Weekend
De olievlek van hel fundamentalisme
Bij de onafhankelijkheid erfde
het FLN weliswaar een land
vol armoe, maar het was rijk
gezegend met enorme voorra
den olie en aardgas Het potverteren
kon doorgaan tot de olieprijzen dra
matisch terugvielen van 30 dollar
een barrel tot 10 dollar Het enige
antwoord daarop was lenen tot de
huidige schuld van meer dan 50 mil
jard gulden. De werkloosheid steeg
tot 25 procent van de beroepsbevol
king; onder mannen jonger dan 23
jaar steeg dat percentage zelfs tot 70.
Het gevolg was een massale uittocht
van jongeren naar Franrkijk, waar
ze in de buitenwijken van de steden
mede toedroegen aan een broeierige
sfeer. De prijzen van de eerste le
vensbehoeften in Algerije stegen
enorm. De bevolkingsaanwas groei
de, de woningnood nam toe. Oproer,
stakingen en demonstraties braken
uit, maar het bewind deed niets om
de problemen op te lossen.
6ENPE
VNS,
/IN P!"
Romantische
muziek in
Rotterdam
DESTEM
D3
400L NAUTILUS
REIZEN
EN
REKREATIE
MANTIEOP
)R U...
Dreigementen
betrekken Fransen
nog meer bij
problemen
voormalige kolonie
Algerije heeft
Frankrijk al eens
aan de rand van
een burgeroorlog
gebracht
i Rekreatie is een
llijke rubriek van de
(bladengroep,
jtiereserveringen:
125225, fax 073-15730, I
1449, 5201 AKDenBosJ
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1994
(ipen. Zeilen - surfen -
enz. Zeilzwerftochten I
fc> begeleiding, Erkend
Iele week 575,* all-in
Idriel, 04183-2887.
hn deVNU Dagbladen
'Algerije' achtervolgt Frankrijk
oor het
stadsgewest
;irca 30
czaam, te weten
eling
satie.
>taal
rkers verdeeld in
i hulp aan
ichnische hulp
bij zoekacties;
an de
cht kilometer van
rneerd te zijn.
is van een
een benoeming
|314,-tot
1r).
tot de mogeiijk-
voor onregelma-
e Uitrukdienst,
ncfionaris,
igenwoordiging
heidsgroepen in
t nadruk verzocht
ommandant van
Toen in de nacht van 24 op
25 augustus 1958 van Le
Havre aan de Atlantische
kust tot de Middellandse
Zeehaven Marseille
brandstol- en munitiede-
pts de lucht in vlogen, begon de eer-
se grote sabotagegolf sinds het ein-
e van de Duitse bezetting over
frankrijk te rollen.
D; problemen die Frank-
rijc momenteel heeft met
deAlgerijnse fundamenta-
lis.en van het FIS zijn een
reihtstreeks gevolg van de
poitiek die Frankrijk door
deeeuwen heen in en ten
opsichte van de voormali-
gekolonie Algerije heeft
gevoerd. Algerijnse ter-
reiracties in Frankrijk zijn
ni;t nieuw. Al in de jaren
viftig vonden er, als op-
miat voor de Algerijnse
orafhankelijkheisstrijd, tal
van aanslagen op Frans
gDndgebied plaats.
DtorAad Jongbloed
In Wourepiane, de oliehaven van
Mar.eille, woedde het vuur zeven
dagtn en nachten lang. Zeventien
braidweerlieden werden gewond,
een vond de dood. De gigantische
paddestoel van rook, die in Toulouse
uit anderhalf miljoen liter branden-
debenzine omhoog schoot, was tot
twintig kilometer in de omtrek te
zien. In Narbonne werden zes grote
bandstoftanks vernietigd, waarbij
due miljoen liter zware olie in vlam
men opging.
De overal oplichtende fakkels
van de volgens plan uitge
voerde verwoesting maakten
het de Franse bevolking dui-
deijk dat de brand van de Algerijnse
opstand naar het moederland was
omgeslagen.
