Voor leger VS
valt er weinig
te behalen
eer
Eutha
Het raadsel van 't stemhokje weer niet opgelost
''Ach God, moet je je voorstellen. Nikkers die Frans Maastrichts
Gekrenkt gemoed verklaart houding Clinton
Goede doel
-DE STEM-
'Gezinszorg on1
voor groot aant
DE STEM
Valse hoop
DE STEM
BINNENLAND BUITENLAND
A PE STEM
Noord-Brabant
Fundamentele
CYliggl? m098liik Uiteenzet h
ZATERDAG 17 SEPTEMBER 1994
X
n de 'Kleine Atlas van
I de gehele Wereld', die
.^Lons in de vierde klas van
de lagere school door de on
derwijzer werd uitgereikt en
die wij in de daarop volgende
jaren met de Grote Katechis-
mus bijna dagelijks ter bestu
dering mee naar huis moesten,
nemen, stond vooraan een
kaart van Noord-Brabant. Uit
die vooroorlogse jaren dat ik
met mijn ouders met de sto
omtrein een oom en tante in
Leiden ging bezoeken, herin
nerde ik me wel de eindeloze
brug over het brede water
waar we met veel gedender
overheen moesten om in Hol
land te komen. Maar op de
kaart van onze provincie zag
ik pas hoe het brede, donker
blauwe Hollandsch Diep ons
van het noorden scheidde en
dat we om in België te komen
slechts een dun stippellijntje
hoefden te passeren. Was het
alleen daardoor dat Antwer
pen voor mijn gevoel dichter
bij lag dan Rotterdam?
Op dat kaartje was alleen on
ze provincie ingekleurd: een
smalle strook donkergroen
gaf de kleigebieden langs de
grote rivieren aan, verreweg
het grootste gedeelte van de
kaart was even lichtgeel als de
zandgrond die daarmee werd
aangeduid. Zeeland, Zuid-
Holland, Gelderland, Lim
burg en België staken daar
opmerkelijk wit en nietszeg
gend tegenaf, alsof daar het
leven kleurloos was. En mo
gelijk was het woord provin
cie daardoor voor mij van
meet af aan meer dan een
administratieve, bestuurlijke
benaming, zoals departement
en arrondissement.
In overeenstemming met het
gedicht dat Harriet Laurey la
ter over dit gewest zou schrij
ven, was voor mijn kinderlijke
gevoel het leven hier warmer
en inniger dan aan de overzij
de van dat brede water in dat
geweldige laagland onder
Marsmans grootse en grauwe
hemel.
Natuurlijk leerde ik al gauw
dat bij de provincie het bij
voeglijk naamwoord provin
ciaal hoorde, maar dat woord
bleef voor mij lang slechts een
oneigenlijk bijvoegsel, een
koude term die alleen voor
kwam in samenhang met offi
ciële, nietszeggende begrip
pen als Staten. Met een af
standelijke hoofdletter ge
schreven.
Provinciaal had voor mij niets
van doen met het vertrouwde
groen vaa de uitgestrekte
dennenbossen en het paars
van de bloeiende hei, met de
gezegende rust die er rond de
kerktorens hing die overal op
de horizon stonden, met de
wijding van het Marialof, het
gebenedijde avondlicht van
oktober, de vertrouwde win
kelstraten, de oudheidkundi
ge kamers vol antieke snuiste
rijen, de lommerrijke stads
parken, de kramen op de we
kelijkse markten, de missie
huizen en de gezichten van al
die onbekenden die ik kende.
En ik vond het bijna vanzelf
sprekend dat dit gewest niet
tot de Zeven Provinciën had
behoord maar, hoezeer ook
als Generaliteitsland buiten
de bloeiende handel en de
waarmee gepaard gaande wel
vaart gebleven, zijn eigenheid
had bewaard.
