Religieuze strijd verscheurt Bangladesh
Aids verspreidt zich razendsnel in India en Afrika
!e vertelt
er
lieven'
mHÊÊÊÊÊÊÊÊm
oortaan
►lussers
Chinese leiders houden
adem in tot Deng's dood
I DE STEM
GIDS
Fundamentalistische moslims maken dankbaar gebruik van affaire rond schrijfster
*ortret van
leng Xiaoping
Strijd ift Ruanda leidt tot ziekte-explosie onder vluchtelingen in Zaïre
DINSDAG 23 AUGUSTUS 1994
JUSTUS 1994 DEEL D
|ift. Ontspanning, servi-
eten de zender herken-
vanaf 1 januari een
lie programmering: de-
Ijdstippen. Het NOS-be-
loed van de regionale en
Imereiële omroepen slonk
I marktaandeel verder naar
rocent. Streefgetal is nu 12
leent.
(schillende voorstellen om
populariteit van de zender
[ergroten kregen de afgelo-
jaren nooit voldoende
pn van de omroepen. Het
uwe profiel van Radio 2
voorgesteld door NCRV,
10, Vara en EO.
[vorige verbouwing van Ra-
2 dateert van 24 januari,
kte soorten programma's op
Ite tijden moesten de zender
|n aantrekkelijker maken en
grotere groep luisteraars
hspreken. Deze renovatie
Bs de voorbode van een
akke horizontale program-
Bring. Op 24 januari kreeg
lio 2 ook de eerste dage-
[cse programma's: Het Hart
Twee, File-Radio en Alle
lie Engelse roddelpers die eer-
Ir profiteerde van zijn succes-
In, valt nu over hem heen.
pv George vertelt in Boy Next
kor openlijk over hoe hij met
in homoseksualiteit omging,
[er zijn vreemde creaties en
[er de periode dat hij aan he-
|ïne verslaafd was.
Nederland 3, 21.03 uur
an onze rtv-redatie
|e Chinese leider Deng Xiao-
ng staat te boek als de man die
dictatuur van het communis-
e gered heeft door het leger in
schakelen tijdens de studen-
nopstand in 1989 op het Plein
an de Hemelse Vrede. Gisteren
erd hij negentig jaar, aanlei-
ng voor de BBC een portret uit
zenden.
e documentaire The people's
xtator schetst de Chinese voor-
an die in 1978 aan de macht
wam. Hij was de winnaar in de
avolgingsstrijd die na de dood
an Mao Zedong ontbrandde. In
'ïjftien jaar tijd maakte Deng
iiaoping van de straatarme, we-
eldvreemde Volksrepubliek een
:apitalistische politiestaat.
BBC 2, 22.30 uur
22.30 u. On deadly ground.
Zaal 13 -• 14.30, 17, 20 en 22.30 u.
Bad girls.
Zaal 14 - 14.30, 17 u. We're back.
20 en 22.30 u. Maverick.
Zaal 15 - 14.30, 17 u. Thumbeli-
na.
20 u. Shadowlands.
22.30 u. Intersection.
Zaal 16 - 14.30, 17, 20 en 22.30 u,
Ace ventura: pet detective.
Zaal 17 - 14.30, 17, 20 en 22.30 u.
The Pelican brief.
Zaal 18 - 14.30, 17, 20 en 22.30 u.
Maverick.
Zaal 19 - 14.30, 17, 20 en 22.30 u.
The Getaway.
Zaal 20 - 14.30, 17, 20 en 22.30 u.
Escape from Absolom.
Zaal 21 - 14.30 u. Gettysburg.
20 en 22.30 u The Flintstones.
Zaal 22 - 14.30, 17, 20 en 22.30 u.
Serial mom.
I GENT
Decascoop
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Beverly
Hills Cop 3.
17, 20 en 22.30u, R&meo is
bleeding.
20 en 22.30 u. The boys life.
14 30, 17, 20 en 22.30 u. MavericK.
14.30 u. We're back -
14.30,17, 20 u. Blank check.
14.30,17 u. The cowboy way
14.30, 17, 20 en 22.30 u. The crow-
14.30, 17 en 20 u. Next karate kia.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Escape
from Absolom.
14.30 en 17 u. 8 Seconds.
22.30 u. Serial mom.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. lne
Flintstones.
20 en 22.30 u. The getaway.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. 4 Wea
dings a funeral.