Wit de Fransen nog niet wisten was
dit nauwelijks twee jaar later
Fiankrijk aan de rand van een bur
geroorlog zou komen te staan. De in
zet ms Algerije. Terwijl generaals in
aprl 1961 in de Noordafrikaanse
provincie de macht grepen, wachtte
Panjs in angstige spanning af wan
ne? het 2e regiment huzaren uit Or-
léais en het te Rambouillet geleger
de 501e pantserregiment de stad
zoulen innemen. Op het vliegveld
Orl' klonken explosies als ouverture
vaneen op handen zijnde luchtlan-
dinj van para-troepen.
Er <wam geen burgeroorlog, want
aande macht was Charles de Gaulle,
in nei 1958 teruggeroepen als ver-
nieiwer van Frankrijk, grondvester
van de Vijfde Republiek en redder
vanFrans Algerije.
Sims in 1830 Frankrijk Algerije als
ondirdeel van het Ottomaanse rijk
bezitte, diende het land vooral als
oendomein om de Franse kolonisten
(Coons) een nieuw bestaan te ver-
•As Algerije in handen valt van
een meedogenloos islam-regiem
tal dat een domino-effect hebben
op ie regio.
schaffen. Algerije werd uitgeroepen
tot een integraal deel van Frankrijk.
De feitelijke macht in Algerije was
aan de Colons; moslims werden door
de Franse regering als tweederangs
burgers beschouwd, Sujets, voor wie
zelfs het Franse strafrecht niet gold
en waarmee ze overgeleverd waren
aan de willekeur van de administra
teurs. Onder bepaalde voorwaarden
kon een moslim Frans staatsburger
worden, maar dan verloor hij zijn
moslimststatus. Omdat dit voor hem
gelijk stond met geloofsafval en
daardoor maatschappelijk isolement
was de animo daarvoor niet bijster
groot.
In 1926 ontstond onder de Algerijnse
arbeiders in Parijs de eerste nationa
listische partij, de Etoile Nord-Afri-
caine. Hiermee werd niet alleen het
zaad voor de latere opstand gezaaid,
maar ook dat voor een nog later fun
damentalisme. De leider van de na
tionalistische partij Messali Hadj
zorgde namelijk voor het bewust
maken van de moslims en de in 1931
opgerichte 'Vereniging van Oela-
ma's' streefde naar een godsdienstig-
cultureel reveil uit bezorgdheid om
het verval van de islam.
Toen in de nacht van 31 oktober op 1
november 1954 de opstand van de
Algerijnen tot verrassing van de
Fransen in volle hevigheid ont
brandde, ontstonden aanvankelijk
twee kampen: dat van de Algerijnse
opstandelingen, verenigd in het
Front de Libération Nationale (FLN)
en dat van de Franse kolonisten die
een onvoorwaardelijk 'Algérie
frangaise' bleven eisen. Achtereen
volgende Franse regeringen legden
het ene noodverband na het andere
aan en inmiddels groeide in zowel
Parijs als Algiers de waan dat het
vraagstuk van de Algerijnen met
louter militaire machtsmiddelen kon
worden opgelost. Steeds meer troe
pen werden naar Algerije gestuurd
(tot 400.000 man), steeds meer we
derzijdse wreedheden vonden plaats,
arrestaties, martelingen, maar ook
vrijwel dagelijkse aanslagen in
Frankrijk.
Aanvankelijk hulde tovenaar Char
les de Gaulle zich in nevelen, maar
toen hij, gepousseerd door de Fran
sen in Algerije, eindelijk in mei 1958
bereid was tot de machtsovername,
leek het pleit beslecht. In juni bij een
bezoek aan Algiers liet de Gaulle
zich ertoe verleiden 'Vive l'Algérie
frangaise' te roepen en dus zou de
sterke man orde en rust terugbren
gen in Algerije. De situatie bleek
echter hopeloos en stap voor stap
moest De Gaulle - misschien ook
Algiers 1960: Franse veiligheidstroepen controleren een door onlusten geteisterde straat.
door een evolutie in zijn zienswijze -
steeds dichter opschuiven naar een
voor de Algerijnse nationalisten
aanvaardbare oplossing. Op 16 sep
tember 1959 ontvouwde hij voor de
radio een plan: uiterlijk vier jaar na
terugkeer van de vrede zou een refe
rendum plaatsvinden waarbij de Al
gerijnen konden kiezen uit enkele
mogelijkheden waaronder een volle
dige onafhankelijkheid, sécession.
