'Toneel niet meer op eerste
plaats'
'Het publiek weet wel wat kwaliteit is'
Wat is er
te doen
D2
DE STEM
GIDS
Muziek
Dans
Chris Nietvelt speelt twee hoofdrollen bij Het Zuidelijk Toneel
Jacques Senf en Jan van Waveren, de mammoeten van de podiumkunst
lüir ^ecla
lEPTEMBER 1994
•mas Bernhard, regie p.
Ijards; Goldberg vnri
George Tabori, regie
[Nieuw Amsterdam: Zeo
vaarwel van Reinai?
nas, regie Felix deRoov r„dD
1 1936 naar Prosper Merimf
[e Robert Stan; El CimaJ?'
I Hans Magnus Enzensbere,
OaS?,2r
tams
jams toneel in Nederland
Idt gespeeld door De Tijd
lergang van de Titanic yd
Tensberger, regie Lucas Van
Jvost; De sprookjes Va'
Imm, regie Vandervost
\tha van Marguerite Du»,
Be Johan Van Assche.
[uwe Maandag Compaq.
Weill van Lars Noren, rM„'
Ik Perceval; Zwak sterk van
In-Marie Piemme, regie Phi
T>e Sireuil; Vrijen met diem
kt en regie Stany Crets.
later De Korre: De Rafaèh
1 Flip Vanluchne, regie Bob
Moor; Legendes Flamandes
J Charles de Coster, solo Boh
I Moor.
later Antigone: Bouwmeester
Iness van Ibsen, regie Ignace
rnelissen.
later Theater: Een heel leven
leen uur. Of twee van August
linberg, regie Jappe Claes-
h gemeenschap van schurken
Ir Kafka, regie Jappe Claes en
I Dehert.
i. vrije producenten komen met
De droom van een handels-
kiger naar Arthur Miller, Dag
temde man van Robert Long.
1 kip die over de soep vloog
Ir Franz Pointl; Oleanna van
livid Mamet, De woonboot van
|tye van der Heyden en Het
gboek van Anne Frank.
[er terugwinnen. Als je als
[urgdirectie goed ingeburgerd
T een plaats, kun je echter
bn wat jouw publiek wil."
fellige ambiance, een gemoede-
Jtvangst, een leuk theatercafé
1 goede parkeergelegenheid
[logeman even belangrijk als
llle voorstellingen. „Wat dat
■kan een schouwburg in een
|laats extra meerwaarde heb-
omdat je als directeur aan-
bar bent. Ik heb graag dat de
tegen me zeggen als het niks
Pbeter dan dat het zich tijdens
rrstelling onrustig gaat zitten
n. Dat werkt als een olievlek,
«iet gemerkt bij De vrouw van
Rer waarbij het publiek alleen
Igitte Kaandorp was gekomen.
I daar met compleet andere
Itingen dan werden ingelost.
Ide een negatieve spanning die
Ir in de hand te houden was, er
llfs hardop kritiek geleverd.
In dat het Brabantse publiek
Ider direct reageert; dat kan ik
l beoordelen."
In heeft zo zijn eigen verwach-
Iroon en dat is nu eenmaal een
Irsbare factor", stelt Hogeman.
1 optreden van Youp van 't Hek
Idwijk liep een bekende Neder-
lemand van wie je het niet zou
Iten, al na een kwartier weg.
1 gechoqueerd. Een ontwikkeld
weet wat er in de wereld te
Maar hij had een bepaald
in Youp dat niet meer klopte,
lij hem al een paar jaar niet
d gezien."
lorrestijn raakte een keer com-
n de kook door het hinderlijke
'an een grote, dikke man op de
j, die op de verkeerde momen-
hte en applaudiseerde. Ook
teeuw is daar heel gevoelig
Iet dankbaarste publiek zijn
n tijdens een kindervoorstel-
kunnen nog helemaal opgaan
voorstelling, zich volledig af-
en ademloos geboeid zijn. Die
ok feilloos aan te geven wat ze
leuk hebben gevonden."
