DE STEM
'Net zo makkelijk als montage van een Ikea-meubel'
Oubollig maar onverwoestbaar
niek
jringen
iniek
D
?-< '4'LfWsvlf/ry
Enkhuizer Almanak is aan vierhonderdste editie toe
B, technisch
vooropleiding,
werktuig-
mts vooroplei-
hnische
nbeheersing,
ucteurs met
ipalen van
ipleiding.
pren van
racticumdag
opleiding.
ineumatisch,
automati-
i en aan-
itallaties. Met
en kennis van
werking PLC-
storingen in
ding.
loofd- en
racticum.
ngzoeken,
i de praktijk.
van
geïntegreerde
ssingen. Met
rwerpen:
tennis. Met
,n hydrauliek.
jn motorrege-
iliekpracticum.
Jing.
in de proces-
ste processen.
/mts
paratuur en
/mts
iringzoeken,
en.
s/mts
erpen: koelmid-
en, vullen,
Met
ganisatie van de
organisatie,
ag-
aan:
08380-32514^Q_M
sus(sen):
consument
DONDERDAG 1 SEPTEMBER 1994 DEEL
Een beetje timmeren, bo
ren, schilderen is voor het
gros van de Nederlanders
geen kunst. Zelf een huis
bouwen, eigenhandig,
van fundering tot nok, is
een ander verhaal. Een
^oors bedrijf gaat dat
een stuk gemakkelijker
maken door de introduc
tie van bouwpakketten.
Wie een Ikea-meubel in
elkaar kan zetten kan
ook een eigen huis bou
wen. Wie interesse heeft,
zal echter enkele maan
den moeten wachten.
Want het loopt nu al
storm.
Woonhuis als bouwpakket
Door Anja Sparidaans
De doe-het-zelf-trend is niet
meer te stuiten. Als voorlopig
hoogtepunt is er nu zelfs een
compleet doe-het-zelf-huis op de
markt. Het gaat hier om een
bouwpakket waarmee binnen
drie weken de ruwbouw van een
compleet woonhuis kan worden
neergezet. „Iedereen die wel eens
een Ikea-meubel in elkaar heeft
gezet, kan zo'n huis eenvoudig
zeil bouwen," meent Jaap Wes
terhof, woordvoerder van impor
teur Drammen.
Schilderen, betegelen, metselen;
voor dergelijke klusjes in huis zal
de wat handige doe-het-zelver
niet snel terugschrikken. Maar
zonder hulp van vaklieden een
compleet huis in elkaar zetten?
Daar zullen maar weinig klussers
hun handen aan willen branden.
Maar nu er doe-het-zelf bouwhui
zen op de markt zijn, wordt dit
het overwegen waard.
Het concept, dat nieuw is voor
Nederland, komt oorspronkelijk
uit Noorwegen, waar deze houten
doe-het-zelf-woningen al vijftien
jaar lang volop gebouwd worden.
Ook aan landen als Engeland,
Oostenrijk, Duitsland en Spanje
worden ze geregeld geleverd.
Dat dit idee ook hier aanslaat,
blijkt al op voorhand. Het eerste
huis moet nog gebouwd worden,
maar de importeur heeft zijn
handen al meer dan vol met het te
woord staan van geïnteresseer
den en met het uitbrengen van of
fertes.
De potentiële kopers staan vol
gens Drammen in de rij voor zo'n
felbegeerde woning en er is zelfs
een wachtlijst ingesteld. Alleen
de wachttijd voor een informatie
pakket bedraagt al zo'n drie
maanden! Het bedrijf verwacht
'een stormloop van reacties' als
het eerste huis op de Veluwe dit
najaar gerealiseerd is.
Zelf ontwerpen
Het zelfbouw-concept begint al
bij het ontwerp. De producent
heelt weliswaar tweeëndertig
verschillende basis-modelwonin-
Westerhof had wel verwacht dat
het idee hier zou aanslaan. „Ne
derlanders zijn van huis uit een
nijver volkje. Het doe-het-zelven
slaat hier over de hele linie onge
looflijk aan."
Daarnaast blijkt het idee om zelf
een huis te ontwerpen erg aan te
spreken. „Leuk wonen heeft in
onze samenleving een hoge prio
riteit. En wie wil er nou geen
droomhuis, dat helemaal naar ei
gen inzicht is gebouwd?" Wester
hof heeft zich verbaasd over het
aantal mensen dat al eens ooit
een ontwerp voor een zelf te bou
wen huis heeft gemaakt. „Dat
komt nu weer uit de la tevoor
schijn, waarin het eerder terecht
kwam, omdat het niet-realistisch
zou zijn."
Maar volgens de importeur heeft
de meerderheid van de geïnteres
seerden gereageerd, omdat het
om sfeervolle houten huizen gaat.
