Jan Doets, mister America
Trans Am relikwie van Amerikaanse cultunr
U RUBRIEK
u
b
O d-
s 4
aan
araten
token (1)
Hoe een dagtrip-organisator een miljoenenimperium opbouwde
Nieuwe beurs voor
wintervakanties
DE BUITENDIJK
Herfst
DESTEM
CONSUMENT
D3
Dam tot Dam
Loop in
Amsterdam
XTC
5 SEPTEMBER 1994 Ql
Door Mariëtte Mulkens
water gaat liggen of een huk
met airconditioning hebt a
het koud is of het regent ki.
je je daarop kleden en des"
noods een laagje meer of min"
der aandoen. Bij mml
temperaturen behoor ik li
niet tot de actiefsten onde
ons, maar toen was echt iede
re beweging me er een te veel
Ik bleef zoveel mogelijk uit de
zon en kreeg zodoende volou
commentaar, omdat ik 'me,
dit weer zo bleek zag.'
Sinds wij hier in het dorp
wonen, maak je al die ver
schillende weerstypen ook
veel extremer mee. Het is net
alsof je je hier meer bewust
bent van wat er buiten ge
beurt, dan wanneer je in de
stad woont. Je stapt toch veel
gemakkelijker een keer naar
buiten. En omdat er simpel-
weg minder gebouwen staan,
zie je het ook veel beter. Daar
komt bij dat wij een huis heb
ben met wat in makelaarster
men een 'schitterend weids
uitzicht over de polder' zou
heten. Voortjagende wolken
velden, een naderende don
derbui, sneeuwjachten en
plensbuien kunnen we vanuit
onze bank bekijken. Een
boeiend schouwspel. Daarbij
vergeleken biedt een strak
blauwe lucht maar een saaie
aanblik.
Je zal mij na mijn pensione
ring dan ook niet in een huisje
aan de Franse zuidkust vin
den.
van de Keuringsdienst van Waren
den elektrotechnische apparaten
leverd.
tbrak een gebruiksaanwijzing, bij
tot bijna op de kern) beschadigd
as de fixatie van het netsnoer in
van de Keuringsdienst van Waren
chillende toestellen geïnspecteerd,
nnebanken, hogedrukreinigers en
ema van een manifestatie over
geschiedenis die onlangs werd
n Utrecht. Mensen die niet in de
en bij te wonen, vinden toch iets
'ag in het boekje 'Gerechten met
andel te krijgen is (ISBN 90
staat een prachtig opstel van
tekenis van het gerecht Boeuf en
vuurtoren' van Virginia Woolf
Mrs. Ramsay, laat dit gerecht
oor de dag dat ze eep groot
inden ontvangt. We moeten ons
entig jaar geleden in een afgele-
chap plaatsvond en dat Boeuf en
en bijzonder: de kokkin heeft er
te bereiden en tussen de kaarsen
t het, zoals het hoort, opgediend
ilrs.Ramsay die aan tafel verge
et haar gasten dan ook nog te
pt van haar grootmoeder is.
lomaar een huismoeder is; zij is
maar ook artistiek. Wanneer de
er de contacten en gesprekken
ip had gehoopt, symboliseert de
het tafelgezelschap.
:n gesneden
n dikkere plakken gesneden
jfolie verhitten en gesneden ui.
;esneden selderij en grof gehakte
i laten sudderen, dan de rest van
og enkele minuten laten stoven,
vlees gieten. Een nacht laten
te grote aardewerken (of andere
es (zonder marinade). Rondom de
i, op het vlees de kruiden (tijm.
en knoflook). Giet de gezeefde
at de afgedekte pot in een matig
m drie uur stoven, voeg dan de
amaten en de olijven toe. Laat het
en. Lekker met gekookte aardap-
;ne salade. Een gastvrij maal voor
Is we van Mrs. Ramsay hebben
vantevoren is klaargemaakt.
DONDERDAG 15 SEPTEMBER 1994
Van de 'Golden East
Coast Triangle tot de al
ev.en 'Gouden Staten' in
het westen van Amerika.
