinton (links) en mede-onderhandelaar en senator Sam Nunn rechtsapplaudiseren voor de voormalige Amerikaanse president Carter. Hij bokste
maandagochtend een akkoord voor elkaar met de junta in Haïti. i
Amerikaanse troepenmacht trekt Haïti binnen
Transporthelikopters (Sea Stallion) hebben
de eerste Amerikaanse troepen afgezet bij
de internationale luchthaven van
Port-au-Prince.
Baai van
Port-au-Princf
internationaal yffegveld
PO. RT-AU-,-PRINCE
militair vliegveld
stadhuis
ambassade VS
hoofdkwartier politie
800 m
1 Notre-Dame-basiliett'^O/,,
gevangenis
m'''tair hoofdkwartier
$w pa1èis<-..
hr-ftth, 7t- kazernes"
-Jif rstad,on
VS
GOLF
VAN
MEXICO
ATLANTISCHE
OCEAAN
BAHAMA'S
CUBA
CARIBISCHE
ZEE
Port-au-Prince
JAMAICA
DOM.
REP.
Jérémie
Corail
Anse
d'Hainault
Les Anglais
Coteaux
Pestel
Q
PortSalut*
He de ia
Depuis
Petite Riviere Miragoane
de Nippes peiit
Goave
LesCayes
Cötes de Fer
Jacmel Mangot
anjjbron: krt
te breken en terug te keren naar
de basis.
Natuurlijk kwam er gisteren
van de kant van de Republikei
nen meteen ook weer kritiek
achter hun eerbetoon aan. „Het
blijft onaanvaardbaar dat de
president tevoren geen toestem
ming heeft gevraagd aan het
Congres voor militaire actie',
zei senator Robert Tortelli.
Maar de Republikeinse woorden
van 'dankbaarheid' dat de crisis
vooralsnog goed is afgelopen,
waren toch kenmerkend voor
het plotseling ten gunste van
Clinton veranderde politieke
klimaat in de VS.
Volgens de overeenkomst van
Port-au-Prince zullen de Ame
rikaanse bezettingstroepen (die
gisteren aan land begonnen te
komen onder de benaming 'ope
ratie Ondersteuning Democra
tie') de volledige medewerking
krijgen van het Haïtiaanse le
ger.
De Amerikanen gaan met zo'n
grote macht Haïti binnen omdat
ze rekening houden met de risi
co's dat de andere partij zich
niet aan de afspraken houdt,
dat splintergroeperingen in le
ger of politie verzet plegen, dat
er onderlinge gewelddadigheid
in de samenleving uitbreekt of
dat individuele scherpschutters
actief worden. „Wij baseren on
ze veiligheid op wapens, niet op
vertrouwen," aldus Amerikaans
minister van Defensie William
Perry.
Indien het akkoord standhoudt
en er geen gewelddadigheden
uitbreken op Haïti, kan Clin
tons succes in zijn eigen Ameri
ka grote politieke gevolgen heb
ben. De president had in bijna
volledig politiek isolement tot
militaire actie jegens Haïti be
sloten, zonder noemenswaardi
ge steun in de Amerikaanse be
volking en onder zijn Democra
tische partijgenoten.
Velen hadden zich afgevraagd
of Clinton nog wel bij zijn volle
verstand was. En de overheer
sende theorie wilde dat hij uit
frustratie over mislukte binnen
landse beleidsplannen zijn toe
vlucht zocht in een onverant
woord buitenlands avontuur.
Nu mag Clinton op betere sco
res in de opiniepeilingen reke
nen, heeft hij zijn persoonlijke
relatie met de Amerikaanse
strijdkrachten sterk verbeterd,
kan het Congres moeilijk meer
tegen de aanwezigheid van de
troepen in Haïti stemmen en
lijkt de president zich met her
nieuwd zelfvertrouwen opnieuw
op de binnenlandse politiek te
kunnen storten.
Of 'Haïti' nu ook de tussentijdse
Congresverkiezingen in novem
ber een beter verloop voor de
Democraten kan geven, blijft
twijfelachtig. De kloof immers
tussen president en partij inza
ke Haïti valt achteraf door de
Democratische kandidaten niet
meer weg te praten.