Het resulteerde in een tweede op
stand in Algerije, geen Algerijnse
maar een Franse.
Kort na een referendum (januari
1961) dat De Gaulle in feite het groe
ne licht gaf Frankrijk te ontdoen van
het Algerijnse blok aan het been en
De Gaulle de weg betrad die leidde
naar Algerijnse onafhankelijkheid,
zei generaal Maurice Challe, drager
van het grootkruis van het Légion
d'Honneur en voormalig opperbevel
hebber van de Franse troepen in Al
gerije, ja tegen de mannen die hem
aan het hoofd wilden stellen van hun
samenzwering. Hij walgde van 'een
kwanselpartij zonder weerga'.
De samenzweerders, die vijftien re
gimenten achter zich kregen, grepen
de macht in Algerije en Parijs
wachtte op een aanval. Het was zon
dag 23 april 1961 en De Gaulles ant
woord kwam 's avonds via radio en
tv. In uniform gekleed schetste hij
het beeld van een handjevol gene
raals in ruste als fagade van een
groep partijdige, eerzuchtige en fa
natieke officieren. „In hun dolle
woede," aldus de Gaulle, „hebben zij
slechts een misvormd beeld van de
natie en de wereld. Hun onderne
ming leidt regelrecht naar een natio
nale ramp." Hij kondigde maatrege
len aan en besloot zijn toespraak met
„Mannen en vrouwen van Frankrijk,
help mij!"
De putsch verliep, maar de on
rust bleef. De organisatie van
het geheime - Franse - leger
(OAS) trachtte wanhojhg
door middel van tal van terroris
tische aanslagen in Algerije en
Frankrijk de Franse regering te ver
hinderen te komen tot een politiek
akkoord met het Algerijnse bevrij
dingsfront (FLN).
De ironie wilde dat de OAS, al het
door haar ontketende geweld en leed
ten spijt, minder dan een jaar - het
bloedigste uit de geschiedenis van
het land - na De Gaulle tot dezelfde
conclusie werd gedwongen als de
president.
Maar door haar vernietigende tac
tiek van de verschroeide aarde had
zij het grootste deel van de Europese
bevolking in Algerije alle kansen
ontnomen.
Als Algerije niet Frans kon blijven,
bedacht de OAS, dan moest het in
derdaad maar helemaal Algerijns
worden, het land moest dan maar te
rug naar de staat waarin het ver
keerde voor de Fransen het in 1830
bezetten. Niet minder dan een mil
joen Europeanen, de pieds-noirs, za
gen geen andere mogelijkheid meer
dan naar Frankrijk te vluchten. Op 1
juli 1962 stemde 99 procent van de
Algerijnse bevolking voor onafhan
kelijkheid; twee dagen later zette de
Franse president zijn handtekening
onder de onafhankelijkheidsdecla
ratie.
Voor Algerije waren de moeilijkhe
den toen met opgelost. Er moest een
bittere machtstrijd volgen voor het
FLN jarenlang onaangetast de touw
tjes in handen kon nemen. In de loop
van de jaren ontstond een bewind
Door Aad Jongbloed
Algerije wordt in sneltrein
vaart een probleem. Niet al
leen voor zijn buren, maar
ook voor Europa. Het huidige
bewind is, zelfs met financiële
steun van Frankrijk, niet te helpen.
Algemeen wordt aangenomen dat
de fundamentalisten geen jaar
meer nodig hebben om de macht
over te nemen en van Algerije een
staat te maken naar het voorbeeld
van Iran.