Amerika-specialist Jan
poets voert zijn klanten
over het hele Noordame-
hkaanse continent. Met
het WK Voetbal net ach
ter de rug en de Olympi
sche Spelen in aantocht,
worden ongetwijfeld nog
meer mensen naar Ame
rika gelokt, meent de
'cowboy van de Neder
landse reisbranche'. Hij
is Mister America. Num
ber One nog wel.
Door Johan van Grinsven
Zoals de kennismaking verloopt,
dat is Jan Doets ten voeten uit.
Hij vraagt wat zijn gast later wil
eten tijdens de lunch. Nee, zelf
hoeft hij niets; hij brengt name
lijk zijn boterhammen van thuis
mee.
Hij drinkt achtereenvolgens wa
ter, karnemelk en koffie (uit een
kopje met daarop 'Mister Ameri
ca nr. T). Jan Doets is directeur-
eigenaar van de reisorganisatie
die groot is geworden met reizen
naar Noord-Amerika. Zijn con
currenten noemen hem wel een
'cowboy' in de branche; anderen
'eigenzinnig' of 'eigenwijs'. En:
'niet gemakkelijk om voor te
werken, het kan maar op één
manier: de zijne'.
Jan Doets (geboren op 17 okto
ber 1940 in Zaandam) kent de
kwalificaties. De meeste zijn
waar. Waarom zou hij daarover
schamperen, per slot van reke
ning heeft hij het gelijk aan zijn
kant. Zijn bedrijf groeide van
een eenmanszaak in een slaap
kamer uit tot een bloeiend be
drijf (52 werknemers, verwachte
omzet dit jaar 45 50 miljoen
gulden), gehuisvest in een mo
dern glazen pand in Heerhugo-
waard.
Mallorea
Zonder enige notie van de toeris
tische branche werd Jan Doets
in 1962 organisator van dag
tochten. Massatoerisme bestond
nog niet en vliegreizen waren
alleen weggelegd voor de happy
few. Toch kreeg hij na enkele
jaren van zijn baas de ruimte om
vliegreizen te verkopen, Mallor
ea werd de eerste belangrijke
bestemming. Voor 365 gulden
vijftien dagen, alles inbegrepen.
„Die vliegreizen hebben mij
enorm gepakt. Bedden en stoelen
inkopen, organiseren, analyseren
van de markt. Turbulente jaren,
want je moest alles zelf uitvin
den en uitvoeren. Creatief zijn.
En niks computers, alles ging
met de hand. En je ging zelf naar
Schiphol. Om de mensen uit te
zwaaien. Alles wat ik nu weet...
Eigenlijk is het hele huidige be
drijf gebouwd op de basis die ik
toen heb kunnen leggen."
Doets klom op in het bedrijf, De
Magneet, in de jaren zeventig
een grote reisorganisatie in Ne
derland. Later was hij kortston
dig nog directeur van enkele
andere bedrijven. Tot hij zijn
eigen bedrijf startte, in 1981. „Ik
ben een man die van organiseren
houdt, of liever: van improvise
ren. Wat mij het meeste trekt in
de reisbranche? Werken met
mensen. Je klanten zijn heel di
vers, een afspiegeling van de
samenleving en dat trekt mij."
Trend
„In 1979 was de reiswereld over
voerd. Nu probeert iedereen zich
te profileren met verre reizen,
maar toen speelde de reisb
ranche daar slecht op in. Kwam
er iemand in een reisbureau die
echt ver weg wilde, dan zei men
'zou u dat wel doen?' Ik voelde
dat ik een trend te pakken had.
Er was toen al de behoefte om
naar de Verenigde Staten te
gaan, maar het was tegelijkertijd
moeilijk om aan goede informa
tie te komen. Zo ben ik op het
idee gekomen voor dit bedrijf. Ik
was ook al in Amerika geweest.