Natuurlijk bemerkte ik alras
dat provinciaal ook een invec
tief was daarmee bekrompen
burgerlijkheid, boerse achter
lijkheid en geborneerde kort
zichtigheid 'wérden geken
schetst en dat het niet het
epitheton ornans was voor de
rustieke landelijkheid en
spreekwoordelijke gastvrij
heid waarmee de WV's van
ons gewest een toeristische
trekpleister poogden te ma
ken. Met op Brabants bont
geserveerde Brabantse koffie
tafels, boogschietende boeren
en hossende carnavalsvier
ders, die hun levensvreugde
uitzingen in een bukoliek dia
lect. Met dit alles werd Bra
bant voor de rest van Neder
land een meelijwekkend oord
waar de universiteiten van
Eindhoven en Tilburg mis
plaatst schenen, de grote in
dustrieën niet thuis hoorden,
allen het achterhaalde genre
van de streekroman tot bloei
kon komen en het roomse
geloof een synoniem was voor
schijnheiligheid en confessio
nele tweedracht.
„Erst die Fremde lehrt uns,
was wir an der Heimat besit-
zen," schrijft Fontane als aan
hef van zijn onvolprezen
'Wanderungen' door zijn land
van herkomst. En ook de be
faamde Walter Jens, die men
waarachtig niet van kleinbur
gerlijkheid kan verdenken,
meent dat eigenlijk alleen bal
lingen en verdrevenen kun
nen zeggen wat povinciaal be
tekent.
Is Brabants misschien alles
wat we tot onze spijt elders
nooit hebben aangetroffen?
Altijd gedacht dat iedereen de envelop van de Kankerbestrijding in
de gang heeft klaarliggen voor als de collectant komt. Dichtgeplakt,
al dan niet met enig geld gevuld. Zodat het onbekend blijft óf en
hoevéél de bijdrage voor het goede doel is.
Maar op een enkel adres was dat in deze week van de collecte
anders. 'Nee, daar doe ik niet aan mee,zei een mevrouw eerlijk, en
in een andere deuropening klonk het streng en kort 'Nee!'. Elders
verscheen een manspersoon die meldde: 'Ik ben zelf invalide, kijk
maar, ge kunt het navragen.En op een aantal adressen 'Ik heb het
al overgemaakt' als leugentje.
Ze hadden allemaal ook gewoon hun lege envelop kunnen dicht-
plakken en met een glimlach in de collectebus schuiven. Gelukkig
maar van niet. Zelfs negatieve antwoorden verlevendigen de avond
van een collectant. (HC)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoon Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911/Telefax 076-236405. Telefax redactie 076-236309.
Bezorgklachten en abonnementenadministratie:
Afdeling Lezerscontact 06-0226116 (gratis)
ma. t/m vrij. 8.00-17.00 uur, zat. 8.00-12.00 uur.
Kantoren:
Bergen op Zoom, Postbus 05, 4600 AB;
01640-36850, fax 01640-40731, redactie 01640-37253.
Etten-Leur, Markt 28, C 01608-21550, fax 01608-17829.
Goes, Klokstraat 101100-28030, fax 01100-21928.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751fax 01140-19698.
Oosterhout, Bredaseweg 108B,® 01020-54957, fax 01620-34782.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9, 01184-19910, fax 01184-11446.
Openingstijden: van 8.30-17.00 uur.
(Middagpauze van 12.30-13.30 uur m.u.v. Oosterhout)
Abonnementsprijzen (bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 87.20, per half jaar 173.45 óf per jaar 337.30.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 29.05,
per kwartaal 84.70, per half jaar 168.45 óf per jaar 327.30.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben,
Ginnekenweg 7, Breda.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881. Fax 076-236405.
Geboorte- en overlijdensadvertenties
maandag t/m vrijdag tot 16.00 uur 076-236881fax 076-236405
zondag van 18.30 tot 20.30 uur076-236242/236911
Alle advertentie-opdrachten worden uitgevoerd onder toepassing van de
Algemene Voorwaarden van Uitgeversmaatschappij De Stem B.V. als
mede de Regelen voor het Advertentiewezen.
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
De Stem op band: Centrum voor gesproken lektuur 08860-82345.
Amsterdam (ap) - De vorige Ameri
kaanse bezetting van Haïti, in de
periode 1915-1934, heeft weinig
sporen nagelaten, met uitzondering
van een zeer permanent overblijfsel
- het huidige leger.
Dit leger poogt, nu een tweede Ameri
kaanse invasie dreigt, de bittere herin
nering aan het trauma van de eerste
invasie te mobiliseren.