man (Etten-Leur)
FOTO DE STEM/ BEN STEFFEN
VRIJDAG 16 SEPTEMBER 1994
%y Fair Lady' - 8, 9 en 10 dec. in
Roosendaal, 23t/m28 maart in Breda
The Sound of Motown' - 8 en 9 nov. in
Ijerqen op Zoom, 22 en 23 nov., 4 en 5
|febr in Etten-Leur, 3 en 4 maart in
•Roosendaal, 5 t/m 8 april in Breda
-'tVillelre - de Musical' -- 7 en 8 maart in
.[•ten-Leur, 18 maart in Terneuzen, 25 t/m
j p april in Breda
•Happy days are here again' - 11 okt. in
oosterhout, 15 okt. in Terneuzen, 18 mei
iio Bergen op Zoom
[peking Opera - 28 sept, in Roosendaal,
SU okt. m Terneuzen, 20 okt. in Bergen op
Kon. Ballet van Vlaanderen; musical
'Chess' - 2 en 3 nov. in Roosendaal
Kon. Filharmonisch Orkest van Vlaan
deren speelt Prokoviev - 11 maart in
Roosendaal
«Hoofdstad Operette: 'Die Lustige Wit-
1 me' - 3 en 4 nov. in Terneuzen, 22 nov. in
Sergen op Zoom, 12 jan. in Oosterhout, 3
'er 4 febr in Roosendaal, 31 maart in
ireda, 20 mei in Etten-Leur
itionale Reisopera: 'Faust' - 11 maart
Breda
iera Zuid: 'L'Elisir d'Amore' - 21 mei
1 Breda
ilinka Koor - 17 dec. in Bergen op
toom, 22 dec. in Terneuzen
Opera Krakow: 'Carmen' - 21 maart in
Terneuzen, 14 april in Bergen op Zoom
De Ereprijs: 'Saint Louis Blues' - 24 en
25 maart in Breda
Cosmic Illusion: Cambodia (the musical)
6 april in Breda, 11 april in Roosendaal,
02 april in Oosterhout
Rlrkest Nieuw Ensemble: War Play - 13
smei in Breda
Orkater: 'Relapsus' - 28 maart in Breda
.Musical 'De Man van La Mancha' - 23
febr. in Roosendaal, 20 april in Etten-Leur,
en 6 mei in Bergen op Zoom
Fadaiko Ichiro -- 14 maart in Roosen-
laa 14 april in Breda, 18 apnl in Terneu-
:udio Laren: 'Vuur, lucht en aarde' -
okt. in Breda
isterdamse Bach Solisten - 21 maart
Breda
let Brabants Orkest: 'War Reguiem' -
mei in Breda
San Vayne - 9 dec. in Oosterhout, 18
febr in Terneuzen, 1 april in Roosendaal
ima la Musica - 17 dec. in Oosterhout,
8 dec. in Etten-Leur, 4 jan. in Roosendaal
van Zweden en Aldert Vermeulen
4 maart in Oosterhout
looting Party - 11 maart in Terneuzen,
IS maart in Oosterhout
leans V - 28 en 29 april in Bergen op
Zoom, 9 en 10 mei in Oosterhout
Chris Hinze - 6 apnl in Roosendaal, 7
epr in Bergen op Zoom, 8 april in Ooster-
hout, 9 aoril in Etten-Leur
Willem Nijholt als Cole Porter: 'You're
the Top' - 8 apnl in Etten-Leur, 20 april in
lendaal, 26 april in Oosterhout, 8 mei
18 mei in Terneuzen
itermezzo Group: 'Still Crazy' - 9
.maat in Etten-Leur, 20 mei in Breda
Astrid Seriese -13 okt. in Breda
Bans Visser Friends en Marian Rolle
to 15 dec. in Breda, 23 dec. in Terneuzen,
111 maart in Bergen op Zoom, 30 maart in
ttten-leur
Wlarjorie Barnes Trio - 27 maart in
ï'coa 1 april in Oosterhout
Karin Bloemen, Adelheid Roosen, Leo-
jiie Jansen e.a.: 'Niet gesnoeid' - 9 febr
to Roosendaal, 14 april in Breda
Karin Bloemen: 'La Bloemen' - 17 sept,
to Bergen op Zoom, 20 okt. in Oosterhout,
okt in Etten-Leur, 13 dec in Terneuzen
Groot Niet Te Vermijden Dans/Show
Orkest --15 dec. in Etten-Leur, 22 april in
Sergen op Zoom, 5 en 6 mei in Breda
(lob de Nijs: 'De duvel is oud' - 15
tort -n Etten-Leur, 15 mei in Breda
Bootleg Beatles - 29 sept, in Etten-leur,
i'5okt in Roosendaal
Golden Earring: 'Unplugged 2' - 1 dec.