14.30 en 17 u. The Aristocats.
22.30 u. Shadowlands.
20 u. Schindler's List.
IKNOKKE
Beverly Sereens
20.30 en 23 u. Speed. „„„„rlv
15, 17.30, 20 en 22.30 u. Beverly
Hills Cop 3.
15, 17.30, 20 en 22.30 u. Maverick
15, 17.30, 20 en 22.30 u.
Flintstones.
17.30 u. Police academy 7.
15 u. De Aristokatten.
.3n onze correspondent
I Fioris van Straaten
\jew Delhi - Bangladesh ver-
j-gert in de greep van keihar-
je confrontaties tussen mos-
jm-fundamentalisten en hun
I tegenstanders. Bij massale
vechtpartijen in de straten
|van hoofdstad Dhaka en de
tweede stad van het land,
Chittagong, vielen de afgelo-
n maand tientallen doden
enige honderden gewon-
I den. Het was een bloedig
hoogtepunt in een strijd, die
steeds verder lijkt te escale-
I ren.
inlangs was de hoofdstad Dha-
a het toneel van een grote beto
og tegen de omstreden schrijf-
I ster Taslima Nasrin, op wier
joofd fundamentalistische groe-
seringen een prijs van omgere-
I kend 2500 dollar hebben gezet.
I yeer liberaal gerichte stromin-
n hielden een tegendemonstra-
I De fundamentalisten stellen al-
s in het werk om zoveel moge-
I ijk munt te slaan uit de affaire
rond Nasrin, die wordt beschul-
_d van godslastering. Militante
Inositols maken er geen geheim
I an de kwestie als een geschenk
I at de hemel te beschouwen.
Volgens een van hun leiders, de
:5-jarige Azizul Huq, toont de
I zaak onomstotelijk de beperkin-
I jen van de vrouw aan. In een
I recent gesprek met het persbu-
I reau AP richtte hij zijn pijlen
1 evens op de premier van Bang
ladesh, Khaleda Zhia.
I Het is niet wenselijk ene vrou
welijke premier te hebben,"
I vond de bejaarde fundamenta
list, Als menselijk wezen zijn ze
ion de mindere (van de
Iman). Dit is ook aangetoond
I door de medische wetenschap."
I Traditie
I Hoewel de bevolking van Bang-
1 ladesh voor ongeveer 90 procent
|nt moslims bestaat, mist het
een fundamentalistische
I traditie zoals die wel bestaat in
I Pakistan, Afghanistan en vele
1 landen in het Midden-Oosten.
I Wie door Bangladesh reist, ziet
I zelden een biddende man op
I straat. In Pakistan, het land
Moslims in de Bengalese hoofdstad Dhaka houden hun gebed. Fundamentalisten geven toe dat zij gretig profiteren van de
'godslastering'-affaire rond de schrijfster Taslima Nasrin. F0T0 EPA
waarmee Bangladesh tot 1971 in
één curieuze staat was sameng-
voegd, is dit daarentegen zeer
gebruikelijk. Daar schallen de
moskeeën hun oproepen voor het
gebed ook veel nadrukkelijker
door de steden en de dorpen.
De Bengalen zijn toleranter te
genover andere godsdiensten,
waaraan ze door de eeuwen
meer zijn blootgesteld dan de
meeste islamitische staten. Met
name het hindoeïsme en boed
dhisme hebben onmiskenbaar
sporen nagelaten in het land.
De sufi's, de naar mystiek nei
gende mannen die in geestelijk
opzicht zweven tussen islam en
hindoeïsme, hebben er vanouds
veel aanhang gekend.
Fundamentalisme werd lange
tijd met Pakistan geassocieerd
en stond in de eerste jaren na de
bloedige onafhankelijkheidsoor
log van 1971 in een kwade reuk.
Pas bij een grondwetswijziging
zes jaar later werd de islam als
staatsgodsdienst aangewezen.
Nog steeds valt de afkeer van
velen in Bangladesh van het fun
damentalisme terug te voeren op
de turbulente dagen van 1971.
Verraad
Bij de recente ongeregeldheden
werden deze oude wonden open
gereten door de aanwezigheid
van Golam Azam, de leider van
de voornaamste fundamentalis
tische groepering, Jamaat-e-isla-
mi. Dit is een zeer omstreden
figuur, die herhaaldelijk is be
schuldigd van verraad en misda
den tegen zijn eigen landgenoten
tijdens de onafhankelijkheids
oorlog.