Frankrijk, door de historie verbon
den met zijn voormalige provincie,
krijgt momenteel al een voorproefje
van wat het verwachten kan als de
fundamentalistische wind in Alge
rije stormkracht krijgt. De funda
mentalisten dreigen met aanslagen
op Franse bodem. De toch al breek
bare relatie tussen de moslimge
meenschap - voor het overgrote
deel werkloos - en de Franse sa
menleving zal onder grote druk ko-
- men te staan. Zeker als Frankrijk,
net als nu, verscherpt optreedt te
gen 'verdachte' moslims. Vanuit
Algerije zal een uittocht plaatsvin
den van honderdduizenden men
sen, op de vlucht voor het nieuwe
regiem, waarmee voor Frankrijk de
problemen gigantisch worden.
Als Algerije in handen valt van een
meedogenloos islam-regiem zal dat
een domino-effect hebben op de re
gio. Fundamentalistische bewegin
gen in de vijf landen tussen Casa
blanca en Caïro hebben hetzelfde
verlangen terug te keren naar de
wortels van hun geloof. Voor de Tu
nesische regering zal het moeilijk
worden te overleven. De economie
is weliswaar niet zo slecht als in Al
gerije en dus kiest de bevolking niet
uit armoe voor het fundamentalis
me, maar de beweging zal kracht
ontlenen aan het succes in Algerije,
waarmee de politieke situatie op
zijn best breekbaar zal worden In
Marokko heeft koning Hassan het.
land nog in een stevige greep, maar
hij is al 65. Zijn opvolging door de
minder capabele kroonprins zal het
moment kunnen zijn waarop de
fundamentalistische krachten zich
manifesteren.
Hetzelde geldt voor Libië, waar de
macht van kolonel Kaddafi tanen
de is en een partij van fundamenta
listen klaar staat om de macht over
te nemen. De Egyptische regering is
verre van populair; ook hier eisen
corruptie en bureaucratie hun tol
en de economie is niet opgewassen
tegen de geweldige geboorteaan-
was. Ook hier, net als in Algerije,
worden buitenlanders door funda
mentalisten vermoord in een po
ging het land te isoleren en zo de
weg vrij te maken voor een machts
overname.
De mogelijke consequenties van
een machtswisseling in Algerije
kunnen zelfs verder naar het oosten
reiken, naar Saudi-Arabië, naar
andere oliestaten, waarmee de we
reld een nog niet te overziene crisis
tegemoet kan zien.
Het gevaar van het fundamentalis
me zit hem in eerste instantie in de
dreiging dat het elke sociale en eco
nomische vooruitgang in de islami
tische landen onmogelijk maakt.
Het islamitisch fundamentalisme
gaat uit van begrippen waarin de
normale Westerse burger zich on
mogelijk kan herkennen, want het
vormt de principiële antithese van
het Westerse vooruitgangsdenken
en het ziet daardoor in de Westerse
cultuur zijn doodsvijand.
Alleen al om die reden zal de Euro
pese Unie, mocht Algerije in funda
mentalistische handen vallen en de
eerste dominosteen dus omvalt, het
aantal vluchtelingen willen beper
ken. De nieuwkomers zullen bin
nen de nu al aanwezige tien miljoen
moslims in de EU de discussies
doen opvlammen. De fundamenta
listen onder hen zullen zich roeren
om invloed te verwerven. Vorige
week zondag kregen we daar al een
voorproefje van toen op een confe
rentie in Londen, die werd aange
kondigd als de grootste bijeen
komst van islamitische fundamen
talisten buiten het Midden-Oosten,
opgeroepen werd tot de instelling
van een wereldwijde islamitische
supermacht. Een van de sprekers
zei tegen de 7000 aanwezigen dat er
geen sprake kan zijn van vrede of
veiligheid voor moslims zonder de
instelling van een 'echte' islamiti
sche staat.
Het is niet ondenkbaar dat het an
ti-westers sentiment in fundamen
talistische landen in de EU tot ter
rorisme leidt dat zal escaleren als
scherpe maatregelen getroffen
moeten worden.