Etten-leur, 28 dec. in Roosendaal, 3 jan.
Bergen op Zoom, 24 april in Breda, 25
topnl m Terneuzen
Eiuido Belcanto - 14 okt. in Terneuzen,
9 jan in Etten-Leur, 20 jan. in Bergen op
oom
|an Akkerman - 13 okt. in Etten-Leur, 28
pkt in Oosterhout, 19 nov. in Roosendaal
Madeline Bell -- 15 nov. in Oosterhout,
|17 nov. in Bergen op Zoom
Rosenberg Trio -- 19 nov. in Bergen op
loom, 21 jan. in Etten-Leur, 28 jan. in
iterhout
irjolijn Touw -- 6 jan. in Roosendaal
[3 jan. in Bergen op Zoom, 4 febr. in
1 iterhout
Ifiii
(18
i
Chris Nietvelt: „In Amsterdam wisten ze niet wat ze hoorden.
Dat ik twaalf jaar lang op een nonnenschool had gezeten, een
echte meisjesschool. De Orde van het Heilig Graf.
FOTO KLAAS KOPPE
Door Arnold Verplancke
De Vlaamse actrice Chris
Nietvelt (32) speelt komend
seizoen twee hoofdrollen bij
Het Zuidelijk Toneel. Sara in
het drieënhalf uur durende
Rijkemanshuis van Eugene
O'Neill en Blanche in De
tramlijn die begeerte heet van
Tennessee Williams. Met een
groot feest h'eeft ze afscheid
genomen van Amsterdam en
de gelijknamige toneelgroep
daar. Ze werkt voortaan in
Eindhoven en woont weer in
haar geliefde Antwerpen.
Zeker sinds haar onvergetelijke
Lulu in 1989 behoort ze tot de
sterren van een nieuwe toneelge
neratie. Haar natuurlijke spel en
tekstbehandeling vallen op.
Haar geheim? Ze formuleert het
een paar keer in het gesprek,
namelijk als Dora van der Groen
ter sprake komt, van wie ze de
eerste jaren in haar toneeloplei
ding les kreeg.
Chris Nietvelt: „Dora wil dat
mensen hun persoonlijkheid be
waren, dat is hun kracht op het
toneel. Ze maakt je ervan be
wust hoe je, ieder voor zich, met
je toneelpersonages moet om
gaan. Haar rode draad is: een
oprechte manier van spelen. Ge
voelens moet je op een authen
tieke manier naar buiten bren
gen."
Ze probeert de ultieme acteer-
ervaring die ze tijdens de oplei
ding onderging en die haar nog
steeds leidt, in woorden te van
gen, gezeten in een ouderwetse
thee- en taartjeszaak in Antwer
pen; roze kleedjes op de tafels,
koperen lampjes aan de wanden.
Dit burgermansdecor steekt
schril af tegen het harde, kale,
maar enerverende Rijkemans
huis waarin ze de komende
maanden avond aan avond staat.
Het sluit wel aan bij het Turn
hout waar ze haar jeugd door
bracht.
Schooluniform
Ze lacht er zelf om: „In Amster
dam wisten ze niet wat ze hoor
den. Dat ik twaalf jaar lang op
een nonnenschool had gezeten,
een echte meisjesschool. De Orde
van het Heilig Graf. Met een
streng schooluniform, een grijze
rok, een blauw wollen twinsetje.
En toch ben ik er heel gelukkig
geweest. Ik vond het volkomen
normaal, ook nog toen ik acht
tien was, dat we op de speel
plaats rijen moesten vormen
voordat we naar binnen moch
ten. Ja, een ijzeren discipline,
maar dat heb ik nooit zo erva
ren. Het was een goede school.
Ik zou mijn kinderen er zo naar
toesturen."