Overigens blijven er ook binnen
de regering-Clinton grote zor
gen bestaan over de zware ver
antwoordelijkheid die Amerika
nu voor langere tijd op zich
heeft genomen voor het herstel'
van de democratie en de op
bouw van de economie in Haïti.
Al zullen de Amerikaanse be
zettingstroepen zo snel mogelijk
weer weggaan, de daarna ko
mende VN-vredesmacht zal
grotendeels uit Amerikanen be
staan.
De VS zullen aanvankelijk de
armste bevolkingsgroepen moe
ten voeden en de infrastructuur
op het eiland moeten verbete
ren. De democratische instellin
gen moeten opgebouwd en leger
en politie moeten tot gehoor
zaamheid aan de burgerrege
ring worden gebracht. Er moe
ten over een jaar eerlijke ver
kiezingen komen, waaraan de
omstreden Aristide niet zal
meedoen, maar generaal Cédras
mogelijk wél...
'Term racisme wekt onduidelijkheid'
Koblenz/Mainz - De gebrekkige bestrijding van vreemdelingen
haat in Duitsland is deels te wijten aan onduidelijkheid binnen
het politiekorps. Een onderzoek van de Hogeschool Rijnland-
Palts heeft uitgewezen dat 66,4 procent van de ondervraagde
politie-agenten niet weet welke maatstaven te hanteren bij het
beoordelen van racisme.
De studie geeft ook aan dat 62 procent van de ondervraagden
het toelaten van buitenlanders tot de politie problematisch
noemt. Ongeveer evenveel agenten zei dat asielzoekers een
sociale bedreiging vormen.
Agent gedood bij aanslag Athene
Athene - Bij een bomexplosie in de Griekse hoofdtad Athene is
gisteren een politieman omgekomen. Tien collega's en een
voorbijganger raakten gewond. Geen van hen verkeert in
levensgevaar.
Op het moment dat een politiebus net een passagier had
opgepikt ontplofte de bom via een afstandsbediening vanuit de
zuidwestelijke wijk Perissos. De extreem-linkse Zeventien No-
vembergroep eiste de aanslag op. Deze groepering is sinds 1975
verantwoordelijk geweest voor meerdere bomaanslagen en
moorden.
Uitbarsting vulkanen Nieuw-Guinea
Port Moresby - Op Papoea-Nieuw-Guinea zijn zondagavond in
de haven van de stad Rabaul twee vulkanen uitgebarsten. De
meer dan 20.000 inwoners van de stad zijn geëvacueerd. Over
slachtoffers of schade aan gebouwen is nog niets bekend.
De bewoners waren gewaarschuwd door aardschokken die
duiden op een naderende vulkaanuitbarsting. De laatste keer
dat een van de twee vulkanen werkte was 1937. Daarbij vielen
507 doden.
'Elke minuut twintig doden door roken'
Londen - Het aantal sterfgevallen door roken zal in de volgende
kwart eeuw vermoedelijk verdrievoudigen. Dat zal er toe leiden
dat wereldwijd per minuut 20 mensen door hun gewoonte zullen
overlijden. Dit wordt voorspeld in een nieuw boek, 'Sterfte door
Roken in de Ontwikkelde Landen van 1950-2000'. Het wordt
vandaag gepubliceerd door medewerkers van het Britse Imperial
Cancer Research Fund, de Wereldgezondheidsorganisatie
(WHO) en de American Cancer Society. Nu sterven er jaarlijks
ongeveer drie miljoen mensen door het roken, volgens de
samenstellers van het boek.
Opleving van Grieks-Turks conflict
Ankara - Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft
gisteren Griekenland gewaarschuwd voor de 'ernstige gevolgen'
van het beschieten van een Turkse vissersboot in de Egeïsche
Zee zondag. Turkije vreest dat Griekenland de territoriale
wateren uitbreidt van zes naar twaalf zeemijlen. Hierdoor
worden de internationale wateren van de Egeïsche Zee feitelijk
gesloten. Dat zou een onmiddellijke aanleiding tot oorlog zijn,
aldus Turkije.
Tukse vissers zeggen dat Grieken vanuit een speedboot zonder
enige waarschuwing hun schip beschoten. De Griekse beman
ning beval hen uit Griekse wateren te verdwijnen. De dichtstbij
zijnde Griekse kust was volgens de Turkse bemanning die van
het eiland Lesbos, op negen zeemijlen afstand. In Athene zeiden
de autoriteiten dat in de lucht geschoten was toen Turkse
trawlers een halve mijl binnen Griekse wateren voeren.