Op 28 juli 1915 landden Amerikaanse
mariniers op Haïti om de Amerikaanse
inwoners van het in anarchie onderge
dompelde eiland te beschermen, er de
rust te herstellen en er zorg voor te
dragen dat Haïti zijn financiële ver
plichtingen aan Amerikaanse investeer
ders nakwam.
Een woedende bevolking had kort tevo
ren de impopulaire president Vilbrun
Guillaume Sam gelyncht.
Binnen een paar weken stelden de Ame
rikanen een marionettenregering aan,
met een door Washington uitgekozen
president. De mariniers ontbonden het
Haïtiaanse leger 'en vervingen het door
een Gendarmerie onder Amerikaanse
leiding. Daaruit is het huidige leger
voortgekomen.
Franklin D. Roosevelt, toen ondermi
nister van Buitenlandse Zaken, schreef
een nieuwe grondwet voor Haïti, waar
mee de machtspositie van de bezetters
werd geformaliseerd.
Duizenden boeren werden opgepakt om
dwangarbeid te verrichten. Weigeraars
konden rekenen op lijfstraffen.
Tijdens de bezetting vierde racisme
hoogtij. „De Amerikanen zagen de Haï-
tianen als Afrikanen die de Fransen
probeerden na te apen. De Haïtianen
hadden een grote afkeer van dat racis
me," aldus de Haïtiaanse historicus
Lyomnel Paquin.
Vlak voor de Amerikaanse invasie liet
de Amerikaanse minister van Buiten
landse Zaken William Jennings Bryan
zich ontvallen: „Ach God, moet je je
voorstellen. Nikkers die Frans praten."
Zelfs het Amerikaanse officierskorps
werd het racisme soms te veel. Een
Amerikaanse bevelhebber op Haïti nam
in f918 ontslag uit onvrede over het
gedrag van wat hij noemde 'de verza
meling bruten' onder zich.
In 1919 wisten de mariniers een 'natio
nale opstand onder leiding van de ex-
officier Charlemagne Peralte neer te
slaan. De bloedige onderdrukking kost
te Peralte en 13.000 anderen het leven.
De Amerikaanse officier Hermann Han-
neken, verkleed als Haïtiaan, met zwart
gemaakt gezicht, spoorde Peralte op en
schoot hem van dichtbij dood.
Zijn lichaam werd in de stad Cap
Haïtiën ter afschrikking halfnaakt en
op een deur gebonden tentoongesteld.
Vandaag nog wordt Peralte op Haïti als
een martelaar geeerd.
De mariniers hebben in de bezettingsja
ren ook goede dingen gedaan. Ze legden
'wegen en riolering aan en bouwden
ziekenhuizen. Ze herstelden de orde,
_p verslaggevers
n voor een kloppende bes» toepDohrnen en Henk Langenberg
efficiënt functionerende burèjj Ïuf^vS
'W 28 september voor de
in Maastricht te-
'zorgden voor een kloppende
en een
cratie.
Toen ze eenmaal in 1934
ex
vertrokken staat
ex-
ken
ne~
ste
trie
bleef van dat goeds niet lang veel ov.
Er diende zich na het vertrek var
Amerikanen een serie betrekkelijk
biele regimes aan.
rechtbank -
echt wegens corruptie en het
frauduleus declareren van
dienstkilometers.
'In 1957 kwam echter Papa Doc V
lier aan de macht, dankzij door
leger gemanipuleerde verkiezing® n,»™
der zijn schrikbewind ging het siJ ,aar„
verder bergafwaarts met Haïti, ookeo aarding blijkt dat de 59-jange
nomisch gezien.
de gisteren door het Open-
Ministerie vrijgegeven dag-
Aan deze neerwaartse spiraal is
dien eigenlijk geen einde gekomen'
derdrukking en ellende zijn nog al d
aan de orde van de dag.
Door Frans Bothof (anp)
Washington - In de Golfoor
log in februari 1991 hield
Irak, dat toen over het op
drie na sterkste leger van de
wereld beschikte, het nauwe
lijks een we'ek vol. De supe
rioriteit van de Amerikanen
en hun bondgenoten was
enorm.