Azam was in 1971 fel tegen de
afscheiding van Pakistan, omdat
dat in zijn ogen neerkwam op
verraad van de islam. Was Paki
stan immers in 1947 niet als het
nieuwe huis voor alle moslims
van het Indiase subcontinent ge
schapen? Een onafhankelijk
Bangladesh zou slechts een vazal
van India kunnen zijn, betoogde
hij.
Na 1971 vluchtte Azam enkele
jaren naar Pakistan en zijn Ben
gaalse nationaliteit werd hem
ontnomen. Eind jaren zeventig
was hij echter terug met een
Pakistaans paspoort en schaarde
zich aan het hoofd van de ont
luikende fundamentalistische
beweging.
Vorig jaar bepaalde een recht
bank dat Azam ten onrechte was
beroofd van zijn staatsburger
schap. Dit besluit werd als een
overwinning door de fundamen
talisten gevierd. Anderen waren
echter woedend.
Zo kon het gebeuren dat onlangs
3000 veteranen van de onafhan
kelijkheidsstrijd zij aan zij door
de straten van Chittagong mar
cheerden met jonge, linkse stu
denten die ook niets van het
fundamentalisme wilden weten.
Eendrachtig uitten ze hun woede
over het bezoek van Azam aan
de havenstad, het eerste in meer
dan twintig jaar.
Arrestatiebevel
De uitlatingen van Nasrin over
de Islam zijn veel Bengalen in
het verkeerde keelgat geschoten
en de 31-jarige schrijfster, die al
sinds begin juni zit ondergedo
ken, hoeft dan ook niet op veel
sympathie te rekenen. Maar dit
wil niet zeggen dat de Bengalen
automatisch aan de kant van de
militante moslims staan.
Tijdens een actiedag eind juni
tegen Nasrin namen slechts en
kele duizenden mensen deel aan
de betogingen. Niet veel voor
een land waar demonstraties met
tienduizenden aan de orde van
de dag zijn.
Veelzeggend is ook dat Jamaat-
e-Islami slechts 18 van de 297
zetels in het parlement bezet. De
minderheidsregering van pre
mier Khaleda Zia houdt de fun
damentalisten echter graag te
vriend omdat ze hun steun in het
parlement goed kan gebruiken,
al heeft Azams Jamaat-e-Islami
haar steun aan de premier dit
voorjaar ingetrokken.
Arrestatiebevelen tegen de orga
nisaties die een beloning hebben
uitgeloofd voor de moord op
Nasrin zijn uitgebleven.
De militante moslims hebben
daardoor het gevoel gekregen
ongestoord hun gang te kunnen
gaan. Ze proberen nu uit alle
macht een campagne op gang te
krijgen tegen non-gouvernemen-
tale organisaties (ngo's).
De ngo's pogen, veelal gesteund
door Westerse fondsen, het lot
van de armsten op het platteland
te verbeteren, in het bijzonder
dat van de vrouwen. Veel mul
lahs zien hun traditionele
machtspositie hierdoor echter in
gevaar komen. Arme sloebers
van weleer hebben nu meer zelf
vertrouwen en zijn mondiger ge
worden.
Hetze
Gebruikmakend van de veront
waardiging over Nasrin probe
ren de fundamentalisten het ont
wikkelingswerk van vele jaren
terug te draaien. Ze maken de
ngo's zo zwart ze kunnen.
Daarbij schuwen ze beschuldi
gingen als zouden de ngo's de
moslims tot het christendom wil
len bekeren niet. Andere menen
te weten dat er joods geld achter
de projecten zit.
De regering heeft tot dusverre
slechts flauwtjes geprotesteerd
tegen de hetze van de fundamen
talisten. Wel heeft ze de Wester
se donorstaten beloofd de ngo's
te zullen beschermen.
Door Thomas Wagner
en Mark Fritz (ap)
Goma/New Delhi - Sinds
J acht jaar geleden het eerste
1 aids-geval werd ontdekt in
1 India heeft de ziekte zich
razendsnel door het land
verspreid. Vooral prosti
tuees, drugverslaafden en
mensen die donorbloed ont
vangen lopen een grote kans
om de ziekte op te lopen.
Ook in Ruanda en Zaïre ver
spreidt de ziekte zich steeds
sneller, vooral onder de
vluchtelingen in de kampen
in Zaïre.