Via 'begeesterde' docenten
kwam ze met toneelvoorstellin
gen in aanraking. Ze wist niet
eens dat er scholen voor beston
den, maar dacht dat het beroep
van vader op zoon over ging,
zoals bij acrobaten. Ook haar
familie vond het aanvankelijk
maar een rare wereld 'waarin
iedereen het met iedereen doet'.
Via een omweg en de toneelop
leiding van het Conservatorium
in Antwerpen, belandde ze tien
jaar geleden toch op het profes
sionele podium.
„En daarna is alles heel goed
gegaan. Veel geluk, een dosis
talent, de juiste mensen, de juis
te plaatsen," zo simpel vat ze
haar carrière samen. Die is te
uitgebreid om op te sommen.
Met als mijlpalen wellicht de
omstreden Hamletmachine ne
gen jaar geleden bij Het Zuide
lijk Toneel, een gedenkwaardige
Macbeth en de al gememoreerde
Lulu beide in de regie van Ivo
van Hove, Andromache, Penthe-
silea en belangrijke montage
voorstellingen bij Gerardjan
Rijnders in Amsterdam.
Naaktscène
Over Sara, haar nieuwe persona
ge in Rijkemanshuis, zegt ze dat
die zoveel om haar man geeft dat
ze héél ver gaat om hem voor
zich te behouden. „Ze is bereid
zichzelf weg te cijferen, uit op
rechte liefde. Natuurlijk is ze
hebzuchtig. Maar aan het eind
wil ze hem echt uit liefde opge
ven, liever dan hem krankzinnig
te laten worden."
Er zit een hevige naaktscène in
de voorstelling. Nu is Chris Niet
velt op het toneel wel vaker uit
de kleren gegaan, maar hier pas
seert ze een grens. „Natuurlijk is
het echt gênant. Maar het is toch
evident waar die scène voor
staat! De man van Sara wil
vlees, lust, geilheid. Zij geeft
hem dat alles uit liefde, om haar
man te hebben en te houden.
Toen Ivo (de regisseur) er mee
kwam, dacht ik: moet dat echt?
Maar nu zou ik niet meer weten
hoe het anders moet. Het is vlees
dat op vlees slaat; aan alle gêne
voorbij. In het begin van de
repetities had ik er wel moeite
mee, omdat er nog een basis van
onderling vertrouwen moest
groeien met de tegenspeler, met
Warre Borgmans. Nu niet meer.
Dat er publiek bij zit, maakt me
niet uit. Waar ik wel tegenop zag
was de eerste keer dat mijn
vriend de scène zou zien tijdens
een repetitie. Hij is de enige die
weet wat wel en niet bij mij
persoonlijk hoort. Hij kan zeg
gen: dat doe je bij mij in bed
ook. Maar hij reageerde heel
goed. Hij ging naar Warre toe en
zei heel vriendelijk: ik ben ja
loers op je."
Brieven
Over de functie van toneel doet
ze niet hoogdravend. „Toneel
kan de wereld niet verbeteren.
Dat is te hoog gegrepen. Maar
als iemand na een week zegt: dat
heeft nog lang in mijn kop geze
ten, dan is dat een functie. Ik
krijg ook wel eens brieven van
mensen die na de voorstelling
een besluit hebben genomen het
aan- of uit te maken met een
vriend. Soms is de functie ge
woon, zoals bij een blijspel, de
mensen een goed avondje-uit te
bezorgen. En bij de montage
voorstellingen van Gerardjan
Rijnders is het de mensen te
laten zien en horen wat er echt
gebeurt in de werkelijkheid.
Sommige teksten zijn lettèrlijk
opgetekend in de tram of op
straat."
Op de vraag naar het verschil
tussen de regisseurs Ivo en Ger
ardjan weet ze bijna niet waar ze
moet beginnen, zo'n wereld van
verschil ervaart ze. „Ivo kan heel
goed nuances in tekst en in emo
ties aangeven. Hij apprecieert
dezelfde authenticiteit in gevoe
lens die wij hebben geleerd. Ger
ardjan is met heel iets anders
bezig. Die staat veel meer in het
Amsterdamse leven, in een heel
andere wereld. Ivo is heel rustig,
die houdt van zijn huis, zijn
vriend, vakantie, een goed boek.