In een mum van tijd werd Koe-
weit-Stad bevrijd, Zuid-Irak be
zet en het grootste deel van het
Iraakse leger verwoest. Murw
gebombardeerd gaven de eerder
zo gevreesde Iraakse militairen
■zich bij bosjes over.
De Amerikaanse troepenmacht
onder leiding van generaal Nor
man Schwarzkopf leed nauwe
lijks verliezen en werd met lof
overladen.
Holst van de nacht
Aan de ophanden zijnde invasie
van Haïti valt weinig eer te
behalen voor de 20.000 Ameri
kaanse militairen die vermoede
lijk zullen worden ingezet. Er
wordt uitgegaan van een derma
te geringe tegenstand dat het
Washington wordt aangerekend
als ook maar één VS-militair in
een lijkenzak terugkeert.
Er wordt zelfs verwacht dat veel
Haïtiaanse militairen direct de
pijp aan Maarten zullen geven
als de speciale elitetroepen van
de snelle interventiemacht in het
holst van de nacht op Haïtiaanse
bodem arriveren.
Dat zou het voor de daaropvol
gende met helikopters aange
voerde mariniers, die in Port-au-
Prince moeten landen, nog ge
makkelijker maken.
Eenheden van de 82e lucht
machtdivisie, van de 10e bergdi-
visie en al wat er nog meer uit de
vliegdekschepen voor de Haïti
aanse kust tevoorschijn komt,
zouden de operatie vervolgens
snel en simpel kunnen afronden.
Cocaïnehandel
Van een uniform Haïtiaans leger
is overigens geen sprake. De
strijdmacht bestaat meer uit een
los samenwerkingsverband van
allerlei met wapens uitgeruste
groepen: politiemensen, soldaten
en para-militaire knokploegen.
Allen hebben zich geschaard
achter de een of andere com
mandant die hen laat meeprofi
teren van zijn winstgevende co-
caïnetransacties.
Want de drughandel heeft de
Haïtiaanse gewapende machten
geen windeieren gelegd. Al de
cennia lang worden daarmee ka
pitalen verdiend.
Elke politicus die, al is het maar
zeer voorzichtig, probeert aan
deze illegale praktijken van het
leger een einde te maken, is zijn
positie en vaak ook zijn leven
niet meer zeker.
Sommige 'Haïti-watchers' bewe
ren dat drugs een belangrijke
reden zijn waarom er nog nooit
sprake is geweest van enig nor
maal politiek bestuur in dit arme
Caribische land.
Schrikbewind
Behalve in betrokkenheid bij de
drughandel blinkt het Haïtiaan
se leger ook uit in het voeren van
een schrikbewind. Militairen
hebben duizenden Haïtianen op
brute wijze vermoord.
Het bestrijden van .de eigen be
volking is de enige oorlogserva
ring die de militairen hebben.
Daarvoor is een gedisciplineerd
en goed uitgerust militair appa
raat nooit nodig geweest.
Volgens een verslaggever van de
Britse krant The Guardian in
Port-au-Prince begint de opper-
commandant van het-7.000 man
tellende Haïtiaanse leger vaak-
pas rond de middag met zijn
werk en houdt hij er twee uur
tjes later al mee op.
Eén schip
De marine beschikt weliswaar
over onberispelijke uniformen
maar heeft slechts één schip
waarvan de motoren werken. En
van de twee propellervliegtuigen
van de Haïtiaanse luchtmacht
kan er slechts één vliegen.
De zes zeven stuks artillerie
van de landmacht zijn voor het
merendeel verroest. Ze worden
'alleen gebruikt bij ceremonies.
De zes pantservoertuigen, die
jan onze Haagse redactie
Den Haag - Elf van de vij
ustitiële vervolging is ingestel
-uthanasie, gaan vrijuit. De pro
jesloten, op grond van een uitsp
jm van verdere vervolging af t
lelangrijke koerswijziging in h
:ake de euthanasie.
Elke dag vertrekken uit de Amerikaanse marinebasis in Norfolk schepen richting Haïti om iw
deel te nemen aan' de komende invasie. foto
zijn uitgerust met lichte machi
negeweren, kunnen niet allemaal
rijden.
