DE STEM
1499
1995.
2495/
De islamitische slager rukt op
6 Die seks is
stom toeval'
liers
Vragen staat vrij
tijdens negende
Wetenschapsweek
T
Eenmanszaken lokken met goed vlees en lage prijzen kritische klanten
Triviaal eten drinken
uitenlandse
iande data
FURNITURE MASTERS
994
61
consumer)
te'
FOTO DE STEM BEN STEFFEN
•M. Parmaksiz uit Turkije verkoopt in Etten-Leur aan de Kerkwerve vooral vlees, groente en fruit, maar drijft in zijn eentje eigenlijk een kleine supermarkt.
Door Hein Sluijter
Het lijkt erop dat het hand
over hand toenemende ver
schijnsel van de islamiti
sche slager de Nederlandse
winkel-op-de-hoek van
vroeger aan het vervangen
is.
Het assortiment verschilt welis
waar met dat van de kruidenier
van toen, maar het voorziet vaak
wel in de huidige behoeften van
de consument. Want de Islamiti
sche slager verkoopt nooit uit
sluitend vlees. Hij is zowel oos
terse groenteman, bakker en
kruidenier. Tegelijkertijd is hij
zijn oorspronkelijke doel voorbij
geschoten.
In de jaren zeventig kwamen die
winkels er om gelijk gestemde
buitenlanders met produkten van
dienst te zijn die in autochtoon
Nederlandse winkels niet of
moeilijk verkrijgbaar waren. Nog
geen kwart eeuw later is het
klantenbeeld geheel gewijzigd.
Een rondgang langs een aantal
islamitische slagers van enige al
lure in West-Brabant brengt aan
bet licht dat ze volledig drijven
op Nederlandse klandizie. Wat
buitenlanders komen kopen, is
bijzaak geworden. Overal hoor je
betzelfde: van de klanten is ne
gentig procent Nederlander. Er is
geen reden om te veronderstelen
dat deze situatie elders in het
land anders is.
Het zijn vooral Marokkanen en
lurken die zich met een winkel in
Je detailhandel wagen. Ze heb-
en doorgaans geen personeel,
s er toch hulp nodig is in die
eenmaanszaken, dan draven
Staag zoons op of andere niet of
Rauwelijks betaalde familiele
den. Met als gevolg dat de prijzen
ver het algemeen prettig laag
urmen zijn. Lamsvlees bijvoor-
eeld is als paradepaardje in deze
«nnkeis soms meer dan de helft
goedkoper dan bij Nederlandse
agers. Meestal blijkt de prijs in
ieder geval veel lager te liggen,
"at is ook zo bij rund- en kalfs-
taboe kensvlees is uiteraard
Kwaliteit
Nederlandse slagers zullen in in
ku-r, ,roePen' Hat het gaat om
t' om kwaliteit en nog
om kwaliteit. En dat die dus
etaald moet worden. En dat de
nsument daar graag wat meer
ol °Joverheeft' Oké.Aange-
een *n zo 's' Han zou er
zoet ,verSeHjkend warenonder-
voor nodig zijn om eventue-
iMf-—
le verschillen in kwaliteit aan het
licht te brengen.
Maar het vlees dat bij de islamiti
sche slagers ligt, ziet er precies zo
prachtig en mager uit als bij de
betere Nederlandse slagers. 'Echt
mooi vlees,' zegt dan de kritische
Nederlandse consument.
Het gaat er natuurlijk om hoe het
vlees zich op de tong en tussen de
kiezen gedraagt. Smaak en mals
heid geven de doorslag. Want de
voedingswaarde is bij mager
vlees, bij gelijk gewicht en bij ge
lijke soort natuurlijk overal het
zelfde. Dan ga ik even af op mijn
eigen ervaring en ook op die van
anderen, die de weg naar de Turk
of de Marokkaan hebben weten
te vinden en die geproefd en ge
noten hebben.
Lamsbout
En of je nu een Nederlandse sla
ger hebt of een buitenlandse, elk
zal zijn eigen vleesproddukt de
hemel in prijzen. In het ideale ge
val is dus de kwaliteit overal van
het hoogste niveau. Blijft dus
over het verschil in prijs.
Neem nu lamsbout. Het is onge
looflijk hoe de bedragen die je er
voor moet uitgeven, uiteen lopen.