„Het zijn klassieke Noorse hui
zen met een verrassende vormge
ving en stijl. Daar vallen de men
sen blijkbaar op.
Ook de relatief lage prijs van de
doe-het-zelf woning blijkt aan
trekkelijk; die varieert van
60.000 tot 150.000 gulden. Uiter
aard is de prijs afhankelijk van
de grootte en het type woonhuis
en van de mate van zelfwerk
zaamheid die de koper aan de dag
wil 1
C&V. i<h
Op papier ziet de Noorse houten woning er heel sfeervol uit.
j£'& i**" - 'W~%£n
gen waaruit de doe-het-zelver
kan kiezen, 'om hem wat op weg
te helpen,' maar een creatieve op
drachtgever heeft nog alle moge
lijkheden om ingrijpende veran
deringen in de indeling aan te
brengen.
„Eventuele aanpassingen in ver
band met veranderende woon
wensen of -behoeften kunnen ook
in een later stadium nog worden
uitgevoerd," verzekert de impor
teur.
Als het kant-en-klare ontwerp er
ligt, kan de zelfbouwer vervol
gens een keuze gaan maken uit
verschillende typen ramen, deu
ren en dakafwerkingen. Zo kun
nen er op het dak zowel shingels,
dakpannen, asfalt als alumini-
umplaten worden toegepast. Ook
plafonds, wanden en vloeren
worden aan de hand van zijn
aanwijzingen gemaakt.
Het uiteindelijke ontwerp wordt
in een bedrijf in Noorwegen ver
werkt tot een volledig bouwpak
ket. Na zo'n drie maanden wordt
dit voorgemonteerd geleverd in
zogenaamde skelet-elementen,
inclusief ramen en deuren.
Het voordeel van deze bouwwijze
is dat de ruwbouw snel in elkaar
zit. De importeur houdt het erop
dat twee mensen die ruwbouw
binnen drie weken kunnen reali
seren.
Durft de koper het grove werk
toch niet helemaal zelf aan, dan
wil Drammen deze klus wel voor
zijn rekening nemen. In die opzet
wordt alleen de afbouw door de
opdrachtgever zelf ter hand ge
nomen.
Dat betekent dat hij onder ande
re de binnenmuren, wandafwer
king en vloeren nog eigenhandig
moet plaatsen en afbouwen. Voor
die afwerking moeten ook nog
eens zo'n drie weken worden uit
getrokken.
Handleiding
Alle materialen die voor die af
werking nodig zijn, worden mee
geleverd; zelfs moeren, spijkers
en beits ontbreken niet. Alle on
derdelen van het bouwpakket
zijn gecodeerd en het pakket be
vat tevens gedetailleerde werkte
keningen. Volgens de woordvoer
der moet de gemiddelde doe-het-
zelver het met die handleiding
kunnen redden, eventueel aange
vuld met begeleiding van de pro
ducent.
Ook de gereedschappen hoeven
geen struikelblok te zijn. De eni
ge gereedschappen die onmisbaar
zijn, zijn de spijkermachine en de
hamer. „Iedereen die weieens een
Ikea-meubel in elkaar heeft ge
zet, kan zo'n huis eenvoudig zelf
bouwen," aldus woordvoerder
Westerhof van importeur Dram
men.
De vergelijking met de Ikea-for-
mule kan nog verder worden
doorgetrokken; het succes van de
deze Scandinavische meubel
bouwpakketten zou wel eens
kunnen overslaan op de doe-het-
zelf-woningen. Woordvoerder
Haken en ogen
Toch zitten er een aantal haken
en ogen aan deze doe-het-zelf
woning. Niet alle gemeenten ge
ven er een bouwvergunning voor
af, omdat ze qua stijl en vormge
ving vaak veel afwijken van de
reguliere huizen.
Ook het feit dat het huis van hout
is, wil nog al eens problemen ge
ven met de geldende veiligheids
normen.
„We kunnen het ontwerp natuur
lijk altijd aanpassen aan de eisen
van gemeenten of opdrachtge
vers; de buitenzijde kan zelfs uit
gevoerd worden in steen. Maar
aan al die extra aanpassingen
hangt natuurlijk wel een prijs
kaartje."
Verder moet de doe-het-zelver
incalculeren dat er nog een aan
tal bijkomende kostenposten
zijn. Zo moet er om te beginnen
een stuk grond worden gekocht
waarop het huis gebouwd kan
worden en ook de fundering komt
voor rekening van de koper zelf.
Met het bouwpakket wordt feite
lijk enkel de ombouw geleverd.