Frankrijk, dat overigens geen enke
le sympatie heeft voor het heersen
de bewind in Algerije, maar be
nauwd is voor machtsovername,
tracht wanhopig dat bewind in het
zadel te houden met het geven van
leningen. De rest van Europa kijkt
vooralsnog toe, niet in staat een ini
tiatief te nemen om het tij té keren.
FOTO EPA
FOTO ANP
dat, op socialistische leest geschoeid,
uitmuntte in corruptie en dat het
land tot bankroet bracht.
Hoewel? In een poging zijn legitimi
teit bevestigd te zien schreef het be
wind in 1991 de eerste vrije verkie
zingen uit sinds de onafhankelijk
heid. Het vergiste zich. In de slop
penwijken, onder de kleine midden
standers en op het arme platteland
had zich het FIS geworteld, het na
tionaal bevrijdingsfront, met zijn
geur van deugdelijkheid.
De roep van de islam werd luider
dan de stoffige retoriek van het ara-
bisch nationalisme. De leider van het
FIS, Abbasi Madani, beloofde een
einde te maken aan de werkloosheid
en - dus - de armoede door het werk
voor vrouwen te verbieden. Een
vrouw, zei hij, hoort haar huis alleen
te verlaten als ze trouwt en als ze be
graven wordt.
Bij de eerste ronde van de verkiezin
gen werd het FIS de grote winnaar.
Reden dus voor het bewind om de
tweede ronde begin 1992 af te gelas
ten, het FIS te verbieden en onlusten
te bestrijden met een terreurcam-
pagne. Er is sindsdien sprake van
massale arrestaties, martelingen en
excecuties en een bijna volkomen
verlamd openbaar leven.
Het Leger van Islamitische Redding
(AIS), de militaire arm van het ver
boden FIS, slaat terug. In een poging
het land te isoleren wordt buitenlan
ders aangeraden Algerije te verlaten.
Dreigementen worden omgezet in
daden: buitenlanders worden ver
moord, 56 in elf maanden. Vorige
week nog vielen vijf Fransen ten
slachtoffer. En Frankrijk wordt nog
intensiever bij de problemen betrok
ken als gedreigd wordt met aansla
gen op Franse bodem.
De Algerijnse Gewapende Islamiti
sche Groep (GIA), een organisatie
die concurreert met het AIS, heeft
het afgelopen weekeinde Algerijnse
scholieren en studenten opgeroepen
tot een onderwijsboycot. De scholen
dienen het 'dictatoriale regime' en
voldoen niet aan de eisen van de isla
mitische wetten, aldus de oproep.
Via een schrijven aan de in Londen
verschijnende Arabische krant Al-
Hayat worden leraren en studenten,
die aan de oproep geen gehoor geven,
met 'straf' bedreigd. Scholen en uni
versiteiten die open blijven, lopen de
kans in brand gestoken of opgebla
zen te worden. Al eerder werd de Al
gerijnse intelligentsia met moorden
schrik aangejaagd. Het resultaat is
zoals het fundamentalisme dat wil:
een massale vlucht van intellectue
len. Nog even en de heilstaat naar
het voorbeeld van Iran is een feit.
Verder Landinwaarts is een rubriek
met toeristische en culturele tips.
Arnhem - Tot en met zondag vindt
op de Rijnkade in Arnhem het culi
nair evenement Pruverijn plaats.
Ongeveer 35 horecabedrijven bieden
hier hun culinaire specialiteiten
aan. De kleine hapjes kunnen alleen
betaald worden met een speciaal be
taalmiddel: de Rijndaalder die ter
plaatse aangeschaft kan worden.
Vandaag is het evenement toeganke
lijk vanaf 14.00 uur en morgen van
af 12.00 uur.
Ede - Op Landgoed de Valouwe in
Ede vindt tot en met woensdag 24
augustus de bloemen- en modeltui-
nententoonstelling Fleurig '94
plaats. Naast een aantal modeltui-
nen zijn er demonstraties van
(tuin)trends en artikelen op het ge
bied van modern wonen in de tuin.