Alleen al bij de Nederlandse sla
gers varieert de prijs per kilo
sterk. Een echt goedkope slager
kan je voor 17,50 gulden een kilo
lamsbout aanbieden. Over het al
gemeen echter ligt de prijs onge
veer tussen 20 en 25 gulden. Met
zelfs uitschieters naar 35 gulden.
En dan hebben we het over lams
bout met een klein beentje erin.
En hoewel in West-Brabant een
enkele islamitische slager 22,50
gulden op het prijskaartje heeft
staan ('topkwaliteit meneer'), heb
ik doorgaans een soort eenheids
prijs ontmoet van 15 of 16 gulden
per kilo.
Op zijn zachtst gezegd een op
merkelijk verschil met het prijs
beleid van de Nederlandse slager.
Kijken we naar bijvoorbeeld
kalfsbiefstuk of runderstooflap-
pen dan zitten de Nederlandse
slagers ongeveer op een en de
zelfde lijn. Kalfsbiefstuk kost
hier rond de 45 gulden per kilo en
runderstooflappen rond de 22
gulden.
Fabeltje
De islamitische slager zit hier
weer stukken onder. Die vraagt
voor kalfsbiefstuk gemiddeld nog
geen 30 gulden per kilo en voor
runderstooflappen komt die ge
woonlijk niet verder dan 15 gul
den. Het is een fabeltje te veron
derstellen dat de islamitische sla
gers hun vlees ingevroren laten
overvliegen uit de landen van
herkomst of dat er rituele slach
tingen aan te pas zijn gekomen.
Ze halen naar eigen zeggen hun
verse vlees allemaal bij dezelfde
officiële en erkende slachterijen
als hun Nederlandse collega's. En
ze betalen dus ook legaal dezelf
de inkoopprijzen.
Anders is het gesteld met groente,
fruit en kruiden. Die komen vaak
via een Nederlandse groothandel
voor een deel uit de landen rond
om de Middellandse Zee. Maar
voor een ander deel ook weer ge
woon van de veilingen in de
buurt.
Marrakesch in de Bredase Vee
marktstraat is een van de vele
kennelijk goed lopende winkels.
Sinds 1990 is M. El Fahmi uit
Marokko (de winkel is onder een
andere eigenaar geopend in 1976)
de eigenaar en het enige perso
neelslid. Zijn zoon assisteert. El
Fahmi klaagt niet maar wil wel
kwijt dat het verdomd hard wer
ken is.
„Veertien tot vijftien uur per dag
ben ik in de weer. Alles moet er
keurig uitzien. Het moet schoon
zijn in de zaak, hygiënisch en or
delijk. Je moet goed helpen, vra
gen juist beantwoorden en veel
geduld hebben. Bovenal moeten
je produkten vers zijn en van on
berispelijke kwaliteit. En je prij
zen moeten laag zijn. Vlees? Dat
haal ik drie keer per week op het
slachthuis."
En hiermee verwoordt hij ook
zijn collega's in de verre omtrek
en waarschijnlijk ook die uit het
hele land. Daar is geen zekerheid
over te krijgen, want er bestaat
geen overkoepelende organisatie
voor islamitische winkels. Wat El
Fahmi overigens betreurt.
Opwindend
Iemand met een uitgebreider as
sortiment is M. Parmaksiz. Hij
drijft de winkel Meslana aan de
Kerkwerve in Etten-Leur. Hij
doet dat nog maar kort. Vorig
jaar november nam hij de zaak
over.
Hier is sprake van een kleine su
permarkt. Naast vlees, groente en
fruit die altijd aanwezig zijn,
heeft hij ook Turks aardewerk in
de schappen staan en vele andere
Turkse, maar ook Indonesische
en andere oosterse produkten.
Je kunt bij hem terecht voor op
windende zaken als Turkse thee,
Gazi-kaas, losse druivebladeren,
Turkse salami en dito knakwor
sten en verder grote, platte Turk-
Door Nico Koolsbergen
Alweer een nieuwe editie van Trivial Pursuit. Het aantal uit
gaven is langzamerhand niet meer te tellen en er lijkt geen
terrein des levens te bestaan waar nog geen set van die kleu
rige kaartjes aan is gewijd. De nieuwste uitgave is getiteld
'Eten Drinken' en gaat over... inderdaad.