Het was ergens in Orlando dat ik
mijn vrouw aankeek en zei: dit is
het. Ik had de hele wereld be
reisd. Maar reizen in Amerika
was niet alleen mooi, ook ge
makkelijk. Toen we terug waren,
zijn we dit bedrijf begonnen."'
„Ik hoor ze het nog roepen in de
branche: Doets is gek geworden.
Er waren alleen lijndiensten
naar Amerika, de dollarkoers
was hoog en ik ging mijn pro-
dukten buiten de reisbureaus om
verkopen. Langzaam is er wel
waardering gekomen. Compli
menten dat ik het gat in de
markt zag. Maar ik zag alleen de
uitdaging. Ik ben geen visionaire
geest. En als je zo'n sprong
waagt, schakel je al snel over
van ideaal naar economische
overleving. Ik begon opnieuw,
had alleen een verhuisdoos met
wat spullen die ik de afgelopen
achttien jaar daarvoor had ver
zameld. Wat prullaria. Ik had
geen bureau, werkte op die doos.
Het lijkt nu simpeler dan het
was."
In het eerste jaar (1981) had
Doets een omzet van 1,7 miljoen
gulden, een programma van zes
pagina's, twee mensen in dienst
en een 'heel kleine winst'. Een
jaar later was de omzet bijna het
dubbele. De grote doorbraak
kwam in 1985. De omzet ging
naar 5 miljoen gulden, hij had
een catalogus van 50 kleurenpa-
gina's en 4,5 mensen in dienst.
In 1981 boekte Doets 1200 pas
sagiers, vorig jaar 16.000, een
kwart van de markt. „Ik denk
dat we kunnen doorgroeien tot
25.000 passagiers. Daarboven
moeten we concessies aan de
kwaliteit doen."
Amerika heeft Doets succes ge
bracht. Hij noemt zich Mr. Ame
rica of nog sterker: Mr. America
Number One. „Dat is heel se
rieus bedoeld. Het is een soort
geuzennaam." Sommige colle
ga's van hem vinden dat mis-
Verder Landinwaarts is een ru
briek met culturele en toeris
tische tips.
Arasterdam - Zondag vindt de
Dam tot Dam Loop plaats.
Een wedstrijd- en recreatie
loop over 10 Engelse mijl, van
de hoofdstedelijke Dam naar
de Dam in Zaandam via de
U-tunnel. In Zaandam is er
die dag ook een zondags
markt.
Apeldoorn - In Paleis Het Loo
vmdt tot en met zondag 18
september de Residence
Woonbeurs plaats. Deze stijl
volle woonbeurs staat in het
teken van „De Kunst van het
wonen". In de Koninklijke
Stallen, het Rijtuigenmuseum,
de Westvleugel van het paleis
en een grote expositiehal pre
senteren zich 82 ontwerpers,
groenkunstenaars, antiquairs,
ranst- en interieurspecialis-
'en. Dinsdag tot en met zon
dag is de beurs geopend van
1100 tot 22.00 uur en zondag
van 10.00 tot 18.00 uur.
en Haag - Tot en met 25
september is het Malieveld in
"en Haag omgetoverd tot een
Pretpark voor jong en oud.
Met ruim 75 kermisattrakties
vmdt dan de grootste najaars
kermis van Nederland, de Re-
Wade, plaats. Op maandag,
unsdag en donderdag is de
Kekreade geopend van 15.00
ot 23.00 uur, op dinsdag 20
september (Prinsjesdag) van
100 tot 23.00 uur, op woens-
^g en zondag van 13.00 tot
4.00 uur, op vrijdag van
4-00 tot 24.00 uur en op za
terdag van 13.00 tot 24.00 uur.
Kinderdijk - Tot en met zater
dag 17 september staan de
molens in Floodlight: verlich
ting van de molens met schijn
werpers. Het pad langs de mo
lens is vrij toegankelijk voor
een wandeling. Tijd: van 21.00
tot 23.00 uur.