Er is een verkoopmarkt van planten
en bloemen, tuinaccessoires en tuin
meubelen. Ook tuinaanleg en onder
houd nemen een belangrijke plaats
in. Landgoed de Valouwe ligt aan de
Wekeromseweg in Ede. De tentoon
stelling is geopend van maandag tot
en met zaterdag van 10.00 tot 23.00
uur.
Delft - Vandaag vindt op het St.
Agathaplein in Delft de Oosterse
Markt plaats. De sfeer van een echte
Indonesische markt wordt opgeroe
pen door de vele kraampjes met pro-
dukten én voorwerpen uit het eilan
denrijk, muziek en optredens van
artiesten. Ook zijn er natuurlijk ty
pisch Indonesische gerechten en
drankjes te krijgen. De markt is ge
opend van 10.00 tot 17.00 uur.
Rotterdam - Morgen vindt in het
park bij de Euromast de Dag van de
Romantische Muziek plaats. Op ver
schillende plekken in het park vindt
een dertigtal optredens van muzi
kanten plaats. Variërend van solis
ten tot complete ensembles. Zij
brengen romantische muziek uit
verschillende tijdsperiodes ten ge
hore. Het evenement is gratis toe
gankelijk en duurt van 12.00 tot
18.00 uur.
Amsterdam - In het Rijksmuseum
van Amsterdam is tot en met 30 ok
tober de tentoonstelling Prentkunst
van de Renaissance, 1480-1550 te
zien. De prentkunst beleefde haar
eerste bloei tijdens de Renaissance
met kunstenaars als Albrecht Drer,
Lucas van Leyden en Andrea Man-
tegna. Op de tentoonstelling zijn
zeldzame prenten te zien van deze
en andere kunstenaars uit eigen be
zit aangevuld met werk uit andere
musea. Het Rijksmuseum Amster
dam is geopend van dinsdag tot en
met zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
en op zondag van 13.00 tot 17.00
uur.
Amsterdam - In het rond het Neder
lands Scheepvaartmuseum in Am
sterdam wordt in het weekeinde van
20 en 21 augustus het jaarlijkse zee-
liederenfestival gehouden. Het the
ma is dit jaar Van Liefde en Lichte
kooien. Tien koren uit Duitsland,
Frankrijk, Nederland en Zweden
komen naar het museum om te zin
gen en te musiceren. Zij bezingen
vooral de vrouwen die in de havens
achterblijven. De optredens zijn op
de binnenplaats, het VOC-schip aan
de steiger' en in de zalen van het
Scheepvaartmuseum.
Yerseke - Zaterdag 20 augustus is
het in het Zeeuwse Yerseke Mossel
dag. Hoogtepunten van deze jaar
lijkse manifestatie zijn de gratis
mosselmaatijd aan de Beatrixhaven
en een vlootschouw op de Ooster-
schelde. Het publiek mag gratis
meevaren op de viskotters. Om 20.30
uur begint in dorpshuis De Zaete het
zogenoemde mosselbal. Het feest
wordt afgesloten met een vuurwerk
aan de Koningin Julianahaven
(22.00 uur).
Assen - Het Shell Truckstar Festival
vindt dit jaar op 20 augustus plaats
op het Circuit van Assen. Op deze
14de editie van Nederlands grootste
chauffeurs- en vervoerspektakel
worden ruim 2.000 zware vrachtwa
gencombinaties verwacht. Het festi
val staat synoniem voor spektakel,
gezelligheid, muziek, vermaak en
informatie voor het hele gezin.
Schalkwijk - Tijdens de Zomer sa
lon 2 van Art Glass Centre in
Schalkwijk is werk te bewonderen
van een groot aantal glaskunste
naars. De kunstenaars komen uit
België, Duitsland, Frankrijk,
Groot-Brittannië, Hongarije, Ne
derland, Polen, Slowakije en Tje-
chië. De overzichtstentoonstelling
duurt tot en met 21 augustus.