Er zijn zeshonderd kaartjes dus
we kunnen vooruit. De tv-versie
van het spel staat bekend als
Triviant en de eerste die het pre
senteerde was.... De huidige
spelleidster is.... Dat is uitste
kend, we gaan verder met de
volgende vraag.
De Eten Drinken-editie van
Trivial Pursuit vertoont een in
middels vertrouwd beeld. Zeeën
aan vragen over de meest uit
eenlopende onderwerpen die
deze keer allemaal iets met het
voeden of laven van de mens
heid te maken hebben.
Kenners van keukengeneugten
zullen zich bij elke vraag de her
sens pijnigen: daar hebben ze
eerder van gehoord, dat hebben
ze ooit gegeten in een Alliance-
restaurant en uit déze vraag
blijkt dat de makers niet echt op
de hoogte zijn. Voor de overige
spelers is het gewoon een
avondje plezier maken en goed
luisteren naar de vraag.
Gokken
Soms zit het antwoord in de
vraag verscholen, dan weer is de
meest voor de hand liggende
reactie gegarandeerd fout, en
vaak is het gewoon gokken.
„Wat dronk Ranulph Fiennes
naar goede Britse gewoonte toen
hij de Zuidpool in 1993 bereik
te?," aldus een van de vragen.
Zou buiten de familie Fiennes
iemand weten wie Ranulph ei
genlijk is en wat hij op de Zuid
pool te zoeken had? Zou Cas
Spijkers zo het juiste antwoord
kunnen oplepelen?
„Welke colamaker moest recla
mes met blote benen in Israël
aanpassen omdat hij anders 't
Eten en drinken: Trivial Pursuit heeft er 600 vragen over be
dacht. FOTO ARCHIEF DE STEM
predikaat 'koosjer' zou kwijtra
ken?" De kans op een goed ant
woord ligt om en nabij de vijftig
procent. „Worden bacteriën bij
het maken van Texelaar-kaas
gedood door pasteurisatie, cen
trifugeren of sterilisatie?"
Dit type vragen is in de loop der
jaren sterk in de meerderheid
geraakt. De eerste edities van
Trivial Pursuit waren nog te be
happen op basis van algemene
ontwikkeling. Bij uitgesproken
gespecialiseerde sets wordt dat
moeilijker.
De Eten Drinken-set wordt
geleverd in een stevig plastic
doosje met een kleurendobbel-
steen.
Alles past in een ruime binnen
zak en deze set is dus bedoeld
om mee te nemen op reis.
DONDERDAG 8 SEPTEMBER 1994 DEEL
Donor-stichting krijgt veel reacties
se broden. De voorraden groente
en fruit zijn relatief groot. Uit
Turkije komen groenten als au
bergines, courgettes, pepers, wa
termeloenen, sla, tomaten en spi
nazie.
En verder fruitsoorten als peren,
kersen, druiven, perziken, verse
vijgen en granaatappels. Bijna al
die heerlijkheden hebben in de
winkel ook een tweelingbroertje
waaraan dan een Nederlandse af
komst kleeft. Kun je kiezen. Par
maksiz wijst wel op smaakver
schil.
„Het is inderdaad hard werken.
Maar ik vind het wel goed zo. Ik
heb werk en het is leuk om te
doen.
Omdat je er in je eentje voorstaat
met alleen soms hulp van familie
leden, heb je een goede voeling
met de klanten. Zijn er klachten
dan hoor je die rechtstreeks zon
der dat er een instantie aan de
pas komt. Wat die Nederlanders
het liefst kopen? Populair zijn
lamskotelletten, feta-kaas en
olijven."
Warenhuis
Er staat 'Islamitische slagerij' op
de gevel, maar in wezen is het een
klein uitgevallen warenhuis én
slagerij.
Bij Erciyes aan het Korenbeurs
plein in Bergen op Zoom is een
vrouw de eigenaresse. Zij, G.
Bayram uit Turkije, runt moeder
ziel alleen het warenhuis en er is
bij wijze van uitzondering een
aparte slager in dienst. Vorig jaar
september kon zij deze baan krij
gen in de zaak die al zo'n zeven
jaar bestaat.
In het warenhuis komt alles uit
Turkije. Het is waarlijk volge
propt met artikelen als pannen,
beddegoed, klokken, muziekdra
gers, hoofddoeken en koffiepot
ten.