ïeer dan de helft van de prosti
tuees in een stad als Bombay is
teager van HIV, het virus dat
I aids veroorzaakt. Hun klanten,
voornamelijk vrachtwa-
I genchauffeurs en trekarbeiders,
I teengen de ziekte verder naar
dorpen op het platteland,
te het noordoosten van India is
j 10 procent van de naar schat
ting 30.000 spuitende heroine-
verslaafden HIV-positief. Hon
derden particuliere bloedban
en zijn afhankelijk van arme
Ij mensen die hun bloed laten af-
j |te?Pen om brood op de plank te
hijgen. Donoren en hun bloed
i Worden nauwelijks gecontro
leerd op de aanwezigheid van
te dodelijke virus.
Epidemie
Het HIV-virus heeft zich ver
spreid in alle 25 deelstaten van
"et land. Hoewel dé aids-epide-
®te India later bereikte dan de
meeste andere grote landen,
sc®at de Indiase aids-preventie
™t er 1,62 miljoen mensen van
I te totale bevolking van 880 mil-
)°en besmet zijn, 60 procent
meer dan vorig jaar,
jus India op deze weg door
mtjft gaan dan zouden aan het
j™ van deze eeuw 10 miljoen
jteliërs besmet kunnen zijn met
et aids-virus, aldus gezond-
1 ^organisaties. „Aids is niet
i anger een probleem voor de
sicogroepen. Het heeft zich
I iWSE,rei^ rï°or heel India," al-
I r?Dr- P R. Das Gupta van het
ma se aids-bureau. „Er zijn
ov.ee' mensen die hun dorp
j aten °P zoek naar werk dat
eze epidemie zich zeer snel
«spreidt."
•Ha kampt met een reeks pro-
Hie het moeilijk maken
de oprukkende ziekte een
'Je kunt de mensen in de kampen niet wijs maken dat zij bang
vandaag moeten proberen te overleven.'
halt toe te roepen. De medische aids te praten; het officiële do
moeten zijn voor iets dat hen pas over zes jaar treft, terwijl ze
foto epa
voorzieningen op het platteland
zijn zo ontoereikend dat er jaar
lijks honderden duizenden men
sen sterven aan cholera, maze
len, tuberculose en andere ziek
tes die eenvoudig hadden kun
nen worden genezen.
Door ondervoeding is het af
weersysteem van miljoenen
mensen verzwakt. In een land
waar jaarlijks 43 miljoen geval
len van seksueel overdraagbare
aandoeningen worden gecon-
stanteerd, hebben zelfs trouwe
gehuwde vrouwen onbehandel
de infecties aan de geslachtsor
ganen, wat er op wijst dat zij
eventueel ook het slachtoffer
van aids zouden kunnen wor
den.
Handdruk
Indiase artsen weigeren vaak
om aids-patiënten te behande
len uit angst dat ze besmet
raken. Veel Indiërs geloven nog
steeds dat het HIV-virus ver
spreid kan worden door een
handdruk en dat het gevaarlijk
is om met een aids-patiënt in
een bus te zitten of met hem
samen te werken.
Slechts weinig politici zijn be
reid om in het openbaar over
dencijfer bedraagt slechts 713,
wat het idee'dat er niets aan de
hand is nog eens bevestigt. De
meeste aids-deskundigen vin
den het officiële cijfer belache
lijk laag, maar er zijn geen
andere cijfers voorhanden.
De Wereldbank, die in 1992 een
lening van 84 miljoen dollar aan
India gaf voor aids-bestrijding,
heeft onlangs aan de bel getrok
ken bij de Indiase regering om
dat sommige staten het geld nog
niet hebben gebruikt.
Effectieve voorlichtingscam
pagnes zijn van groot belang in
de Indiase samenleving waar de
man, die het over het algemeen
voor het zeggen heeft, niet gauw
een condoom zal gebruiken en
de meeste vrouwen, vriendinnen
en prostituees zich wel twee
keer bedenken voor ze een man
durven vragen dat toch te doen.
Een onderzoek naar de zeer ho
ge vraag naar gratis condooms
die door de overheid worden
verstrekt, leerde dat vrachtwa
genchauffeurs in het zuiden van
India, die het voorbehoedmid
del in grote hoeveelheden be
steld hadden, de condooms ge
bruikten om lekken in de radia-
teur te stoppen.