Amsterdam - In het Van Gogh
Museum is tot en met 9 okto
ber een tentoonstelling te zien
van zelfportretten die Vincent
van Gogh in Parijs maakte. In
de jaren 1886/1887 schilderde
en tekende hij zichzelf 28
keer. Van deze portretten be
vinden zich 20 in de collectie
van het Van Goghmuseum die
nu voor het eerst in een ten
toonstelling gepresenteerd
worden. Tijden: van 10.00 tot
17.00 uur.
Kijkduin - Straatgoochelaars
bepalen zaterdag en zondag
het straatbeeld in de bad
plaats Kijkduin (Den Haag).
Ze vertonen daar hun grote en
kleine trucs. In een goochel-
workshop kan jong talent on
der leiding van ervaren goo
chelaars zijn magische krach
ten ontwikkelen. Het festival
vindt plaats op de Boulevard,
op beide dagen van 13.00 tot
17.00 uur.
Jan Doets: Volgens mij zit het 'm in de kleine details, waarmee je de klant voor je wint. En
verder moet je gewoon kwaliteit bieden.foto fotopersburo dijkstra
plaatste op-de-borst-klopperij.
„Ach, daar lach ik om. Dat soort
kritiek komt van mensen die
minder creatief zijn. Ik vind het
een goede vondst. Ik bedenk zo
iets zelf."
Nieuwe Wereld
„Mijn eerste bezoek aan Ameri
ka, in 1978, was een openbaring.
Ik voelde me er meteen thuis. Ik
had echt het gevoel de Nieuwe
Wereld te betreden. Ik zag het
zoals John Steinbeck het be
schreven had, ik had zelfs het
gevoel de geur te herkennen die
hij in zijn romans beschrijft. Ik
ben een groot fan van Steinbeck.
Hij moet een ware liefhebber
van zijn land zijn geweest. Ook
al heeft hij er kritiek op. Mis
schien jüist omdat hij er kritiek
op heeft."
Hij kijkt alsof hij graaft in zijn
eigen motieven.
„Misschien is Steinbeck wel van
invloed geweest op mijn keuze
voor Amerika. Wie weet. Maar
vooral ontdekte ik het geweldige
braakliggende terrein. Dat gaf
mij de moed om door te gaan."
Doets is directeur-eigenaar ('100
procent') van zijn eigen bedrijf,
een onderneming met meer dan
50 personeelsleden. Een familie
bedrijf, met Doets als patriarch,
een jongere broer en zijn dochter
in het bedrijf. Zijn vrouw werkt
twee ochtenden per week in de
zaak. „Dan hoort ze niet alleen
als ik thuis kom wat er speelt in
de zaak."
„Wij weten waar we het over
hebben. Er zit gevoel in ons
produkt. Misschien bevatten on
ze catalogi niet altijd correct
Nederlands, maar we schamen
ons niet voor ons enthousiasme.
Volgens mij zit het 'm in de
kleine details, waarmee je de
klant voor je wint. En verder
moet je gewoon kwaliteit bieden.
In iedere stad het beste hotel
voor de beste prijs. Als ik mij er
zelf niet thuisvoel, dan hoeft het
voor mij niet. Maar er zijn zoveel
aspecten die je succes bepalen.
Je moet flexibel zijn, mensen
allerlei opties geven. Hoe ze ge
adviseerd worden, speelt mee.
Hoe doe je dat goed? Veel lezen
en studeren."
Zelf is hij zeker 120 keer in
Amerika geweest. „Ik wil weten
wat ik mijn klanten verkoop.
Natuurlijk sluipt er zoiets als
'vanzelfsprekendheid' in. Ik ben
zo vaak in Amerika geweest dat
ik me er te veel thuis voel. Maar
het blijft mogelijk om je steeds
weer te verbazen. Er is steeds
weer de gewaarwording dat het
land nog zo 'nieuw' is."
„Nee, geen kritiekloze adoratie.
Natuurlijk vind ik het bescha
mend dat in zo'n rijk land in een
grote stad op iedere straathoek
twee bedelaars zitten. De crimi
naliteit zit mij ook dwars. En
een Amerikaan vindt ook te
gauw dat hij gelijk heeft. Er is
een oppervlakkigheid, haast
kunstmatigheid in veel relaties.