Daartussendoor ligt overal wat
groente die voor het merendeel
via de groothandel ook uit het ge
boorteland van de eigenaresse is
aangevoerd.
Zij zegt niet de ervaring te heb
ben, dat negentig procent van de
klanten Nederlander is. „De ver
houding is hier eerder fifty-fif-
ty-"
Dat is dus de uitzondering die tij
dens de rondgang de regel lijkt te
bevestigen. De afwijking is wel
goed verklaarbaar. Het ligt onge
twijfeld aan het accent dat gelegd
is op de warenhuis-artikelen, die
natuurlijk vooral door Turken
wordt gekocht.
Achterin, in de slagerij zelf, ko
men bijna uitsluitend Nederlan
ders. Negentig procent.
Door Wilbert Schreurs
De leden van de Tweede Ka
mer waren begin augustus
al gewaarschuwd. Van de
Stichting Donorvoorlich
ting kregen ze alle honderd-
vijftig een brief. Er was een
nieuwe voorlichtingscam
pagne in aantocht 'waar het
leven vanaf spat.'
Wie de commercial uit de cam
pagne 'Geef je hart een tweede
leven' ziet, moet vaststellen dat
daar geen woord van overdre
ven is. Op het ritme van een
luid kloppend hart zijn een
man en een vrouw bezig aan
een stevige vrijpartij. Het paar
lijkt zo weggelopen uit een ero
tische film. Maar nee, ze doen
het voor een goed doel. Het
filmpje wil meer mensen ertoe
aanzetten een donorcodil bij
zich te dragen.
Bij de Stichting Donorvoor
lichting zijn de laatste weken
talrijke reacties binnengeko
men. Vooral lieden uit confes
sionele hoek hebben moeite
met de commercial.
„Het is een campagne van jon
ge mensen voor jonge mensen,"
zegt mevrouw A. van Netten,
directeur van de Stichting Do
norvoorlichting. „Maar je kunt
nu eenmaal niet voorkomen
dat anderen die uitingen ook
zien." Overigens hoort Van
Netten ook van jongeren be
zwaren tegen het expliciete ka
rakter van de commercial.
„Sommige jonge mensen zeg
gen: waarom moet het, als ze
ons willen bereiken, altijd over
seks gaan?"
De campagne 'Geef je hart een
tweede leven' is afkomstig van
de Jonge Honden, een club van
jonge reclamemakers die vorig
jaar van de Ster twaalf minu
ten zendtijd cadeau kreeg. Met
geld van andere sponsors erbij
kon een heuse campagne wor
den gemaakt. Daarop werd een
wedstrijd onder de leden ge
houden. Wie de beste commer
cial voor een goed doel kon be
denken, mocht op tv. Uit 81 in
zendingen won de Donor-com
mercial.
Pas na de wedstrijd kreeg de
Stichting Donorvoorlichting de
commercial te zien. „Dit was
wel even wat anders dan we
normaal zelf doen," zegt direc
teur Van Netten. „Maar als je
zoiets aangeboden krijgt - het
gaat alles bij elkaar om een
waarde van 2 miljoen gulden -
zeg je niet zomaar: dat doen we
niet." Want al dragen meer dan
twee miljoen mensen inmiddels
een codicil bij zich, extra codi
cildragers zijn altijd welkom,
als het aan Van Netten ligt.
Een van de makers van de cam
pagne is Louis Huyskes. „We
hebben een hele gerichte doel
groep gepakt, namelijk jonge
mensen. Het probleem is dat
het codicil voor hen gevoelsma
tig veel met dood te maken
heeft.' En dus namen de ma
kers het leven als uitgangs
punt. 'Het leven stopt niet bij
de dood, dat was ons uitgangs
punt. Want als je dood gaat,
kunnen je organen voortleven.'
Als eenmalige actie vindt Van
Netten de campagne prima.
Maar de bezwaren, die ze aan
vankelijk had, ziet ze beves
tigd. „Er is een grote midden
groep die het verband niet ziet
tussen het filmpje en het codi
cil." Vandaar dat de eigen
voorlichtingsactiviteiten ge
woon op de oude, primair in
formatieve manier doorgaan.