De situatie is nog ernstiger in
het Afrikaanse Ruanda. De Ita
liaanse arts Dr. Sergio Improta
amputeerde in Ruanda zeven
ledematen per dag, repareerde
een gebroken kaak, haalde ma
den uit geïnfecteerde wonden
en poogde tevergeefs een man te
redden die een zo diepe hoofd
wond had, dat zijn hersens
blootlagen. Maar aan bloed
transfusies waagde hij zich niet.
„Teveel aids," aldus de arts, die
namens Artsen Zonder Grenzen
in Ruanda werkzaam was.
Lang voordat de burgeroorlog
uitbrak stond Ruanda bekend
als een gebied met een van de
hoogste aids-infectiepercenta-
ges. Nu zich inmiddels een orgie
van moord en verkrachting
heeft voorgedaan en miljoen
mensen op de vlucht zijn gesla
gen, twijfelt geen expert eraan
dat de ziekte zich verder heeft
verspreid.
Artsen die in de burgeroorlog-
gebieden van Ruanda, Liberia,
Angola, Uganda en Somalië
hebben gewerkt geloven dat de
ze conflicten de afgelopen tien
tallen jaren hebben bijgedragen
aan de verspreiding van aids in
Afrika.
Maar zelfs zonder wetenschap
pelijke studies is het verband
tussen aids en oorlog duidelijk.
Volgens de experts floreert de
dodelijke ziekte in gebieden
waar de levens van miljoenen
door oorlog in de war worden
geschopt. „De lijst met redenen
is bijna eindeloos," zegt Dr.
G.L. Monekosso, directeur voor
Afrika van de Wereldgezond
heidsorganisatie (WHO). „Het is
een groot probleem dat niet
wordt gerekend tot de oorlogs
verwondingen."
Combinatie
Aids en oorlog zijn een dodelij
ke combinatie omdat bevol
kingsgroepen op de vlucht slaan
en met veel andere mensen in
aanraking komen. Volgens som
mige artsen neemt de seksuele
activiteit in vluchtelingenkam
pen toe. Daarnaast is er het
probleem van binnentrekkende
legers die vaak verkrachtingen
plegen.
Bovendien is er ook altijd een
toename in gewenste seksuele
contacten tussen militairen en
lokale vrouwen. In de oorlogs
gebieden stort de gezondheids
zorg vaak in en het wordt on
mogelijk om bloed op aids te
onderzoeken voordat het als
transfusiebloed aan een ander
wordt gegeven. Artsen moeten
dus vaak risico's nemen bij het
toedienen van transfusies.
In Ruanda vormen de wonden
die met machetes zijn aange
bracht een probleem omdat de
kans groot is dat aan het kap
mes nog het bloed zat van eer
dere slachtoffers. Volgens Mo
nekosso is het mogelijk dat 'een
op de 10 mensen door een mes-
wond geïnfecteerd wordt'.
Uganda, het noordelijke buur
land van Ruanda, wordt vaak
genoemd als de plaats met de
meest kritieke aids-situatie. In
dat land zijn de meeste aids-ge-
vallen van Afrika gemeld,
43.875. „Het is een historisch
feit dat aids zich in Uganda
heeft verspreid tijdens de bur
geroorlog," aldus Monekosso.
In een rapport van juli schat de
WHO dat er wereldwijd vier
miljoen mensen gediagnosti-
seerd zijn met aids sinds de
ziekte in de jaren '70 voor het
eerst de kop op stak. Zevenen
zestig procent van het totaal
aantal aids-gevallen is in Afrika
gemeld.
Overleven
Van de 16 miljoen mensen die
besmet zijn met HIV, het virus
dat aids veroorzaakt, wonen er
volgens de WHO 10 miljoen in
tropisch Afrika, het armste en
minst stabiele deel van de we
reld,
„In principe bestaat er geen
twijfel over dat conflicten en
burgeroorlogen de aids-situatie
erger maken," aldus Dr. Mi
chael Merson, die aan het hoofd
staat van het aids-programma
van de WHO in Geneve. „Wij
maken ons zorgen over de mas
sale vlucht van mensen in Rua
nda", aldus Merson. „Het is
aanlokkelijk om de militairen
de schuld te geven, maar zij
maken in werkelijkheid slechts
deel uit van een complexe situa
tie."