Ook de wijze waarop de Haïti
aanse legerleiding zich voorbe
reidt op een mogelijke invasie
heeft tot weinig bezorgdheid ge
leid in Washington.
Zeker onder Amerikaanse amb
tenaren die niet al te veel geloof
hechten aan de geheime krach
ten waarmee voodoo-priesteis
eventueel de indringers kunnen
bestrijden.
Van de zandzakken en beton
blokken die in de straten van
Van onze correspondent
Mare De Koninck
Washington - Veel Amerikaanse waar
nemers vragen zich af wat president
Clintons meer intieme motieven zijn om,
tegen het dringend advies van zijn poli
tieke vijanden én vrienden in, een inva
sie in Haïti te willen uitvoeren.
De meest gehoorde en simpelste analyse is
dat Clinton zijn politieke aanzien in eigen
land en in de wereld wil oppoetsen en
daartoe de gok neemt dat hij - indien de
gewelddadige actie succesvol verloopt - ach
teraf grote waardering zal krijgen voor zijn
moed, vastberadenheid en visie.
Clinton heeft een dramatische verbetering
van zijn imago nodig nu zijn belangrijkste
binnenlandse beleidsplan, de hervorming
van de gezondheidszorg, een roemloze dood
is gestorven en nu er voor zijn Democratisd-
che Partij de ramp dreigt bij de komende
tussentijdse verkiezingen in november.
Ook de algemene indruk in het buitenland
dat Clinton besluiteloos is, het altijd ieder
een naar de zin wil maken en karakter mist,
zou de president voor eens en voor altijd
willen wegnemen met een 'stoer' optreden in
Haïti.
Tegelijk zou het Amerikaanse staatshoofd
daarmee voorgoed van de verdenking af zijn
dat hij zich, als gevolg van zijn eigen verle
den als militaire dienstontwijker, niet vrij
voelt zijn gezag als opperbevelhebber van de
Amerikaanse krijgsmacht te laten gelden
jegens zijn eigen Pentagón-generaals.
Volgens sommige waarnemers gaan Clintons
motieven nog dieper en wortelen ze in de
onzuivere grond van een gekrenkt gemoed.
'Zijn plotselinge resoluutheid, die geenszins
kenmerkend is voor zijn politieke natuur,
getuigt van een geplaagde, beledigde en
belegerde geest. Bewust of onbewust lijkt er
sprake van revanche die hij wil nemen op-al
die critici die in de afgelopen twee jaar zijn
beleid en zijn persoonlijkheid hebben aange
vallen met de grofste middelen', aldus 'poli
tiek psycholoog' prof. William Franks van de
Universiteit van Texas.
Ook in een commentaar in de New York
Times werd dezer dagen vastgesteld dat
Clinton vanuit een gefrustreerd en veronge
lijkt gemoed toevlucht lijkt te hebben geno
men 'tot de eenzaamheid van de hoogste
verantwoordelijkheid, een eenzaamheid
waarin hij blijkbaar glorie vermoedt'.
Clinton is behalve van 'zakelijke' kritiek in
de serieuze media, al langdurig onafgebro
ken het onderwerp van een haatcampagne,
vooral gevoerd in de talrijke dagelijkse ra
dio-praatshows in de VS.
De meest extreme aantijgingen jegens Clin
ton van seksuele uitspattingen tot zelfs
moord zingen voor een gretig miljoenenpu
bliek in dat circuit dagelijks rond. Waarne
mers hebbep al eerder vastgesteld dat Clin
ton zich getergd voelt door die praktijk.
Pikant tenslotte is de theorie van de Was-
hingtonse psycholoog Jeffrey Waskolski: 'In
diepste wezen wil Clinton met zijn politiek
jegens Haïti zijn dominante echtgenote Hil
lary zijn autoriteit tonen. Clinton is politiek
zwaar gewond geraakt omdat hij tot zijn
spijt zijn vrouw heeft toegestaan een wets
ontwerp voor de gezondheidszorg te maken
waarvan hij van meet af aan wist dat het
kansloos was...'
Port-au-Prince zijn
gaat weinig dreiging uit" Èn ooi
de burgermilities, die momenta
worden getraind, zijn geen toon
beeld van kracht.