Gerardjan volgt alles, muziek,
beeldende kunst, dans, film, de
technische kant van het theater.
Hij heeft geen privé-leven. Ivo
gelooft in vrede en geluk. Ger
ardjan houdt zich bezig met de
keiharde realiteit, heeft een cy
nisch wereldbeeld, de zwarte
kanten van het leven intrigeren
hem."
Kinderen
Waar plaatst ze zich zelf tussen
die twee?
Ontspannen lachend: „Ik geloof
in vrede en geluk, net als Ivo. In
Amsterdam ben ik in aanraking
gekomen met alle mogelijke ex
tremiteiten, ik schrik van niks
meer, ik heb ook wel begrip voor
Gerardjan. Maar mijn wereld is
kleiner: huisje, boompje, beestje.
Ik geloof geluk te kunnen vinden
in het leven."
Haar toekomstbeeld: „Kinderen.
Ik wil de komende jaren graag
kinderen. Het toneel is voor mij
niet meer zo belangrijk als tien
jaar geleden. Het komt niet meer
op de eerste plaats."
Na het gesprek loopt ze het
toevallig wat druilerige Antwer
pen in, op weg naar het huis dat
ze net heeft gekocht en gaat
opknappen. En toch loopt daar
ook Lady Macbeth en Lulu en
Penthesilea en Sara. En ik be
twijfel of het waar is wat ze zegt:
„Ach, dat heeft iedereen in es
sentie in ziek.."
'Rijkemanhuis' van Het Zuidelijk
Toneel is te zien in Stadsschouw
burg Eindhoven (14, 16, 17 septem
ber en 19 november), Schouwburg
Tilburg (21 september!. De Maagd
in Bergen op Zoom (12 oktober) en
De Kring in Roosendaal (13 okto
ber).
plet van de Staatsopera van Tatar-
wn: 'La Bayardère' - 17, 18 en 19
maart r Breda, 8 april in Bergen op Zoom
tonny Janssen danst - 15 febr. in
Üosterbout, 14 maart in Terneuzen, 17
pit in Roosendaal, 26 maart in Breda
Keflex -14 dec. in Etten-Leur, 30 maart in
Breda
(ton. Ballet van Vlaanderen: 'La Fille
I Gardèe' -13 april in Breda
8 Reixido en Arthur Rosenfeld - 20
21 april in Breda
•husaku Takeuchi - 6 april in Ooster-
jout, 28 april in Breda
•iazzex - 28 jan. in Bergen op Zoom, 7
P' in Roosendaal, 11 maart in Ooster-
E"2 mei in Breda
Steel Gotcha - 17 mei in Breda
'De reis 2' -16 mei in Roosendaal, 9
"herdamse Dansgroep - 2 dec. in
isterhout, 19 jan in Terneuzen
Todans: 'Messiah' - 30 dec. in Bergen
fPZoom, '4 jan. in Roosendaal, 27 jan. in
Wrhout, 9 febr Etten-Leur
™i«oristisch Danstheater -- 2 febr. in
Bosterhout, 26 maart in Etten-Leur
j™rgot Nies - 14 maart in Breda
p'ina Holla -16 maart in Breda
Door onze redacteur
Camiel Hamans
Nederland theaterland is als
het landschap. Overal dezelf
de groene weiden, doorsne
den door dezelfde slootjes en
afgezet met dezelfde hekjes,
allemaal geschilderd in het
zelfde boerengroen. Gelijk
vormig en eentonig.
Wie naar de jaarprogramma's
van de schouwburgen, concert
zalen en kamermuziekkringen
kijkt, begrijpt iets van dit ver
wijt. Overal My Fair Lady met
Paul van Vliet, The Sound of
Motown, The Rosenberg Trio,
Tineke Schouten, Marjolijn
Touw, De Berini's, Het Dagboek
van Anne Frank, Vera Beths,
Anner Bijlsma, Jürgen Kus-
smaul, Youp van 't Hek, Ronald
Brautigam. La Bayadere, Shura
Cherkassky, Viersen zusjes en
Jordans Van Doeselaar. Of het
publiek nu woont in Leiden, De
venter of Tilburg, het wordt gro
tendeels verlokt door dezelfde
namen.