Valt niet te peilen. Van de ene
kant stappen ze in shorts een
restaurant binnen en aan de an
dere kant zie je volgens mij ner
gens zoveel mantelpakjes, drie
delig grijs en witte hemden als
de kantoren leeglopen als in
Amerika. De uitersten zijn er
groot. De sociale omgang is er
een vol valkuilen.
Hij is dominant. Weet dat zelf
ook. „Ik hanteer duidelijke doel
stellingen. In mijn werk, in mijn
leven. Ik heb piketpalen gesla
gen. Dét zijn de grenzen."
Principes. Hij erkent een zeker
starheid daarin. Zo ergert hij
zich aan het feit dat de ANWB
niet alleen een consumentenor
ganisatie is, maar ook commer
cieel actief is, reizen verkoopt.
Hij vindt dat oneerlijke concur
rentie. Dus is hij geen ANWB-lid
en zal hij van zijn ieven geen
beroep doen op de Wegenwacht.
Spreekuur
Doets is de man die klanten, op
'spreekuur' laat komen. En daar
ook nog eens vijftig gulden voor
rekent, ongekend in de reisin
dustrie. Een bedrag dat mensen
terugkrijgen als het advies in een
boeking wordt omgezet. „Je ei
gen weg gaan, dat is het gemak
kelijkst. Ik heb geen ambitie om
in de reisbranche verder nog iets
te betekenen. De branchevereni
gingen laten te veel hun oren
hangen naar de grote marktpar
tijen. Daar heb ik geen respect
voor."
Het afgelopen WK Voetbal en
straks de Olympische Spelen in
Atlanta geven volgens Doets een
extra impuls aan de belangste-
ling voor Amerika. „Het WK
voetbal heeft een geweldig posi
tief beeld van Florida gegeven.
Iedere dag weer. Dat zal in de
loop der jaren flink te merken
zijn." Doets registreerde in de
periode direct na het WK 1500
boekingen naar Florida; in de
zelfde periode vorig jaar 800.
„Ineens is de criminaliteit ook
geen gespreksonderwerp meer.
Tv-kijkers zagen dat 'onze jon
gens' daar tijdens het WK ge
woon veilig over straat liepen,
dat het er één groot feest was."
Nee, hij dweept niet met Ameri
ka. Het is zijn handel, niet zijn
passie. Zijn oude dag zal hij er
dan ook niet slijten. „Ik hou van
Nederland. We hebben namelijk
iets wat ze daar niet kennen:
gezelligheid."
Door Rien van der Steen
Op stap met een onvervalste
Amerikaanse gloe-gloe. Zo'n
sloep waarvoor sommige
mensen zich schamen om
mee gezien te worden. Een
heuse Pontiac Trans Am.
De motor, reutelt met donkere,
trage klappen. Als de toerentel-
ler op 1500 staat staat de snel
heidsmeter op 120 km/h. Bij
2500 toeren rijdt deze spierbal
auto tegen de 160 km/h. Als een
Alfa wat opdringerig wordt
geeft een dot gas hem het ver
bouwereerde nakijken.
„Het staat wel beter als je je
nou een zootje tatoeages laat
aanmeten," oppert de plaatse
lijke kastelein. Een jeugdig
mannelijk medemens met oor
bellen vindt het wel 'een gave
kar'. Een fietsende vrouw gaat
op de pedalen staan alsof ze
naderend onheil ontwaart. Een
Trans Am lijkt geen auto waar
mee je vrienden maakt.
Bruut
Een matineuze rit van Veghel
naar Frankfurt neemt twee uur
en drie kwartier in beslag. Wel
ten koste van een jammerlijke
hoop benzine, want onder 1:6 is
■dit 273 pk metende bruiijzer
niet te krijgen. Op de autoweg
is hij trouwens redelijk gerief
lijk. Niet echt ruim, wat smalle
stoelen en een veel te hoge
vloer en een afgrijselijk gebrek
aan kofferruimte.