Bovendien is het zorgwekkend
dat oorlogsslachtoffers moeilijk
te overtuigen zijn maatregelen
tegen infectie te nemen als hun
eerste zorg overleven is. In veel
krijgsgebieden nemen immers
ook dysenterie en cholera hand
over hand toe.
„Je kunt ze niet wijs maken dat
zij iets moeten voorkomen waar
ze pas over vijf of zes jaar last
van krijgen omdat hun eerste
opgave is om vandaag te overle
ven," concludeert Ronald van
Dijk van het VN-kinderfonds
Unicef in Liberia.
Komt het misschien
door die Franse
lucht die sinds kort
officieel uit het gat van de
Kanaaltunnel waait?
Het valt me de laatste tijd in
ieder geval op dat de Britten
veel minder gentlemen en la-
dies in het verkeer zijn dan ik
had gedacht.
Goed. de bestuurders hier
maken nog altijd ruim de helft
minder verkeersslachtoffers
dan bijvoorbeeld de Franse
wegmaniakken.
Maar die Britten... Geef deze
eilanders een beetje ruimte en
ze wanen zich Stewart of Hill.
Probleemloos scheurt men
hier tachtig in de bebouwde
kom, waar 48 (30 mijl per
uur) toch de afspraak is.
Uitgezonderd sommige be
stuurders van driewielers res
pecteert vrijwel niemand op
de Motorways de formele li
miet van 112 km (70 mijl). De
realiteit ligt dichter bij de 130
km.
En zelfs dat is voor menigeen
niet genoeg. Rover- en Ja
guarpiloten jagen hun gaspe
daal diep in de 150-plus. Zo
als die man die pas met 185
km werd geklokt op de M25.
rond Londen. Hij had haast,
verklaarde hij wat overbodig
tegenover de agenten.
En net als wij betalen de Brit
ten niet graag bekeuringen.
Heel behulpzaam knipperen
mijn medeweggebruikers
daarom met hun lichten om te
waarschuwen dat er even ver
derop een snelheidscontrole
aankomt.
In het bedenken van ver-
keerssmoesjes zijn de Schot
ten overigens kampioenen.
Mogelijk dat hun zuinige
volksaard hen inspireert tot
de prachtigste klaagzangen
voor oom agent.
Een diender van het Strath-
clyde korps (groot-Glasgow)
noteerde onlangs wat Schotse
boetepoëzie:
Scheuren
Door Bob van Huët
„Och agent, ik ben zo blij dat
u me laat stoppen. Ik dacht al
dat er iets niet klopte want
tegenliggers knipperden
steeds met hun lichten en
zwaaiden naar me." (93 km in
de stad).
„Er brandde een rood lampje
op mijn dashboard. Ik wilde
zo snel mogelijk naar een ga
rage (veertig kilometer te
hard)."
„Ik dacht dat ik op de snel
weg reed." (80 km, hartje
Glasgow).
Als uitsmijter deze. met een
stalen gezicht, voorgedragen
regels:
„Hoezo te hard? Ik heb net
mijn auto laten wassen, die
wilde ik even droog rijden."
(ruim het dubbele van de toe
gestane snelheid).
Door Yojana Sharma (ips)
Hongkong - De dood van de Noordkoreaanse leider Kim II
Sung heeft de leiders in China ervan doordrongen dat ook het
heengaan van Kim's goede vriend Deng Xiaoping niet lang
meer op zich zal laten wachten.
Deng, die binnenkort negentig
wordt, kampt met een zwakke
gezondheid. Zo zou hij aan de
ziekte van Parkinson lijden. In
februari trad hij voor het laatst
in het openbaar, waarbij hij er
broos uitzag en nauwelijks in
staat was tot spreken.
Maar daar er geen duidelijke
opvolger van Deng is, probeert
de partijtop in Peking angstval
lig de status quo te handhaven
en elke aanleiding tot onrust uit
de weg te gaan, aldus waarne
mers. Met die houding verlam
men zij echter de economische
besluitvorming op een moment
dat stevige stappen geboden zijn
om ernstige problemen het hoofd
te bieden.
Maatregelen
Geen van de hoogste leiders is
bereid harde maatregelen te ne
men die de sociale orde wellicht
aantasten en hun kansen om
Deng op te volgen in de waag
schaal stellen.