Dat houdt in dat onder meer
elektriciteits- en waterleidings
installatie, cv en sanitair zelf
moeten worden aangeschaft. En
daarmee gaat tevens het doe-het-
zelf-idee wat verloren, omdat
voor deze klussen vaak toch een
vakman in de arm genomen moet
worden. Drammen bevestigt dit.
„Wat blijft staan is dat de doe-
het-zelver in elk geval stukken
minder afhankelijk is van dure
vaklieden en dat hij volledig zelf
bepaalt hoe zijn huis er uit komt
te zien."
Van onze verslaggever
Enkhuizen - Eigenaar van de
Enkhuizer Almanak of niet,
voor de autochtonen van het
vissersstadje zal Fransje Jon-
gert altijd een 'raar mens uit
Apeldoorn' blijven.
-Een echte Enkhuizer zal ik nooit
worden, ook al schrijf ik nog hon
derd almanakken vol. Ik ben en
blijf buitenstaander ook al komt
mijn familie oorspronkelijk uit
deze contreien."
Ais pittoreske pleisterplaats
heeft het havenstadje de toeristen
en dagjesmensen veel te bieden,
maar de almanak is voor Enkhui
zen alsde koek voor Deventer, de
bol voor Den Bosch en Flipje voor
Tiel; een fenomeen dat onverbre
kelijk met een plaats verbonden
is.
Vandaar ook dat Jongert, toen ze
als Apeldoornse in 1982 de Enk
huizer Almanak overnam, al snel
tot de conclusie kwam dat er iets
niet klopte. „Het bleek dat de al
manak in die lange historie nooit
>n Enkhuizen was gemaakt of
uitgegeven. Toen ik begon was de
vestigingsplaats Apeldoorn en ik
vond dat dat niet kon. Voor mij
stond toen al vast dat ik met de
almanak zo snel mogelijk naar
Enkhuizen moest."
envrouw
Zak,
Eindelijk gevestigd in de enige
Plaats waar het kloppend hart
van de almanak thuishoort, heeft
Fransje Jongert onlangs de laat
je hand gelegd aan de jubileum-
ukgave voor 1995. En ook al bes
hert ze De Almanak in eerste in
stantie als een slimme zaken
vrouw aan de hand van 'moderne'
marketingtechnieken, Jongert
weet dat ze tegelijkertijd de
belangrijkste ambassadrice van
Enkhuizen is. Niet, zoals het iet-
Vat oubollige imago doet ver
moeden, als een Klazien uut
k-type dat op afroep orakelt.
De Enkhuizer Almanak van dit jaar. In oktober verschijnt de
400e uitgave.
Jongert neemt haar werk aan
merkelijk serieuzer.
„Ik woonde en werkte nog in Ca
nada toen ik hoorde dat de Enk
huizer Almanak te koop was,"
vertelt de eigenaar/hoofdredac
teur. „Mijn eerste reactie was
'verrek wat leuk, daar kan ik wat
mee'. Niet alleen als zakenvrouw,
maar ook de folklore en de tradi
tie die rond het boekje hangen,
spraken me aan. Dat je er marke
tingtechnisch ook veel mee kunt,
dat stond voor mij van begin af
aan vast. De Enkhuizer Almanak,
dat is een begrip! Maar ik zag ook
al snel dat de het boekje verso
berd was. Beetje saai, beetje
droog, terwijl het tot mijn grote
verbazing nog volop gelezen
werd. Maar daar zat dus mijn uit
daging. De almanak moest weer
leuk en spannend worden."
Vooral dat laatste heeft Jongert
ervan weerhouden om haar ver
nieuwingsdrang al te veel bot te
vieren. „Een historie van vier
honderd jaar moet je respecteren
en bovendien dankt de almanak
zijn succes juist aan die klein
schalige kneuterigheid. Ik be
doel, de bootjesmensen kunnen
bij de ANWB allerlei handzame
boekjes krijgen met informatie
over waterstanden, getijden, eve
nementen en wat al niet. Maar
toch kiezen velen voor de goed
kope Almanak. Dus het enige wat
ik heb gedaan is het boekje op
poetsen met leuke en gezellige in
formatie, illustraties en handige
wetenswaardigheden over actue
le onderwerpen. En dat betekent
ook dat ik niet uitsluit dat er str
aks een verhaaltje over veilig
vrijen in staat."
Vier eeuwen Enkhuizer Alma
nak, het is een historie waar me
nig uitgever jaloers op zal zijn.
Het boekje heeft zowel Napo
leons drukpersverbod als de cen
suur tijdens de Duitse bezetting
getrotseerd.
Van alle almanakken die er ooit
in Nederland zijn uitgebracht, is
de Enkhuizer uitgave verreweg
de oudste. In het Rijksmuseum in
Amsterdam ligt nog een gedeelte
van de almanak die in 1595 ver
scheen.