Overal is op beknibbeld, behal
ve op de motor. Tjonge wat een
De Trans Am van Pontiac. Samen met de Corvette een
oervoorbeeld van de Amerikaanse muscle car. Indruk maakt
de auto op velen.
bruut. Bij het starten lijkt het
net of je een overmaatse bou
vier ruw uit de slaap wekt. Het
gigantische V8-blok meet 5700
kubieke centimeter. Absoluut
geen auto om mee te scheuren,
want dan breekt de hel los. Het
foto wout van assendelft
onderstel doet ouderwets aan
en kraakt nogal als het op rem
men en bochtenwerk aankomt.
Het geluid van de motor blijft
imposant. Hij rommelt continu
en sonoor: bij bijna 3000 toeren'
kachelt de auto heel rustig te
gen de 180 km/h. Harde klap
pen, snel thuis.
Als de zon doorbreekt verwij
deren we de twee glazen pane
len uit het dak. De uitrusting
van de Trans Am is best voor
elkaar. Twee airbags, abs, ruim
in de elektrisch bediende func
ties en uiteraard een kruissnel-
heidsregelaar. De auto heeft
ook niet meer die slappe struc
tuur van het vorige model. De
boulevardschuiver wordt over
al nagegaapt. Vooral de jeugd
kan er nog bewondering voor
opbrengen ook.
Muscle car
Amerikanen spreken graag
over een muscle car als ze het
over een Chevrolet Corvette of
een Pontiac Trans Am hebben.
Auto's met een krachtige uit
straling dus. Dikke uitlaten,
rommelend motorgeluid, lots oj
cubic inches dus veel motorin-
houd. Nu en dan worden vlam
men op motorkap en spatscher-
men gespoten. In elk geval een
auto voor macho's.
De eerste Firebird/Trans Am
verscheen in 1976. Het huidige
model is alweer de vierde gene
ratie. In totaal heeft General
Motors er twee miljoen exem
plaren van verkocht. En GM
blijft zeggen dat de belangstel
ling voor Amerikaanse auto's
op dit continent groeiende is.
Dat klopt ook wel, maar dan
vooral voor wat bescheidener
vormgegeven produkten als de
Chevrolet Corsica en de Beret-
ta. Comfortabel en niet te duur.
Zo'n Trans Am is leuk om eens
in gezeten te hebben. Vanwege
het ongebreidelde karakter.
Maar dat is dan ook alles.
Voor de Nederlandse omstan
digheden is het niks. De neus is
gewoonweg zoek, parkeren is
een crime. Dit is een auto die
overgebleven is uit de Ameri
kaanse mobiele cultuur. Toen
Route 66 nog een legendarische
route was. De weg van pakweg
Breda naar Tilburg zal die sta
tus hopelijk nooit of te nimmer
bereiken.
Utrecht - Wintervakantiebeurs'94 is de naam van een beurs die,
van 22 tot en met 25 september, voor het eerst in de Jaarbeurs in
Utrecht wordt gehouden.
De deelnemers van de beurs zijn onder meer toeristenbureaus
van diverse landen, VW's en reisorganisatoren. De beurs is niet
alleen bedoeld voor mensen die geïnteresseerd zijn in winter
sport, er is ook aandacht voor winterzonvakanties en korte
(steden)vakanties.
De beurs vindt plaats in de Prins van Oranjehal in de Jaarbeurs.
Op donderdag en vrijdag is de beurs geopend van 14.00 tot 22.00
uur, zaterdag en zondag van 10.00 tot 8.00 uur. Toegangsprijs:
vijftien gulden.
Van XTC weet men
eigenlijk niets. Men
weet niet precies
hoeveel jongeren het gebrui
ken. Men weet niet hoe vaak
het spul bijwerkingen geeft en
in welke mate. Men weet niet
wat de gevolgen zijn bij lang
durig gebruik. Het enige argu
ment voor de veiligheid van
het middel was het uitblijven
van ongelukken ondanks mas
saal gebruik. Geen nieuws is
goed nieuws, zo redeneerde
men.