Experts menen dat topfunctio
narissen als vice-president Zhu
Rongji en partijleider Jiang Ze-
min zich laten meedrijven. Nu
Deng's dodenwake echt is be
gonnen, bespeurt het Internatio
nale Instituut voor Strategische
Studies (IISS) 'een tastbaar ge
voel van zwakte' in de regering
en een aanzienlijke verschuiving
van de macht naar de provincies.
„Het samenvloeien van deze
krachten betekent dat China
zich op een keerpunt bevindt
zonder te weten welke kant het
opgaat," stelt het IISS in een
recent rapport.
Jiang zit in het politieke bankje
zonder uitspraken te durven
doen, Zhu moet nog steeds
Deng's naam gebruiken om zijn
hervormingspolitiek te recht
vaardigen, en premier Li Peng
maakt reizen naar het buiten
land om zijn imago thuis op te
vijzelen, merken deskundigen
op.
Als gevolg daarvan komen er
sinds begin dit jaar gemengde
signalen uit Beijing. Zhu praat
al over de voorbereidingen voor
de volgende fase van economi
sche hervormingen, aanvoerend
dat de economie 'normaal' loopt.
„Met de hervormingen zijn op
vallende successen behaald,"
hield hij onlangs een groep hoge
kaderleden voor.
Afgezwakt
Toch wijst het opleggen van
nieuwe centraalgestuurde con
troles erop dat de economie be
paald niet van een leien dakje
gaat. Zhu heeft economische
hervormingen, inclusief die van
staatsbedrijven, bevroren of af
gezwakt, terwijl de inflatie een
belangrijke bedreiging voor de
economie blijft.
De laatste maanden is niet dui
delijk geworden hoe Zhu de tal
rijke problemen met betrekking
tot de economie denkt aan te
pakken. Hoewel het succes van
China's economische hervormin
gen als een paal boven water
staat, wordt de economie nog
steeds geplaagd door structurele
wanverhoudingen en onstuimige
Deng Xiaoping foto afp
cycli van snelle bloei en verval.
Dat zegt David Wong, hoofd van
de afdeling Chinese Handelsbe
vordering bij Carr Indosuez
Asia, een effectenmakelaar in
Hongkong. „De problemen zijn
structureel en kunnen niet door
opgelost worden door simpelweg
de economie af te remmen."
China-kenner Willy Lam in
Hongkong: „Zhu leeft in de
schaduw van Deng's naderende'
dood en de machtsstrijd die na
zijn sterven zal losbreken. Ge
woonlijke doortastende politici
als Zhu willen op zo'n moment
zelfs niet de kleinste risico's ne
men."
„Ondertussen reisde Zhu door de
provincies en legde er en passant
net als vroeger besluiten op. Hij
beval de provincies Guangdong
en Zhejiang om meer graan te
produceren, Guizhou om de ta
baksteelt terug te dringen en
Heilongjiang en Liaoning om de
produktielijnen van hun bedrij
ven te veranderen."
„De harde werkelijkheid is dat
in plaats van vooruit te kijken en
oplossingen voor de lange ter
mijn te zoeken, het leiderschap
gaten met gaten vult om het
regime in het zadel te houden,"
aldus Lam.
Prijscontroles
Li Peng heeft zich gestort op het
handhaven van de sociale stabi
liteit. Hij wijst erop dat onvrede
onder arbeiders en boeren met
de stijgende prijzen tot omvang
rijke onrust en instabiliteit in
het land kan leiden. „Maatrege
len tot hervormingen kunnen al
leen genomen worden voor zover
staatsbedrijven en de bevolking
de schokken kunnen opvangen,"
zei Li onlangs.
Zo'n houding heeft het voordeel
dat het lijkt alsof Li aan de kant
van de mensen staat, zeggen
waarnemers. Maar het werkelij
ke resultaat is de terugkeer van
prijscontroles.
Ook heeft Peking zijn greep ver
stevigd op de regio's die een'
ongeëvenaarde autonomie geno
ten sinds de tweede fase van de
economische hervormingen be
gin 1992 werd ingeluid. Andere
leiders hebben zich aan andere
'veilige' kwesties gewijd om hun
aanzien te vergroten. Sociale on
rust en wetteloosheid worden nu
in de pers breed uitgemeten.
Maar met Deng's dood in het
verschiet is het veiliger uitspra
ken over corruptie te doen dan
de achterliggende\oorzaken aan
te snijden. Want daT ie politieke
zelfmoord.