Het komt door het monopolie
van een paar grote impresario's,
fluisteren de critici. Die pro
grammeren in feite, niet de
plaatselijke directeur of het ge
meentelijk cultureel advies
lichaam. De beschuldigende vin
gers wijzen vooral in de richting
van Jacques Senf en Jan van
Waveren, twee bij voorkeur tus
sen de coulissen opererende gi
ganten. Op de achtergrond blij
vende, zelden gefotografeerde
zwijgzame machten. De een spe
cialist op het gebied van theater,
de ander met zijn Nederlands
Impresariaat moloch in de ka
mermuziek. Beiden zijn niet dol
op publiciteit, alsof het klopt dat
zij als wijlen prof. Romme bui
ten de schijnwerpers en in het
geheim aan de touwtjes trekken.
Jacques Senf Partners houden
kantoor in een statig patriciër-
spand in de schaduw van de
rustieke dorpskerk te Maasland,
op een steenworp van de A20
tussen Rotterdam en Hoek van
Holland. Van Waveren en zijn
dames kijken uit op het Amster
damse Stedelijk Museum. Bij
Senf is het een en al efficiency
dat blinkt, het Nederlands Im
presariaat straalt chaos en gezel
ligheid uit. Lege karnemelkkar-
tonnetjes, rommelige stapels pa
pier en een hond, genaamd me
neer De Bruin, die aan de tele
foondraden knabbelt. Toch zijn
er overeenkomsten. Beiden, Senf
en Van Waveren, lijken eerder
zakenlui dan kardinalen van
kunst en cultuur.
Golden Earrings
Jacques Senf, die grappend van
zichzelf zegt bijna de lagere
school afgemaakt te hebben,
heeft vrijwel zijn hele leven
doorgebracht tussen de arties
ten. Op zijn 16e vertegenwoor
digde hij 20 bandjes, nu op zijn
48e biedt hij jaarlijks 60 theater
producties aan. Zijn eerste grote
klapper was het managment van
de Golden Earrings. Van Wave
ren komt uit de bollen. Eerst als
handelsreiziger, daarna met een
eigen weinig succesvolle firma in
Frankrijk. Na nog een tijd in de
luchtbevrachting gezeten te heb
ben en zelfs een eigen lucht
vaartmaatschappijtje gehad te
hebben, kwam hij in 1969 bij het
zieltogende Nederlands Impresa
riaat.
Van Waveren verzon de formule
van de koffieconcerten, een uit
gelezen mogelijkheid om nieuw
publiek te trekken en om Neder-
lans talent en ensembles aan
werk te helpen. Heel Nederland
heeft nu zijn eigen series. Vaak
met inbreng en financiële steun
van het Nederlands Impresariaat
geprogrammeerd. Nu hij op het
punt staat zijn impresariaat aan
de hem assisterende dames over
te dragen - vorig jaar is hij 65
geworden - bemiddelt hij bij
2000 concerten. Een kwart daar
van bestaat uit zondagochtend
en zondagmiddagconcerten, de
sherryseries. De formule is sim
pel: minstens 2/3 van het hono
rarium van de optredenden moet
door de organisator zelf opge
bracht worden. Het restant
draagt het impresariaat als sub
sidie bij.
Verwijten
Commerciële collegae is die
staatssteun een doorn in het oog.
Van Waveren doet hun op die
manier oneerlijke concurrentie
aan. Temidden van zijn paperas
sen, glimlacht de goedmoedige
reus vermoeid op de verwijten.
Hij heeft eigenlijk geen zin meer
om te reageren. Liever decla
meert hij nog een keer zijn ver
taling van Rilkes Herbsttag.
Maar als het dan moet. Zijn
opdracht is het Nederlands pro
duct kwantitatief en kwalitatief
te stimuleren en het Nederlandse
kunstenaars mogelijk te maken
een eerlijke boterham te verdie
nen met hun werk.