'Maatregelen tegen kernsmokkel treffen'
Wenen - Een internationaal team van experts moet maatregelen
treffen om de smokkel van nucleair materiaal tegen te gaan.
Ook moet er een conferentie komen over de smokkel van
kernmateriaal. Dit stelt directeur-generaal Hans Blix van het
Internationale Agentschap voor Atoomenergie (IAEA) in Wenen.
De afgelopen weken ontstond grote beroering over een aantal
pogingen atoommateriaal van Rusland naar Duitsland te smok
kelen. Volgens Blix mag van geluk gesproken worden dat het bij
de smokkel tot nu toe om kleine hoeveelheden is gegaan. Ook
ging het in geen enkel geval om materiaal waarmee kernbom
men gemaakt kunnen worden. De aanbevelingen van de experts
zullen op vijftien oktober in Wenen worden besproken.
Stockholm (rtr/dpa) - De Zweedse leider van de sociaal-de
mocraten Ingvar Carlsson is gisteren benoemd tot formateur.
Hij mag een nieuwe regering vormen.
Premier Carl Bildt had eerder op
de dag het ontslag van zijn con
servatieve regering ingediend, na
de nederlaag bij de parlements
verkiezingen zondag. Carlsson
zal naar verwachting een min
derheidsregering vormen die op
7 oktober steun zal zoeken in de
Riksdag.
De partijen die de regering-Bildt
vormden, haalden zondag niet
meer dan 41 procent van de
stemmen. Dat was een verlies
van 6 procent in vergelijking met
de verkiezingen van 1991.
De oppositionele sociaal-demo
craten (SDP) waren de winnaars
met ruim 45 procent van de
stemmen. Zij zullen in het parle
ment 162 van de 349 zetels be
zetten, 24 meer dan in het oude
parlement en net dertien minder
dan de absolute meederheid.
De SDP-overwinning ging ge
paard met winst voor andere
linkse partijen. Zo behaalden de
vroegere communisten 22 zetels,
hun beste resultaat sinds de ja
ren veertig. De Groenen, die drie
jaar geleden de kiesdrempel niet
wisten te overschrijden, komen
met 19 zetels terug in het parle
ment.
De communisten en Groenen
hebben aangegeven dat zij be
reid zijn een coalitie aan te gaan
met de SDP. Carlsson, die ver
moedelijk de nieuwe regering
gaat aanvoeren, wil proberen te
regeren zonder duidelijke coali
tie-afspraken en op een basis
van steeds wisselende meerder
heden. Ook liet hij weten aan
samenwerking met de Liberalen
de voorkeur te geven boven die
met de Groenen of de communis
ten.
Carlsson was van 1986 tot 1991
ook al premier. De overwinning
van pro-Éuropese SDP 'wordt
gezien als een voorteken dat een
meerderheid van de Zweden in
november voor toetreding van
het land tot de Europese Unie
zal stemmen.
In het Zweedse parlement komt
een recordaantal vrouwelijke
parlementariërs; 143. Dat is 41
procent. De Zweden streven
hiermee hun Noorse buren voor
bij die tot nu toe het wereldre
cord in handen hielden met 39,6
procent vrouwen in het parle
ment.
aH onze corrpsnnnrlpnt ftroon utorionh on/lol on riAvmivifin Kil motifi/i 1 vs Unf r,wAy\/Jicortw/\v>4
correspondent
°ert Schampers
Brussel - Wie gingen er schuil achter de
ende van Nijvel, wie pleegden de aan-
agen en wat was de bedoeling van de
«Weur, die tussen 1982 en 1985 in
rigië aan 28 burgers het leven kostte?
ie vragen zullen wel nooit beantwoord
°rden. Het gerechtelijk onderzoek
,u1™t binnenkort afgesloten. Zonder re
dende van Nijvel zette in de jaren tachtig
„,®e °P zijn kop met aanslagen en moord-
h n!^en' kwamen bij een overval op een
rinaize-supermarkt in Aalst in 1985 acht
,nsen om het leven. De Belgische overheid,
L le magistratuur faalden. Dat gaf voer
allerlei geruchten omtrent een staats
greep, maffia, wapenhandel en corruptie bij
de rechterlijke macht.