Recente ongelukken - zoals
laatst in de Sporthal Zuid in
Amsterdam: 200 housers
hóndsberoerd, 3 zeer ernstig
ziek - hebben het zo veilig
geachte middel nu danig in
opspraak gebracht en nie
mand weet wat hij er van
denken moet. Lag het aan
XTC? Was het wel XTC?
Wat weten we eigenlijk van
XTC?
Een beetje merkwaardig,
want XTC is een heel oud
middel, bijna zo oud als aspi
rine, van alle middelen het
grondigst onderzochte medi
cijn. In 1914 synthetiseerde de
Duitse geneesmiddelenfabri
kant E. Merck een stofje met
de tongbrekende naam
3,4-methyleendioxymetham-
fetamine, kortweg MDMA.
Omdat men zo gauw geen
toepassingen voor de stof kon
bedenken, raakte het middel
in de vergetelheid en ook na
de oorlog mislukte het keer
op keer als geneesmiddel.
MDMA deugde niet als eet-
lustremmer, ook niet als me
dicijn tegen de ziekte van Par
kinson, het haalde niets uit
tegen depressies, was niet ge
schikt als waarheidsserum,
kortom, van het middel was
met geen mogelijkheid een
ordentelijk geneesmiddel te
maken.
Maar toen in 1957 de Ameri
kaanse onderzoeker Gordon
Alles rapporteerde dat hij,van
MDA (een chemische broer
tje van MDMA) zich buiten
gewoon gezellig was gaan
voelen, begonnen de 'love-
drug' MDA en het nu als
Ecstasy, E of XTC bekende
MDMA aan een tweede car
rière. Geen wonder, want
XTC vervoert je met zo'n
spoed naar de zevende hemel
dat gebruikers woorden te
kort komen om het middel te
prijzen: een 'niet uit te leggen
gevoel' wordt je deelachtig, je
loopt op wolken, remmingen
verdwijnen, je ervaringen
worden intenser, en je hebt
(zo belooft een folder van het
Nederlands Instituut voor Al
cohol en Drugs, N1AD) 'be
hoefte aan gezelschap, aan
praten en beschouwen en we
derzijdse vertrouwelijkheid.'
Een gezelligheidsdrug en niet
verslavend bovendien. Wat
wil je nog meer?
Hoe XTC al dat moois voor
elkaar krijgt is niet precies
bekend. Het is, zoveel is ze
ker, een amfetamine (de A
van MDMA) dat in de betere
drugskringen bekend staat als
'speed'. Een pepmiddel dat de
adrenaline overvloedig door
de aderen laat suizen, slaap
en moeheid laat verdwijnen,
je trillerig maakt, je hart snel
ler laat kloppen, de pupillen
verwijdt en de lichaamstem
peratuur verhoogt. Dat spee
dy karakter is bij XTC zoveel
mogelijk chemisch weggesleu-
teld en dus stukken minder
aanwezig.
Maar anders dan amfetamine
heeft XTC ook een stimule
rende invloed op serotonine,
een stof die als boodschapper
dienst doet in de 'emotionele'
delen van onze hersenen. Pro
zac, ook al zo'n magisch mid
del voor het lekkere gevoel,
werkt chemisch op bijna iden
tieke wijze. Maar goed. Na
een pilletje XTC begint na
een minuut of twintig de exta
se die na een hoogtepunt in
het tweede uur, uren later
weer wegebt. Twee pillen ma;
ken je niet twee keer gezelli
ger, al moet men bij stevig
gebruik op de duur wel meer
slikken om de verrukking van
de eerste keer weer terug te
krijgen, maar dan wordt de
amfetamine-werking (zweten,
hartkloppingen, droge mond
enzovoort) meer uitgespro
ken.