Kwestie van uren
De wapens waarmee, zonder
munitie, wordt geoefend
na afloop weer worden ingele
verd. Dus als de Amerikanen
plotsklaps 's nachts binnenval
len kunnen de 'getrainde' bur
gers slechts met blote handen
vechten.
Volgens functionarissen van
Pentagon zal de omvang van de
invasiemacht overwi
zijn. Met dat machtsvertoon
moet worden voorkomen dat ei
onnodig slachtoffers vallen, zo
wel onder de eigen militairen als
onder de Haïtiaanse burgers.
De Amerikaanse minister van
Defgnsie zei gisteren dat de mili
taire operatie hooguit twee da
gen zal duren. „Het zal eerder
een kwestie van uren zijn,"
Perry.
Niets lijkt minder voorspelbaar
dan het gedrag en vooral de
motivatie van de kiezers.
Zelfs het Nationaal Kiezers On
derzoek (NKO) dat al sinds
1967 wordt gehouden heeft de
voorspelbaarheid van verkie
zing op verkiezing niet groter
gemaakt.
Het is 'het raadsel van het stem
hokje', zoals de socioloog Kees
Schuyt ddt noemt in zijn co
lumn in het speciale nummer
van Index.
In dat blad van het Centraal
Bureau voor de Statistiek zijn
de meest recente gegevens over
gedrag en motivatie van de kie
zers bij de Kamerverkiezingen
van 3 mei opgeslagen.
Het raadsel van het stemhokje
wordt ook door dit jongste NKO
niet opgelost. Al blijken uit de
doorlopende NKO's wel trends,
de praktijk leert dat het wijs is
de resultaten van de onderzoe
kingen toch vooral als moment
opnames te zien.
Een al geruime tijd bekende
trend is dat steeds meer kiezers
niet meer uit traditie op een
bepaalde partij stemmen. De
zwevende kiezer, die van de ene
naar de andere partij switcht,
maakt het wetenschappers al
jaren moeilijk. Hij is ongrijp
baar, onvoorspelbaar, zijn mo
tieven vaak raadselachtig.
Waarom bijvoorbeeld wendden
zoveel kiezers zich van het CDA
af? Uit protest tegen het gevoer
de beleid? Vanwege de ver
deeldheid die het CDA uit
straalde? Speelde het einde van
het tijdperk-Lubbers daarin een
rol? Lag het aan Brinkman?
Is hier sprake van de effecten
van de secularisatie op de par
tijkeuze? Hebben zij zich defini
tief aangesloten bij het leger
van zwevende kiezers of namen
ze slechts tijdelijk afstand? Op
dit soort vragen geeft het recen
te NKO geen eenduidige ant
woorden.
Interessant zijn in dit verband
wel de resultaten van het on
derzoek naar de vraag of geloof
voor politiek nog steeds een
goede wegwijzer is.
Dat vooral kiezers die hun stem
aan het CDA gaven die vraag
bevestigend beantwoorden, is
niet verwonderlijk. Dat dat bin
nen die groep het sterkst geldt
voor de gereformeerden (zeg
maar de oud-AR'ers) en het
minst voor de katholieken (de
oud-KVP'ers) verbaast even
min, want is van alle tijden.
Weliswaar gaven katholieken
en protestanten minder dan
voorheen hun stem aan een
christelijke partij, maar in de
beleving en het stemgedrag van
velen komt de band tussen reli
gie en politiek toch nog altijd
sterk tot uitdrukking.
Tegelijkertijd echter blijkt uit
het onderzoek dat de 'binnen-
wereldlijke oriëntatie' onder de
kiezers dominanter is dan de
buitenwereldlijke, christelijke
oriëntatie.
Het NKO verstaat onder die
binnenwereldlijke levensbe
schouwing de opvatting dat de
zin van het leven niet gelegen is
in het bestaan van een god,
maar dat zij voortkomt uit de
mens zelf.
Vooral vrouwen en lager opge
leiden onderschrijven die mens
gerichte oriëntatie, die overi
gens in alle leeftijdscategorieën
in dezelfde mate vertegenwoor
digd is. Per partij gezien, zijn
stemmers op de ouderenpartijen
het meest binnenwerelds.