De voorstellen waarmee de
twee Jonge Honden de wed
strijd hadden gewonnen, om
vatten meerdere commercials
en advertenties. Als het aan
Huyskes had gelegen, was er
nog meer te zien geweest. „We
hadden een hele leuke adver
tentie bedacht met een vetera-
nenelftal van een rugbyvereni-
ging. Helemaal bemodderd na
de wedstrijd, heffen ze onder
luid gebrul het glas naar de ca
mera en ze roepen: In de hemel
is geen bier, laat daarom je nie
ren hier!"
Voor het door de Jonge Honden
bijeenvergaarde geld kon,
naast advertenties en affiches,
één commercial worden ge
maakt. Huyskes:
„Toen hebben we het orgaan
gepakt waar gevoelsmatig het
meeste in zit. En dat is het hart.
Dat we op seks terechtkwa
men, is dus eigenlijk stom toe
val."
Dat mensen zich aan de com
mercial storen, verbaast Huys
kes niet. Maar er zijn ook veel
positieve reacties binnengeko
men. Verrassend is dat die, be
halve van donorkandidaten,
ook komen van mensen die een
donororgaan hebben ontvan
gen. De jonge reclamemaker ci
teert uit een brief van een
transplantatiepatiënt die zich
volledig in de campagne kon
herkennen.
„De eerste keer dat ik in mijn
'tweede leven' weer met mijn
geliefde kon vrijen, is waar
schijnlijk de mooiste ervaring
in mijn leven geweest."
Utrecht (anp) - 'Wat zit er in
tandpasta?' 'Hoe voorkom je een
lekke fietsband?' 'Hoe houdt men
de kwaliteit van drinkwater in de
gaten?'
Het zijn slechts een paar van de
vele vragen die jong en oud kun
nen stellen aan deskundigen tij
dens de negende Wetenschap
Techniekweek.
Maar mensen mogen ook zelf ex
perimenteren: 'Maak je eigen
verf, haar-gel of zenuwspiraal,'
aldus de organisatie. Het evene
ment, van 8 tot 16 oktober, vindt
plaats in zo'n 150 wetenschappe
lijke instellingen, musea, bedrij
ven, sterrenwachten en biblio
theken. Vorig jaar trok het
350.000 belangstellenden.
De Leidse hoogleraar prof. dr. W.
Wagenaar siert de opening op
met een experiment. Donderdag
6 oktober gaat hij vanuit het We
tenschappelijk Centrum Water
graafsmeer in Amsterdam in een
directe televisie-uitzending het
collectief geheugen van de kij
kers testen. In dezelfde uitzen
ding maakt hij aan de hand van
de ohtvangen reacties van het pu
bliek de resultaten van het on
derzoek bekend.
Deuren open
Op meer dan honderd plaatsen in
het hele land zetten chemische
bedrijven, laboratoria van zie
kenhuizen, universiteiten, instel
lingen voor het hoger en middel
baar beroepsonderwijs, waterlei
dingbedrijven en milieu- en on
derzoekinstituten zaterdag 8 ok
tober hun deuren voor het pu
bliek open.
De Koninklijke Nederlandse
Chemische Vereniging en de Ver
eniging van de Nederlandse Che
mische Industrie, die deze negen
de landelijke Open Dag Chemie
organiseren, verwachten hon
derdduizend bezoekers. Zij kun
nen kennis maken met de rol die
de chemie in het dagelijks leven
speelt.
Zondag 9 oktober is de landelijke
Wetenschapsdag. Kinderen en
volwassenen kunnen dan lezin
gen volgen, demonstraties zien,
rondleidingen krijgen en zelf aan
allerlei activiteiten deelnemen in
onderzoeksinstituten, universi
teiten, musea, sterrenwaqhten en
bedrijven.
Dertien grote openbare biblio
theken houden voor de geïnteres
seerde toehoorder dinsdag 13 ok
tober een serie lezingen. De hele
week kunnen leerlingen in het
voortgezet onderwijs op bijna al
le universiteiten en aan twaalf
hogescholen in Zuid-Nederland
deelnemen aan allerlei activitei
ten op wetenschappelijk en tech
nologisch gebied. 'Zie je ze vlie
gen?' is de titel van een wedstrijd
vliegtuigvouwen voor brugklas
sers.
Leerlingen in het basisonderwijs
zijn als onderzoekertjes welkom
op op de Rijksuniversiteit in
Utrecht. In 25 "pretlabs' in het
hele land kunnen zij zelf solderen
of experimenteren.