Dat laatste lukt nog nauwelijks,
zelfs niet met subsidie. De ar
tiesten worden voor hun optre
dens door zijn steun weliswaar
beter gehonoreerd, maar er zijn
nog altijd te weinig concerten
om van kamermuziek in Neder
land te kunnen bestaan. En wat
die oneigenlijke concurrentie be
treft, twee dingen - 'ik ben nog
van de generatie van Den Uyl' -
de organisatoren kunnen zich
door die rijksbijdrage hogere
kwaliteit permitteren, daardoor
komt er meer publiek en rinkelt
de kassa luider. De kamermu-
ziekkring kan zodoende meer
concerten programmeren of zelfs
de artiesten van collegae een
hogere gage beiden.
En zijn die commerciële impre
sariaten nu werklijk geïnteres
seerd in podiumbeurten in de
winterse ochtendschemering van
Acherafklapperadeel en Bom
melskont?
Jan van Waveren: „Daar blijkt
niets van. Zij mikken op grote
namen die ze zo duur mogelijk
aan de man proberen te brengen.
Hun doel is nooit kwantiteit. Wij
hebben een boek vol musici en
ensembles die we vertegenwoor
digen, vaak niet eens exclusief.
Wij hebben 1500 ingeschreven
muzikanten en we doen 6000
verschillende uitbetalingen per
jaar. Zij hebben een handjevol
artiesten en die proberen ze voor
zoveel mogelijk geld een paar
keer te plaatsen. Zij spreken
over topartiesten, alsof er in de
muziekwereld ook zo iets als
Topdrop is. Wij moeten om geen
verlies te lijden minstens 150
concerten 'a raison van gemid
deld zes en een half duizend
gulden per medewerker omzet
ten. Een puur commercieel colle
ga haalt zijn neus 'op voor zo'n
doorsnee gage. Voor zijn percen
tage is dat niet interessant."
Vervijfvoudigd
„Ik durf de stelling aan dat de
Nederlandse muziekwereld er
alleen maar beter van geworden
is dat wij met subsidie kunnen
werken. Niet alleen is de werk
gelegenheid enorm toegenomen -
en daardoor ook voor door ons
niet vertegenwoordigde kunste
naars -, zijn de honoraria rede
lijker geworden - ook voor wie
niet met ons wil werken - maar
is het aantal impresario's ver
vijfvoudigd. Toen ik begon wa
ren er vijf, nu 25. In feite profi
teren ze van ons werk."
„En dat we een monopolie heb
ben, bestrijd ik ook. Ik bepaal
niet wie ergens optreedt. Voor de
subsidieregelingen is een heel se
lectiecircus met onafhankelijke
deskundigen Ingesteld en de
plaatselijke kamermuziekkring
kiest zelf uit het aanbod. Dat
van ons en van anderen. Natuur
lijk denken we mee, want we
kennen de markt en we zullen
altijd adviseren niet tegen de
reactie van het publiek in te
programmeren. Dus niet alleen
modern idioom, dat kan alleen in
De IJsbreker. En we hebben be
reikt dat door de verbreding van
de markt en het publiek het
besef van kwaliteit gestegen is,
bij de programmeurs, zowel als
bij het publiek.
Kon 25 jaar geleden het neefje
van de plaatselijke wethouder
nog ongestraft een stukje mee-
blazen, nu is dat over. Het pu
bliek weet wat kwaliteit is. In
den beginne waren de podia
woest en ledig. Toen kwam het
Nederlands Impresariaat en
werd het druk in de kleedka
mers. Als wij er nu mee zouden
moeten stoppen, valt er geen
stilte meer. De kamermuziek in
Nederland is nu een draak. Hak
je een kop af, komen er zeven
bij."
Tevreden
Wie de moeite neemt een paar
plaatselijke programmeurs te
vragen naar hun ervaringen,
hoort hetzelfde. Niets dan prij
zende woorden, geen gemor over
monopoliepositie en dergelijke.
Het Bredase bureau cultuur, een
van de instellingen achter het
regionale kamermuziekaanbod,
is zeer tevreden. In Bergen op
Zoom een zelfde geluid. Luud
Heek, directeur van de schouw
burg De Maagd die tot voor een
paar jaar ook de kamermuziek
organiseerde, heeft nimmer pro
blemen of pressie ondervonden.
„Er zijn plaatsen waar Van Wa
veren gevraagd een hele serie
koffieconcerten te programme
ren en dan moet je niet zeuren,
als de musici bijna allemaal uit
zijn stal komen", stelt Heek.