Amerikaans onderzoek wees
uit dat het middel niet of
nauwelijks nadelige bijwer
kingen vertoont. Op korte
termijn tenminste. Want men
maakt zich daar - en niet al
LU
Door Jan Paalman
leen daar - wel degelijke zor
gen over de mogelijk schade
lijke gevolgen op lange ter
mijn. Bij ratten blijkt XTC de
zenuwen te kunnen beschadi
gen die het serotonine als
boodschapperstof gebruiken,
maar of die beschadiging per
manent is weet men niet. Bij
mensen zou dat in theorie
kunnen leiden tot slaapstoor
nissen, depressie en chroni
sche psychose en of deze
theorie ooit praktijk zal wor
den zal de tijd ons moeten
leren.
In Amerika heeft XTC nau
welijks problemen gegeven, in
Engeland en Nederland zijn
diverse 'XTC-doden' gemeld.
Vanwaar dat verschil? XTC
wordt aan beide kanten van
de Atlantische Oceaan vol
strekt verschillend gebruikt:
in Amerika neemt men het
pilletje meestal thuis op de
bank, in Europa is het een pil
om op te dansen totdat je er
bij wijze van spreken en soms
letterlijk bij neer valt. Door
dat dansen op een ritme van
185 beats per minuut raak je
natuurlijk behoorlijk bezweet
en stijgt de lichaamstempera
tuur so wie so. Maar de al dan
niet lichte amfetaminekant
van XTC (als het al XTC is)
bevordert het zweten, laat de
temperatuur nog eens extra
stijgen terwijl je de moeheid
niet voelt. De waarschuwings
signalen komen niet door.
In het allerergste geval ont
staat het typische XTC syn
droom: het lichaam droogt
uit, raakt oververhit, er ont
staan stolseltjes overal in het
lichaam en als ook een coma
intreedt is de dood niet meer
ver weg. Hoe vaak dit gebeurt
is niet bekend, want een regis
tratie bestaat er (nog) niet.
Gebruikers kennen meestal
de symptomen en kennen ook
de adviezen: veel drinken, re
gelmatig rusten en 'chilling
out', house-bargoens voor af
koelen.
Of die adviezen ter harte ge
nomen is de zeer de vraag.
Want wat voor een gulden of
dertig per pilletje, tabletje,
poedertje of capsuletje als
XTC wordt aangeboden is
vaak geen XTC. Want nadat
het middel in 1989 werd ver
boden heeft, de zware crimi
naliteit dit gat in de markt
prompt en oncontroleerbaar
gevuld. Het kan dus een va
riant zijn van XTC (MDA,
MDMA dan wel het nieuwere
MDEA), LSD, cocaïne, speed
of domweg rotzooi. Op de
meeste houseparty's kun je
dat voor een knaak laten na
gaan (als een druppel zuur
een beetje schraapsel blauw
kleurt is het XTC, MDA of
MDEA. Geel is speed, en
geen kleur staat voor ondefi
nieerbare rommel) maar
steeds meer bezoekers kiezen
weloverwogen voor het on
vermoeibaar makende speed.
En als het al XTC is dan kan
de dosis ook nog veel te hoog
zijn.
Nu er ongelukken zijn ge
beurt (XTC blijkt in een en
kel geval ook de lever'aan te
kunnen tasten: twee patiënten
kregen een nieuwe lever, een
overleed) is de overheid wak
ker geschrokken.
Een echt beleid ontbreekt en
zwenkt van totaal verbieden
van soft drugs (alle coffees
hops dicht) via het aan bui
tenlanders niet uit te leggen
gedogen (het is verboden
maar je mag het wel) tot lega
lisatie, al naar gelang de poli
tieke waan van de dag. Een
nauwgezette registratie zou al
een goed begin zijn: het pre
cies in kaart brengen van het
aantal gebruikers, de dosis die
ze tot zich nemen, en de kans
op schadelijke bijwerkingen
en dodelijke ongelukken. Dan
zal duidelijk worden wat voor
gevaar XTC is voor de volks
gezondheid. Als het al een
gevaar is.