Het restant is gevonden op Nova
Zembla in het Behouden Huys en
daar kennelijk achtergelaten
door Willem Barendsz of Jacobus
van Heemskerck na de beroemde
overwintering. Algemeen wordt
aangenomen dat het hier een edi
tie van de Enkhuizer Almanak
betreft.
Het oudste complete exemplaar
dateert van 1686. Vermeldingen
daarin wijzen erop dat de Alma
nak toen al gedurende honderd
jaar min of meer regelmatig ver-
Het mag dan een onoog
lijk boekje zijn boordevol
- volgens sommigen - on
nutte informatie, met een
jaarlijkse oplage van
250.000 exemplaren is de
Enkhuizer Almanak stee
vast een bestseller. Boe
ren en buitenlui, vissers
en bootjesmensen, maar
ook stadse verzamelaars
zweren bij de traditie en
onverwoestbare autori
teit van het, naslagwerk
je. In oktober verschijnt
als vanzelfsprekend de
400 jaargang.
scheen.
De toevoeging 'Enkhuizer' is ech
ter altijd misleidend geweest.
Totdat Fransje Jongert naar de
havenplaats verhuisde is het
boekje nooit in Enkhuizen ge
schreven, gedrukt of uitgegeven.
„Dat het een 'Enkhuizer' alma
nak is geworden heeft meer te
maken met het belang van Enk
huizen ten tijde van de Oost Indi
sche Compagnie. De waterstan
den begonnen vroeger ook altijd
met Enkhuizen," weet Jongert uit
overlevering.
Naast een groot aantal vaste on
derwerpen die elk jaar in de
vraagbaak aan bod komen - wa
terstanden, feestdagen, tabellen,
weersvoorspellingen, evenemen
ten en andere kalendaria - heeft
Jongert een grote vrijheid in het
vullen van de vaste 288 pagina's.
„Eigenlijk ben ik daar altijd mee
bezig," zegt ze. „Je hoort iets, je
ziet iets en je krijgt een idee voor
een verhaaltje."
Vooral de Enkhuizer Wijsheden
zijn van het grootste belang. Hoe
verwijder je vogelpoep-vlekken,
hoe lang is een lucifer of hoe
maak je pudding zonder vel? De
almanak weet het.
„Heel vaak krijg ik suggesties uit
het land. Belt iemand op uit het
Limburgse Gulpen om te vertel
len hoe je meer sap uit een citroen
kunt krijgen of hoe je tulpen lan
ger mooi houdt. Uiteraard con
troleer ik alles hoogstpersoonlijk.
Het zou niet goed zijn als de Enk
huizer Almanak op een leugen
wordt betrapt."
De eigenaresse weet zich welis
waar verzekerd van een groot le
zerspubliek, er dient boven alles
een landelijk fenomeen in stand
gehouden te worden.
„De Enkhuizer Almanak is een
instituut waarmee personen of
bedrijven nogal eens aan de haal
willen als ze aspecten als traditie,
folklore en betrouwbaarheid wil
len uitventen. Daar moet ik alert
op zijn. Het beeldmerk (het rood-
gedrukte tevreden glimlachende
rokende vissertje -red.) is be
schermd en het formaat en de op
zet van het boekje ook. Maar met
mijn toestemming mogen bedrij
ven de almanak natuurlijk wel
gebruiken als strooigoed voor re
laties of personeel. In kerstpak
ketten doet hij het ook altijd
goed."
Museum
Maar de grootste triomf wordt
voor Fransje Jongert het Enkhui
zer Almanak-museum dat geves
tigd wordt naast de plaatselijke
visafslag, aan de voet van de
Eigenaar/hoofdredacteur Fransje Jongert: Uiteraard controleer
ik alles hoogstpersoonlijk. Het zou niet goed zijn als de Enkhuizer
Almanak op een leugen wordt betrapt.foto martin mooi
Drommedaris. Volgend jaar vindt
de opening plaats en worden de
vier eeuwen geschiedenis voor
het eerst getoond.
Ook heeft Jongert het voor elkaar
gekregen dat de 400e editie op
cd-i verschijnt, een medium waar
de almanak zich bij uitstek voor
leent.
De almanak groeit met de tijd
mee, weet de hoofdredacteur.
„Ik heb vroeger ook altijd ge
dacht 'ach, die Enkhuizer Alma
nak, wat moet je ermee?' Het lijkt
een fenomeen dat met meer in de
ze tijd past. Een lullig klein boek
je dat je nauwelijks zonder lees
bril kunt lezen. Maar ik ken nu
mensen die zonder almanak het
jaar niet doorkomen. Die zweren
bij dat ding. En niets is mooier
dan te weten dat je in een behoef
te voorziet, ook al begrijp je die
zelf misschien niet."
OG42