Opmerkelijk omdat vele com-
mentaroren van de verkiezings
uitslag ervan uitgingen dat de
ouderenpartijen hun stemmen
vooral van het CDA hebben
weggehaald. Een verklaring
daarvoor lag voor de hand: de
victorie van de ouderenpartijen
begon in Eindhoven.
Het NKO geeft overigens hier
over geen uitsluitsel. Het profiel
van de kiezer op een van de
ouderenpartijen doet dat even
min. Die kiezer is tussen 55 en
74 jaar, heeft een lage opleiding
en een laag huishoudinkomen
(één op de drie moet rondkomen
van een gezinsinkomen van
21.000 gulden per jaar).
Het kiezersbestand van de
ouderenpartijen wordt geken
merkt door een 'dubbele' le
vensopvatting. Enerzijds ver
klaren de meeste kiezers zich
christelijk gëorienteerd, ander
zijds hebben ze een duidelijke
binnenwereldlijke oriëntatie.
In het vraagstuk van euthanasie
denken ze ruimer dan het CDA:
ze zijn voor toepassen van
euthanasie door een arts als een
patient daarom vraagt.
Ook in hun opvatting over het
toelaten van buitenlanders wij
ken ze significant af van de
CDA-opvattingen. Het electo
raat van het AOV is niet erg
geporteerd voor het toelaten
van buitenlanders, is voorstan
der van een stringenter toela
tingsbeleid voor politieke
vluchtelingen en is maar in ge
ringe mate bereid de financiële
lasten van het asielbeleid mee te
dragen.
Het NKO bevestigt de bevindin
gen van het Sociaal Cultureel
Planbureau (SCP) dat indivi
dualisme en secularisering de
samenleving steeds meer ken
merken.
Maar anders dan het SCP stelt
het NKO vast dat cynische op
vattingen over de politiek
'hoogtij vieren'. Het SCP heeft
echter op dit punt gedegener
werk afgeleverd dan het NKO,
dat zijn conclusie baseert op
een nogal maggr onderzoekje.
Het NKO legde drie negatief
geformuleerde stellingen over
doen en laten van politici voor:
politici beloven tegen beter we
ten in meer dan ze kunnen
waarmaken,' ministers en
staatssecretarissen zijn vooral
op hun eigen belang uit en ka
merlid word je eerder door je
politieke vrienden dan door je
bekwaamheden.
Het SCO wisselde negatieve
stellingen af met vragen naar de
interesse van mensen in politiek
en hun oordeel over mogelijkhe
den om invloed uit te oefenen
op de politiek. Daarenboven
vroeg het ook naar waardering
van kiezers van de invloed van
bewindslieden, politieke par
tijen, ambtenaren, organisaties,
media en kiezers zelf op belang
rijke beslissingen in Nederland.
Alleen al vanwege de gebruikte
methode valt meer waarde te
hechten aan de conclusie van
het SCP dat de politieke inte
resse eerder toe- dan afneemt
en politieke onmachtgevoelens
en cynische opvattingen over
politici niet wijder verbreid ra
ken.
Terecht waarschuwt het SCP
dat twijfel aan de robuustheid
van metingen zeker op zijn
plaats is. „Daarbij komt dat
allerlei formuleringen die ge
bruikt worden om politieke ver
vreemding, cynisme of wan
trouwen te meten, wel erg grof
zijn en voor verschillende men
sen verschillende betekenissen
kunnen hebben."
Dat is zeker het geval met de
stelling van het NKO dat minis
ters en staatssecretarissen voor
al op hun eigen belang uit zijn.
Van alle ondervraagden is 37
procent het daarmee eens.
Zeggen ze daarmee dat minis
ters en staatssecretarissen niet
veel geven om wat de mensen
denken of weinig begrip hebben
voor wat onder mensen leeft.
Zo ja, dan is dat een andere
categorie dan wanneer met het
onderschrijven van die stelling
kort en goed wordt gezegd dat
politici zakkenvullers zijn.
Over de eerste opvatting valt
nog met enige zin te praten. De
andere bestrijden, is al zolang
,er professionele politici be
staan, vechten tegen de bier
kaai. Politici zijn niet per defi
nitie betere mensen dan ande
ren.