„Een goede directeur vraagt
echter om suggesties en voorstel
len. Daaruit stelt hij zijn eigen
palet samen. Dat de kleuren
daarvan niet volstrekt anders
zijn als die van zijn buurman,
spreekt vanzelf. Aanbod en
markt lopen nu eenmaal niet zo
vreselijk uiteen. Van enige druk
of zelfs koppelverkoop heb ik
nooit iets gemerkt.
Ook niet bij Jacques Senf. Hij is
natuurlijk een heel grote aanbie
der, maar misbruik daarvan
maakt hij nooit. En omdat hij
zoveel in zijn pakket heeft, kan
hij een kleine schouwburg die
graag iets wil natuurlijk terwille
zijn. Iets doen met de prijs, als
hij met zo'n productie het grote
geld al denkt te verdienen in een
zaal als Carré. Hij is, in tegen
stelling tot aanbieders van
slechts een voorstelling, in staat
een soort verevening toe te pas-
De grote aanbieders van theatervoorstellingen blijven liever op de achtergrond. Hun producties
moeten het doen. Zoals bijvoorbeeld 'De Gidsen', de komende zomerkomedie van Jacques Senf.
FOTO GASTEL VAN KOELEMAN
sen. Voor de kleinere theaters is
dat alleen maar gunstig."
Verkoper
Jacques Senf bevestigt dit beeld.
Hij kan niet als Jan van Waveren
met subsidie werken, maar ver
der is het verschil niet zo im
mens. „Voor een goed begrip van
het vak is het nodig eerst vast te
stellen waarover we spreken. Er
zijn drie soorten figuren op de
achtergrond werkzaam: agenten,
producenten en impresario's.
Een agent vertegenwoordigt een
artiest en probeert die te plaat
sen in een productie. Van de
Nederlandse Opera bijvoorbeeld
of bij een symfonieorkest. Pro
ducenten zijn de organisatori
sche en financiële makers van
een voorstelling. Een impresario
gaat met die voorstellingen de
boer op. Die voorstellingen kun
nen van hemzelf zijn, dan is hij
tevens producent, of van ande
ren. Ik doe beide. Ik produceer
een paar dingen zelf, maar ben
in hoofdzaak verkoper van 25
verschillende producenten. Vaak
niet exclusief."
„Met het aanbod van al die pro
ducenten, grotere maar ook een
paar kleinere, maak ik een mooie
fruitmand. Een beetje van dit,
een beetje van dat en altijd van
niveau. Daarmee reis ik alle
schouwburgen af. Ik doe het nu
dertig jaar en het grootste deel
van die tijd speel ik in de eredi
visie. De directeur weet dat ik
verstand van zaken heb en altijd
voor mijn produkten sta. Hij
heeft met wat ik doe 75% sco
ringskans. Ik moet ook wel, want
ik ben zo goed als mijn laatste
aanbieding.
Ik ken de markt, landelijk, maar
ook regionaal. Ik kan dus mee
denken met zo'n man in Stads
kanaal, Leiden of Cuyck. Samen
met hem heb ik de markt opge
bouwd. Ik weet uit mijn admini
stratie wat het de afgelopen ja
ren goed bij hem gedaan heeft,
wat zijn technische mogelijkhe
den zijn en hoe ver zijn polstok
reikt. Ik kan hem dus met rede
lijke kans op succes een op hem
toegesneden aanbieding doen."
„Er zijn schouwburgdirect'euren
die met hun jaarprogrammering
wachten tot Senf langs geweest
is, want dan zien ze meteen het
grootste pakket. Ik kan daar in
komen, ik verkoop zo'n 60 pro
ducties per jaar en haal daarmee
een 3000 voorstellingen. Dat is
een kwart van de markt."
„Dat collegae wel eens jaloers
daarop zijn, begrijp ik. Maar dat
komt, omdat zij meer producent
zijn dan impresario en dus een
veel kleinere map voor te leggen
hebben. Het verwijt dat ik de
markt monopoliseer, lijkt me
niet terecht. Anderen hebben de
zelfde kansen. Ze moeten dan
alleen ook bereid te zijn net als
mijn vrouw en ik om dag en
nacht te werken."