Tijdens een hoorzitting afgelopen weekeinde
erkenden verschillende magistraten, die de
afgelopen jaren aan het onderzoek naar de
activiteiten van de bende hebben meege
werkt, dat de zaak op een dood spoor zit.
Rechter van instructie Pierre Hunney zal het
grootste deel van het onderzoek binnenkort
afsluiten. De stukken komen dan ter be
schikking van familieleden van de slachtof
fers, die op verzoek het 340.000 pagina's
tellende dossier kunnen inkijken.
Een advocaat zei tijdens de hoorzitting dat
de onderzoekers systematisch werden ge
dwarsboomd. „De speurders werden gema
nipuleerd. We hebben nooit ontdekt door
wie en waarom."
Het onderzoek naar de Bende van Nijvel
wordt sinds 1987 geleid door een speciale
justitie-eenheid in het arrondissement Char
leroi. Een parlementaire onderzoekscommis
sie sloot haar onderzoek naar de Bende van
Nijvel en de rol van overheid, de politiek,
staatsveiligheid en rijkswacht enkele jaren
geleden zonder concrete resultaten af.
Vanuit Charleroi blijven voorlopig nog zeven
mensen werken aan het 'Bende-dossier'. De
Belgische justitie zit nog wel met verschil
lende verdachten die de afgelopen twaalf
jaar werden opgepakt en in staat van vervol
ging werden gesteld wegens hun vermeende
betrokkenheid bij activiteiten van de Bende.
De bewijzen daarvoor zijn echter nooit ge
vonden.
In Brussel loopt momenteel een proces tegen
twee voormalige rijkswachters, van wie on
der meer wordt vermoed dat zij hand- en
spandiensten verleenden aan de Bende van
Nijvel.
Tel Aviv (ap) - De Israëli
sche premier Yitzhak Rabin
heeft gisteren van zijn Ar
beid-partij steun gekregen
om de Hoogten van Golan af
te staan in ruil voor vrede
met Syrië. De premier zei
dat nog wel een aanzienlijke
kloof gedicht moet worden
voordat een vredesakkoord
tot stand zal komen.
Haviken in de partij wilden
voorkomen dat Israël ook maar
iets van de in 1967 veroverde
Golan aan Syrië teruggeeft.
Maar het partijbureau van Ar
beid, waarin alle parlementa
riërs zitting hebben, ontweek
een motie die bij een referen
dum over de kwestie een meer
derheid van 65 had vereist. In
plaats daarvan nam het partij
bureau met algemene stemmen
een dubbelzinnige verklaring
aan, waarin de vredesinspan
ningen van de regering worden
goedgekeurd, zolang ze geba
seerd zijn op 'de veiligheid van
Israël en volledige vrede'.
Generaal buiten dienst Avigdor
Kahalani zei desondanks in het
parlement een wetsvoorstel te
zullen indienen dat een bijzon
dere meerderheid voorschrijft.
Kahalani noemde de voorlopige
overeenkomst met Syrië
'slecht', omdat Israël de hele
Golan opgeeft, met inbegrip
van de joodse nederzettingen.
Rabin, die in het parlement
maar een meerderheid van één
zetel heeft, kan partijdiscipline
opleggen om het wetsvoorstel
tegen te houden. Hij ontkende
dat er al overeenstemming was
over de mate van terugtrek
king. „Er gapen nog aanzienlij
ke kloven tussen Syrië en Israël
over de uiteindelijke terugtrek
kingslinie, het tijdsbestek, de
koppeling tussen terugtrekking
en normalisering en de veilig
heidsregelingen," zei Rabin.
De toekomst van de Golan,
waar zo'n dertienduizend jood
se kolonisten wonen, vormt het
belangrijkste struikelblok bij
het vredesoverleg tussen Israël
en Syrië. Syrië heeft bij de
formele onderhandelingen, die
eerder dit jaar werden afgebro
ken, steeds een volledige terug
trekking van Israël geëist, alvo
rens er sprake zou kunnen zijn
van een vredesregeling; Israël
heeft steeds aangedrongen op
garanties voor een veelomvat
tende vrede als voorwaarde
voor een gefaseerde terugtrek
king.