Soms - lang niet in alle c-
- leidt het politieke leven tot
betere maatschappelijke moge
lijkheden, tot mooie banen
Meestal verdiend, soms ten on
rechte, gezien de geleverde
prestaties.
Maar het is een karikatuur om
alle politici af te schilderen ais
jagers op het eigenbelang.
Minister Sorgdrager van Justitie
jeeft de stap gisteren bekend
«emaakt. Zij heeft zich achter
let standpunt- van de procu-
eurs-generaal gesteld. Kern van
lit standpunt is, dat het
voortaan niet meer relevant is
bij de beoordeling van de straf-
jaarheid van een arts die eutha
nasie heeft gepleegd, of de pa-
jënt toen in de stervensfase ver
leerde. Ook de oorzaak van het
üjden van de patiënt - een li
chamelijke of psychische oor
zaak - zegt niets over de straf
baarheid van de betrokken arts.
Dit is een belangrijke koerswij
ziging in het vervolgingsbeleid
wegens euthanasie. Het vorige
kabinet heeft er altijd strikt aan
astgehouden, dat een arts die
luthanasie pleegt, alleen een ge
laagd beroep op 'noodtoestand'
kan doen - zodat hij vrijuit
gaat - wanneer het overlijden
van depatiënt al aanstaande
toen de euthanasie werd
toegepast. Het vorige kabinet
sloot niet uit dat een arts die
euthanasie toepast bij een pa
tiënt die 'psychisch lijdt, vrijuit
kan gaan. Het eiste daarbij ech
ter wel, dat de arts twee colle
ga's zou raadplegen.
De Hoge Raad heeft zich in juni
geb
wa
bij
een
wa
De
spr
vrij
vro
Ho
dat
col
De
se""
op
Van onze verslaggever
Tilburg - De Unie KBO, de groo
Nederland, heeft zich in een brand
beklaagd over de stijgende kosten
„We ontvangen veel signalen
van oudere echtparen met een
netto-inkomen van iets meer dan
1750 gulden per maand, die aan
geven dat gezinsverzorging voor
hen onbetaalbaar dreigt te wor
den", aldus het bestuur van de
Unie KBO. „Berekeningen tonen'
aan dat zij soms tussen de 1000
en 2000 gulden per jaar meer
moeten betalen dan voor juni
1994."
Het bestuur stelt dat de nieuwe
regeling van de bijdragen voor
de thuiszorg leidt tot een aan-
ER IS TOCH nog hoop voor Europees
Sroek dat zijn verblijf in Brussel
stroom van aanzwellende geluiden ir
vallen, verzekerde minister van Bu
p'erj° (D66) gisteren dat voor het p
J"P.2er Yan den Broek dè Nederlan
blijft de lijn", aldus Van Mierlo.
inhoudelijk had Van Mierlo noch nie
heden te melden om Van den Bro
herhaalde het Nederlandse standpur
wezen voorzitter Santer van de Europ
heeft meegedeeld. Nederland wil V.
Post ais commissaris voor Buitenlan
teuiile niet wordt uitgehold,
cruciaal is natuurlijk wat het kabin
ondreis langs de Europese hoofdste
Post van Van den Broek toch wordt 1
oat was evenmin nieuws, liet Var
oestaan. Nederland strijdt alleen voo
hetzelfde gewicht' behoudt. De kaï
yemorreld is zeer groot al was het m
aa°'ie1 |anta' commissarissen verdee
antal Euro-commissarissen van 17
e toetreden tot de Europese Unie
■weden en Finland.
a" Mierlo wilde op die 'als-dan'-si
Prak slechts de hoop uit dat Santer
pol 's een "^spraak uit de vriendel
d wereld van leed en verdriet acl
risn^ on9ëtwijfeld aan het denken
ann woorden niets anders dar
s»r^re re9®r'n9scentra overlaat of
- do m.et huidi9e takenpakket nc
ein/i en. uit Brussel geven wat dat
hn^e^er. aa' voor Van den Broek.
vs!oP ule n Mierlo Van den Broek
alse hoop was.
